Gaan na inhoud

Koningin van Skeba

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Die koningin van Skeba.

Die koningin van Skeba (Hebreeus: מלכת שבא; Arabies: ملكة سبأ Malikat Saba; Ge'ez: ንግሥተ ሳባ) is ’n figuur wat die eerste keer in die eerste boeke van die Ou Testament genoem word. In die oorspronklike verhaal bring sy ’n karavaan waardevolle geskenke vir die Israelitiese koning Salomo. Hierdie weergawe is aansienlik uitgebrei in die Judaïsme, Christendom, Islam en die Ethiopiese legende, en het die onderwerp van een van die wyds verspreide en vrugbaarste legendesiklusse in die Midde-Ooste geword.[1]

Moderne historici identifiseer Skeba met die Suid-Arabiese Koninkryk Saba in die hedendaagse Jemen. Historici verskil oor of die koningin werklik bestaan het.[2]

Verhale

[wysig | wysig bron]

In die Bybel

[wysig | wysig bron]
Die koningin van Skeba en Salomo, omstreeks 1280; venster nou in die Keulense Dom, Duitsland.

Die koningin van Skeba (מַלְכַּת־ שְׁבָא[3] malkat-šəḇā in die Hebreeuse Bybel, βασίλισσα Σαβὰ in die Septuagint),[4] wie se naam nie genoem word nie, het na Jerusalem gekom "met 'n baie groot gevolg en ook kamele wat belaai was met kosbare kruie en 'n groot hoeveelheid goud en edelstene" (I Konings 10:2). "Die kruie wat die koningin van Skeba vir koning Salomo gegee het, was meer as wat ooit die land ingekom het" (10:10; II Kronieke 9:1-9). Sy het "gekom om hom met moeilike vrae te toets", en Salomo het dit tot haar bevrediging beantwoord. Hulle het geskenke uitgeruil en daarna het sy na haar land teruggekeer.[5][6]

Die gebruik van die term ḥiddot of "moeilike vrae" (I Konings 10:1), ’n Aramese leenwoord waarvan die vorm dui op ’n klankverskuiwing van nie vroeër as die 6de eeu v.C. nie, dui op ’n laat oorsprong van die teks.[5] Aangesien die val van Babilon in 539 v.C. nie genoem word nie, glo Martin Noth die boek Konings het omstreeks 550 v.C. ’n aansienlike hersiening ondergaan.[7]

Skeba was goed bekend in die klassieke wêreld, en die land is Arabia Felix genoem.[6] Omstreeks die middel van die eerste millennium v.C. was daar ook Sabeërs in die Horing van Afrika, in die gebied wat later die Koninkryk Aksum geword het.[8] Daar is vyf plekke in die Bybel waar die skrywer onderskei tussen "Skeba" (שׁבא), dus die Jemense Sabeërs, en "Seba" (סבא), dus die Sabeërs van Afrika. In Psalm 72:10 word hulle saam genoem: "mag die konings van Skeba en Seba aan hom belasting betaal".[9] Hierdie verskil in spelling kan egter bloot kunsmatig wees; die inheemse inskripsies maak geen sodanige verskil nie; die Sabeërs van Jemen en Afrika word presies dieselfde gespel.[8]

Die koningin van Skeba se besoek aan Salomo, deur Tintoretto, omstreeks 1555.

Die alfabetiese inskripsies van Suid-Arabië maak nie melding van vroulike heersers nie, maar Assiriese inskripsies noem herhaaldelik Arabiese koninginne in die noorde.[10] Koninginne was algemeen in Arabië, hoewel nie ná 690 v.C. nie, volgens Kitchen.[5] Boonop het Sabese stamme die titel mqtwyt ("hoë amptenaar") geken. "Makada" of "Makueda", die naam van die koningin in die Ethiopiese legende, kan vertolk word as ’n gewilde weergawe van die titel mqtwyt.[11]

Die koningin se besoek kon ’n handelsending gewees het.[6][8] Vroeë Suid-Arabiese handel met Mesopotamië wat hout en speserye ingesluit het en met kamele vervoer is, word in die vroeë 9de eeu v.C. genoem en kon al in die 10de eeu v.C. begin het.[5]

Uitgrawings is onlangs by twee Sabese tempels gemaak, maar geen argeologiese spore van die koningin van Skeba is al daar gevind nie.[12]

Bybelstories oor die koningin van Skeba en die skepe van Ofir dien as basis vir legendes oor die Israeliete wat in haar gevolg gereis het toe sy na haar land terugkeer om haar en Salomo se seun groot te maak.[13]

Christelik

[wysig | wysig bron]
Koning Salomo en die koningin van Skeba, uit The History of the True Cross deur Piero della Francesca.
Die aan boord gaan van die koningin van Skeba, Claude Lorrain (1600-1682).

Christelike geskrite noem ’n "koningin van die Suide" (Grieks: βασίλισσα νότου; Latyn: Regina austri) wat "van die uithoeke van die aarde af gekom [het] om na die wysheid van Salomo te luister", dus van die verste dele van die destyds bekende wêreld (Matteus 12:42; Lukas 11:31).[14]

Die mistiese vertolking van die Hooglied van Salomo, wat gevoel is ’n letterkundige basis verskaf vir die bespiegelinge van die allegoriste, word die eerste genoem deur Origen, wat ’n uitgebreide stuk kommentaar oor die Hooglied geskryf het.[15] Daarin identifiseer Origen die bruid van die Hooglied as die "koningin van die Suide" van die evangelies, dus die koningin van Skeba, wat vermoedelik Ethiopies was.[16] Ander het Salomo se troue met die farao se dogter voorgestel, of met ’n Israelitiese vrou. Eersgenoemde was ’n gewilde opinie van die mistiese vertolkers tot aan die einde van die 18de eeu; laasgenoemde is in 1803 deur die Engelse skrywer John Mason Good voorgestel.[15]

Volgens een legende het die koningin van Skeba vir Salomo dieselfde geskenke gebring as wat die drie wyse manne later vir Jesus gegee het.[17] In die Middeleeue het Christene die koningin van Skena soms geïdentifiseer as die sibille Sabba.[18]

Ethiopies

[wysig | wysig bron]

Die langste en belangrikste weergawe van die legende verskyn in die Kebra Nagast ("Glorie van die Konings"), die Ethiopiese nasionale sage wat in 1322 uit Arabies vertaal is.[19][20][21] Hierin is Menelik I die kind van Salomo en "Makeda" (die Ethiopiese naam vir die koningin van Skeba); sy is die kind van die man wat die legendariese slang-koning Arwe vernietig[22] en van wie die Ethiopiese dinastie tot vandag beweer hulle afstam. Hoewel die Abessiniese verhaal veel meer besonderhede bevat, verswyg dit enigiets wat haar in ’n swak lig stel, soos haar harige bene[1][23] (sien onder Joods).

Gebaseer op die Evangelie van Matteus (12:42) en van Lukas (11:31), word beweer die "koningin van die Suide" is die koningin van Ethiopië. Koning Salomo het handelaars van oor die hele wêreld gesoek om boumateriaal vir sy Tempel by te koop. Onder hulle was Tamrin, ’n vername handelaar van koningin Makeda van Ethiopië. Nadat hy na Ethiopië teruggekeer het, het Tamrin aan die koningin vertel watter wonderlike dinge hy in Jerusalem gesien het en van Salomo se wysheid en vrygewigheid. Sy het toe besluit om Salomo te besoek.

’n 17de-eeuse skildery van die koningin van Skeba van ’n kerk in Lalibela, Ethiopië, en nou in die Nasionale Museum van Ethiopië in Addis Abeba.

Sy is hartlik verwelkom, het ’n paleis gekry om in te woon en het elke dag geskenke ontvang. Salomo en Makeda het met groot wysheid gesels, en sy het haar in opdrag van hom tot die Judaïsme bekeer. Voordat sy vertrek het, was daar ’n groot fees in die koning se paleis. Makeda het in die paleis oornag nadat Salomo gesweer het hy sou haar geen leed aandoen nie. Sy het op haar beurt gesweer sy sou nie van hom steel nie. Omdat die maaltye baie speserye bevat het, het Makeda in die nag dors wakker geword en opgestaan om water te gaan drink. Salomo het verskyn en haar aan haar eed herinner. Sy het geantwoord: "Ignoreer jou eed; laat my net water drink."

Op pad terug huis toe het Makeda die lewe geskenk aan ’n seun, wat sy Baina-leḥkem genoem het (dit is bin al-ḥakīm, "Seun van die Wyse Man", later genoem Menilek). Nadat die seun in Ethiopië grootgeword het, is hy na Jerusalem waar hy hartlik verwelkom is. Die koning en die volk het hom vergeefs probeer oorreed om daar te bly. Salomo het sy edelmanne bymekaargemaak en aangekondig dat hy sy eersgeborene saam met hulle eersgeborenes sal terugstuur na Ethiopië. Hy het bygevoeg hy verwag ’n derde seun, wat met die koning van Rome se dogter sou trou en oor Rome sou regeer, sodat die hele wêreld deur Dawid se afstammelinge regeer sou word.

Baina-leḥkem is toe deur die hoëpriester Zadok gekroon en hy het die naam Dawid aangeneem. Die eersgebore edelmanne wat hom gevolg het, word genoem – en tot vandag beweer sommige Ethiopiese families hulle stam van hulle af. Voordat die seuns vertrek het, het hulle die Verbondsark gesteel nadat hulle leier, Azaryas, ’n offer aangebied het soos wat deur ’n engel beveel is. Die optog het Jerusalem verlaat op ’n windwa wat deur die aartsengel Migael gelei en gedra is. Toe hulle by die Rooisee kom, het Azaryas aan die volk onthul dat die Ark by hulle is. Dawid het tot die Ark gebid en die volk het gejuig, gedans, gesing, horings en fluite geblaas en tromme geslaan. Die Ark het die vaart oor die stormagtige see ongeskonde oorleef. Toe Salomo uitvind die Ark is gesteel, het hy ’n ruiter agter die diewe aangestuur en self ook agternagejaag, maar kon hulle nie vang nie.

Salomo het na Jerusalem teruggekeer en opdrag aan die priesters gegee om stil te bly oor die diefstal en ’n namaaksel van die Ark in die Tempel te plaas, sodat die buitelandse nasies nie kon sê Israel het sy roem verloor nie.[24][25]

Volgens sommige bronne was koningin Makeda deel van die dinastie wat in 1370 v.C. deur Za Besi Angabo gestig is. Die familie het besluit dat Aksum deur Makeda se broer, prins Nourad, regeer sou word. Sy vroeë dood het egter daartoe gelei dat sy die troon bestyg het. Sy het blykbaar langer as 50 jaar oor die Ethiopiese koninkryk regeer.[26]

Historici glo die Salomoniese Dinastie het in werklikheid in 1270 ontstaan nadat keiser Yekuno Amlak die Zagwe-dinastie met die hulp van die Ethiopiese Kerk omvergewerp het – dié dinastie het van iewers in die 10de eeu oor Ethiopië geheers. Die skakel met koning Salomo het ’n sterk fondament vir Ethiopiese nasionale eenheid verskaf. "Ethiopiërs beskou hulle land as God se verkose land, die finale rusplek wat hy vir die Ark gekies het – en dit is danksy Skeba en haar seun dat dit daar gekom het".[27] Ondanks die feit dat die dinastie amptelik in 1769 tot ’n einde gekom het, het Ethiopiese leiers steeds hulle verwantskap daarmee bevestig, tot met die laaste 20ste-eeuse keiser, Haile Selassie.[23]

Verskeie keisers het klem gelê op die belangrikheid van die Kebra Negast. Een van die eerste gevalle was ’n brief van prins Kasa (koning Johannes IV) in 1872 aan koningin Victoria.[28] Kasa sê in die brief: "Daar is ’n boek met die naam Kebra Nagast wat die wette van die hele Ethiopië bevat; die name van die goewerneurs, kerke en provinsies is ook in hierdie boek. Ek smeek u om hierdie boek te vind en vir my te stuur, want in my land sal mense nie my bevele daarsonder gehoorsaam nie."[27] Ondanks die historiese waarde wat aan die Kebra Negast geheg word, bestaan daar steeds twyfel of die koningin op die troon gesit het.

Joods

[wysig | wysig bron]

Volgens Josephus (Ant. 8:165-173) was die koningin van Skeba die koningin van Egipte en Ethiopië, en het sy die eerste spesimens van die balsem na Israel gebring wat in die historikus se tyd in die Heilige Land gegroei het.[6][29] Volgens Josephus (Ant. 2.5-2.10) het Kambuses die hoofstad van Aethiopia verower en sy naam van Seba na Meroë verander.[30] Josephus bevestig dat die koningin van Skeba of Saba van dié streek gekom het, asook dat dit as Saba bekend was voordat die naam na Meroë verander is.

Die Talmoed (Bava Batra 15b) dring daarop aan dat dit nie ’n vrou is wat na Jerusalem gekom het nie, maar ’n koninkryk van Skeba (gebaseer op verskillende interpretasies van die Hebreeuse mlkt). Die doel daarvan is duidelik om die stories oor die verhouding tussen Salomo en die koningin in die kiem te smoor.[1]

Die mees uitgebreide weergawe van die koningin se besoek aan Salomo word aangetref in die Targum Sheni, ’n uitbreiding van die boek Ester. ’n Hoep-hoep vertel vir Salomo die Koninkryk Skeba is die enigste koninkryk wat nie aan hom onderdanig is nie en dat sy koningin ’n sonaanbidder is. Hy stuur die voël toe na Kitor in die land Skeba met ’n brief aan sy vlerk vas waarin hy die koningin opdrag gee om as ’n onderdaan na hom te kom. Sy stuur vir hom talle skepe vol waardevolle geskenke, asook 6 000 pers geklede jeugdiges wat ewe groot is en almal in dieselfde uur gebore is. Hulle het ’n brief by hulle waarin die koningin verklaar sy kan binne drie jaar in Jerusalem aankom, hoewel die reis gewoonlik sewe jaar duur.

Toe die koningin arriveer en na Salomo se paleis gaan, dink sy die glasvloer is ’n poel water en lig sy die soom van haar rok op. So ontbloot sy haar bene, waarna Salomo haar op haar fout wys en haar oor haar harige bene berispe. Sy vra toe aan hom ’n aantal vrae om sy wysheid te toets.[1][5][6][29]

Die rabbi's wat Salomo veroordeel het, het I Konings vertolk as dat Salomo kriminele omgang met die koningin van Skeba gehad het en dat die resultaat daarvan Nebukadnesar was wat Salomo se Tempel verwoes het.

Volgens die Middeleeuse geskrif die Alfabet van Sirach was Nebukadnesar ook Salomo en die koningin se kind.[1] In die Kabbala word die koningin van Skeba beskou as een van die koninginne van die demone. Volgens ’n Joodse en Arabiese mite was sy in werklikheid ’n djin, halfmens en halfdemoon.[31][32]

In Asjkenasiese folklore raak die figuur versmelt met die gewilde beeld van Helena van Troje of die Frau Venus van Duitse mitologie. Asjkenasiese towerspreuke beeld die koningin van Skeba algemeen uit as ’n verleidelike danseres. Tot onlangse geslagte is sy dikwels uitgebeeld as ’n kinderdief en ’n demoniese heks.[32]

’n Boek se titelplaat waarop die koningin van Skeba uitgebeeld word, omstreeks 1539.

Islamities

[wysig | wysig bron]
Ek het ’n vrou gevind wat oor hulle regeer, en aan haar is alles gegee, en sy het ’n magtige troon. Ek het gevind dat sy en haar volk die son in plaas van Allah aanbid, en die duiwel het hulle dade vir hulle skoonskynend gemaak en hulle van die weg afgekeer, sodat hulle geen regte leiding volg nie. – Koran 27:23-24[33]

In bostaande vers uit die Koran keer ’n hoep-hoep terug na Salomo nadat hy nabygeleë lande gadegeslaan het. Hy vertel vir Salomo ’n koningin regeer oor Skeba. In ’n brief nooi Salomo die koningin, wat nes haar volgelinge die son aanbid, om in onderdanigheid na hom te kom. Sy vra haar opperhoofde wat sy moet doen. Hulle antwoord haar koninkryk is bekend vir sy mag en heldemoed, maar die saak is in haar hande. In ’n daad wat dalk die diplomatieke eienskappe van haar leierskap weerspieël,[34] reageer sy nie met geweld nie, maar stuur haar gesant met ’n geskenk na Salomo. Hy weier om dit te aanvaar en sê Allah gee veel beter geskenke. Salomo stuur die gesant terug na die koningin met die boodskap dat as hy na haar moet reis, hy ’n leërskare sal saambring waarteen sy nie weerstand sal kan bied nie. Die koningin besoek hom op die ou end in sy paleis en daar sê sy vir hom sy het haar aan Allah onderwerp (Koran 27:22-44).

Volgens sommige geleerdes het Salomo toe met haar getrou. Volgens ander het hy haar as vrou aan ’n ander koning gegee.[1] Volgens die geleerde Al-Hamdani was die koningin van Skeba die dogter van ’n koning van Najran.[11] In ’n ander verhaal was sy die dogter van ’n djin en ’n mens.[35]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 E. Ullendorff (1991), "BILḲĪS", The Encyclopaedia of Islam, 2 (2nd ed.), Brill, pp. 1219–1220 
  2. ↑ National Geographic, issue mysteries of history, September 2018, p.45.
  3. ↑ Francis Brown, ed. (1906), Hebrew and English Lexicon, Oxford University Press, p. 985a, https://archive.org/details/hebrewenglishlex00browuoft 
  4. ↑ Alan England Brooke; Norman McLean; Henry John Thackeray, eds. (1930), The Old Testament in Greek, II.2, Cambridge University Press, p. 243, https://archive.org/download/OldTestamentGreeklxxTextCodexVaticanus/06.OTGreek.Vat.v2.LHB.p2.Kings.I.II.Brooke.McLean.1930..pdf 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Samuel Abramsky; S. David Sperling; Aaron Rothkoff; Haïm Zʾew Hirschberg; Bathja Bayer (2007), "SOLOMON", Encyclopaedia Judaica, 18 (2nd ed.), Gale, pp. 755–763 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Yosef Tobi (2007), "QUEEN OF SHEBA", Encyclopaedia Judaica, 16 (2nd ed.), Gale, p. 765 
  7. ↑ John Gray (2007), "Kings, Book of", Encyclopaedia Judaica, 12 (2nd ed.), Gale, pp. 170–175 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 A. F. L. Beeston (1995), "SABAʾ", The Encyclopaedia of Islam, 8 (2de ed.), Brill, pp. 663–665 
  9. ↑ John McClintock; James Strong, eds. (1894), Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature, 9, Harper & Brothers, pp. 495–496 
  10. ↑ John Gray (2007), "SABEA", Encyclopaedia Judaica, 17 (2de ed.), Gale, p. 631 
  11. ↑ 11,0 11,1 A. Jamme (2003), "SABA (SHEBA)", New Catholic Encyclopedia, 12 (2nd ed.), Gale, pp. 450–451 
  12. ↑ "Barran Temple". Madain Project. Besoek op 9 Mei 2019.
  13. ↑ Haïm Zʿew Hirschberg; Hayyim J. Cohen (2007), "ARABIA", Encyclopaedia Judaica, 3 (2nd ed.), Gale, p. 295 
  14. ↑ John McClintock; James Strong, eds. (1891), Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature, 9, Harper & Brothers, pp. 626–628 
  15. ↑ 15,0 15,1 John McClintock; James Strong, eds. (1891), Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature, 2, Harper & Brothers, pp. 92–98 
  16. ↑ Origen (1829), D. Caillau; D. Guillon, eds., Origenis commentaria, Collectio selecta ss. Ecclesiae Patrum, 10, Méquiqnon-Havard, p. 332, https://archive.org/details/operaomnia04orig 
  17. ↑ John McClintock; James Strong, eds. (1891), Cyclopaedia of Biblical, Theological and Ecclesiastical Literature, 9, Harper & Brothers, pp. 861–872 
  18. ↑ Arnaldo Momigliano; Emilio Suarez de la Torre (2005), Encyclopedia of Religion, 12 (2de ed.), Gale, pp. 8382–8386 
  19. ↑ Belcher, Wendy Laura (1 Januarie 2010). "From Sheba They Come: Medieval Ethiopian Myth, US Newspapers, and a Modern American Narrative". Callaloo. 33 (1): 239–257. doi:10.1353/cal.0.0607. JSTOR 40732813.
  20. ↑ Munro-Hay, Stuart (31 Oktober 2006). The Quest for the Ark of the Covenant: The True History of the Tablets of Moses (in Engels) (New uitg.). I.B.Tauris. ISBN 9781845112486.
  21. ↑ Munro-Hay, Stuart (2004). "Abu al-Faraj and Abu al-ʽIzz". Annales d'Ethiopie. 20 (1): 23–28. doi:10.3406/ethio.2004.1067.
  22. ↑ Manzo, Andrea (2014). "Snakes and Sacrifices: Tentative Insights into the Pre-Christian Ethiopian Religion". Aethiopica. 17: 7–24. ISSN 2194-4024.
  23. ↑ 23,0 23,1 Willie F. Page; R. Hunt Davis jr., eds. (2005), Encyclopedia of African History and Culture, 2 (revised ed.), Facts on File, p. 206 
  24. ↑ Littmann, Enno (1909), "Geschichte der äthiopischen Litteratur", in Carl Brockelmann; Franz Nikolaus Finck; Johannes Leipoldt et al., Geschichte der christlichen Litteraturen des Orients (2de ed.), Amelang, pp. 246–249, https://archive.org/details/geschichtederchr00brocuoft 
  25. ↑ E. A. Wallis Budge (1922), The Queen of Sheba & Her Only Son Menyelek, The Medici Society, https://archive.org/details/queenofshebahero00budgrich 
  26. ↑ Willie F. Page; R. Hunt Davis jr., eds. (2005), Encyclopedia of African History and Culture, 1 (revised ed.), Facts on File, pp. 158–159 
  27. ↑ 27,0 27,1 "Ancient History in depth: The Queen Of Sheba" (in Engels (VK)). BBC. Besoek op 5 Oktober 2018.
  28. ↑ "BBC - History - Ancient History in depth: The Queen Of Sheba" (in Engels (VK)). BBC. Besoek op 5 Oktober 2018.
  29. ↑ 29,0 29,1 Blau, Ludwig (1905), "SHEBA, QUEEN OF", Jewish Encyclopedia, 11, Funk and Wagnall, pp. 235‒236, http://www.jewishencyclopedia.com/articles/13515-sheba-queen-of 
  30. ↑ William Bodham Donne (1854), William Smith, ed., Dictionary of Greek and Roman Geography, 1, Little, Brown & Co., p. 60b 
  31. ↑ Gershom Scholem (2007), "DEMONS, DEMONOLOGY", Encyclopaedia Judaica, 5 (2nd ed.), Gale, pp. 572–578 
  32. ↑ 32,0 32,1 Susannah Heschel (2007), "LILITH", Encyclopaedia Judaica, 13 (2nd ed.), Gale, pp. 17–20 
  33. ↑ Die Heilige Quran, in Afrikaans vertaal deur Imam M.A. Baker. IDM Publications Suid-Afrika, 2014
  34. ↑ Amina, Wadud (1999). Qur'an and woman: rereading the sacred text from a woman's perspective (2 uitg.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-1980-2943-4. OCLC 252662926.
  35. ↑ Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr von (5 Maart 2016) [1813]. Rosenöl. Erstes und zweytes Fläschchen: Sagen und Kunden des Morgenlandes aus arabischen, persischen und türkischen Quellen gesammelt (in Duits). BoD – Books on Demand. p. 103. ISBN 9783861994862.

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Koningin_van_Skeba&oldid=2487557"