Winterthur

Winterthur
Alministración
Estáu federáu	Suiza
Cantón	Cantón de Zúrich
District of the canton of Zürich (en)	Distritu de Winterthur
Tipu d'entidá	comuñes de Suiza
Mayor of Winterthur (en)	Michael Künzle
Nome oficial	Winterthur (de-ch)
Nome llocal	Winterthur (de)
Códigu postal	8352, 8482, 8400, 8401, 8403, 8404, 8405, 8406, 8408 y 8409
Xeografía
Coordenaes	47°29′57″N 8°43′36″E / 47.4992°N 8.72671°E
	Winterthur Winterthur (Suiza)
Superficie	68.07 km²
Altitú	439 m
Llenda con	Hettlingen (es) , Seuzach (es) , Dinhard (es) , Rickenbach (es) , Wiesendangen (es) , Elsau, Schlatt, Zell (es) , Illnau-Effretikon (es) , Kyburg (es) , Brütten (es) , Lindau (es) , Pfungen (es) , Oberembrach (es) y Neftenbach (es)
Demografía
Población	109 775 hab. (31 avientu 2016)
Porcentaxe	? % de Distritu de Winterthur
Densidá	1612,68 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	052
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar); Hora central europea ; UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	La Chaux-de-Fonds (es) , Yverdon-les-Bains (es) , Hall in Tirol, Pilsen y Ontario (es)
	stadt.winterthur.ch

Winterthur ye una ciudá y comuña suiza del cantón de Zúrich, capital del distritu de Winterthur. Con 109 775 hab. (31 avientu 2016)^[1] ye la sesta ciudá más poblada de Suiza y la primera ente les que nun son capitales cantonales.

Historia

La esistencia d'asentamientos humanos en Winterthur foi comprobada arqueológicamente, les informaciones recoyíes indiquen qu'éstos empiecen na Edá del Bronce. El territoriu encuadrábase dientro del de los Tigurini, una de les tribus de los Helvetii. En dómina romana nel área del actual Oberwinterthur (zona alta y más antigua de la ciudá) esistió un asentamientu de tipu militar (un castellum) que'l so nome yera Vitudurum (anque dacuando ye llamáu tamién Vitodurum), según una célebre inscripción de dómina de Diocleciano y Maximiano que recuerda la reconstrucción de los sos murios[1], posiblemente de resultes d'ataques de los alamanes a mediaos del sieglu III d.C.; esti topónimu podría indicar un previu orixe célticu, anque hasta agora nun se toparon restos atribuyibles a dichu supuestu orixe. L'asentamientu romanu de Vitudurum, sicasí, anque nunca tuvo de ser muncho más qu'una aldega grande (un vicus), sí dexó muertes (el más relevante un templu galorromano de planta cuadrada) y ye anguaño unu de los focos d'investigación arqueolóxica nel cantón de Zúrich. La de xuru pequeña ciudá yera puntu de camín de la calzada romana procedente de Vindonissa (actual Windisch) escontra Brigantium (mod. Bregenz) y Vindobona (mod. Viena); el fuerte foi abandonáu hacia l'añu 400 d. C.

Esisten documentos que comprueben la esistencia d'un pobláu na zona del actual centru de la ciudá en 1180. Básase probablemente nun asentamientu de la Baxa Edá Media del sieglu XII. La primer construcción de la ilesia principal dedicada a San Llorienzo data de los sieglos XII y XIII. A principios del sieglu XIII la ciudá desenvolver sol dominiu del conde de Kyburgu y a partir de 1264 baxu dominiu de los Habsburgos. Sicasí nunca llegó a desempeñar un papel importante ente les ciudaes campestres de los Habsburgos. Tan solo nel sieglu XV Winterthur convertir mientres pocos años en ciudá llibre antes de pasar a Zúrich como aliada en 1467 so que'l so dominiu quedar hasta 1798.

Na segunda metá del sieglu XIX la ciudá creció rápido por cuenta de la fuerte industrialización. La edificación de los barrios darréu nes contornes del cascu antiguu ta predominada entá güei polos edificios representativos públicos y privaos de los años 1860 – 1880. A partir de 1860 Winterthur desempeñaba un papel destacáu na política cantonal, liderando la oposición contra'l lliberalismu económicu de Zúrich. Esta puxanza político y económico foi atayáu pola gran crisis de los ferrocarriles privaos de Suiza, en 1882. La ciudá tardó hasta 1950 en poder devolver les deldes acumulaes.

La crisis económica mundial de los años 1930, tamién tocó gravemente a la ciudá pero por cuenta de un clima d'entendimientu los partíos políticos xunir a faer frente. Una de les razones principales yera que'l partíu principal de Winterthur, los demócrates teníen más bien un enclín social-lliberal y non como los lliberales domintentes nel cantón de Zúrich un enclín d'economía liberalista. Anguaño'l partíu más fuerte ye'l partíu socialista (PSS).

Winterthur yera reputada de ser una ciudá industrial trabayadora. Güei esto camudó radicalmente. Grandes instalaciones industriales son reconvertíes, ente otres coses como sedes d'una escena bien activa de fiestes, música y teatru.

Clima

Al tar allugada xeográficamente nun territoriu alloñáu de corrientes marines y de grandes océanos, la ciudá cunta con un clima continental húmedu, con branos relativamente templaos ya iviernos lluviosos y fríos. Les temperatures veraniegues xeneralmente bazcuyen ente los 11 °C na nueche y los 24 °C nel día. Pel hibiernu, les temperatures baxen considerablemente, sicasí, escasamente rexístrense xelaes. Les temperatures ivernices van de 4 °C nel día a -3 °C na nueche.

Xeografía

Winterthur atopar nel nordeste de Suiza ente Zúrich y la ciudá de Sankt Gallen. Ye la segunda ciudá nel cantón de Zúrich. Tien un eleváu porcentaxe d'árees verdes (tien el conxuntu de monte más estensu del cantón de Zúrich) y polo tanto ye considerada una "ciudá verde". La edificación suelta nos suburbios, la resultancia d'una planificación bien previsora de los años 1920 tamién consiguió que se-y denominara "ciudá xardín" a pesar de tener un fuerte calter industrial marcáu pola ellaboración de maquinaria hasta los años 1980. Por estos esfuerciu la ciudá foi gallardoniada en 1989 col Premiu Wakker (Wakkerpreis) de la proteición civil suiza.

Pela ciudá pasen los ríos Eulach y Töss. Eulach y Mattenbach (un regatu) tán enriaos en gran parte y pasen por canalizaciones soterrañes. El planu de grava depositada pel ríu Eulach qu'alluga la ciudá, ta arrodiáu per terrén onduláu con llombes qu'enmarquen la ciudá por casi tolos llaos. Los nomes d'estes llombes son Eschenberg, Brüelberg, Wolfensberg y Lindberg. Nel estremu sur del monte Lindberg tópase'l Goldenberg, dende onde se tien una bona vista panorámica sobre tou la ciudá y en que les sos fasteres llantar vides.

La ciudá llinda xeográfica y políticamente de la siguiente forma: al norte coles comuñes de Neftenbach, Hettlingen, Seuzach, Dinhard y Rickenbach, al este con Wiesendangen, Elsau y Schlatt, al sur con Zell, Kyburgu, Illnau-Effretikon y Lindau, y al oeste con Brütten, Oberembrach y Pfungen.

La ciudá ye un nuedu de tráficu natural na salida de los valles del Töss y del Kempt y xune estos valles cola zona vinícola de la parte norte del cantón de Zúrich. Güei atópase en Winterthur un enllaz importante de ferrocarriles con trenes hasta Zúrich, Schaffhausen, Bauma (nel Valle del Töss), Frauenfeld, Bühlach y Stein sobre'l Rin. La estación tien una de les frecuencies más elevada de trenes en toa Suiza.

La ciudá de Winterthur ta compuesta por siete barrios: Altstadt (el cascu antiguu), Mattenbach, Oberwinterthur*, Töss*, Veltheim*, Seen* y Wülflingen*.

Nota: * d'antiguo comuñes independientes que se xunieron alministrativamente a Winterthur en 1922 anque entá caltienen una gran autonomía.

Economía

A parte del seguru "Winterthur" la ciudá fíxose famosa como sede de diverses empreses del ámbitu de la construcción de maquinaria (Gebrüder Sulzer, Fábrica de máquines Rieter).

Dende los años 1980, la economía de Winterthur camudó enforma de la industria maquinaria escontra una economía de servicios (seguros y banques). Nos años 90 viose sicasí un cayente d'esti sector pola venta de los seguros Winterthur al grupu CréditSuisse y les siguientes midíes de reestructuración.

Con un marketing profesional de la ciudá, el primeru d'esti tipu en Suiza, intentóse desaniciar les consecuencies a partir de 1992 fomentando una política p'atraer nueves industries. Los primeros ésitos fueron la instalación de la empresa norteamericana "Zimmer" y delles otres del área melecinal y d'alta teunoloxía.

Escudu

L'escudu de la ciudá de Winterthur consta d'una raya diagonal platiada acompañada de dos lleones coloraos. Ye deriváu del escudu del conde de Kyburgu.

Política

Executivu

L'órganu executivu de la ciudá ye'l "Conseyu de la Ciudá" (Stadtrat). Ta formáu por siete miembros que son escoyíos cada cuatro años pol pueblu. La sede del Conseyu ye'l conceyu (Stadthaus) que foi construyíu ente 1865 y 1869 según planos de Gottfried Semper.

Llexislatura 2002 - 2006

Michael Künzle (Cultura y servicios, alcalde de la ciudá)
Stefan Fritschi (Educación y deporte)
Matthias Gfeller (Instalaciones téuniques)
Nicolas Galladé (Asuntos sociales)
Yvonne Beutler (Finances)
Josef Lisibach (Construcción ya Infraestructura)
Barbara Günthard-Maier (Seguridá y Mediu Ambiente

Llexislativu

El llexislativu de la ciudá ye'l Gran Conseyu de la Comunidá (Grosser Gemeinderat). Ta formáu por unos 60 miembros de 9 partíos (2003) y como'l Conseyu, ye escoyíu cada cuatro años pol pueblu.

Repartu d'escaños en 2002:

PSS: 21
Unión Democrática del Centru (Schweizerische Volkspartei) / SVP / UDC: 14
Partíu Radical democráticu / FDP: 10
Partíu evanxélicu suizu (Evangelische Volkspartei) / EVP / PES: 4
Partíu Demócrata Cristianu / CVP: 4
Los Verdes: 4
Unión Democrática Federal (Eidgenössisch-Demokratische Union) / EDU: 1
Demócrates suizos (Schweizer Demokraten) / SD: 1
AL: 1

Xudicial

Los siguientes xulgaos tien sede en Winterthur:

Xulgáu de la seguridá Social (Sozialversicherungsgericht) del cantón de Zúrich.
Xulgáu del distritu de Winterthur

Arte y Cultura

Escueles, Universidaes

Universidá de Zúrich dep. Winterthur
Escuela Cantonal Im Llei (Educación de nivel medianu - Mittelschule)
Escuela Cantonal Rychenberg (Educación de nivel mediu - Mittelschule)
Escuela Cantonal Büelrain; KBW (Educación de nivel mediu - Mittelschule
Escuela d'economía KV Winterthur (Formación profesional - Berufsschule)
Escuela de formación profesional Winterthur; BBW (Berufsschule)
Escuela de música y conservatoriu Winterthur
Universidá de música y Teatru de Zurich
Universidá Téunica Suiza (Schweizerisch Technische Fachschule)

Museos

Winterthur tien reputación de "ciudá de museos" con en total 17 museos, dalgunos d'ellos de reputación mundial.

Muséu d'Arte (Kunstmuseum) Winterthur (coleición d'arte moderno suizu dende los grupos de trabayu del final del sieglu XIX hasta'l presente)
Muséu "Oskar Reinhart" «Am Stadtgarten» (600 obres d'artistes alemanes, suizos y austriacos dende'l sieglu XVIII hasta'l sieglu XX)
Coleición Oskar Reinhart «Am Römerholz». Una de les coleiciones particulares más importantes del sieglu XX allugada na antigua casa particular del coleicionista. El focu ta na pintura de los maestros antiguos y la pintura francesa del sieglu XIX y principios del sieglu XX, especialmente de los impresionistes (ver Fundación Oskar Reinhart).
Villa Flora - Coleición Hahnloser (Pintura francesa del sieglu XIX o del sieglu XX na antigua casa de la pareya coleicionista )
Muséu Briner y Kern, conceyu *

Muséu de Fotografía * Fundación Fotografia de Suiza * Sala d'arte Winterthur, Waaghaus

Muséu Lindengut, (Estilos de vida del sieglu XVIII y principios del sieglu XIX, historia de la ciudá)
Palaciu Hegi
Palaciu Mörsburg, Winterthur-Stadel
Gabinete numismáticu y coleición d'antigüedaes de la Ciudá de Winterthur, Villa Bühler
Muséu Archivo Internacional d'Árboles (Internationales Baum-Archiv)
Muséu de Ciencies Naturales (Coleiciones de Ciencies Naturales)
Tecnorama – Muséu téunicu (Science Center)
Muséu de la Industria de Winterthur
Coleición de relós Kellenberger (nel muséu de la industria de Winterthur)

Música y orquestes

Musikkollegium Winterthur
Orquesta Reto Parolari
Orquesta de mozos sinfónicos de Winterthur (WJSO)
13 Asociaciones musicales en tola ciudá *

El grupu de Celtic Metal Eluveitie

Teatros

Teatru "Winterthur am Stadtgarten", Gastspieltheater
Teatru nel Casín
Teatru al llau del Ferrocarril (Theater am Gleis), Teatru pal pequeñu arte comprometíu)
Teatru branizu (Sommertheater) Winterthur, Teatru al campu dende 1865
Teatru na bodega (Kellertheater) Winterthur
Teatru del cantón de Zurich (TZ), Teatru que representa nos conceyos de Zurich y que ta financiáu por estos conceyos.
Teatros de marionetes „im Waaghaus“

Acontecimientos

Afro-Pfingsten, Conciertos y mercaos africanos a finales de mayu *

Albani-Fest, Fiestes de la ciudá n'honor a San Alban

Kyburgiade, Festival internacional de música de cámara nel palaciu de Kyburg, principios d'agostu *

Winterthurer Musikfestwochen, festival musical y cultural de Winterthur de dos selmanes allugáu nel cascu antiguu de la ciudá; agostu – setiembre * Internationale Kurzfilmtage Winterthur, Xornaes Internacionales de Curtiumetraxes, a principios de payares

Buenzli Demoparty, un acontecimientu de la escena de protesta *

Bambole Openair, Wülflingen, principios d'agostu * Dorfet (Fiesta del pueblu) nos antiguos pueblos de Veltheim, Wülflingen, Töss, Seen y Oberwinterthur

Castiellos y Palacios

Palaciu Kyburg
Palaciu Mörsburg
Palaciu Wülflingen
Palaciu Hegi
Castillo Alt-Wülflingen

Periódicos

Der Landbote (diariu)
Stadtblatt (periódicu selmanal, socesor del Winterthurer AZ)
Winterthurer Stadtanzeiger (periódicu selmanal gratuitu)
Winterthurer Zeitung (periódicu selmanal gratuitu, socesor indireutu de „Winterthurer Woche“)

Ciudaes hermaniaes

La ciudá de Winterthur tien delles ciudaes hermaniaes. Los enllaces con estes ciudaes cultívense sobremanera debíu al intercambiu cultural y les rellaciones ente les alministraciones. En dellos casos tamién hai contactos nos ámbitos deportivu o científicu.