Стэфан Зан

	Стэфан Зан; Stefan Zan (Zań)
	1803 — 2 красавіка 1859
	Стэфан Зан на літаграфіі Ахіла Дэвэрыя
Месца нараджэньня	Ішкальдзь, Гарадзейская воласць[d], Наваградзкі павет, Гарадзенская губэрня, Літоўскае генэрал-губэрнатарства, Расейская імпэрыя;
Месца сьмерці	Нантэр[d];
Род войскаў	кавалерыя
Гады службы	1831
Званьне	падпаручнік
Камандаваў	партызанскі атрад, атрады рэгулярнай арміі
Бітвы/войны	Паўстаньне 1830—1831 гадоў

Стэфан Зан (таксама Стэфан Зань) (па-польску: Stefan Zan (Zań); 1803, в. Ішкальдзь^[2], Наваградзкі павет, Гарадзенская губэрня — 23 траўня 1859, Нантэр, Францыя) — удзельнік паўстаньня 1830—1831 гадоў, тавянчык, малодшы брат Тамаша Зана.

Біяграфія

Паходжаньне

Сапраўднае прозьвішча самога Стэфана і яго продкаў вымаўлялася мякка — «Зань»^[3]^[4]. У часе вучобы брата Стэфана Тамаша Зана ў Віленскім унівэрсытэце вымаўленьне зь невядомых прычын пацьвярдзела і ў такім выглядзе замацавалася ў літаратуры^[5], імаверна, па звычайным недаглядзе аднаго з службоўцаў канцылярыі^[4].

Дзед Стэфана Зана — таксама Тамаш — быў бурмістрам у Радашкавічах, дзе меў зямельныя надзелы і арандаваў непадалёк адсюль маёнтак Селішча. Продкі Стэфана Зана па матчынай лініі жылі ва Ўзьдзе і былі перайшоўшымі з праваслаўя ўніятамі^[6].

Бацька Стэфана — Караль Зан — атрымаў у спадчыну ўладаньні ў Радашкавічах. Удзельнічаў у паўстаньні Тадэвуша Касьцюшкі і пасьля яго здушэньня вярнуўся дамоў, але з пачаткам рэпрэсіяў у дачыненьні да паўстанцаў уцякае пад Каралявец^[5].

Жыцьцяпіс

З 30 красавіка 1831 г. далучыўся да лістападаўскага паўстаньня ў якасьці шэраговага, дзейнічаў на Падольлі, з 4 кастрычніка 1831 году падпаручнік 1 палка кракаўскай коньніцы^[2]. 5 ліпеня 1831 году быў узнагароджаны Срэбным Крыжам ордэну Virtuti Militari^[2]. 5 кастрычніка 1831 году адышоў у складзе корпусу Мацея Рыбінскага ў Прусію^[2]. У жніўні 1832 году прыбыў у Францыю, сябраваў з Адамам Міцкевічам, быў тавянчыкам^[2]. З 10 сьнежня 1832 году сябра Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх, пачаткова належаў да закладу ў Буржэ, у 1833 перабраўся ў Парыж^[2]. У кастрычніку 1851 жыў у Баціньёле^[2]. Памёр у Нантэры^[2].

Літаратура

Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: Біябібліяграфічны слоўнік / В. В. Гарбачова. — Мн.: БДУ, 2004. — 400 с. — C. 148 — ISBN 985-485-144-3.
Straszewicz J., Les Poloneis et les Poloneises de la Revolution du 29. XI. 1830, Paris 1832

Заўвагі

^ На літаграфіі менавіта Стэфан Зан, часта памылкова асоба на літаграфіі асацыюецца з Тамашам Занам, старэйшым братам Стэфана^[1].

Крыніцы

^ Straszewicz J., Les Poloneis et les Poloneises de la Revolution du 29. XI. 1830, Paris 1832
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: Біябібліяграфічны слоўнік / В. В. Гарбачова. — Мн.: БДУ, 2004. — 400 с. — C. 148 — ISBN 985-485-144-3.)
^ Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік / Беларус. Энцыкл. / Гал. рэд. «Беларус. Энцыкл.»: Барыс Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 434—435. — 671 с.
^ ^а ^б Марціновіч А. А. Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» Тамаш Зан // У часе прасветленыя твары: Гіст. эсэ, нарысы. — Мн.: Полымя, 1999. — С. 292. — ISBN 985-07-0297-4
^ ^а ^б Філаматы і філарэты / Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі К. Цьвіркі,. — Мн.: 1998. — С. 197. — 400 с. — (Беларускі кнігазбор).
^ Цьвірка, К. Вечны выгнаннік і пілігрым. Жыццё і творчасць Тамаша Зана. — 1994. — № 2. — С. 17—24.

[2] На літаграфіі менавіта Стэфан Зан, часта памылкова асоба на літаграфіі асацыюецца з Тамашам Занам, старэйшым братам Стэфана^[1].

[1] Straszewicz J., Les Poloneis et les Poloneises de la Revolution du 29. XI. 1830, Paris 1832

[Слоўнік-3] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: Біябібліяграфічны слоўнік / В. В. Гарбачова. — Мн.: БДУ, 2004. — 400 с. — C. 148 — ISBN 985-485-144-3.)

[asvet-4] Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік / Беларус. Энцыкл. / Гал. рэд. «Беларус. Энцыкл.»: Барыс Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 434—435. — 671 с.

[alesm292-5] а ^б Марціновіч А. А. Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» Тамаш Зан // У часе прасветленыя твары: Гіст. эсэ, нарысы. — Мн.: Полымя, 1999. — С. 292. — ISBN 985-07-0297-4

[knihazbor-6] а ^б Філаматы і філарэты / Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі К. Цьвіркі,. — Мн.: 1998. — С. 197. — 400 с. — (Беларускі кнігазбор).

[art-7] Цьвірка, К. Вечны выгнаннік і пілігрым. Жыццё і творчасць Тамаша Зана. — 1994. — № 2. — С. 17—24.

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[1]