Хүшэлтүрэгшэ

Хүшэлтүрэгшэ (O)
Атомай дугаар	8
Атомай масса	15.9994 г/моль
Үнгэ	Үнгэгүй (Хии), Сэнхир (шэнгэн)
Электроной бүридэл	1s² 2s² 2p⁴
Бүрхөөл дэхи электроной тоо	2, 6
Бодос зүйн шэнжэ шанар
Бодосой түлэб	Хии
Нягта	1,428 г/см³
Хайлаха температура	(-218.79 °C), 54.36 K
Бусалха температура	(-182.95 °C), 90.20 K
Хайлалтын хубиин дулаан	(O₂) 0.444 кЖ/моль
Ууршалтын хубиин дулаан	(O₂) 6.82 кЖ/моль
Дулаан багтаамжа	(25 °C) (O₂) 29.378 кЖ/(моль·K)
Атомай шэнжэ шанар
Орондо тороной бүтэсэ (Сингони)	Куб
Эһэлдэлтын зэрэг	−2, −1
Ионизациин энерги (эхинэй электроноор)	1313.9 кЖ/моль
Атомай радиус	60 пм
Ковалентай радиус	73 пм

Хүшэлтүрэгшэ (монгол: Хүчилтөрөгч, англи: Oxygen, грек: ὀξύς — «хүшэл» + грек: γεννάω — «түрэнэб»-һээ гараһан) — химиин элемент, атомай дугаар 8, химиин тэмдэглэгээнь O. Үнгэ, үнэргүй хии. 1772 ондо анха нээгдэһэн.

Дэлхэй дээрэ хүшэлтүрэгшэнь ехэбшэлэн бусад химиин элементуудтэй ионай, эсэбэл ковалентай холбоогоор холбогдон оршоно. Жэшээнь, уһан (H₂O), сахюурай дабхар эһэл (SiO₂, элһэнэй үндэһэн бүрэлдэхүүн), түмэрэй уһан эһэл (Fe₂O₃) гэхэ мэтэ.

Хүшэлтүрэгшын хоёрлоһон атом (O₂) ургамалай фотосинтезай үр дүнгээр үүдэдэг, агаарай үндэһэн бүрэлдэхүүн болоод бүхы түрэлэй аэробика амитад O₂-оор амисхална.
Озон гү, али хүшэлтүрэгшын гурбалһан атом (O₃) дэлхэйн агаарай мандалай дээдэ дабхаргад байха ба наранай ультраягаан туяае шүүнэ.
Хүшэлтүрэгшын дүрбэлһэн атом (O₄) гү, али тетраоксиген-ые, O₂ -ые үндэр даралтаар (20 ГПа) шахаха замаар гаргажа абана. Хүшэлтүрэгшын энэ аллотропинь улаан үнгэтэй, хатуу түлэбдэ оршохо ба пуужингиин түлшэндэ хэрэглэгдэхэ боломжыень һудлажа байна. Ушарань, O₄ нь O₂, O₃ һээ элүү хүсэтэй эһэлдүүлэгшэ юм.

Хүшэлтүрэгшын 17 изотопи (атомай массань 12-28 хүрэтэр) мэдэгдэжэ байгааһаа ¹⁶O, ¹⁷O, болон ¹⁸O гэһэн 3 тогтобортой изотопитой. ¹⁶O хамагай үргэн тархалтатай (>99.7%) изотопи юм. Бусад бүхы изотопинуудынь тогтоборгүй болоод хахад задаралай хугасаань 3 минутаһаа бага байна.