| dbo:abstract
|
- Located in the Poznań province west of Łódź, Kalisz was for centuries a border town between Poland and Germany. One of the oldest cities in Poland, Kalisz also played a pivotal role in Polish Jewish history: in 1264, Bolesław I the Pious, ruler of the western part of Poland (Wielkopolska), was the first to grant a charter to the local Jewish community, giving them settlement rights, legal protection, and certain religious and financial freedoms. This "Statute of Kalisz" was extended to the whole country by King Casimir the Great and expanded by later Polish rulers. It provided the legal foundation for Jewish rights in Poland. (en)
- Kalisz est une ville du centre de la Pologne, chef-lieu du district de Kalisz dans la voïvodie de Grande-Pologne. Pendant la Seconde Guerre mondiale, la ville située à l'époque près de la frontière allemande, est annexée au Reich, les Juifs massacrés, les Polonais expulsés et remplacés par des Allemands ethniques de la Baltique. La ville compte actuellement près de 100 000 habitants. Les Juifs se sont établis à Kalisz dès le XIIe siècle et ont prospéré avec la croissance de la ville, jusqu'à représenter environ un tiers de la population totale. La communauté qui comptait au début de la Seconde Guerre mondiale près de 26 000 membres a été anéantie lors de la Shoah. Il n'y a actuellement plus de communauté juive à Kalisz. (fr)
- Historia Żydów w Kaliszu – osiedlenie się społeczności żydowskiej w Kaliszu nastąpiło w 1139. Pierwszy w Kaliszu cmentarz żydowski założono w 1285 roku. Czynsz za cmentarz opłacany był przez gminę żydowską pieprzem, szafranem i innymi korzeniami. O zamożności i wpływach kaliskich Żydów świadczy także fakt, iż w II połowie XII i na początku XIII w. w Kaliszu bito denary z napisami hebrajskimi. Począwszy od XIII w. kaliska gmina wyznaniowa przeniosła się do południowej części miasta lokacyjnego w sąsiedztwo muru miejskiego.W 1264 roku książę wielkopolski Bolesław Pobożny nadał Statut kaliski – przywilej immunitetowy, określający w punktach kwestie dla Żydów szczególnie istotne. W połowie XIV w. istniała w Kaliszu „dzielnica żydowska”, której centralnym punktem była synagoga. Zezwolenie na jej budowę wydał król Kazimierz Wielki w 1358 roku – pierwsza synagoga była zapewne drewniana. Dopiero w 1659 roku gmina wykupiła plac na tzw. Rozmarku, gdzie postawiono synagogę murowaną. Pierwszym wiadomym z imienia kaliskim rabinem był niejaki Michoel (1427 rok). Innymi znanymi rabinami tego okresu byli: Salomon Zalman (1639–1643), Jisroel Szapiro – założyciel jesziwy, Juda ben Nissan i Abraham Abel Gombiner (1656–1683) autor komentarzy do „Szulchan aruch”. Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego, a stali na czele Sejmu Czterech Ziem (1581–1764). Według spisu dokonanego przez Prusaków w 1793 r. mieszkańcy dzielnicy żydowskiej żyli głównie z handlu i rzemiosła. Żydzi zamieszkiwali w obrębie ulic Złotej i Garbarskiej z zaułkami, żyli w 91 domach, a gmina posiadała synagogę, przytułek i koszerne jatki. W 1804 roku mieszkało w Kaliszu 2113 Żydów (30% ludności miasta), a w 1827 roku – 12 107. Wyznaczono wówczas w Kaliszu „dzielnicę żydowską” i od 1828 roku Żydzi mogli mieszkać jedynie w jej obrębie. Jednak na mocy specjalnych zezwoleń dwadzieścia trzy domy poza wyznaczoną dzielnicą były własnością żydowską. W 1836 roku otwarto żydowski szpital, a w 1875 roku szkołę żydowską z językiem rosyjskim. W 1852 roku wybuchł pożar, spłonęło 157 domów właścicieli żydowskich i 12 chrześcijańskich. Zagładzie uległa również stara synagoga. Odbudowano świątynię, ale nie dorównała ona poprzedniej. Jednym z najwybitniejszych rabinów kaliskich XIX w. był Cwi Hirsz Chajes, wybrany na rabina w roku 1852, twórca kilku znaczących rozpraw talmudycznych oraz studium o filozofii Majmonidesa. W latach 30. XX wieku w Kaliszu działał jedyny żydowski klub wioślarski będący członkiem Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich – Klub Wioślarski z roku 1930. Kres historii kaliskich Żydów przyniósł wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 roku. Część ludności żydowskiej Kalisza ruszyła pieszo do pobliskich miasteczek – Koźminka, Opatówka, Błaszek. Zamożniejsi udali się do Łodzi i Warszawy. Co najmniej 20% żydowskich mieszkańców opuściło miasto. W Kaliszu w październiku 1939 roku na polecenie Niemców utworzono 25-osobową Radę Żydów z Gerszonem Hahnem jako przewodniczącym. Jednym z jej pierwszych zadań było przeprowadzenie spisu pozostałych w mieście Żydów, których szacowano na 18 tys. 7 listopada zostaje oficjalnie utworzone getto. Trzy dni później wyruszają pierwsze przesiedlenia. Zimą 1939/1940 większość Żydów kaliskich wywieziono do Litzmannstadt Ghetto i obozów pracy (między innymi w Grodźcu). Wywózki trwały również przez cały rok 1941 (część Żydów skierowano do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem). Na wiosnę 1942 roku w getcie pozostawało 150 osób, które zostały wysiedlone do Łodzi. W dniach 4–6 lipca 1942 Niemcy zlikwidowali ostatecznie kaliskie getto. W Kaliszu wiosną 1945 roku powołano . Do 1950 roku zarejestrowało się w nim 2225 osób. (pl)
|
| dbo:thumbnail
| |
| dbo:wikiPageExternalLink
| |
| dbo:wikiPageID
| |
| dbo:wikiPageLength
|
- 20996 (xsd:nonNegativeInteger)
|
| dbo:wikiPageRevisionID
| |
| dbo:wikiPageWikiLink
| |
| dbp:establishedDate
| |
| dbp:establishedTitle
| |
| dbp:imageCaption
|
- Grand Synagogue in Kalisz, 1914 (en)
- behind fresh ruins of World War I (en)
|
| dbp:imageSkyline
|
- Kalisz Wielka Synagoga 1914.jpg (en)
|
| dbp:imagesize
| |
| dbp:name
| |
| dbp:pushpinLabelPosition
| |
| dbp:pushpinMap
| |
| dbp:pushpinMapCaption
|
- History of the Jews in Kalisz (en)
|
| dbp:subdivisionType
| |
| dbp:wikiPageUsesTemplate
| |
| dcterms:subject
| |
| georss:point
| |
| rdf:type
| |
| rdfs:comment
|
- Located in the Poznań province west of Łódź, Kalisz was for centuries a border town between Poland and Germany. One of the oldest cities in Poland, Kalisz also played a pivotal role in Polish Jewish history: in 1264, Bolesław I the Pious, ruler of the western part of Poland (Wielkopolska), was the first to grant a charter to the local Jewish community, giving them settlement rights, legal protection, and certain religious and financial freedoms. This "Statute of Kalisz" was extended to the whole country by King Casimir the Great and expanded by later Polish rulers. It provided the legal foundation for Jewish rights in Poland. (en)
- Kalisz est une ville du centre de la Pologne, chef-lieu du district de Kalisz dans la voïvodie de Grande-Pologne. Pendant la Seconde Guerre mondiale, la ville située à l'époque près de la frontière allemande, est annexée au Reich, les Juifs massacrés, les Polonais expulsés et remplacés par des Allemands ethniques de la Baltique. La ville compte actuellement près de 100 000 habitants. (fr)
- Historia Żydów w Kaliszu – osiedlenie się społeczności żydowskiej w Kaliszu nastąpiło w 1139. Pierwszy w Kaliszu cmentarz żydowski założono w 1285 roku. Czynsz za cmentarz opłacany był przez gminę żydowską pieprzem, szafranem i innymi korzeniami. O zamożności i wpływach kaliskich Żydów świadczy także fakt, iż w II połowie XII i na początku XIII w. w Kaliszu bito denary z napisami hebrajskimi. Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego, a stali na czele Sejmu Czterech Ziem (1581–1764). (pl)
|
| rdfs:label
|
- History of the Jews in Kalisz (en)
- Histoire des Juifs à Kalisz (fr)
- Historia Żydów w Kaliszu (pl)
|
| owl:sameAs
| |
| geo:geometry
|
- POINT(18.079999923706 51.757499694824)
|
| geo:lat
| |
| geo:long
| |
| prov:wasDerivedFrom
| |
| foaf:depiction
| |
| foaf:isPrimaryTopicOf
| |
| foaf:name
| |
| is dbo:wikiPageRedirects
of | |
| is dbo:wikiPageWikiLink
of | |
| is foaf:primaryTopic
of | |
