Bryn-mawr, Blaenau Gwent
 | |
| Math | tref farchnad, cymuned  |
|---|---|
| Poblogaeth | 5,530, 5,245 |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Blaenau Gwent |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 582.3 ha |
| Cyfesurynnau | 51.796°N 3.183°W |
| Cod SYG | W04000927 |
| Cod OS | SO185115 |
| Cod post | NP23 |
| Gwleidyddiaeth | |
| AS/au Cymru | Alun Davies (Llafur Cymru) |
| AS/au y DU | Nick Smith (Llafur) |
 | |
- Gweler hefyd Bryn Mawr, Pennsylvania.
Tref farchnad a chymuned ym mwrdeistref sirol Blaenau Gwent, Cymru, yw Bryn-mawr[1] neu Brynmawr.[2] Saif y dref, weithiau fe'i dyfynnir yn dref uchaf Cymru, rhyw 1,250 i 1,500 traed uwchlaw lefel y môr ar ben Cymoedd De Cymru. Tyfodd hi yn ystod cyrhaeddiad y gweithfeydd glo a diwydiannau haearn yn y 19eg ganrif gynnar.
Mae Caerdydd 35 km i ffwrdd o Frynmawr ac mae Llundain yn 215.1 km. Y ddinas agosaf ydy Casnewydd sy'n 26.4 km i ffwrdd.
Yn wreiddiol, roedd hi'n anheddiad pentrefol bach o'r enw Gwaen Helygen (Cors Helygen mewn Cymraeg Cyfoes, neu "Marsh of the Willow" yn Saesneg) a oedd yn gorwedd yn y sir flaenorol o Sir Frycheiniog. Gydag ehangiad gwaith haearn Nant-y-glo, roedd angen tai ar y gweithwyr, a throdd Frynmawr yn dref ffyniannus. Er gwaethaf y cloddio glo yn dirywio, mae amgueddfa mwyngloddio fawr ar bwys y dref ym Mlaenafon o'r enw Pwll Mawr.
Heddiw, mae gan Frynmawr boblogaeth o fwy na 6,000 o bobl. Yn ôl Cyfrifiad 2001, mae 8% o'r boblogaeth yn medru'r Gymraeg. Mae 425 o bobl yn gallu siarad Cymraeg, mae 416 yn gallu darllen Cymraeg, ac mae 366 yn gallu ysgrifennu Cymraeg. Yn 2001, 9.4% o'r boblogaeth yn medru'r Gymraeg.[3]
Roedd gan y dref yr unig ysgol gynradd Gymraeg o'r enw Ysgol Gymraeg Brynmawr gyda 310 o ddisgyblion tan 2010, pan symudwyd yr ysgol i'r Blaenau i ysgol sydd wedi'i hadeiladu'n bwrpasol, newydd sbon o'r enw Ysgol Gymraeg Bro Helyg.
Cyfrifiad 2011
[golygu | golygu cod]Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[4][5][6][7]
Gefeilldref
[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
- ↑ British Place Names; adalwyd 9 Rhagfyr 2021
- ↑ "The Changing Face of Wales - Welsh Speakers". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-03-01. Cyrchwyd 2013-03-24.
- ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
- ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
- ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
Trefi
Abertyleri · Blaenau · Bryn-mawr · Glynebwy · Tredegar
Pentrefi
Aber-bîg · Brynithel · Cendl · Cwm · Cwmtyleri · Chwe Chloch · Llanhiledd · Nant-y-glo · Rasa · St Illtyd ·
-->Swffryd · Tafarnau-bach · Trefil · Y Twyn · Waun-lwyd
