Үхибүүн

Монгол басаган, 1978.

Вьетнамай дайнай үеын сэрэгшэ хүбүүн. 1968.

Үхибүүн, хүүгэн гээшэ бага наһанай охин хүбүүн; хүнэй түрэһэнһөөн эхилэн бэе даанги наһанда хүрэхэ хүрэтэрхи хүүгэд наһанай тододхол юм. Зарим гүрэнүүдтэ эхын хэбэлдэ хүгжэжэ бай урагыешье үхибүүн гээд үзэхэһээ гадна хэдэн наһанда үхибүүн наһанай дууһабари болохыешье илгаатайгаар ойлгоно. Юрэнхыдөө хүүгэд гэжэ нэрлэгдэбшэ эмэ хүүгэниие басаган, эрэ хүүгэниие хүбүүн гэжэ тододхоно. Росси гүрэндэ 18 наһа хүрэбэл хүүгэд гэжэ тоосохогүй болобошье эсэгэ эхэшүүд хэдэн наһатайшье бай хамаагүй үрэ хүүгэдээ миний хүбүүн, үхибүүн, үрэ, хүүгэн гэжэ дууддаг.

Олон ороной хүүгэд хүүгэдэй сэсэрлиг, һургуулида һуража хүмүүжэдэг ба наһаар бага нялха хүүгэд гэртээ байжа эхын хайра һанаашархалгада байдаг. Тэдэ тоглоон тогложо, үдэр хоногые хүгжэлтэй үнгэрөөдөг. Гэбэш зарим улас орондо хүүгэд хүндэ ажал хэдэг.

Үхибүүдэй эрхэ

Хүнэй эрхын тухай түгээмэл тунхаглал үхибүүдтэ хамааралтай байдаг болобошье олон шалтагаанай уламһаа үхибүүдтэ тусхай хамгаалал, онсогой анхаарал шаардалгатай байдаг ушар 1924 ондо түрүүшынхие «Үхибүүдэй эрхэ тухай» тунхаглал Женевада баталагдаа һэн. Өөрөөр хэлэбэл, энэ саг үеһөө үхибүүдэй эрхэ, энэниие хамгаалха тухай ойлголто бии боложо, тусхайлан абажа үзэхэ болоһон юм. Энэнэй дараа 1959 ондо 11-р һарын 20 үдэр НҮБ-ын Юрэнхы ассамблей «Үхибүүдэй эрхын тунхаглалые» баталжа байһан болон энэнь Хүнэй эрхын түгээмэл тунхаглал болон бусад хүнэй эрхын талаарха олон уласай эрхэ зүйн баримта бэшэгтэй уялдаатай байгаа. Дээрэхи тунхаглалда «Үхибүүд бэе тамир болон оюун ухаанай хубида түгэс болбосороогүй байдалые харгалзан, тэрэниие түрэхын урдашье, түрэһэнэй дараашье тусхай асарамжа, хамгаалалтые, энэ дотор эрхэ зүйн зохихо хамгаалалтые шаардадаг» гэжэ зааһаниие НҮБ анхааралдаа абажа үхибүүдэй эрхын тусхай конвенци байха шаардалгатай гэжэ үзэһэн байна. Энэ Үхибүүдэй эрхэ тухай конвенци 1989 оной 11-р һарын 20-ндо НҮБ-ын Юрэнхы ассамблей шуулганаар баталагдажа, тэрэндэ дэлхэйн 191 орон нэгэдэн ороһониинь одоо эгээн олон орондо хүлеэн зүбшөөрэгдэһэн конвенци боложо шадаһан юм.