Μετάβαση στο περιεχόμενο

Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών[1] ή Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα[2] ή Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα[3] (ΟΠΛΑ) ήταν ένοπλη οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1940. Αν και ομάδες περιφρούρησης δρούσαν νωρίτερα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1943 μέσα από μία αντικατοχική ανακοίνωση[α].

Ελεγχόμενη αποκλειστικά από το πολιτικό γραφείο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας,[8] εκτελούσε καθήκοντα ασφαλείας, συλλογής πληροφοριών και ειδικών αποστολών κατά την Κατοχή, αλλά κυρίως αναλάμβανε δολοφονίες ατόμων που κρίνονταν από το ΚΚΕ ως δωσίλογοι. Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, τα μέλη της προέβησαν σε πολλαπλές εκτελέσεις δωσίλογων αλλά και αντιφρονούντων, τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς.

Η ΟΠΛΑ κατηγορήθηκε για τη δράση της περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ΕΑΜική οργάνωση, ενώ οι εκτελέσεις που διέπραξε κατά τα Δεκεμβριανά αμαύρωσαν τη φήμη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, με τον Νίκο Ζαχαριάδη να τις καταδικάζει ως «υπερβάσεις» και «αυθαιρεσίες»[εκκρεμεί παραπομπή]. Τα ίδια τα μέλη της αποσιωπούσαν την ύπαρξη της οργάνωσης μετεμφυλιακά, ενώ το ΚΚΕ δεν επιδίωξε να αναγνωριστεί ως αντιστασιακή οργάνωση κατά το ψήφισμα του 1982.

Ίδρυση και δομή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της Β' Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, τον Δεκέμβριο του 1942, αποφασίστηκε η «ανάγκη προστασίας των «λαϊκών αγωνιστών»».[9] Ως «πολιτικός υπεύθυνος» του σχήματος που οδήγησε μετέπειτα στην ΟΠΛΑ, ορίστηκε ο Νίκος Πλουμπίδης, ενώ ως αρχηγός ο Στέργιος Αναστασιάδης.[9] Η οργάνωση δημιουργήθηκε, ως συγκροτημένο σχήμα, το φθινόπωρο του 1943 και αυτοπαρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους μέσω μίας προκήρυξης στην οποία ανέφερε τους στόχους της και καλούσε τα μέλη των σωμάτων ασφαλείας να πυκνώσουν τις τάξεις των εαμικών οργανώσεων.[10]

Τα περισσότερα μέλη της ΟΠΛΑ προέρχονταν από λοιπές εαμικές οργανώσεις όπως η ΕΠΟΝ· διαλέγονταν με κριτήρια τον δυναμισμό, την αφοσίωση και τη γενναιότητα τους και ήταν ιδιαίτερα νέα ηλικιακά.[11] Ο αριθμός των μελών στην Αθήνα διέφερε από συνοικία σε συνοικία και ήταν οργανωμένα σε ομάδες που υπάγονταν στις αχτίδες του ΚΚΕ.[12] Κατά κανόνα, εκτελούσαν χρέη πληροφοριοδοτών τα οποία ενημέρωναν τους εκτελεστές.[13] Οι εκτελεστές της ΟΠΛΑ αποτελούσαν επίλεκτα μέλη της οργάνωσης τα οποία έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης στο εσωτερικό της.[13]

Στόχοι και δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στόχοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ΟΠΛΑ αναφέρεται από τον Μαρκ Μαζάουερ ως πολιτική αστυνομία με τομέα δράσης κατά κύριο λόγο την Αθήνα.[14] Οι στόχοι της ήταν κυρίως άτομα που κρίνονταν από την οργάνωση ως δωσίλογοι.[15] Κύριοι αντίπαλοι της ΟΠΛΑ κατά την περίοδο της κατοχής ήταν η Ειδική Ασφάλεια, η Οργάνωση Χ και ο ΕΔΕΣ Αθηνών & Πειραιά (Σήφης Βαρδινογιάννης), οι οποίοι κρίνονταν ως «συνεργάτες των συνεργατών».[16] Ταυτόχρονα στοχοποιούνταν και γυναίκες οι οποίες βρίσκονταν σε επαφή με Γερμανούς ως «ερωτικοί δωσίλογοι».[17] Άτομα όπως ο Κίτσος Μαλτέζος και ο Νικόλαος Βαλσάμης στοχοποιούνταν για παραδειγματισμό των οργανώσεων στις οποίες συμμετείχαν· ΕΣΑΣ και Ιερή Ταξιαρχία αντίστοιχα.[18]

Από την άλλη, πρώην στελέχη του ΚΚΕ που μεταπήδησαν στην Ειδική Ασφάλεια, όπως ο Μιχάλης Τυρίμος, ο Μανώλης Μανωλέας, ο Δημήτρης Κουτσογιάννης, Βύρων Καστρινός στοχοποιήθηκαν ως εξωμότες, ενώ η κατοχική ΟΠΛΑ στόχευε τροτσκιστές και αρχειομαρξιστές αποκαλούμενοι από το ΚΚΕ ως «γκεσταμπίτες με μαρξιστική μάσκα», καθώς αμφότεροι απέρριπταν τη δράση του ΕΑΜ ως «εθνικιστικό μέτωπο σταλινικών».[19]

Δράση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υστεροφημία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κατοχική ΟΠΛΑ περιγράφεται από τον Μαζάουερ ως οργάνωση που «...εκφυλίστηκε σε ένα δίκτυο ομάδων δολοφονίας που δρούσε κυρίως στην Αθήνα»,[14] και σε ορισμένες περιοχές, όπως η Αργολίδα, προκάλεσε «κλίμα τρομοκρατίας».[20] Από την μεταβαρκιζιανή κυβέρνηση, δαιμονοποιήθηκε ως σταλινική οργάνωση στην οποία χρεώθηκαν όλες οι συλλήψεις και εκτελέσεις αντιφρονούντων κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών, ενώ ο όρος «Οπλατζής» αποτελούσε καταδικαστικό στίγμα.[21] Ο χώρος της Αριστεράς δεν έκανε αναφορές στην οργάνωση ενώ το ίδιο το ΚΚΕ δεν επιδίωξε να αναγνωριστεί ως αντιστασιακή οργάνωση κατά το ψήφισμα του 1982,[22] καθώς η αναγνώριση της ύπαρξης της και δράσης της όχι μόνο θα μετέβαλλε την Αριστερά από θύμα σε θύτη αλλά έθετε και ζητήματα μνήμης στο ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα.[22]

Μόλις το 2007 η ΚΝΕ χρησιμοποίησε το σύνθημα «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ-ΟΠΛΑ-ΔΣΕ/Αυτό είναι το ΚΚΕ» γεγονός που, σύμφωνα με τον Ιάσονα Χανδρινό, αποκατέστησε την ΟΠΛΑ ως εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση στην κομματική μνήμη.[22]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Η ακριβής ημερομηνία δημιουργίας της οργάνωσης δεν είναι γνωστή. Ο Μάρκ Μαζάουερ αναφέρει πως δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 1943[4], η Σοφία Ηλιάδου/Τάχου, πως δημιουργήθηκε το 1942[5], ο Βάιος Καλογρηάς πως δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 1943[6], ενώ ο Ιάσονας Χανδρινός πως δημιουργήθηκε το Φθινόπωρο του 1943.[7]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Ηλιάδου/Τάχου 2013, σελ. 11.
  2. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 95.
  3. ↑ Κατσορίδας, Λιβιεράτος & Παλούκης 2015, σελ. 12.
  4. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 316
  5. ↑ Ηλιάδου/Τάχου 2013, σελ. 121-22
  6. ↑ Καλογρηάς 2016, σελ. 178 σημ.32
  7. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 109-110
  8. ↑ Ηλιάδου/Τάχου 2013, σελ. 14.
  9. ↑ 9,0 9,1 Χανδρινός 2012, σελ. 109.
  10. ↑ Μαζάουερ 1994, σελ. 316· Χανδρινός 2012, σελίδες 110-12.
  11. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 114-15.
  12. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 116-17.
  13. ↑ 13,0 13,1 Χανδρινός 2012, σελ. 117.
  14. ↑ 14,0 14,1 Μαζάουερ 1994, σελ. 316.
  15. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 128-129.
  16. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 129.
  17. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 132.
  18. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 126.
  19. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 134-35.
  20. ↑ Μαζάουερ 2004, σελ. 36.
  21. ↑ Χανδρινός 2012, σελ. 283.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Χανδρινός 2012, σελ. 284.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ηλιάδου/Τάχου, Σοφία (2013). Μέρες της ΟΠΛΑ στην Θεσσαλονίκη(1941-1945): Τα χρώματα της βίας. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. ISBN 978-960-458-432-1. 
  • Καλογρηάς, Βάϊος (2016). ««Κόκκινη τρομοκρατία» και «μαύρη αντίδραση»: Μορφές της εμφυλιοπολεμικής βίας στη Χαλκιδική (Νοέμβριος 1943-Νοέμβριος 1944)». Στο: Συλλογικό. Κατοχική βία 1939-1945: Η Ελληνική & Ευρωπαϊκή εμπειρία. Αθήνα: Ασίνη. σελίδες 165–188. ISBN 978-618-82026-6-5. 
  • Κατσορίδας, Δημήτρης· Λιβιεράτος, Δημήτρης· Παλούκης, Κώστας (2015). Ο ελληνικός τροτσκισμός: Ένα χρονικό 1923-1946. Αθήνα: Εργατική Πάλη. ISBN 9603690724. 
  • Μαζάουερ, Μαρκ, επιμ. (2004) [2003]. «Τρεις μορφές πολιτικής δικαιοσύνης: Ελλάδα, 1944-45». Μετά τον Πόλεμο. Η ανασυγκρότηση της οικογένειας, του έθνους και του κράτους στην Ελλάδα,1943-1960. Αλεξάνδρεια. ISBN 978-960-221-270-7. 
  • Μαζάουερ, Μάρκ (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ:Η εμπειρία της κατοχής. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. ISBN 960-221-096-6. 
  • Χανδρινός, Ιάσονας (2012). Το τιμωρό χέρι του λαού: Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα. Αθήνα: Θεμέλιο. ISBN 978-960-310-356-1. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Οργάνωση_Προστασίας_Λαϊκών_Αγωνιστών&oldid=10805363"