Ордэн Пагоні

Ордэн Пагоні
I ступені
II ступені
III ступені
Краіна	БНР Беларуская Народная Рэспубліка
Тып	ордэн
Каму ўручаецца	вайскоўцам і цывільным асобам
Падставы ўзнагароджаньня	змаганьне за незалежнасць Беларусі й на ейную карысьць
Статус	уручаецца
Статыстыка
Дата заснаваньня	1 верасьня 1949 году
Першае ўзнагароджаньне	7 чэрвеня 1950 году
Чарговасьць
Малодшая ўзнагарода	Ордэн Зялезнага Рыцара Мэдаль Партызана Мэдаль да стагодзьдзя БНР

О́рдэн Паго́ні — найвышэйшая ўзнагарода Рады БНР.

Мінуўшчына

Ордэн Пагоні зацьверджаны 1 верасьня 1949 году дэкрэтам прэзыдэнта Рады БНР Міколы Абрамчыка.

Рада БНР пазыцыянуе ордэн як працяг традыцый дзяржаўных узнагародаў Рэчы Паспалітай і Вялікага княства Літоўскага, у тым ліку ў якасьці «лякалізаванай» і «пераасэнсаванай» вэрсіі Ордэну Белага арла, найстарэйшай дзяржаўнай узнагароды Вялікага княства Літоўскага (як часткі Рэчы Паспалітай).

Статут ўзнагароды быў зацьверджаны Міколам Абрамчыкам і пачаў дзейнічаць зь 5 жніўня 1951 году. Пакуль не вядома, ці была вырабленая гэтая ўзнагарода ў той час, ці яна засталася толькі праектам. У беларускай газэце «Бацькаўшчына», якая выдавалася ў Мюнхэне, у нумары за 24 лютага 1952 году быў пададзены толькі малюнак мэдаля, а таксама статут. У гэтай публікацыі былі таксама і іншыя ўзнагароды БНР. Была створаная Капітула ордэну Пагоні на чале з прэзыдэнтам Рады БНР, які і надаваў ордэн асобным дэкрэтам.

24 лістапада 2022 году Рада абвясьціла пра абнаўленьне Статуту Ордэна Пагоні і заснаваньне Мэдаля Ордэну Пагоні.

Падставы для ўзнагароджаньня

Ордэн Пагоні быў створаны «з мэтаю ўзнагароджваньня выдатных цывільных ці вайсковых заслугаў у часе вайны ці міру, зробленых для славы і на карысьць Беларускага Народу». Гэтая ўзнагарода была «найвышэйшым ганаровым адзначэньнем Беларускага Народу» й надавалася «асобам, якія выдатна спрычыніліся да здабыцьця незалежнасьці, задзіночаньня ўсіх беларускіх земляў, або да ўзмацаваньня незалежнасьці і росквіту беларускай дзяржавы».

Першапачаткова былі ўстаноўленыя Вялікі Крыж ордэна Пагоні, Залаты Крыж ордэна Пагоні й Срэбраны Крыж ордэна Пагоні. Меркавалася стварыць пяць ступеняў, але ў дэкрэце Міколы Абрамчыка згадваліся толькі тры. Кандыдатаў на атрыманьне ордэна мусіла вызначаць Капітула, а ганараваць — уласна Прэзыдэнт сваім дэкрэтам.

У наступным было пакінута дзьве ступені ордэну і заснаваны Мэдаль Ордэна Пагоні як узнагарода Ордэна і дзяржаўная ўзнагарода, адносна якой вышэйшым па сваім статусе ёсьць тытул кавалера ці дамы Ордэна. Узнагароджаньне Мэдалём не азначае прыняцьцё ў кавалеры ці дамы Ордэна.

Апісаньне

Крыж Ордэна Пагоні срэбны, васьміканцовы, пакрыты эмаліяй, берагі срэбныя. На сярэдзіне крыжа срэбная Пагоня. Адваротны бок гладкі з парадкавым нумарам. Да часу пераняцьця Ордэну ў якасьці дзяржаўнай узнагароды ў Рэспубліцы Беларусь на раменьнях (шырэйшых промнях) крыжа зьмешчаныя літары «B.N.R.».

Камандорскі Крыж Ордэна Пагоні срэбны, пазалочаны, васьміканцовы, пакрыты эмаліяй, берагі залатыя. На сярэдзіне крыжа залатая Пагоня. Адваротны бок гладкі з парадкавым нумарам. Да часу пераняцьця Ордэну ў якасьці дзяржаўнай узнагароды ў Рэспубліцы Беларусь на раменьнях крыжа зьмешчаныя літары «B.N.R.». Адзнака Камандорскага Крыжу Ордэна Пагоні носіцца на ордэннай стужцы Ордэна Пагоні Камандорскага крыжу на шыі.

Мэдаль Ордэна Пагоні ўвесь з жоўтага мэталу, круглае формы, на ліцавым баку выява Крыжа Ордэну Пагоні, на адваротным баку выбіты надпіс: «Не разьбіць, Не спыніць, Не стрымаць» і зьмешчаны нумар.

• 
  кавалерскі крыж, авэрс
• 
  кавалерскі крыж, рэвэрс
• 
  камандорскі крыж, авэрс
• 
  камандорскі крыж, рэвэрс

Гістарычнае апісаньне

Першапачаткова меў выконвацца з золата ці срэбра, прывешвацца на стужцы нацыянальных колераў. Крыж Ордэна Пагоні васьміканцовы, пакрыты эмаліяй, берагі залатыя ці срэбраныя. На сярэдзіне крыжа залатая ці срэбраная Пагоня. Адваротны бок гладкі, з выбітым парадкавым нумарам ордэна. Зорка Ордэна Пагоні, потым скасаваная, была срэбраная, складалася з 8 пукоў праменьняў. На сярэдзіне зоркі зьмяшчаўся крыж ордэна. Паводле Ц. Мазэрыца, на шырокіх прамянях крыжа былі літары БНР, а на цэнтральным верхнім промні пазначаная ступень.

Велічыні і ступені

• Крыж Ордэна Пагоні
• Камандорскі крыж Ордэна Пагоні
• Мэдаль Ордэна Пагоні

Узнагароджаныя

Ордэн Пагоні

7 чэрвеня 1950 году быў выдадзены дэкрэт, паводле якога узнагароджваліся:

• Маёр «Ноч» (Міхал Вітушка) — Ордэнам Пагоні 1-й ступені.
• Усе Сябры Галоўнага Штабу партызанаў — Ордэнам Пагоні 2-й ступені.
• Надлейтэнант «Саха» — Ордэнам Пагоні 2-й ступені.
• Маёр «Маланка» — Ордэнам Пагоні 2-й ступені.
• Маёр «Дуб» — Ордэнам Пагоні 2-й ступені.
• Камандоўцы адмысловых аддзелаў СВС і «Чорнага Кату» — Ордэнам Пагоні 2-й ступені.

Паводле статуту ўзнагароды, кавалерам або дамай і вялікім магістрам Ордэну Пагоні зьяўляецца старшыня Рады БНР. Ад моманту заснаваньня ордэну старшынямі Рады БНР былі:

• Мікола Абрамчык
• Вінцэнт Жук-Грышкевіч
• Язэп Сажыч
• Івонка Сурвілла

Мэдаль Ордэну Пагоні

Першымі ўзнагароджанымі Мэдалём Ордэну Пагоні ў 2022 годзе сталі асобы, пералічаныя ніжэй:

Беларускія актывісты і пратэстоўцы, якія загінулі ў сувязі зь беларускімі пратэстамі 2020—2021 гг.:

• Вітольд Ашурак
• Раман Бандарэнка
• Мікіта Крыўцоў
• Аляксандар Тарайкоўскі
• Генадзь Шутаў
• Канстанцін Шышмакоў

Беларускія ваяры, якія загінулі на вайне ва Ўкраіне ў 2022 г.:

• Зьміцер Апанасовіч
• Аляксей Вешчавайлаў
• Павал Волат
• Васіль Грудовік
• Канстанцін Дзюбайла
• Іван Марчук
• Васіль Парфянкоў
• Зьміцер Рубашэўскі
• Аляксей Скобля
• Ільля Хрэнаў
• Вадзім Шатроў

Беларускія добраахвотнікі і ваяры, якія загінулі падчас Рэвалюцыі годнасьці і на вайне ва Ўкраіне з 2014 г.:

• Міхаіл Жызьнеўскі
• Мікола Ільін
• Алесь Чаркашын
• Віталь Ціліжэнка

Таксама сярод узнагароджаных:

• Альгерд Бахарэвіч
• Аляксандра Герасіменя
• Маргарыта Ляўчук

Вонкавыя спасылкі

• Значкі, жэтоны, мэдалі
• ДЭКРЭТ АБ УЗНАГАРОДЖАНЬНІ ОРДЭНАМ ПАГОНІ, 1950 Г
• РАДА БНР ЯК НАЙСТАРЭЙШАЯ БЕЛАРУСКАЯ ДЭМАКРАТЫЧНАЯ ADVOCACY GROUP
• Мазырэц Ц. Узнагароды Беларусі
• Пра ўзнагароды