Arbitrasie

Arbitrasie is 'n wetlike middel om geskille tussen partye buite die hof te skik. Die partye verwys hulle geskil na 'n derde neutrale party (arbiter) en kom ooreen om hulself deur die party se beslissing te laat bind. Anders as ander middele vir die skikking van geskille (mediasie en onderhandeling) is die beslissing net soos in 'n hofgeding bindend op die betrokke partye.

Arbitrasie word meestal gebruik om kommersiële geskille op te klaar en soms om skuldverpligtinge af te dwing. In baie lande word dit ook gebruik om arbeidsgeskille, geskille tussen verbruikers en verskaffers en selfs geskille tussen familielede by te lê.

Geskiedenis

Dit is nie duidelik presies wanneer buiteregtelike formele arbitrasie begin het nie, maar dit kan met redelike sekerheid gesê word dat arbitrasie as metode vir die beslegting van geskille, formele howe voorafgegaan het. Rekords uit antieke Egipte lewer getuie van die gebruik daarvan veral ten opsigte van hul hoëpriesters en hulle interaksie met die publiek. Arbitrasie was ook baie gewild in antieke Griekeland en -Rome.

Onder die Engelse reg was die eerste wet in die verband die Arbitration Act van 1697. Arbitrasie was egter reeds 'n algemene verskynsel toe die wet uitgevaardig is. Die eerste aangetekende geregtelike beslissing wat verband hou met arbitrasie is in 1610 in Engeland gevel. Die bekende Engelse regsgeleerde uit die Elizabethaanse tydperk het ook verwys na 'n vroeëre beslissing wat gedateer het uit Koning Edward IV se heerskappy (wat in 1483 geëindig het). Vroeëre arbitrasies volgens gemenereg het die ernstige tekortkoming gehad dat enige van die partye tot die geskil die arbiter se mandaat kon terugtrek selfs al geskied dit kort voor die beslissing gevel word, gewoonlik as een van die partye begin vermoed dat die beslissing nie in sy guns gaan wees nie (In Engeland is dit deur die bogenoemde wet van 1697 reggestel).

Baie lande het aan die begin van die twintigste eeu wetgewing uitgevaardig om arbitrasie moontlik te maak en selfs te bevorder as 'n alternatief tot wat dikwels gesien word as ondoeltreffende hofstelsels.

Die groei in internasionale handel het daartoe gelei dat die arbitrasieproses baie meer gesofistikeerd geraak het. Voorheen was dit grootliks 'n ad hoc proses waar geskille tussen handelaars onder die vaandel van die lex mercatoria besleg is. Soos handel gegroei het, het die arbitrasieproses ook daarmee saam gegroei en het uiteindelik gelei tot die skep van 'n variant bekend as internasionale arbitrasie om geskille met betrekking tot internasionale handelskontrakte te besleg.