Saltar al conteníu

Ferrara

Coordenaes: 44°50′07″N 11°37′12″E / 44.835297°N 11.619865°E / 44.835297; 11.619865
Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
De Wikipedia
Ferrara
Coats of arms of Ferrara (en) Traducir
Alministración
PaísBandera d'Italia Italia
RexónBandera de Emilia-Romaña Emilia-Romaña
Provincia Provincia de Ferrara
Tipu d'entidá comuña d'Italia
Nome oficial Ferrara (it)
Nome llocal Ferrara (it)
Códigu postal 44121–44124
Xeografía
Coordenaes 44°50′07″N 11°37′12″E / 44.835297°N 11.619865°E / 44.835297; 11.619865
Ferrara alcuéntrase n'Italia
Ferrara
Ferrara
Ferrara (Italia)
Superficie 405.16 km²
Altitú 9 m
Llenda con
Demografía
Población 129 340 hab. (1r xineru 2023)
Porcentaxe ? % de Provincia de Ferrara
Densidá 319,23 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu 0532
Estaya horaria UTC+01:00 (horariu estándar)
UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes
comune.fe.it
Cambiar los datos en Wikidata
Ferrara, ciudá renacentista, y la so delta del Po
Patrimoniu de la HumanidáUNESCO
Castiellu Estense
Llugar  Italia
Criterios Cultural: ii, iii, iv, v, vi
Referencia 733
Inscripción 1995 (XIX Sesión)
Estensiones 1999
Área Europa y América del Norte
Coordenaes Non
Cambiar los datos en Wikidata

Ferrara ye un conceyu de 129 340 hab. (1 xineru 2023)[1], capital de la provincia homónima d'Italia.

Asitiada sobre'l Po de Volano, la ciudá tien una estructura urbanística que se remonta al sieglu XIV, cuando foi gobernada pola Casa d'Esta familia de los Este. El diseñu realizáu por Biagio Rossetti convertir na primer ciudá moderna d'Europa. D'esti fechu históricu, amás del caltenimientu del estilu y materiales arquiteutónicos na zona del centru históricu, deriva en gran parte la so reconocencia como Patrimoniu Mundial de la Humanidá en 1995 (al centru históricu de Ferrara), ampliáu en 1999 al delta del Po.[2]

Etimoloxía

[editar | editar la fonte]

L'orixe del nome de Ferrara nun ta claru: De fechu esisten delles hipótesis. Dalgunos pensaron nuna derivación Bíblica: de Ferrato, fíu de Cam y nietu de Noé. Otros dicen que Ferrara fundar por un tal Marcu que foi a Ferrara cola so xente; ente éstos había unu troyanu, Ferrara, y con esti nome designó a la ciudá qu'empezara a construyir. Otros piensen que deriva de fierro, que s'atopaba o se trabayaba nel territoriu. La hipótesis con más fuercia ye la que supón que'l nome llegara de farro, una especie de trigu duru, l'alimentu más antiguo de los romanos, abondando, paez, na zona. "Farraria", ye la tierra onde se cultiva'l farro. Una yerba nomada farraria, una especie de planta acuática, sería otru posible orixe. Y finalmente, el llugar onde se faíen los dos feries importantes del añu (Domingu de Ramos y el Día de San Martín) nes veres del ríu Po llamábase Feriarum Àrea (plaza pública de les feries),y de equí Ferraria. A la derecha na puerta pequeña de la Catedral de San Giorgio hai una imaxe d'un neñu esculpida en mármol, llamáu d'antiguo "Madonna Frara".

Demografía

[editar | editar la fonte]

Población

[editar | editar la fonte]

A finales del 2007, había 133.591 persones que moraben en Ferrara, 62.417 homes (un 46,8%) y 71.174 muyeres (un 53,2%), suponiendo una llixera crecedera respeuto al 2006 (133.214). Los menores de 18 años son un 12,28% de la población. La población de pensionistes llega al 26,41%. La media italiana ye d'un 18,06% (menores de 18 años) y un 19,94% (pensionistes). La edá mediana de los ferrarenses ye de 49 años, siendo la media italiana de 42 años. De siguío detállase'l númberu d'habitantes por circoscrizioni (2007):

  • Circoscrizione Centru Cittadino: 18.693 habitantes.
  • Circoscrizione Giardino Arianuova Doro: 16.835 habitantes.
  • Circoscrizione vía Bologna: 26.119 habitantes.
  • Circoscrizione Zona Norte: 13.819 habitantes.
  • Circoscrizione Zona Noroestre: 11.022 habitantes.
  • Circoscrizione Zona Sur: 12.952 habitantes.
  • Circoscrizione Zona Noreste: 9.159 habitantes.
  • Circoscrizione Zona Este: 24.992 habitantes.

Evolución demográfica

[editar | editar la fonte]

Ente 2002 y 2007, la población de Ferrara creció un 2,28 %, ente que n'Italia aumentaba un 3,85 %. Les crecederes de los últimos años fueron realmente exiguos (+0,4% el 2005, +0,6% el 2006 y de +0,3% el 2007). L'índiz de natalidá actual de Ferrara ye de 7,02 nacencies por 1.000 habitantes. La media italiana ye de 9,45 nacencies. Ferrara ye conocida por ser la ciudá de más de 100.000 habitantes más avieyada d'Italia, según la que tien un índice de natalidá más baxu. Ente que la población d'orixe italianu baxó un 0,5% el 2007, aumentó'l númberu de residentes estranxeros, llegando a finales del 2007 a 6.938 persones, suponiendo un 5,2% del total de residentes, de los cualos 3.043 yeren homes y 3.895 muyeres. L'aumentu d'estranxeros nos años anteriores foi d'un 15% el 2006 y un 13% el 2005. El grupu d'inmigrantes más grande yera orixinariu d'Ucraína (1.016), siguíu pol de Rumanía (935) y d'Albania (836). Fai falta destacar la fuerte medría de los rumanos nel 2007, pasando de 417 (2006) a 935 (2007). Los procedentes de Marruecos tán en cuarta posición (427). Anguaño, un 10% de les nacencies tienen a lo menos un padre estranxeru.

Gráfica d'evolución demográfica de Ferrara ente 1861 y
Fonte ISTAT - ellaboración gráfica de Wikipedia

Xeografía

[editar | editar la fonte]

La ciudá de Ferrara ocupa una superficie de 404 km². y ta asitiada en cantu d'una caña del delta del ríu Po llamada Po de Volano, a una altitú de 9 m. sobre'l nivel del mar, na rexón conocida como Llanura Padana, que xeográficamente correspuende al valle del Po. Ferrara llenda colos siguientes conceyos: Argenta, Baricella, Bondeno, Canaro, Copparo, Ficarolo, Formignana, Gaiba, Masi Torello, Occhiobello, Ostellato, Poggio Renatico, Stienta, Tresigallo, Vigarano Mainarda, Voghiera

L'iviernu ye ríxidu y lluviosu, ensin que falten precipitaciones en forma de nieve. Les baxes presiones que se formen nesta estación porten aire frío y venáu consintiendo periodos de mal tiempu considerables; cuando hai altes presiones, tamién permanecen les dures condiciones meteorolóxiques por cuenta de la entrada d'aire d'orixe árticu-rusu, lo cual provoca xornaes que pueden resultar soleyeres pero acompañaes de fuertes xelones y temperatures cercanes a los cero graos mientres les hores centrales del día, y que pueden baxar abondo del cero mientres la nueche.

Los branos son calorosos y afogadiegos pola mor del altu nivel de mugor, que raramente baxa del 70%. La chorna ye atayáu por temporales, que pueden resultar violentos y provocar granizos de consistente intensidá. Pueden rexistrase, per otru llau, delles selmanes consecutives soleyeres y con temperatures elevaes, gracies al anticiclón de les Azores y al tristemente conocíu Anticiclón Africanu, que ye'l que provoca les temperatures más altes.

La seronda ye frescu, húmedu y lluviosu, y n'ocasiones, decididamente fríu mientres la segunda parte de la estación, mientres la cual puede tener carauterístiques eminentemente ivernices. Resulta amás particularmente nebuloso, asitiando a Ferrara ente les ciudaes con más borrina d'Italia.

La primavera ufierta a Ferrara diverses estampes. Na so primer parte, tratar d'un allongamientu de la estación iverniza na cual persisten les corrientes fríes, ente que col intre de la estación vuélvese gradualmente apacible y estable.

Tabla climática de Ferrara[3]
Ene Feb Mar Abr May Jun Jul Ago Sep Oct Nov Dic Añal
Media de temperatures máximes (°C) 4 8 13 17 22 26 29 29 24 18 11 6
Media de temperatures mínimes (°C) 1 1 5 9 13 16 19 19 15 11 5 1
Precipitaciones (mm) 44 44 49 54 52 55 48 60 52 55 72 49 634

Estructura alministrativa

[editar | editar la fonte]
Memorial al poeta Ludovico Ariosto.

La estructura alministrativa italiana ta definida na constitución italiana nos artículos 118 a 133. Los gobiernos llocales n'Italia esperimentaron un procesu de reforma basada nos principios de capitalización, obligación de rindir cuentes delantre de los ciudadanos y serviciu calidable. El conceyu de Ferrara ta estremáu n'ocho circunscripciones (circoscrizioni), que son les unidaes de descentralización comunal en que s'estrema'l territoriu. Les circoscrizioni arrexunten los distintos barrios de la ciudá y les frazione.

  • Circoscrizione Centru Cittadino.
  • Circoscrizione Giardino Arianuova Doro. Barrios: Acquedotto, Arianuova, Darsena, Doro, Ex Mof, Grattacielo, Espurechu Urbanu, P.-y dei Giochi, San Benedetto, Stazione Centrale, Vía del Lavoro.
  • Circoscrizione vía Bologna. Barrios: Borgo San Luca-Rivana, Argine Ducale, Aeroporto, Foru Boario, La Pirámide, Krasnodar, Villaggio Satellite, Centru Artigianale, San Giorgio, Chiesuol del Fosso, Fiera.
  • Circoscrizione Zona Norte. Barrios: Pontelagoscuro, Polu chimico di Ferrara, Barcu.
  • Circoscrizione Zona Noroeste. Barrios: Porotto, Cassana, Mizzana, Arginone, Espurechu Commerciale Diamante, Borgo Marconi.
  • Circoscrizione Zona Sur. Barrios: Artigianale, Aguscello, Gaibanella, Torre Fossa, San Martino, Goro, Sant'Egidio, Foso San Marco, Montalbano, San Bartolomeo in Forgo, Monestirolo.
  • Circoscrizione Zona Noreste. Barrios: Codrea, Cocomaro di Cona, Cocomaro di Focomorto, Cona, Focomorto, Quartesana, Masi Torello, Copparo, Final di Reno, Migliaro, Massa Fiscaglia.
  • Circoscrizione Zona Este. Barrios: Villa Fulvia, Porta Ferrara, Quacchio, Pontegradella, Ponte Travagli, Borgo Punta, Malborghetto di Boara, Boara.

Ferrara surdió nos sieglos VII-VIII a veres del Po y de les sos canales secundaries.

Los oríxenes de Ferrara son inciertos y apaez per primer vegada nun documentu en 754 como parte del exarcado de Rávena. En 984 ye feudu del conde de Módena y Canossa, sobrín del emperador Otón I. Dempués d'un periodu d'independencia nel que la ciudá ye gobernada ente otres pola familia de los Adelardi, en 1101 la ciudá ye tomada pola condesa Matilde di Canossa.

Nel sieglu XIII empezó'l dominiu de la familia Esti, que s'enllargó hasta finales del XVI.

En 1146, cola muerte del postreru Adelardi, Guillermo, Ferrara pasa como dote de la so sobrina la Marchesella a Azzolino de Este. Tres delles hostilidaes cola familia Salinguerra, Azzo Novello foi nomáu podestà perpetuu en 1242 y en 1259 tomó prisioneru en batalla a Ezzelino de Verona. Asocedió-y el so sobrín Obizzo II (1264-1293) que foi nomáu pol Papa capitán xeneral y defensor de los Estaos Pontificios.

Nicolás III (1393-1441) en 1438 recibió'l conceyu del papa Eugenio IV y el so fíu Borso recibió los feudos de Módena y Reggio del emperador Federico III, convirtiéndose en duque en 1452, pa ser nomáu duque de Ferrara en 1471 pol papa Paulo II.

A finales del sieglu XV, la situación económica y l'enfotu de prestíu convencieron a Hércules I a promover un ambiciosu proyeutu de reestructuración urbana: la célebre Addizione Erculea. Esta foi proyeutada pol célebre arquiteutu Biagio Rossetti, y dobló el texíu urbano, creando una nueva ciudá.

El so socesor Ercole I (1471-1505) lluchó contra Venecia. La guerra prosiguir col so fíu Alfonsu I, quien contraxera matrimoniu con Lucrecia Borgia (fía del papa Alexandru VI y hermana de César Borgia). En 1509 foi escomulgáu pol papa Xuliu II y en 1512 combatió contra l'exércitu pontificiu, conquistando Rávena. Consiguió reconciliase colos Estaos Pontificios y asocedió-y el so fíu Ercole II, quien se casó con Renata, fía de Lluis XII de Francia, y que gobernó de 1534 a 1559. El so fíu Alfonsu II, casóse con Bárbara, hermana del emperador Maximiliano II llevó a Ferrara al puntu culminante de la so rellumanza. Nun tuvo descendencia masculina y en 1597 Ferrara foi declarada feudu vacante pol papa Clemente VIII, poniendo puntu final al ducáu de Ferrara.

Por cuenta de la Devolución, nel añu 1598, la ciudá de Ferrara y el territoriu de la familia Esti, tuvieron sol control direutu, políticu y alministrativu, de los Estaos Pontificios hasta l'añu de 1832, cuando esti control pasó a Austria, ente qu'en 1859 Ferrara pasó a formar parte del reinu de Cerdeña.

Ferrara ye dende'l sieglu XIII un importante centru xudíu y, tres les Lleis raciales que dictó en 1938 el gobiernu fascista, foi'l principal centru de persecuciones y depuraciones, como narra l'escritor Giorgio Bassani nel so novela El xardín de los Finzi-Contini (1962) y en Una Nueche de 1943 (1956).

El 4 de marzu de 1391, col permisu del Papa Bonifacio XI, el marqués Alberto I de Este fundó la Universidá de Ferrara, na cual estudiaron importantes personaxes, resalten les graduaciones en sieglu XVI de Nicolás Copérnico (1503) y Paracelso.

Llugares d'interés

[editar | editar la fonte]

La ciudá ta entá arrodiada por más de 9 quilómetros de muralles antigües, na so mayor parte construyíes nos sieglos XV y XVI.[4]

Edificios civiles

[editar | editar la fonte]

El principal monumentu ye'l Castello Estense (Castiellu de los Este, tamién llamáu Castiellu de San Michele), un edificiu de lladriyu cocíu de planta cuadrada dotáu de cuatro torres defensives y arrodiáu per un foso d'agua, que ta asitiáu nel centru de la ciudá. Construyir a partir de 1385 y foi parcialmente restauráu a partir de 1554; los pabellones na parte cimera de les torres daten d'esti últimu añu. Foi empezáu en 1385 y rematáu nel sieglu XVI. Ye de lladriyos coloráu, con torres y formes macices y arrodiar un ampliu foso. Ente les pieces más interesantes del so interior vamos citar el Xardín de les Naranxales del sieglu XV, el Salón de los Xuegos y la Capiya de Renata de Francia.

Ferrara tien munchos palacios del primer Renacimientu, de cutiu calteniendo decoraciones de terracota; poques ciudaes d'Italia tan pequeñes tienen tantos, anque la mayoría son comparativamente pequeños. Ente ellos pueden destacar los del barriu norte (especialmente los cuatro na interseición de los sos dos calles principales), que foi añadíu por Ercole I en 14921505, a partir de planos del arquiteutu Biagio Rossetti, y de ende que se-y llame la Addizione Erculea. Pueden citase:

  • El Palazzo Municipale (Palaciu municipal), reconstruyíu n'estilu neogóticu en 1927, foi la primer residencia de los este.
  • El Palazzo della Ragione («Palaciu de la Razón», un exemplu de Palazzo della Ragione), frente a la catedral, construyíu con lladriyos n'estilu góticu ente 1315 y 1326; l'aspeutu actual ye la resultancia d'una remodelación posterior a la Segunda Guerra Mundial, tres una quema que destruyó parte del palaciu. Sicasí nun fai xusticia a la guapura de la construcción orixinal.
  • El Palazzo dei Diamanti («Palaciu de los Diamantes»), asina llamáu poles puntes con forma de diamante en que tán cortaos los bloques de piedra de la fachada. Anguaño alluga la Pinacoteca Nacional. La so coleición de pintures ye sobremanera de la escuela de Ferrara, qu'algamó la so prominencia na segunda metá del sieglu XV, con Tura, del Cossa y dei Roberto; ente los maestros ferrareses del sieglu XVI tán Lorenzo Mariña y Dosso Dossi, el más destacáu , Girolamo da Carpi y Benvenuto Tisio (il Garofalo). Cuando Ferrara pasó al poder de la Santa Sede, munches obres de pintores renacentistes treslladar a Módena, pero otres atópense nesta pinacoteca.

Ye un magníficu edificiu renacentista, obra maestra del arquiteutu Biagio Rossetti, carauterizáu por cuasi 12.000 sillares en forma de punta de diamante, que revisten la fachada y unu de los sos lladrales, ente que les esquines tán afataes por elegantes y decoraes pilastres.

Arrogante muestra de l'arquiteutura de Biagio Rossetti, foi edificáu ente 1466 y 1496 y destináu a "llugar de delicies" pa fiestes y receiciones. Ente les formoses sales del so interior, toes afataes elegantemente, destaca l'estraordinariu Salón de los Meses, pintáu nel sieglu XV por Cossa y de'Roberti.

  • El Archivio Storico Comunale contién un importante conxuntu de documentos históricos, que daten el sieglu XV. El Archivio Storico Diocesanu ye más antiguu entá, siendo mentáu en documentos del 955, este contién preciosos documentos recoyíos a lo llargo de los sieglos pola Ilesia.

Edificios relixosos

[editar | editar la fonte]
La catedral de Ferrara.

A pocos pasos del Castello Estense atópase l'antiguu arcispedale Santa Anna, onde tuvo prisioneru'l poeta Torquato Tasso ente 1579 y 1586, mientres el so ataque de llocura.

Cerca del Palazzo del Comune atópase la Catedral de Ferrara o Duomo que ta dedicada a San Jorge, patrón de la ciudá; en 1135 termináronse la parte inferior románica de la fachada principal, y les llaterales. Según una inscripción güei sumida, la ilesia foi construyida por Guglielmo I degli Adelardi (muertu en 1146), quien ta soterráu nella. La escultura del portal principal ye obra roblada pol artifex Nicholaus, mentáu na inscripción perdida como l'arquiteutu de la ilesia. La parte cimera de la fachada principal, con arcaes d'arcos apuntaos, data del sieglu XIII y el portal tenía lleones recostados y ellaboraes escultures percima. L'interior foi restauráu n'estilu barrocu en 1712, por causa de un desastrosu terremotu asocedíu en 1570 que destruyó non yá l'interior de la catedral, sinón tamién numberosos edificios por tola ciudá. Tres esta restauración cerró la Porta dei Mesi, la pimpana entrada del llau sur. El campanariu, n'estilu renacentista, data de 1451-1493, pero l'últimu pisu foi añadíu a finales del sieglu XVI.

Esta catedral ye una maxestosa ilesia románica que foi construyida ente los sieglos XII y XIV. Animen la so fachada elegantes galeríes que siguen nel lladral derechu, onde s'alza'l campanariu (probablemente obra de Alberti). Los portales y el pronaos tán afataos por relieves de los sieglos XII y XIII.

A 500 metros de la catedral ye posible almirar la Ilesia de San Francisco, proyeutu del arquiteutu Biagio Rossetti foi construyida nel 1594 sobre una presistente utilizada polos franciscanos.

El Monastero del Corpus Domini contién les tumbes de los Este, incluyendo a Alfonsu I, Alfonsu II, Ercole I, Ercole II, según a Lucrezia Borgia, Leonor d'Aragón, y una docena d'otros personaxes históricos.

La sinagoga y un muséu xudíu allugar nel corazón del centru medieval, cercanos a la catedral y al Castello Estense. Esta cai formó parte del ghetto nel que los xudíos vivíen separaos del restu de la población de Ferrara, dende alredor de 1627 hasta 1859.

Escultura de Girolamo Savonarola, Ferrara.

El flaire dominicu Girolamo Savonarola y el músicu Girolamo Frescobaldi nacieron en Ferrara, lo mesmo que los pintores Giovanni Boldini (1842) y Filippo de Pisis (1896).

Nel periodu de gobiernu de los Este, Ferrara foi un importante centru humanísticu a la qu'allegaron los meyores poetes de los sieglos XV y XVI, Matteo Maria Boiardo, Ludovico Ariosto y Torquato Tasso. Ferrara amás desenvolvió la so propia escuela de pintura. Na ciudá de Ferrara pintaron Andrea Mantegna, Giovanni Bellini, Cosmè Tura, Francesco del Cossa y Ercole Ferrarese, Garofalo, Ticianu, Dosso Dossi y Battista Dossi, Scarsellino. Amás la ciudá de Ferrara foi morada de Leon Battista Alberti, Pisanello, Piero della Francesca y Rogier van der Weyden.

La biblia de Ferrara foi una traducción del Antiguu Testamentu a ladín (xudeo-español) realizada por xudíos sefardinos y dedicada a Ercole II.

Ferrara foi'l llugar nel que se ambienta la novela de Giorgio Bassani Il giardino dei Finzi-Contini (El xardín de los Finzi-Contini) y de la so adautación al cine obra de Vittorio De Sica en (1970). La película de Wim Wenders y Michelangelo Antonioni (nacíu equí) titulada Al di là delle nuvole en (1995) y la d'Ermanno Olmi Il mestiere delle armi en (2001), que rellata los últimos díes de Giovanni dalle Bande Nere, tamién se rodaron equí.

Na ciudá llevar a cabu'l Paliu más antiguu d'Italia, llamáu de San Giorgio, l'últimu domingu de mayu. El Paliu ye una típica fiesta medieval onde se realizaben carreres (a caballu, en pollinos o a cuerpu) nes cualos el ganador axudicábase un mantu o pañu (paliu) con una efixe relixosa.

Economía

[editar | editar la fonte]

Agricultura

[editar | editar la fonte]

L'agricultura de Ferrara resulta ser anguaño unu de los sectores más importantes de la economía provincial: la base ocupacional de la Provincia de Ferrara llega al 8.3%, y ye l'índiz más eleváu de tol nordés d'Italia con 8.763 industries actives nel campu y 180.000 hectárees de superficie agraria total.

Tamién el sector de la pesca tien una importancia económica fundamental si piénsase que'l 55% de los 3.000 trabayadores del sector de Emilia-Romaña concentrar na provincia de Ferrara con un total de 1.135 empreses actives.

Industria

[editar | editar la fonte]

Notablemente ye l'área que toma'l polu químicu de Ferrara, con empreses como LyondellBasell, Polímeri Europa, Eni Rewind (ex Syndial) o BT Italia; Ferrara foi oxetivu d'actividaes industriales. Un 34.8 % d'ocupación na industria con un total de 54.000 persones ocupaes.

Artesanía

[editar | editar la fonte]

El sector de l'artesanía aumenta progresivamente. Les empreses d'artesanos de Ferrara producen un 13.8% del valor provincial que xuega un papel fundamental dientro del sistema granible local carauterizáu por empreses pequeñes: 26.000 trabayadores nel sector. Un 35.5% de los empresarios de Ferrara son artesanos.

El sector terciariu ta venceyáu íntimamente al turismu, gracies a l'amplia ufierta cultural. L'altu nivel calidable artística y de los museos dexó la crecedera de la ufierta de balnearios nel Lido de Comacchio y nel Parque rexonal del Delta del Po.

Corso Ercole I d'Este.

Actividaes

[editar | editar la fonte]

La ciudá ye sede del LUG Ferrara LUG.

Ciudaes hermaniaes

[editar | editar la fonte]

Personaxes célebres

[editar | editar la fonte]

Alministración

[editar | editar la fonte]
  • Alcalde: Tiziano Tagliani, dende xunu de 2009.
  • Conceyu: Centralita 0532 41.91.11

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. URL de la referencia: https://demo.istat.it/?l=it.
  2. «Ferrara, City of the Renaissance, and its Po Delta». UNESCO Culture Sector. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
  3. Euru Weather
  4. Ferrare city website.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]