Basarab I.
| Basarab I. | |
|---|---|
 | |
| Vladavina | c. 1310 / između 1304. i 1324 – 1351/1352. |
| Prethodnik | Radu Negru ili Tokomerij |
| Nasljednik | Nikola Aleksandar |
| Supružnik | Doamna Marghita |
| Djeca | Nikola Aleksandar Teodora Vlaška |
| Dinastija | Basarabi |
| Otac | Rade Negru ili Tokomerij |
| Rođenje | c. 1270. |
| Smrt | 1351. ili 1352. |
Basarab I. (c. 1270 – 1351/1352) bio je vojvoda i kasnije prvi nezavisni vladar Vlaške u prvoj polovici 14. stoljeća. Mnogi detalji njegovog života su neizvjesni. Iako je njegovo ime turkijskog porijekla, izvori iz 14. stoljeća jednoglasno tvrde da je bio Vlah (Rumun). Prema dvije popularne teorije, Basarab je došao na vlast između 1304. i 1324. smjenom ili mirnim nasljeđivanjem legendarnog vlaškog utemeljitelja Radua Negrua ili 1310. nasljedstvom njegovog oca Tokomerija.
Kraljevska povelja, izdana 26. juna 1324, prvi je dokument u kojem se spominje Basarab. Prema povelji, bio je podređen Karlu I, kralju Ugarske kao vojvoda od Vlaške. Basarab je 1325. postao "nelojalan svetoj ugarskoj kruni". Zauzeo je Severinsku banovinu i napao južne krajeve Kraljevine Ugarske. Basarab je podržao napad bugarskog Mihaila Šišmana na Kraljevinu Srbiju, ali je njihova združena vojska poražena 28. srpnja 1330. u Bitci na Velbuždu. Ubrzo nakon toga mađarski Karlo I. napao je Vlašku, ali su Vlasi zarobili i gotovo uništili kraljevske postrojbe i tako izborili nezavisnost Vlaške u Bitci kod Posade, koja se odigrala između 9. i 12. novembra 1330.
Bitka kod Posade okončala je vlast mađarskog suzerena u Vlaškoj i uspostavljena je prva nezavisna rumunska kneževina. Basarabovi potomci vladali su Vlaškom najmanje dva stoljeća. Regija Besarabija, koja leži između rijeka Dnjestra i Pruta, dobila je ime po dinastiji Basaraba.
Porijeklo
[uredi | uredi izvor]Prema dokumentu koji je Karlo I. Ugarski napisao 1332, Basarab je bio sin Tokomerija.[1][2] Tokomerijev društveni položaj se ne može utvrditi.[3] Prema znanstvenim hipotezama, bio je potomak Seneslaua, vlaškog (rumunskog) vladara iz sredine 13. stoljeća.[4][5] Historičar Vlad Georgescu piše da je Tokomerij bio vjerojatni nasljednik Bărbata, vladara Oltenije s kraja 13. stoljeća.[6] Historičar Tudor Sălăgean kaže da je Tokomerij bio "lokalni mogul".[3]
Basarabovo ime je turkijskog porijekla.[7][8] Prvi dio mu je prezent glagola bas- ("pritisnuti, vladati, vladati"), a drugi dio odgovara turkijskom počasnom naslovu aba ili oba ("otac, stariji rođak"), koje možemo prepoznati u kumanskim imenima kao što su Terteroba, Arslanapa i Ursoba.[9] Basarabovo ime ukazuje na to da je bio kumanskog ili pečeneškog porijekla, ali ova hipoteza nije dokazana.[8][10][11] Najmanje četiri kraljevska dokumenta iz 14. stoljeća spominju Basaraba kao Vlaha.[12] Godine 1332. Karlo I. Ugarski nazvao ga je "Basarab, naš nelojalni Vlah".[1][11]
Papa Ivan XXII. je Basaraba u pismu napisanom 1. februara 1327. opisao kao "pobožnog katoličkog kneza".[13] Prema istraživaču Neagu Djuvari, ova prepiska sa Svetom Stolicom dokazuje da je Basarab bio katolik, što također svjedoči o Basarabovom kumanskom porijeklu, budući da su Kumani kršteni po katoličkom obredu.[14] Historičari Matei Cazacu i Dan Mureșan odbacuju Djuvarovu teoriju, rekavši da svi drugi izvori dokazuju da je Basarab bio pravoslavac.[15]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Cazacu i Mureșan 2013, str. 27–28.
- ^ Vásáry 2005, str. 151–153.
- ^ a b Sălăgean 2005, str. 193.
- ^ Coman 2012, str. 88.
- ^ Rădvan 2010, str. 137.
- ^ Georgescu 1991, str. 17.
- ^ Djuvara 2014, str. 74.
- ^ a b Spinei 2009, str. 353.
- ^ Vásáry 2005, str. 151.
- ^ Rădvan 2010, str. 129.
- ^ a b Vásáry 2005, str. 153.
- ^ Cazacu i Mureșan 2013, str. 27–29.
- ^ Sălăgean 2005, str. 194.
- ^ Djuvara 2014, str. 75.
- ^ Cazacu i Mureșan 2013, str. 31–32.
