Jastrë

Prawòsławnô jastrowô ikona „Zestąpienié do piekłów”

Farwné jaja

Jastrë – nôstarszé ë nôwôżniészé chrzescëjańsczé swiãta (króm Gòdów) ùwdôrzające smierc ë zmartwëchwstanié Jezësa Christusa. Tidzéń wprzódk, chtëren robi cząd wdôrzaniô nôbarżi wôżnëch dlô chrzescëjańsczi wiarë wëdôrzeniów, zwóny je Wiôldżim Tidzéniem.

Rozmajitoscë

Niedzela przed Jastrama to Palmòwô Niedzela. Tegò dnia swiãcy sã palmë. Stronama stôrim zwëka gbùr jidze do sąsada i letkò bije rózgã i gôdô: Wierzba bije, jô nie bijã.

Jastrë zaczinają sã òd Wiôldżégò Czwiôrtkù, czedë w kòscele nie ùżiwô sã zwònów. Wiôldżi Czwiôrtk dlô Kaszëbów je nôlepszim czasã do sadzeniô roscënów i seniô.

We Wiôldżi Piãtk, jinaczi Płaczëbóg, doma robi sã pòrządczi. Dlô Kaszëbów to scësniony pòst, tak mòże jesc sëchi chléb i sëchi bùlwë.

W Wiôlgą Sobotã w kòscele swiãcy sã jastrową strawã, rozpôliwô sã òdżin, a swiãcy sã wòda i òdżin. Òdżin òdnëkiwô wszëlejaczi złé i zapewniwô dobri òbrodzaj.

Czedës Kaszëbi wierzelë, że w Jastrë w nocë òsoblëwi mòcë nabiérô wòda i to ùtrzëmùje sã do wschòdu słuńca. Dlôte przed wschòdã słuńca, przed rezurekcyjną Mszą sw., dobrze bëło są ùmëc w rzéce abò strëdze, kò takô wòda mògła cëdowno dzejac.

W Jastrową Niedzelã jidzemë na Mszã Sw. rezurekcëjną (jastrowô witrzniô). Pierszi dzéń swiãt je dlô familji.

Jastrowi Pòniedzôłk je zwóny dëgusama. Młodi knôpi zelonyma rózgama abò jałówcã dëgùją dzéwczãta. Za dëgòwanié dostôwajã jaja abò kùcha. W pòniedzôłk przëchodô do dzecë zajc, a przënosy farwne jôjka i bómczi.

Pòchòdzenié pòzwë swiãta

Kaszëbsczé słowò „Jastrë” (równo jak dólnołużicczé „Jatšy” i górnołużicczé „Jutry”) pòchôdô òd pragermańsczégò *austrōn (jaczé òznôczało „swit”, „widnica”) i rzeszi sã z praindoeùropejsczim mòrfemã *aus-, jaczi òznôczôł „swiecëc”. Szlachòwną etimòlogijã mô anielsczé słowò „Easter” i miemiecczé „Ostern”.

Lëteratura

• T.Czerwińska,A. Pająk,L. Sorn: Z kaszëbsczim w szkòle, Gduńsk 2009.
• Róża Ostrowska, Izabella Trojanowska: Bedeker Kaszubski, Gduńsk 1978.
• Jan Perszon: Na Jastre, Lublin 1992.