Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς

Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	284 π.Χ.; Αλεξάνδρεια
Θάνατος	221 π.Χ.; Αλεξάνδρεια
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	εφευρέτης; μαθηματικός; μηχανικός
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	διευθυντής μουσείου
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Ο Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς (Αλεξάνδρεια, 285 π.Χ. - Αλεξάνδρεια, 222 π.Χ.) ήταν μεγάλος αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, μηχανικός και εφευρέτης.

Γενικά

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από πατέρα κουρέα από την Ασπονδία, προάστειο της Αλεξάνδρειας. Θεωρείται Πατέρας της Πνευματικής, δηλαδή της επιστήμης που ασχολείται με τον αέρα και τις χρήσεις του. Ήταν ιδρυτής της Αλεξανδρινής Σχολής των μηχανικών και μαθηματικών, του λεγομένου "Μουσείου Αλεξανδρείας" (= Πολυτεχνείου Αλεξανδρείας), επί βασιλείας του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλαδέλφου.

Τα έργα του αφορούσαν τους τομείς των Πνευματικών, των Υδραυλικών και της Στρατιωτικής μηχανικής. Το έργο του δεν διασώθηκε, αλλά αντλούμε τις πληροφορίες για αυτόν από τον Ρωμαίο συγγραφέα, αρχιτέκτονα και μηχανικό Βιτρούβιο, στο έργο του Περί Αρχιτεκτονικής, καθώς και από τους Φίλωνα τον Βυζάντιο και τον Αθήναιο που ομιλούν με θαυμασμό γι΄ αυτόν.

Ένα παράδειγμα του έργου διασώζει ο Βιτρούβιος: "Διακρινόμενος από όλους τους υπόλοιπους για την ευφυία και τη μεγάλη φιλεργία του εύρησκε ευχαρίστηση στην κατασκευή τεχνημάτων. Θέλησε λοιπόν κάποτε να κρεμάσει τον καθρέπτη στο κατάστημα του πατέρα του με τέτοιο τρόπο, ώστε όταν κάποιος τον κατέβαζε ή τον ανέβαζε να κατεβαίνει ή να ανεβαίνει αντίστοιχα, με ένα κρυμμένο σχοινί που κατέληγε σε ένα βάρος. Έτσι κατασκεύασε τον εξής μηχανισμό: Κάτω από μια δοκό στερέωσε ένα ξύλινο αγωγό και του προσάρμοσε τροχαλίες. Μέσα από τον αγωγό οδήγησε το σχοινί προς τη γωνία του τοίχου όπου και έφτιαξε ένα κατακόρυφο σωλήνα στον οποίο ολίσθαινε, προσαρμοσμένη στο σχοινί μια σφαίρα από μολύβι. Το βάρος κατεβαίνοντας μέσα στο στενό χώρο του σωλήνα, προκαλούσε τη συμπύκνωση του αέρα. Έτσι, με τη βίαιη κάθοδο του, το βάρος εξωθούσε μεγάλη ποσότητα του αέρα, έτσι ώστε αυτός να βγαίνει συμπιεσμένος μέσα από το στόμιο και να παράγει έναν διακριτικό ήχο."

Σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι η Ύδραυλις, που εφηύρε ο Κτησίβιος και που προσάρμοσε σε μαθηματικές μελέτες του Πυθαγόρα για την αρμονία της μουσικής κλίμακας, ήταν σε χρήση τουλάχιστον μέχρι και τον 9ο αιώνα (μ.Χ) στο Βυζάντιο.

Το έργο του Κτησίβιου σχολίασαν οι Βιτρούβιος, Αθήναιος, Φίλων ο Βυζάντιος, Πρόκλος και ο Ήρων ο Βυζάντιος.

Έργα - εφευρέσεις

Έμεινε περισσότερο γνωστός κυρίως για τα ακόλουθα επιτεύγματά του:

Α. Υδραυλικά.

το Έμβολο κυλίνδρου
το Κυρτό σιφώνι.
την Αντλία πίεσης. Η πρώτη πιεστική μηχανή που έφερε δύο έμβολα (πιστόνια) με δυνατότητα παροχής 105 λίτρα/λεπτό.
την Καταθλιπτική - αναρροφητική αντλία, χειροκίνητη που χρησιμοποιούν και σήμερα οι πυροσβέστες, θυμίζει τραμπάλα.
το Υδραυλικό Ωρολόγιο και
το Υδραυλικό Μουσικό Όργανο (Ύδραυλος), το πρώτο πληκτροφόρο και πολυφωνικό όργανο στην ιστορία το οποίο αποτελεί και το πρώτο αρμόνιο.

Β. Στρατιωτικά.

Τηλεβόλα όπλα. Βλητικές μηχανές που λειτουργούσαν με πεπιεσμένο αέρα.
Ανυψωτήρας. Ανυψωτική μηχανή για μεγάλα βάρη που λειτουργούσε με πίεση νερού.
Καταπέλτες υδραυλικοί. Καταπέλτες των οποίων το τέντωμα των ιμάντων ή σχοινιών γινόταν υδραυλικά.
Κλεψύδρα. Αστρονομικό υδραυλικό όργανο - χρονόμετρο. Η Κλεψύδρα του Κτησιβίου λεγόταν και ύδραυλις, σε αντιδιαστολή με τον ύδραυλο, που λεγόταν το μουσικό όργανο.

Συγγράμματα

"Υπομνήματα μηχανικά" (δεν σώζεται)
"Βελοποιητικά" (δεν σώζεται), αφορούσε εφαρμογή σε πολιορκητικές μηχανές με βάση τη χορδή βέλους, σε συνδυασμό τεινομένων ιμάντων δια τροχών. Παρόμοιο έργο συνέγραψε και ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς τον 1ο αιώνα (μ.Χ.).
"Περί Πνευματικής" (δεν σώζεται)
"Απομνημονεύματα" (δεν σώζεται), αφορούσε περιγραφή όλων των ερευνών και επιτευμάτων του.

Βιβλιογραφία

Vitruviuns: De architectura - VII-160,3, IX-273,5, X-259,19, 260,13.
Orinsky: Paulys R.E., tom.11-2, σελ.2074-2076. Έκδ.Metzler-Stuttgart 1922.
Drachmann, A.G.: Ktesibios, Philon und Heron, - Kopenhagen 1948.
Drachmann, A.G.: Centaurus, τομ.2 1951.
Krafft F.: Lexicon der alten Welt - 1965.
Krafft F.: TechniKgeschichte, 33 - 1966 (τομ.ΙΧ-237 κ.ε.)
Ε. Σταμάτης: "Αρχιμήδους Άπαντα", τομ.3ος, σελ.234, Εκδ.ΤΕΕ - Αθήναι 1975.
Gille, B.: Engineering in the Anciend World - Chatto and Windus - London 1978.
White K.: Greek and Roman Technology - Thanes and Hudson London 1984.
Κ. Γεωργακόπουλος: "Αρχαίοι Έλληνες επιστήμονες", σελ.281-282. Αθήναι 1995.
Βιτρούβιου, Περί Αρχιτεκτονικής, Βιβλία VI-X, Μετάφραση-Σχόλια Παύλος Λέφας, Εκδόσεις Πλέθρον 2000.
"Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου", τομ.11ος, σελ.645.
Κ. Γεωργακόπουλος: "Αρχαίοι Έλληνες επιστήμονες", σελ.281-282. Εκδ. Γεωργιάδης Αθήναι 1995.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι