Jastrë - rozeszłoscë midzë wersjama

Przeglądaj historię interaktywnie

← Pòprzédnô edicëjô

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualnô wersëjô na dzéń 04:59, 14 ruj 2022

Jastrë – nôstarszé ë nôwôżniészé chrzescëjańsczé swiãta (króm Gòdów) ùwdôrzające smierc ë zmartwëchwstanié Jezësa Christusa. Tidzéń wprzódk, chtëren robi cząd wdôrzaniô nôbarżi wôżnëch dlô chrzescëjańsczi wiarë wëdôrzeniów, zwóny je Wiôldżim Tidzéniem.

Rozmajitoscë

Niedzela przed Jastrama to Palmòwô Niedzela. Tegò dnia swiãcy sã palmë. Stronama stôrim zwëka gbùr jidze do sąsada i letkò bije rózgã i gôdô: Wierzba bije, jô nie bijã.

Jastrë zaczinają sã òd Wiôldżégò Czwiôrtkù, czedë w kòscele nie ùżiwô sã zwònów. Wiôldżi Czwiôrtk dlô Kaszëbów je nôlepszim czasã do sadzeniô roscënów i seniô.

We Wiôldżi Piãtk, jinaczi Płaczëbóg, doma robi sã pòrządczi. Dlô Kaszëbów to scësniony pòst, tak mòże jesc sëchi chléb i sëchi bùlwë^[1].

W Wiôlgą Sobotã w kòscele swiãcy sã jastrową strawã, rozpôliwô sã òdżin, a swiãcy sã wòda i òdżin. Òdżin òdnëkiwô wszëlejaczi złé i zapewniwô dobri òbrodzaj.

Czedës Kaszëbi wierzelë, że w Jastrë w nocë òsoblëwi mòcë nabiérô wòda i to ùtrzëmùje sã do wschòdu słuńca. Dlôte przed wschòdã słuńca, przed rezurekcyjną Mszą sw., dobrze bëło są ùmëc w rzéce abò strëdze, kò takô wòda mògła cëdowno dzejac.

W Jastrową Niedzelã jidzemë na Mszã Sw. rezurekcëjną (jastrowô witrzniô). Pierszi dzéń swiãt je dlô familji.

Jastrowi Pòniedzôłk je zwóny dëgusama. Młodi knôpi zelonyma rózgama abò jałówcã dëgùją dzéwczãta. Za dëgòwanié dostôwajã jaja abò kùcha. W pòniedzôłk przëchodô do dzecë zajc, a przënosy farwne jôjka i bómczi.

Pòchòdzenié pòzwë swiãta

Kaszëbsczé słowò „Jastrë” (równo jak dólnołużicczé „Jatšy” i górnołużicczé „Jutry”) pòchôdô òd pragermańsczégò *austrōn (jaczé òznôczało „swit”, „widnica”) i rzeszi sã z praindoeùropejsczim mòrfemã *aus-, jaczi òznôczôł „swiecëc”. Szlachòwną etimòlogijã mô anielsczé słowò „Easter” i miemiecczé „Ostern”.

Lëteratura

T.Czerwińska,A. Pająk,L. Sorn: Z kaszëbsczim w szkòle, Gduńsk 2009.
Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska: Bedeker Kaszubski, Gduńsk 1978.
Jan Perszon: Na Jastre, Lublin 1992.

Przëpisczi

↑ Triduum Paschalne w tradycji kaszubskiej

Commons

Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Jastrë

[1] Triduum Paschalne w tradycji kaszubskiej

[1]

@@ Linijô 1: / Linijô 1: @@
+[[Òbrôzk:Russian_Resurrection_icon.jpg|thumb|[[Prawòsławié|Prawòsławnô]] jastrowô ikona „Zestąpienié do piekłów”]]
 [[Òbrôzk:The_resurrection_day.jpg|thumb]]
-[[Òbrôzk:Russian_Resurrection_icon.jpg|thumb]]
+[[Òbrôzk:Uskrsnja jaja.jpg|thumb|Farwné jaja]]
-'''Jastrë''' - nôstarsze ë nôwôżniészé [[chrzescëjanizna|chrzescëjańsczé]] swiãta (króm [[Gòdë|Gòdów]]) ùwdôrzające smierc ë zmartwëchwstanié [[Jezës Christus|Jezésa Christusa]]. Tidzéń wprzódk, chtëren robi cząd wdôrzaniô nôbarżi wôżnëch dlô chrzescëjańsczé wiarë wëdôrzeniów, zwóny je [[Wiôldżi Tidzéń|Wiôldżim Tidzéniem]].
+'''Jastrë''' – nôstarszé ë nôwôżniészé [[Chrzescëjaństwò|chrzescëjańsczé]] swiãta (króm [[Gòdé|Gòdów]]) ùwdôrzające smierc ë zmartwëchwstanié [[Jezës Christus|Jezësa Christusa]]. Tidzéń wprzódk, chtëren robi cząd wdôrzaniô nôbarżi wôżnëch dlô chrzescëjańsczi wiarë wëdôrzeniów, zwóny je [[Wiôldżi Tidzéń|Wiôldżim Tidzéniem]].
-===Rozmajitoscë===
-Niedzela przed Jastrama to Palmòwô Niedzela.Tegò dnia swiãcy sã palme.Stôrym zweka gbur idze do sãsôda i letkò bije rózgã i gôdo: Wierzba bije, jô nie biję.
-Czwiôrtk przed swiãtama zwóny [[Wiôldzi Czwiôrtk|Wiôldzim Czwiôrtkiem]] dlô Kaszëbów je nôlepszim czasã do sadzeni roscënizne i senié. [[Wiôldzi Piãtk]] - Płaczëbóg  dlô Kaszëbów to scësniony pòst tzw. sëchi chléb i sëchi bulwe. [[Wielgô Sobota]]
-Czedës [[Kaszëbi]] wierzelë, że w Jastrë w nocë òsoblëwi mòcë nabiérô wòda i to ùtrzëmùje sã do wschòdu słuńca. Dlôte przed wschòdã słuńca, przed rezurekcyjną Mszą sw., dobrze bëło są ùmëc w rzéce abò strëdze, kò takô wóda mògła cëdowno dzejac.
-Jastrowi Pòniedzôłk je zwóny dëgusem. Młodi knôpi zelonyma rózgama abò jałówca degują dzéwczãta. Dëgòwnice za udëgòwanié dostôwôle jaja abò kucha.W pòniedzôłk przechodo do dzecë zajc i przënoszo farwne jôjka-bómczi.
-[[Òbrôzk:Uskrsnja jaja.jpg|thumb]]
+==Rozmajitoscë==
-{{stub}}
+Niedzela przed Jastrama to [[Palmòwô Niedzela]]. Tegò dnia swiãcy sã palmë. Stronama stôrim zwëka gbùr jidze do sąsada i letkò bije rózgã i gôdô: Wierzba bije, jô nie bijã.
-{{commons|Category:Easter}}
+Jastrë zaczinają sã òd Wiôldżégò Czwiôrtkù, czedë w kòscele nie ùżiwô sã zwònów. [[Wiôldżi Czwiôrtk]] dlô Kaszëbów je nôlepszim czasã do sadzeniô roscënów i seniô.
-[[Kategòrëjô:Religijô]]
-[[Kategòrëjô:Christianizna]]
+We [[Wiôldżi Piãtk]], jinaczi ''Płaczëbóg'', doma robi sã pòrządczi. Dlô Kaszëbów to scësniony pòst, tak mòże jesc sëchi chléb i sëchi bùlwë<ref>[https://web.archive.org/web/20160327143903/http://www.kaszubi.pl/aktualnosci/aktualnosc/id/1039 ''Triduum Paschalne w tradycji kaszubskiej'']</ref>.
-{{Link FA|hr}}
-{{Link FA|id}}
+W [[Wiôlgô Sobota|Wiôlgą Sobotã]] w kòscele swiãcy sã jastrową strawã, rozpôliwô sã òdżin, a swiãcy sã wòda i òdżin. Òdżin òdnëkiwô wszëlejaczi złé i zapewniwô dobri òbrodzaj.
-{{Link FA|mk}}
-Literatura:
+Czedës [[Kaszëbi]] wierzelë, że w Jastrë w nocë òsoblëwi mòcë nabiérô wòda i to ùtrzëmùje sã do wschòdu słuńca. Dlôte przed wschòdã słuńca, przed rezurekcyjną Mszą sw., dobrze bëło są ùmëc w rzéce abò strëdze, kò takô wòda mògła cëdowno dzejac.
-Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska: Bedeker Kaszubski, Gduńsk 1978
-Jan Perszon :  Na Jastre, Lublin 1992
+W Jastrową Niedzelã jidzemë na Mszã Sw. rezurekcëjną (''jastrowô witrzniô''). Pierszi dzéń swiãt je dlô familji.
-{{Link FA|uk}}
+[[Jastrowi Pòniedzôłk]] je zwóny dëgusama. Młodi knôpi zelonyma rózgama abò jałówcã dëgùją dzéwczãta. Za dëgòwanié dostôwajã jaja abò kùcha. W pòniedzôłk przëchodô do dzecë [[zajc]], a przënosy farwne jôjka i bómczi.
+== Pòchòdzenié pòzwë swiãta ==
+[[Kaszëbsczi jãzëk|Kaszëbsczé]] słowò „Jastrë” (równo jak [[Dólnosorbsczi jãzëk|dólnołużicczé]] „Jatšy” i  [[Górnosorbsczi jãzëk|górnołużicczé]] „Jutry”) pòchôdô òd pragermańsczégò *austrōn (jaczé òznôczało „swit”, „widnica”) i rzeszi sã z praindoeùropejsczim mòrfemã *aus-, jaczi òznôczôł „swiecëc”. Szlachòwną etimòlogijã mô [[Anielsczi jãzëk|anielsczé]] słowò „Easter” i [[Miemiecczi jãzëk|miemiecczé]] „Ostern”.
+==Lëteratura==
+* T.Czerwińska,A. Pająk,L. Sorn: ''Z kaszëbsczim w szkòle'', Gduńsk 2009.
+* Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska: ''Bedeker Kaszubski'', Gduńsk 1978.
+* Jan Perszon: ''Na Jastre'', Lublin 1992.
+== Przëpisczi ==
+{{przëpisë}}
+{{commons|Category:Easter}}
+[[Kategòrëjô:Chrzescëjaństwò]]
-[[af:Paasfees]]
+[[Kategòrëjô:Kaszëbskô kùltura]]
-[[als:Ostern]]
-[[ang:Ēaster]]
-[[ar:عيد القيامة]]
-[[arc:ܥܐܕܐ ܕܩܝܡܬܐ]]
-[[az:Pasxa]]
-[[ba:Пасха]]
-[[bat-smg:Velīkas]]
-[[bcl:Pasko nin Pagkabuhay]]
-[[be:Вялікдзень]]
-[[be-x-old:Вялікдзень]]
-[[bg:Великден]]
-[[br:Pask]]
-[[bs:Uskrs]]
-[[ca:Pasqua (cristianisme)]]
-[[cdo:Bô-uăk-cáik]]
-[[ceb:Pagkabanhaw]]
-[[cs:Velikonoce]]
-[[cy:Pasg]]
-[[da:Påske]]
-[[de:Ostern]]
-[[el:Πάσχα]]
-[[eml:Pasqua]]
-[[en:Easter]]
-[[eo:Pasko]]
-[[es:Pascua]]
-[[et:Ülestõusmispühad]]
-[[eu:Pazkoa]]
-[[fa:عید پاک]]
-[[fi:Pääsiäinen]]
-[[fiu-vro:Lihavõttõq]]
-[[fr:Pâques]]
-[[fur:Pasche cristiane]]
-[[fy:Peaske]]
-[[ga:Cáisc]]
-[[gag:Paskellä]]
-[[gd:A' Chàisg]]
-[[gl:Pascua cristiá]]
-[[hak:Fu̍k-fa̍t-chiet]]
-[[he:פסחא]]
-[[hi:ईस्टर]]
-[[hr:Uskrs]]
-[[ht:Pak (fèt)]]
-[[hu:Húsvét]]
-[[hy:Զատիկ]]
-[[id:Paskah]]
-[[ie:Pasca]]
-[[io:Pasko]]
-[[is:Páskar]]
-[[it:Pasqua]]
-[[ja:復活祭]]
-[[jv:Paskah]]
-[[ka:აღდგომა]]
-[[kk:Пасха]]
-[[ko:부활절]]
-[[ksh:Ostere]]
-[[la:Pascha (festum Christianum)]]
-[[lb:Ouschteren]]
-[[li:Paosje]]
-[[lmo:Pasqua]]
-[[lt:Velykos]]
-[[lv:Lieldienas]]
-[[mdf:Очижи]]
-[[mg:Paska]]
-[[mk:Велигден (православен)]]
-[[ml:ഈസ്റ്റർ]]
-[[mrj:Когечӹ]]
-[[nah:Paxcua]]
-[[nap:Pasca crestiana]]
-[[nds:Oostern]]
-[[nds-nl:Poaske]]
-[[nl:Pasen]]
-[[nn:Påske]]
-[[no:Påske]]
-[[nrm:Pâques]]
-[[os:Куадзæн]]
-[[pl:Wielkanoc]]
-[[pt:Páscoa]]
-[[qu:Paskwa]]
-[[ro:Paști]]
-[[ru:Пасха]]
-[[sc:Pasca]]
-[[scn:Pasqua]]
-[[sco:Pace]]
-[[se:Beassážat]]
-[[simple:Easter]]
-[[sk:Veľká noc]]
-[[sl:Velika noč]]
-[[sm:Easter]]
-[[sq:Pashkët]]
-[[sr:Ускрс]]
-[[sv:Påsk]]
-[[sw:Pasaka]]
-[[ta:உயிர்த்த ஞாயிறு]]
-[[te:ఈస్టర్]]
-[[th:อีสเตอร์]]
-[[tl:Pasko ng Pagkabuhay]]
-[[tr:Paskalya]]
-[[uk:Великдень]]
-[[ur:ایسٹر]]
-[[vi:Lễ Phục Sinh]]
-[[vls:Poaschn]]
-[[wa:Påke]]
-[[war:Pasko han Pagkabanhaw]]
-[[zh:復活節]]
-[[zh-min-nan:Koh-oa̍h-cheh]]
-[[zh-yue:復活節]]
-[[zu:IPhasika]]