Neidio i'r cynnwys

Tantra

Oddi ar Wicipedia
Tantra
Celf Tantrig - Vajradhara (Deiliad y Fellten) neu yn Tibet: Dorje Chang, gwnaed yn Tibet, 19g
Enghraifft o'r canlynolcysyniad crefyddol Edit this on Wikidata
MathVajrayana Edit this on Wikidata
Prif bwncShaktism Edit this on Wikidata
Yn cynnwysBuddhist tantric literature, Tantra in Hinduism Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Traddodiadau esoterig Hindŵaeth a Bwdhaeth a ddatblygodd yn India o ganol y mileniwm 1OC yw Tantra.[1] Mae'r term, yn nhraddodiadau India, (Sansgrit, yn llythrennol: gwŷdd, gwehyddu) ac yn golygu'n fras unrhyw "destun, theori, system, dull, offeryn, techneg neu arfer" systematig.[2][3] Nodwedd allweddol o'r traddodiadau hyn yw defnyddio mantras, ac felly cyfeirir atynt yn gyffredin fel Mantramārga ("Llwybr Mantra") mewn Hindŵaeth neu Mantrayāna ("Cerbyd Mantra") a Guhyamantra ("Mantra Cyfrinachol ") mewn Bwdhaeth.[4][5]

Gan ddechrau yng nghanrifoedd cynnar yr oes gyffredin (Oed Crist), daeth Tantras newydd i'r golwg a oedd yn canolbwyntio ar Vishnu, Shiva neu Shakti.[6] Ceir llinachau tantrig ym mhob prif fath o Hindŵaeth fodern, megis traddodiad Shaiva Siddhanta, sect Shakta o Sri-Vidya, y Kaula, a Kashmir Shaivism.

Mewn Bwdhaeth, mae'r traddodiadau Vajrayana yn adnabyddus am syniadau ac arferion tantrig, sy'n seiliedig ar Tantras Bwdhaidd Indiaidd.[7][8] Maent yn cynnwys Bwdhaeth Indo-Tibet, Bwdhaeth Esoterig Tsieineaidd, Bwdhaeth Shingon Japan a Bwdhaeth Newar Nepal.

Mae traddodiadau Hindwaidd a Bwdhaidd Tantrig hefyd wedi dylanwadu ar draddodiadau crefyddol eraill y Dwyrain megis Jainiaeth, traddodiad Bön Tibet, Taoaeth a thraddodiad Shintō Japan.[9]

Mae rhai dulliau o addoli nad yw'n Vedig fel Puja yn cael eu hystyried yn dantrig yn eu defodau. Mae adeiladu temlau Hindŵaidd hefyd yn gyffredinol yn cydymffurfio ag eiconograffeg tantra.[10][11]

Disgrifir testunau Hindŵaidd sy'n disgrifio'r pynciau hyn yn Tantras, Āgamas neu Samhitās.[12][13] Mewn Bwdhaeth, mae tantra wedi dylanwadu ar gelf ac eiconograffeg Bwdhaeth Tibet a Dwyrain Asia, yn ogystal â themlau ogofâu hanesyddol India a chelf De-ddwyrain Asia.[14][15][16]

Diffiniad

[golygu | golygu cod]

Oes hynafol a chanoloesol

[golygu | golygu cod]

Mae'r ysgolhaig o'r 5g CC Pāṇini yn ei Swtra 1.4.54-55 o ramadeg Sansgrit, yn egluro tantra yn gryptig trwy'r enghraifft o "Sva-tantra", sy'n golygu "annibynnol" neu berson sy'n eiddo iddo ei hun "brethyn, gwehydd, hyrwyddwr, karta (actor)".[17] Mae Patanjali yn ei Mahābhāṣya yn dyfynnu ac yn derbyn diffiniad Panini, yna'n ei drafod neu'n ei grybwyll yn fwy estynedig, mewn 18 achos, gan nodi bod ei ddiffiniad trosiadol o "ystof (gwehyddu), lliain estynedig" yn berthnasol i lawer o gyd-destunau.[18] Mae'r gair tantra, yn ôl Patanjali, yn golygu "prif".

Mae hen ysgol Hindŵaeth Mimamsa'n defnyddio'r term tantra yn helaeth, ac mae ei hysgolheigion yn cynnig diffiniadau amrywiol. Er enghraifft:

Pan ddaw rhywbeth yn fuddiol mewn sawl mater i un person, neu i lawer o bobl, gelwir hynny'n Tantra . Er enghraifft, gosod lamp yng nghanol llawer o offeiriaid. Mewn cyferbyniad, gelwir yr hyn sy'n elwa o'i ailadrodd yn Āvāpa , fel tylino'r corff ag olew.

Mae testunau canoloesol yn cyflwyno eu diffiniadau eu hunain o Tantra. Esbonia Kāmikā-tantra, er enghraifft, y term tantra fel hyn:

Oherwydd ei fod yn ymhelaethu ar faterion helaeth a dwys, yn enwedig yn ymwneud ag egwyddorion realaeth a mantras cysegredig, ac oherwydd ei fod yn darparu rhyddhad, fe'i gelwir yn tantra. [19]

Oes fodern

[golygu | golygu cod]

Credir yn eang mai'r ocwltydd a'r dyn busnes Pierre Bernard (1875–1955) a gyflwynodd athroniaeth ac arferion tantra i bobl America, gan greu argraff gamarweiniol o'i gysylltiad â rhyw ar yr un pryd.[20] Fodd bynnag, mae'r defnydd o ryw o fewn tantra, sy'n eitha poblogaidd, yn cael ei ystyried yn fwy cywir fel y mudiad Neo-Tantra gorllewinol.

Mewn ysgolheictod modern, astudiwyd Tantra fel arfer esoterig a chrefydd ddefodol, y cyfeirir ati weithiau fel Tantrism. Mae yna fwlch eang rhwng yr hyn y mae Tantra yn ei olygu i'w ddilynwyr, a'r ffordd y mae Tantra wedi cael ei gynrychioli neu ei ganfod yn y gorllewin.[21]

Ceir un diffiniad ymhlith ymarferwyr Tantra - sef unrhyw "system o arsylwi" ynglŷn â gweledigaeth dyn a'r cosmos lle mae gohebiaeth rhwng byd mewnol y person a'r realiti macrocosmig yn chwarae rhan hanfodol. Diffiniad arall, sy'n fwy cyffredin ymhlith arsylwyr a rhai nad ydyn nhw'n ymarferwyr, yw "set o ddefodau mecanistig, gan hepgor yr ochr ideolegol yn llwyr".[22]

Tantrism

[golygu | golygu cod]

Mae'r term tantrism (efallai 'Tantraeth') yn ddyfais Ewropeaidd o'r 19g nad yw'n bresennol mewn unrhyw iaith Asiaidd;[23] a gellir ei gymharu gyda "Sufism" (Cymraeg: Swffïaeth) o darddiad -siwdo-Ddwyreiniol. Yn ôl Padoux, mae Tantrism yn derm ac yn syniad Gorllewinol, nid categori sy'n cael ei ddefnyddio gan y "Tantrists" eu hunain.[24] Cyflwynwyd y term gan Indolegwyr y 19g, gyda gwybodaeth gyfyngedig am India ac yr oedd Tantrism yn arfer arbennig, anghyffredin a lleiafrifol yn wahanol i draddodiadau Indiaidd y credent eu bod yn brif ffrwd.[24]

Cerflun Kushanaidd o yakṣiṇī (ail ganrif), o ranbarth Mathura.

"Oes Tantric"

[golygu | golygu cod]

Arferion

[golygu | golygu cod]

Un o brif elfennau llenyddiaeth Tantric yw defod[25] Yn hytrach nag un system gydlynol, mae Tantra yn gasgliad o arferion a syniadau o wahanol ffynonellau. Fel y mae Samuel yn ysgrifennu, mae'r traddodiadau tantric yn "gydlifiad o amrywiaeth o wahanol ffactorau a chydrannau." Mae'r elfennau hyn yn cynnwys: mandalas, mantras, arferion iogig rhywiol mewnol, duwiau gwrywaidd a benywaidd ffyrnig, symbolaeth amlosgi, yn ogystal â chysyniadau o Athroniaeth Indiaidd.[26]

Mae yna ystod eang o dechnegau Tantric neu arferion ysbrydol ( sadhana) fel:[27]

  • Dakshina : Rhodd neu rodd i athro rhywun
  • Defosiwn ioga Guru a Guru (bhakti)
  • Diksha neu Abhiseka : Defod cychwyn a all gynnwys shaktipat
  • Defnyddir ioga, gan gynnwys technegau anadlu (pranayama) ac ystumiau (asanas), i gydbwyso'r egni yn y corff a'r meddwl.
  • Mudras, neu ystumiau llaw
  • Mantras: adrodd sillafau, geiriau ac ymadroddion
  • Canu emynau mawl ( stava )
  • Mandalas a Yantras, diagramau symbolaidd o rymoedd wrth eu gwaith yn y bydysawd
  • Delweddu duwiau ac Adnabod y duwiau hyn mewn myfyrdod (ioga dwyfoldeb)
  • Puja (defod addoli) a mathau eraill o bhakti
  • Aberth defodol, gan gynnwys aberth anifeiliaid
  • Defnyddio sylweddau tabŵ fel alcohol, canabis, cig ayb.
  • Prāyaścitta
  • Nyasa, gosod mantras ar y corff
  • Puro defodol (eilunod, corff rhywun, ac ati. )
  • Yatra : pererindod, gorymdeithiau
  • Vrata a Samaya : addunedau neu addewidion, weithiau i wneud arferion asgetig fel ymprydio
  • Caffael a defnyddio pwerau siddhis neu uwchnaturiol.
  • Ganachakra : Gwledd ddefodol lle cynigir pryd sacramentaidd.
  • Cerddoriaeth a Dawns Defodol.
  • Ioga rhywiol : cyfathrach rywiol defodol (gyda pherson gwirioneddol (ee lleian ifanc) neu dduwies ddychmygol).
  • Ioga breuddwydiol

Ioga, mantra, myfyrdod

[golygu | golygu cod]
Mae Parvati yn ymweld â Shiva myfyriol

Yn anad dim, mae ioga tantric yn arfer sy'n ymwneud a'r corff ac sy'n cael ei ystyried yn strwythur esoterig dwyfol. Defnyddia "ffisioleg gyfriniol" sy'n cynnwys amrywiol elfennau seicosomatig a elwir weithiau'n " gorff cynnil". Mae'r strwythur mewnol dychmygol hwn yn cynnwys chakras ("olwynion"), nadis ("sianeli"), ac egni (fel Kundalini, Chandali, gwahanol pranas a gwyntoedd hanfodol, ac ati). Mae'r corff tantric hefyd yn adlewyrchiad microcosmig o'r bydysawd, ac felly mae'n cael ei ystyried yn cynnwys duwiau a duwiesau.[28] Yn ôl Padoux, mae "delwedd fewnol y corff iogig" yn elfen sylfaenol ar gyfer bron pob arfer defodol myfyriol a thantrig.[29]

Elfen gyffredin arall a geir mewn ioga tantric yw'r defnydd o fyfyrdodau lle mae tantrikas yn canolbwyntio ar weledigaeth neu ddelwedd o'r duwdod (neu'r duwiau), ac mewn rhai achosion yn dychmygu eu hunain fel y duwdod a'u corff eu hunain yn gorff y duwdod.[30] Yn Tantraloka Abhinavagupta (pennod 15), delweddir "y drindod" Trika duwiesau (Parā, Parāparā, ac Aparā) ar bennau tair darn tryfell. Dychmygir gweddill y trident wedi'i leoli ar hyd echel ganolog corff yr yogi, gyda chorff tanbaid Shiva yn cael ei ddelweddu yn y pen.[31]

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]

 

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Gray (2016), pp. 1–3.
  2. Barrett 2008
  3. Flood (2006), pp. 9–14.
  4. Bisschop 2020, Chapter 1.
  5. Kongtrul 2005.
  6. Flood (2006), p. 7-8.
  7. Flood (2006), pp. 9, 107.
  8. Gyatso 2000, tt. x, 5-7.
  9. Gray (2016), pp. 1–2, 17–19.
  10. Padoux (2013), p. 2. "The Hindu worship, the pūjā, for instance, is Tantric in its conception and ritual process, the principles of Hindu temple building and iconography are Tantric, and so on."
  11. Flood (2006), p. 53,73-75,79,81-3,99,132-3,177.
  12. Padoux (2013), p. 1.
  13. Lorenzen (2002), p. 25.
  14. Beer 2003, tt. xi-xiv.
  15. Berkson 1986, tt. 11-12.
  16. Fraser-Lu & Stadtner 2015.
  17. Pontillo & Candotti 2014, tt. 47–48 with footnotes
  18. Pontillo & Candotti 2014, tt. 48–61 with footnotes
  19. Wallis (2012), p. 26.
  20. Stirling 2006, t. 7.
  21. Gray (2016), pp. 1-2.
  22. Brown (2002), pp. 5-6.
  23. White (2005), p. 8984.
  24. 24.0 24.1 Padoux (2002), p. 17.
  25. Feuerstein (1998), p. 124.
  26. Samuel (2010), pp. 289-290.
  27. Feuerstein (1998), p. 127-130.
  28. Padoux (2017), pp. 73-75.
  29. Padoux (2017), p. 75.
  30. Cavendish 1980.
  31. Padoux (2017), pp. 77-79.