Іосіф Антонавіч Гашкевіч

Іосіф Антонавіч Гашкевіч
Дата нараджэння	4 (16) красавіка 1814
Месца нараджэння	Стралічава, Рэчыцкі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	3 (15) мая 1875 (61 год)
Месца смерці	Малі, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Месца пахавання	Астравец
Грамадзянства	Расійская імперыя
Бацька	Антоній Гашкевіч
Маці	Глікерыя Гашкевіч
Род дзейнасці	дыпламат, мовазнавец, натураліст, усходазнавец
Альма-матар	Мінская духоўная семінарыя Санкт-Пецярбургская духоўная акадэмія
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іосіф Гашкевіч (4 ст. ст. красавіка 1814 — 3 мая 1875) — расійскі дыпламат, вучоны-мовазнавец, даследчык Японіі і Кітая, натураліст, арыенталіст.

Біяграфія

Метрычны запіс аб нараджэнні-хросце Іосіфа Гашкевіча ў сяле Стралічаў на Хойнікшчыне.

Запіс аб смерці Іосіфа Гашкевіча ў маёнтку Малі, што на Астравеччыне.

Іосіф Гашкевіч — сын праваслаўнага святара Антонія Гашкевіча, які служыў у Свята-Міхайлаўскай царкве сяла Стралічаў Рэчыцкага павета Мінскай губерні, што ў сучасным Хойніцкім раёне Гомельскай вобласці. Ва ўзросце 12 гадоў Іосіф паступіў у Мінскую духоўную семінарыю. Затым па рэкамендацыі І. Грыгаровіча працягваў вучобу ў Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі. Пасля заканчэння акадэміі (1839) меў званне магістра багаслоўя, але не прыняў святарскага сану.

У 1839-49 гадах у складзе Рускай духоўнай місіі ў Пекіне. Даследаваў культуру Кітая, вывучаў кітайскую, карэйскую і японскую мовы. Адначасова займаўся пытаннямі астраноміі і метэаралогіі, сабраў калекцыю насякомых. У якасці драгамана (перакладчыка) суправаджаў на фрэгаце «Палада» дыпламатычную місію Я. В. Пуцяціна ў Японію (1852-55). 3 яго ўдзелам заключаны руска-японскі дагавор 1855. Па дарозе з Японіі захоплены ў палон англічанамі (з прычыны Крымскай вайны 1853-56), знаходзіўся ў Ганконгу, потым у Англіі. На працягу дзевяці месяцаў у палоне Іосіф Гашкевіч сумесна з японскім манахам Тацібана Каосай склаў 450 старонак першага японска-рускага слоўніка. У 1856 годзе вярнуўся ў Расію.

У 1858—1865 гадах першы расійскі консул у Японіі (на Хакадатэ), адначасова выкладаў у Хакадацкай рускамоўнай школе. Адзін з першых іншаземцаў, якому дазволілі наведаць унутраную Японію, у т.л. двор сёгуна (правіцеля Японіі) у Эда (цяпер Токіа). У 1865 годзе з сям’ёй вярнуўся на радзіму. У 1867 годзе выйшаў у адстаўку і жыў у маёнтку Малі (цяпер Астравецкі раён), дзе працягваў займацца ўсходняй філалогіяй.

Шматлікія калекцыі флоры і фаўны Паўднёвай Афрыкі і Паўднёва-Усходняй Азіі, сабраныя ў час падарожжаў, Іосіф Гашкевіч перадаў Заалагічнаму музею АН у Пецярбургу. Выдадзены ім першы ў Расіі «Японска-рускі слоўнік» (1857, разам з Тацібана Каосай) адзначаны медалём Пецярбургскай АН і Дзямідаўскай прэміяй. Яго імем названы апісаныя ім невядомыя раней віды насякомых, заліў у Паўночнай Карэі (па-карэйску Чосанман).

Аўтар працы «Карані японскай мовы» (Вільня, 1899).

Паводле метрычнага запісу ў кнігах Астравецкай царквы, спачыў 3 (15) мая 1875 года. Пахаваны на праваслаўных могілках у Астраўцы (сёння не існуюць; раней жа месціліся ля касцёла, а на той час царквы, святых Казьмы і Даміяна).

Памяць

• У г. Хакадатэ на в. Хакайда Іосіфу Гашкевічу пастаўлены помнік.
• У 1994 годзе помнік Гашкевічу адкрыты ў Астраўцы (скульптар Ф. Янушкевіч).
• Яго імем названы заліў у Карэі і некаторыя адкрытыя ім віды рэдкіх насякомых.
• У Мінску імем Гашкевіча названы вуліца і сад.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0090-0.
• Беларусь — Расія — Японія: Матэрыялы Першых Астравецкіх краязнаўчых чытанняў, прысвеч. памяці Іосіфа Гашкевіча / Астравец. райвыканкам, Гродзен. аддз-не Бел. т-ва аховы помнікаў гісторыі і культуры, Міжнар. асац. беларусістаў, Міжнар. фонд імя Іосіфа Гашкевіча і інш.; Рэдкал.: А.Мальдзіс (гал. рэд.) і інш. — Мінск: Нац. навук.-асвет. цэнтр імя Ф.Скарыны, 1997. — 127 с.
• Беларусь-Японія = Беларусь-Япония = Belarus-Japan: Матэрыялы Другіх міжнар. чытанняў, прысвечаных памяці Іосіфа Гашкевіча, Мінск-Астравец, 9-10 кастрычніка 2002 г. / Астрав. райвыканкам, Бел. т-ва дружбы і культур. сувязі з замеж. краінамі, Міжнар. асац. беларусістаў, Нац. навук.-асвет. цэнтр імя Ф.Скарыны пры М-ве адукацыі Рэсп. Беларусь; Рэдкал.: А.Мальдзіс (гал. рэд.) і інш. — Мінск: «Беларускі кнігазбор», 2002. — 245 с.

Спасылкі

• Іосіф Антонавіч Гашкевіч на «Радаводзе». Дрэва продкаў і нашчадкаў