Θαΐς
| Θαΐς | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Θαΐς (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 4ος αιώνας π.Χ.[1] Αθήνα |
| Θάνατος | 4ος αιώνας π.Χ.[1] |
| Κατοικία | Αρχαία Αθήνα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | εταίρα |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ[2] |
| Τέκνα | Irene Leontiscus Lagos |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Θαΐς (άκμασε τον 4ο αι. π.Χ.) ήταν μία διάσημη Ελληνίδα εταίρα, που συνόδευε τον Μεγάλο Αλέξανδρο στις εκστρατείες του. Πιθανότατα από την Αθήνα, είναι πιο διάσημη για την υποκίνηση της πυρπόλησης της Περσέπολης. Εκείνη την εποχή, η Θαΐδα ήταν η ερωμένη του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρα, ενός από τους στενούς συντρόφους και στρατηγούς του Αλέξανδρου. Έχει προταθεί ότι μπορεί να ήταν και ερωμένη του Αλεξάνδρου, με βάση τη δήλωση του Αθήναιου, ότι στον Αλέξανδρο άρεσε να «κρατά την Θαΐδα μαζί του», αλλά αυτό μπορεί απλώς να σημαίνει ότι απολάμβανε τη συντροφιά της, καθώς λέγεται ότι η Θαΐδα ήταν πολύ πνευματώδης και διασκεδαστική. Ο Αθήναιος λέει επίσης ότι μετά το τέλος του Αλεξάνδρου, ο Πτολεμαίος νυμφεύτηκε τη Θαΐδα, που γέννησε τρία από τα παιδιά του, και μπορεί επίσης να έγινε βασίλισσα της Αιγύπτου. [3]
Το κάψιμο της Περσέπολης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Θαΐδα υποτίθεται ότι καταγόταν από την Αθήνα και συνόδευε τον Αλέξανδρο σε όλες τις εκστρατείες του στην Ασία. Έγινε το επίκεντρο της ιστορίας, όταν το 330 π.Χ. κάηκε το ανάκτορο της Περσέπολης, η κύρια κατοικία της ηττημένης δυναστείας των Αχαιμενιδών, κατά τη διάρκεια ενός εορτασμού. Η Θαΐδα ήταν παρούσα στη διασκέδαση και έδωσε μία ομιλία, που έπεισε τον Αλέξανδρο να κάψει το ανάκτορο. Ο Κλείταρχος ισχυρίζεται, ότι η καταστροφή ήταν μία στιγμιαία παρόρμηση. Ο Πλούταρχος και ο Διόδωρος Σικελιώτης ισχυρίζονται, ότι η πράξη προοριζόταν ως αντίποινα για το κάψιμο από τον Ξέρξη του παλαιού Ναού της Αθηνάς στην Ακρόπολη της Αθήνας το 480 π.Χ. κατά τους Περσικούς Πολέμους.
Όταν ο βασιλιάς [Αλέξανδρος] άναψε από τα λόγια τους, όλοι πήδηξαν από τα ανάκλιντρά τους και είπαν να σχηματίσουν μία πομπή νίκης προς τιμή του Διονύσου. Αμέσως μαζεύτηκαν πολλοί πυρσοί. Γυναίκες μουσικοί ήταν παρούσες στο συμπόσιο, έτσι ο βασιλιάς τις οδήγησε έξω για τον κώμο, που έγινε με ήχους φωνών, φλογερών και αυλών, ενώ η Θαΐδα ήταν η εταίρα που οδηγούσε το σύνολο. Ήταν η πρώτη, μετά τον βασιλιά, που έριξε τον φλεγόμενο πυρσό στο ανάκτορο. Όλοι έκαναν το ίδιο, και αμέσως ολόκληρη η περιοχή του παλατιού καταστράφηκε: τόσο μεγάλη ήταν η πυρκαγιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Θαΐδα ήταν από την Αθήνα, πόλη που ο Ξέρξης είχε πυρπολήσει την ακρόπολή της, έτσι έπειτα από χρόνια τιμωρήθηκε η ασεβής πράξη του βασιλιά των Περσών. Διόδωρος Σικελιώτης (XVII.72)
Έχει υποστηριχθεί ότι η Θαΐδα ήταν εκείνη την εποχή η ερωμένη του Αλέξανδρου. Ο T.Ντ. Όγκντεν προτείνει, ότι ο Πτολεμαίος την έλαβε εκείνος κάποια στιγμή αργότερα, αν και άλλοι συγγραφείς πιστεύουν, ότι ήταν πάντα η σύντροφος του Πτολεμαίου. [4]
Μετέπειτα ζωή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η μετέπειτα σταδιοδρομία της Θαΐδας είναι αβέβαιη. Σύμφωνα με τον Αθήναιο, παντρεύτηκε τον εραστή της Πτολεμαίο Α΄, που έγινε βασιλιάς της Αιγύπτου, μετά το τέλος του Αλεξάνδρου. [5] Ακόμα και αν δεν ήταν στην πραγματικότητα παντρεμένοι, η σχέση τους φαίνεται να έχει αποκτήσει «οιονεί νομική υπόσταση». [6] Έδωσε στον Πτολεμαίο τρία παιδιά, δύο αγόρια και ένα κορίτσι:
- Λάγος, ο οποίος είναι γνωστός από αναφορά στη νίκη του σε αρματοδρομία στα Λύκαια, μία Αρκαδική εορτή, το 308/307.
- Αλέξανδρος Λεοντίσκος, ο οποίος φαίνεται να βρισκόταν στην Κύπρο με την αδελφή του, καθώς καταγράφτηκε εκεί ως αιχμάλωτος, όταν τον είχε συλλάβει ο Δημήτριος ο Πολιορκητής το 307 ή το 306, μετά την εισβολή του στο νησί. Αργότερα στάλθηκε σπίτι του, στον Πτολεμαίο Α΄[6]
- Ειρήνη, η οποία παντρεύτηκε τον Εύνοστο, βασιλιά των Σόλων της Κύπρου. [3] [7]
Όποιο και αν είναι το νομικό καθεστώς της σχέσης τους, ο ρόλος της Θαΐδας στην Αίγυπτο είναι ασαφής. Ο Πτολεμαίος Α΄ είχε (και) άλλες συζύγους, πρώτα την Ευρυδίκη και αργότερα τη Βερενίκη Α΄, η οποία έγινε η κύρια σύζυγός του και μητέρα του διαδόχου του.
Η ημερομηνία του τέλους της Θαΐδας είναι άγνωστη.
Εμφανίσεις στη λογοτεχνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η μεγάλη της προσωπικότητα είχε ως αποτέλεσμα ηρωίδες με το όνομα Θαΐδα να εμφανίζονται σε πολλά λογοτεχνικά έργα, τα πιο διάσημα από τα οποία παρατίθενται παρακάτω. Στη μετακλασική περίοδο απεικονίζεται συνήθως στη λογοτεχνία και την τέχνη ως ερωμένη του Μ. Αλέξανδρου και όχι του Πτολεμαίου Α΄.
Σε κλασικά έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο έργο του Tερέντιου Eυνούχος, υπάρχει μία γυναίκα πρωταγωνίστρια, μία εταίρα, που ονομάζεται Θαΐδα, όνομα παρμένο από την ιστορική προσωπικότητα. Τα λόγια της Θαΐδας από το έργο παρατίθενται στο δοκίμιο του Μ. Τ. Κικέρωνα Περί Φιλίας (De Amicitia).
Στη Θεραπεία του Έρωτα (Remedia Amoris) του Οβίδιου (383), η Θαΐδα αντιπαραβάλλεται με την Ανδρομάχη, η οποία είναι η επιτομή της πιστής συζύγου, ενώ η Θαΐδα θεωρείται η επιτομή του έρωτα. Η Θαΐδα, λέει ο Oβίδιος, είναι το θέμα τής τέχνης του.
Το βιβλίο του Αθήναιου Οι Δειπνοσοφιστές καταγράφει μία σειρά από παρατηρήσεις, που αποδίδονται στην Θαΐδα. «Μία φορά σε έναν καυχησιάρη εραστή της, που είχε δανειστεί μερικά κύπελλα από πάρα πολλούς ανθρώπους, και ανέφερε ότι ήθελε να τα λιώσει και να κάνει άλλα, είπε "Θα καταστρέψεις ό,τι ανήκει σε κάθε ιδιώτη"». Μία άλλη φορά, όταν ρωτήθηκε ποιον επισκεπτόταν, είπε "Πάω να κατοικήσω με τον Αιγέα, τον γιο του μεγάλου Πανδίωνα": ένας πνευματώδης τρόπος να περιγράψει έναν άγνωστο προστάτη της (ο Αιγέας πήρε το όνομά του από την αίγα, και τράγος λεγόταν ο προστάτης). [8]
Μετα-κλασική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη Θεία Κωμωδία, μία ηρωίδα που ονομάζεται Θαΐς είναι μία από τις λίγες γυναίκες, που βλέπει ο Ντάντε Αλιγκέρι στο ταξίδι του στην Κόλαση (Inferno, XVIII, 133-136). Βρίσκεται στον κύκλο των κολάκων, βυθισμένη σε ένα βόθρο περιττωμάτων, αφού την είχαν στείλει εκεί, μας λέει ο Βιργίλιος, επειδή είπε στον εραστή της ότι τον αγαπούσε «θαυμάσια». Η Θαΐδα του Δάντη μπορεί να εκπροσωπεί -ή όχι- την ιστορική εταίρα: οι λέξεις που της αποδίδονται, προέρχονται από τα αποσπάσματα του Κικέρωνα τα παρμένα από τον Τερέντιο.
Η Θαΐς και ο Μέγας Αλέξανδρος έρχονται στον νου του Φάουστο στο έργο του Κρίστοφερ Μάρλοου Δόκτορ Φάουστους, που γράφτηκε για τη διασκέδαση του βασιλιά Καρόλου Ε΄ της Γερμανίας.
Η Θαΐδα εμφανίζεται ως η ερωμένη του Aλεξάνδρου στο ποίημα του Τζον Ντράυντεν Το συμπόσιο του Αλεξάνδρου, ή η Δύναμη της Μουσικής (1697), το οποίο ξεκινά με μία περιγραφή του Αλέξανδρου, ενθρονισμένου με «την υπέροχη Θαΐδα στο πλευρό του», η οποία καθόταν «σαν μία ανθοστόλιστη νύφη της ανατολής». Η αφήγηση του ποιήματος για την εορτή τελειώνει, συγκρίνοντας τη Θαΐδα με την Ελένη της Τροίας: «Η Θαΐδα τον οδήγησε στην κατεύθυνση, / του άναψε τη φωτιά για να κάψει / και σαν άλλη Ελένη, πυρπόλησε μία άλλη Τροία». Το ποίημα μελοποιήθηκε αργότερα ως ορατόριο, που ονομάζεται επίσης Το συμπόσιο του Αλεξάνδρου, από τον Γκ.Φρ. Χαίντελ. Ο Ρόμπερτ Χέρικ (1591-1674) στο ποίημα «Τι είδους ερωμένη θα είχε» καταλήγει, «Ας είναι Λουκρητία την ημέρα και Θαΐδα τη νύχτα για εμένα: ας είναι τέτοια που ούτε θα με κάνει να πεινώ, ούτε να παραχορταίνω».
Η Θαΐδα είναι μία δευτερεύουσα ηρωΐδα σε δύο μυθιστορήματα της Mαρί Ρενώ για τον Μεγάλο Αλέξανδρο: Φωτιά από τον Παράδεισο και Το παιδί από την Περσία, καθώς και στη βιογραφία της Μ. Ρενώ για τον Αλέξανδρο, "Η φύση του Αλεξάνδρου". Είναι επίσης δευτερεύουσα ηρωΐδα στο Κλέβοντας Φωτιά, ένα μυθιστόρημα του Τζο Γκράχαμ, ένα έργο για τα μετά από το τέλος του Αλεξάνδρου συμβάντα.
Η Θαΐδα είναι η ηρωίδα ενός μυθιστορήματος του 1972 του Ρώσου συγγραφέα Ιβάν Εφρέμοφ, η Θαΐδα η Αθηναία. Εξιστορεί τη ζωή της από τη συνάντησή της με τον Μεγάλο Αλέξανδρο μέχρι την εποχή της ως βασίλισσας της Μέμφιδας στην Αίγυπτο.
Άλλα πρόσωπα με το όνομα Θαΐδα είναι στο έργο Θαΐς από την Αλεξάνδρεια, μία χριστιανή αγία μεταγενέστερης περιόδου, για την οποία γράφτηκε ένα γαλλικό μυθιστόρημα και μία όπερα.
Βιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 120/000098823.
- ↑ Πλούταρχος: (αρχαία ελληνικά) Life of Alexander the Great.
- ↑ 3,0 3,1 Athenaeus: The Deipnosophists, Book 13, 576e.
- ↑ T. D. Ogden, in P. McKechnie & P. Guillaume, Ptolemy II Philadelphus and his World, 353 at 355
- ↑ Eugene N. Borza, “Cleitarchus and Diodorus' Account of Alexander, ” PACA 11 (1968): 35 n. 47
- ↑ 6,0 6,1 Walter M. Ellis, Ptolemy of Egypt, Routledge, London, 1994, p. 15.
- ↑ Ogden, Daniel (1999). Polygamy Prostitutes and Death. The Hellenistic Dynasties. London: Gerald Duckworth & Co. Ltd. σελ. 150. ISBN 07156-29301.
- ↑ Athenaeus: The Deipnosophists, Book 13, 585d.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μεταγραφή της αφήγησης του Κλείταρχου για το κάψιμο της Περσέπολης Αρχειοθετήθηκε 2016-12-11 στο Wayback Machine.
- Σχόλιο για την πυρπόληση του παλατιού στην Περσέπολη με αποσπάσματα από τον Διόδωρο και τον Πλούταρχο
- βιογραφία του Christopher Bennett
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Thaïs". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
