Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τριστάνος και Ιζόλδη (Βάγκνερ)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τριστάνος και Ιζόλδη
ΤίτλοςTristan und Isolde
ΓλώσσαΓερμανικά
Ημερομηνία δημιουργίας1857
Ημερομηνία δημοσίευσης19ος αιώνας
ΜορφήMusikdrama
όπερα
Βασίζεται σεTristan
Εμπνευσμένο απόHymns to the Night
ΧαρακτήρεςTristan[1][2], Isolde[1][2], Marke[1][2], Kurwenal[1][2], Melot[1][2], Brangäne[1][2], A shepherd[1][2], A steersman[1][2], A young sailor[1][2] και d:Q63677539[2]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Τριστάνος και Ιζόλδη (γερμ. Tristan und Isolde) είναι όπερα σε τρεις πράξεις του Ρίχαρντ Βάγκνερ, σε γερμανικό λιμπρέτο του ιδίου, βασισμένο κατά ένα μεγάλο μέρος στην ομώνυμη μυθιστορία του Γκότφρηντ φον Στράσμπουργκ. Η όπερα συντέθηκε μεταξύ 1857 και 1859 και έλαβε την πρεμιέρα της υπό την διεύθυνση του Χανς φον Μπύλο (Hans von Bülow) στο Μόναχο, στις 10 Ιουνίου 1865.

Η όπερα είχε βαθιά επίδραση στο κατοπινό έργο των δυτικών συνθετών κλασσικής μουσικής, μεταξύ άλλων του Γκούσταβ Μάλερ, του Ρίχαρντ Στράους, του Άλμπαν Μπεργκ καθώς και του Άρνολντ Σένμπεργκ. Θεωρείται ότι η όπερα αυτή σηματοδοτεί την απομάκρυνση από τη συμβατική αρμονία και την τονικότητα, που θα οδηγούσαν τελικά την κλασσική μουσική προς την ατονική μουσική του 20ού αιώνα.[3]

Για τη σύνθεση του έργου, ο Βάγκνερ εμπνεύστηκε από τη σχέση του με την Ματίλντε Βέσεντονγκ, καθώς και από τη φιλοσοφία του Αρθούρου Σοπενάουερ. Έχει ευρέως αναγνωριστεί ως ένα από τα κορυφαία μελοδραματικά έργα του ρεπερτορίου, και εξέχει για την εντατική χρήση μουσικών χρωμάτων, τονικότητας, ορχηστρικών χρωμάτων και αρμονικής καθυστέρησης με χρήση μη συγχορδιακών φθόγγων.

Χαρακτήρες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Τριστάνος, ιππότης (τενόρος)
  • Η Ιζόλδη, πριγκίπισσα (σοπράνο)
  • Η Μπρανγκαίνε, καμαριέρα της Ιζόλδης (σοπράνο)
  • Ο Κούρβεναλ, ακόλουθος του Τρίσταν (βαρύτονος)
  • Ο Μάρκος, Βασιλιάς της Κορνουάλης (βαθύφωνος)
  • Ο Μέλοτ, ακόλουθος του βασιλιά και φίλος του Τριστάνου (τενόρος)
  • ένας βοσκός (τενόρος)
  • ένας καπετάνιος (βαρύτονος)
  • ένας ναύτης (τενόρος)
  • ναύτες, ιππότες, στρατιώτες

Πλοκή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Ιζόλδη του Aubrey Beardsley, 1895. Απεικόνιση της τραγικής ηρωίδας που πίνει τη φίλτρο του έρωτα για το περιοδικό όπερας The Studio magazine.

Η πριγκίπισσα Ιζόλδη και η καμαριέρα της, η Μπρανγκαίνη, είναι ζωντανά λάφυρα στο σκάφος του Τρίσταν από την εκστρατεία εναντίον των Ιρλανδών, στο όνομα του βασιλιά Μάρκου της Αγγλίας. Η αποστολή του ήταν να πάρει εκδίκηση για την επίθεση που στο παρελθόν είχαν πραγματοποιήσει οι Ιρλανδοί, να τους νικήσει, και αφού κλείσει ειρήνη μαζί τους, να αρπάξει την πριγκίπισσα και να του την φέρει στην Κορνουάλη για να την παντρευτεί.

Πράξη 1η

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πλοίο πλέει στα ανοιχτά. Έρχεται από την Ιρλανδία και έχει προορισμό του την Αγγλία. Η Ιζόλδη είναι κάθε άλλο παρά ευτυχισμένη. Πλησιάζοντας την ακτή της Αγγλίας η Ιζόλδη όλο και δέχεται τα τραγούδια των μούτσων του καραβιού που περιγελαστικά την αποκαλούν «το τρελό κορίτσι της Ιρλανδίας».

Ο θυμός και η απόγνωση για το αδιέξοδο της κατάστασής της την κάνουν να στείλει την καμαριέρα της στον Τρίσταν, ο οποίος βρίσκεται στο κατάστρωμα, και να του μεταφέρει να έρθει οπωσδήποτε να δει την Ιζόλδη. Ο τόνος της είναι περιφρονητικός, οργισμένος και γι' αυτό πολύ προστακτικός και τελεσίδικος. Η Μπρανκαίνη χωρίς να καταλαβαίνει τι διαδραματίζεται, αναζητά τον Τρίσταν, ο οποίος με φιλικό αλλά και αδιάφορο τόνο της απαντά πως αυτό δεν γίνεται, γιατί πρέπει να προσέχει στο τιμόνι. Ο ακόλουθος του, ο Κούρβεναλ, βάζει την Μπρανκαίνη στην θέση της πολύ απότομα, ενώ την διώχνει από το κατάστρωμα και οι ναύτες του καραβιού την περιγελούν φωναχτά. Η Μπρανκαίνη επιστρέφει στην πριγκίπισσα, η οποία τότε της εξιστορεί όλη την αλήθεια. Ο Τρίσταν είχε λάβει και παλιότερα μέρος σε μάχες εναντίον των Ιρλανδών. Σε μια από αυτές μάλιστα είχε σκοτώσει και τον αρραβωνιαστικό της, τον πρίγκηπα Μόρολντ. Στην τελευταία μάχη όμως ο Τρίσταν είχε πληγωθεί από ένα δηλητηριασμένο βέλος. Επειδή η πληγή δεν έκλεινε, πήγε κρυφά και μόνος του με μια βάρκα στην Ιζόλδη, η οποία γνώριζε από ιαματικά βότανα, για να τον γιατρέψει. Η Ιζόλδη τον βρήκε αναίσθητο και ετοιμοθάνατο μέσα στη βάρκα και τον μετέφερε στην καλύβα της όπου τον γιάτρεψε. Την ώρα όμως που τον φρόντιζε, αν και εκείνος είχε δώσει ψεύτικο όνομα (Τάντρις) αυτή τον αναγνώρισε από ένα κομμάτι του σπασμένου σπαθιού του Μόρολντ, που ακόμα ήταν σφηνωμένο στο κορμί του. Η Ιζόλδη ήθελε να τον σκοτώσει με το σπαθί του Μόρολντ, αλλά ο Τρίσταν λαβωμένος όπως ήταν, την κοίταξε στα μάτια, και γι' αυτό τελικά τον λυπήθηκε έτσι βαριά τραυματισμένος που ήταν και τον άφησε να ζήσει χωρίς όμως να τον συγχωρέσει. Ο Τρίσταν ανάρρωσε και έφυγε, ωστόσο στη συνέχεια επέστρεψε και την έκλεψε, βάζοντας την στο καράβι. Από τότε την αποφεύγει συστηματικά, ή από τύψεις ή από ντροπή.

Με τα λόγια αυτά η Ιζόλδη υπόσχεται εκδίκηση και θέλει να πεθάνει από δηλητήριο και προστάζει την Μπρανγκαίνε να της το βάλει στο ποτήρι. Εκείνη την στιγμή παρουσιάζεται ο Κούρβεναλ και αναγγέλλει, ότι ο Τρίσταν δέχεται να δει την Ιζόλδη. Ο Τρίσταν παρουσιάζεται και λογομαχεί με την Ιζόλδη, ώσπου αυτή τον κατηγορεί, ότι δεν έχει συμφιλιωθεί μαζί της, αφού την στιγμή που οι Ιρλανδοί με τους Άγγλους υπέγραφαν ειρήνη, αυτός ήταν ξαπλωμένος βαριά τραυματισμένος στο έλεος της. Τα λόγια της τον θίγουν, τόσο που τον αναγκάζουν να δεχτεί τους όρους της. Για να επέλθει ειρήνη και να ξεχαστούν τα παλιά πρέπει να πιουν και οι δυο από το ίδιο ποτήρι.

Η Ιζόλδη κάνει νόημα στην Μπρανγκαίνε να φέρει το δηλητήριο. Η Μπρανγκαίνε, τρομαγμένη στην ιδέα ότι θα σκότωνε την πριγκίπισσα, αντί δηλητηρίου χρησιμοποίησε ένα άλλο μπουκάλι, που κατά τύχη περιείχε φίλτρο του έρωτα, και το έδωσε στην Ιζόλδη. Η Ιζόλδη, νομίζοντας ότι θα πεθάνει, άρχισε αμέσως να πίνει από το ποτήρι, ενώ ο Τρίσταν, που ήταν ακόμα θιγμένος, της το αρπάζει από το χέρι και πίνει το υπόλοιπο φίλτρο. Εκείνη την στιγμή νοιώθουν και οι δυο τους την επίδραση του μαγικού υγρού. Ένα δυνατό συναίσθημα τους διαπερνάει.

Χωρίς να καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, το καράβι φτάνει στο λιμάνι, οι ναύτες κατεβαίνουν και χαιρετούν τον βασιλιά στον οποίο με τιμές και τραγούδια παραδίδουν νύφη και πρίγκηπα.

Πράξη 2η

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τρίσταν και Ιζόλδη του Ferdinand Leeke.

Είναι νύχτα. Ο βασιλιάς Μάρκος έχει φύγει μαζί με όλη την ακολουθία για κυνήγι. Η Ιζόλδη και η καμαριέρα της έχουν μείνει μόνες τους στο παλάτι. Η Ιζόλδη έχει βγει στον κήπο και περιμένει τον Τρίσταν να γυρίσει κρυφά, όπως είχαν συνεννοηθεί. Η Μπρανγκαίνη προειδοποιεί την Ιζόλδη ότι αυτά που κάνει είναι επικίνδυνα πράγματα, γιατί ο φίλος του Τρίσταν, ο Μέλοτ, υποψιάζεται το πάθος τους και γι' αυτό τους παρακολουθεί για να τους μαρτυρήσει στον βασιλιά. Η Ιζόλδη αψηφά τα λόγια της και δίνει το σύνθημα στον Τρίσταν που περιμένει. Σβήνει τον φανό για να σκοτεινιάσει καθώς ο Τρίσταν καταφθάνει.

Το παράνομο ζευγάρι, μόνοι τους επιτέλους και απελευθερωμένοι από τους περιορισμούς του παλατιού, δηλώνουν το πάθος τους ο ένας για τον άλλον, φιλοσοφώντας όπως όλοι οι παράφορα ερωτευμένοι. Ο Τρίσταν καταριέται το φως της ημέρας που τους κρατάει χώρια. Μόνο με την προστασία της σκοτεινιάς της νύχτας μπορούν αληθινά να είναι μαζί, και μόνο ο αιώνιος θάνατος θα μπορέσει να τους ενώσει αληθινά και παντοτινά. Η Μπρανκαίνη φοβάται την επιστροφή του βασιλιά και είναι σε εγρήγορση. Κάθε λίγο τους προειδοποιεί ότι κοντεύει να ξημερώσει, αλλά οι εραστές την αγνοούν. Τελικά με τις πρώτες ακτίνες της χαραυγής θα συμβεί το αναπόφευκτο. Ο βασιλιάς γυρίζει, κατόπιν ειδοποίησης του Μέλοτ, και βρίσκει τον Τρίσταν και την Ιζόλδη αγκαλιασμένους. Ο Μέλοτ αμέσως καυχιέται στον βασιλιά ότι του έσωσε την τιμή και επιδεικνύοντας του το απαγορευμένο ζευγάρι, ότι τον προφύλαξε από την ντροπή. Ο βασιλιάς Μάρκος, ο οποίος αντιμετώπιζε τον Τρίσταν σαν παιδί του, είναι πολύ απογοητευμένος από την «προδοσία» του. Αν και είναι βαθιά απαρηγόρητος για την οφθαλμοφανή πράξη του Τρίσταν, δεν θα τον τιμωρήσει. Αντιδρά στα λόγια του Μέλοτ λέγοντάς του ότι με το περιστατικό αυτό, αντίθετα, τον πλήγωσε πάρα πολύ, γιατί ο Τρίσταν είναι ο πιο αξιότιμος ιππότης και αγαπημένο υιοθετημένο του παιδί. Απευθύνει τον λόγο στον Τρίσταν λέγοντας του ότι είναι τρομερά λυπημένος γι' αυτό πού έγινε. Χωρίς να κάνει καμιά εκδικητική ή άλλη κίνηση τον ρωτάει γιατί το έκανε αυτό;

Ο Τρίσταν, αντί να απαντήσει και μάλλον έτοιμος να αυτοκτονήσει, ρωτά την Ιζόλδη εάν θα τον ακολουθήσει στα σκοτάδια της αιώνιας νύχτας, και αυτή του το επιβεβαιώνει. Ο Τρίσταν παίρνει την Ιζόλδη από το χέρι και οι δυο ετοιμάζονται να φύγουν μόνοι τους και να εγκαταλείψουν το παλάτι. Ο Μέλοτ προσβάλει τον Τρίσταν, οπότε και ο Τρίσταν αποκαλύπτει τα αληθινά κίνητρα του Μέλοτ -- είναι και αυτός ερωτευμένος με την Ιζόλδη και γι' αυτό τον πρόδωσε, για να τον βγάλει από την μέση. Ξεσπάει μια άγρια ξιφομαχία μεταξύ τους, κατά την οποία ο Μέλοτ θα πληγώσει θανάσιμα τον Τρίσταν.

Πράξη 3η

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βρισκόμαστε στον πύργο Κάρεολ της Βρετάνης, την πατρίδα του Τρίσταν.

Ο Κούρβεναλ φυγάδευσε τον βαριά λαβωμένο Τρίσταν και τον έχει μεταφέρει στο κάστρο του στην Βρετάνη. Ο Τρίσταν είναι σε κώμα ετοιμοθάνατος και δεν έχει δείξει κανένα σημείο ζωής από τότε που τραυματίστηκε. Επειδή η πληγή του δεν κλείνει, ο Κούρβεναλ ειδοποίησε την Ιζόλδη να έρθει, προκειμένου να τον γιατρέψει, καθώς η ίδια γνωρίζει από ιαματικά βότανα. Ο Κούρβεναλ είναι μέρα νύχτα στο προσκέφαλο του Τρίσταν, ενώ ένας μικρός τσοπάνος έξω κρατάει βάρδια για να ανακοινώσει τον ερχομό της Ιζόλδης.

Ο Τρίσταν κάποια στιγμή επανέρχεται στην ζωή. Μέσα στο παραλήρημα του ζητάει να δει την Ιζόλδη. Αναπολεί την παιδική του ζωή, κατά την οποία δεν γνώρισε αγάπη και οικογενειακή θαλπωρή. Ο πατέρας του είχε πεθάνει χωρίς να δει το παιδί του, ενώ η μητέρα του πέθανε λεχώνα. Το φίλτρο που είχε πιει συνεχίζει την επίδραση του και μάλιστα όλο και περισσότερο, κάνοντάς τον να έχει μια σκέψη μόνο στο μυαλό. Ο πόθος του για την Ιζόλδη που λείπει είναι τόσο έντονος που τον σκοτώνει, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος αυτός ο πόθος του για να την ξαναδεί τον κρατάει στην ζωή. Καταριέται τη μοίρα του που δεν τον αφήνει να πεθάνει, αλλά τον κρατάει σε αυτή την κατάσταση να ταλαντεύεται μεταξύ ζωής και θανάτου. Η μορφή της Ιζόλδης έχει πάρει στο μεταξύ τέτοιες διαστάσεις, που είναι σχεδόν απτή αν και απούσα. Ο Κούρβεναλ για να τον παρηγορήσει του λέει ότι η Ιζόλδη έρχεται να τον δει. Ο Τρίσταν νομίζει ότι η Ιζόλδη είναι ήδη κοντά του και ζητάει όλο και πιο επίμονα να την δει, νομίζοντας ότι κάποιος την εμποδίζει. Ο Κούρβεναλ βρίσκεται σε αφόρητο αδιέξοδο.

Ξαφνικά ο μικρός τσοπάνος ανακοινώνει την άφιξη ενός πλοίου. Μέσα του είναι η Ιζόλδη, η οποία ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Κούρβεναλ και τρέχει να δει τον λαβωμένο Τρίσταν. Εκείνος μαθαίνει για την άφιξή της και σηκώνεται να την προϋπαντήσει. Στη συνάντηση που ακολουθεί, ο Τρίσταν ξεψυχάει στην αγκαλιά της Ιζόλδης με το όνομά της στα χείλη του. Η Ιζόλδη προσπαθεί μάταια να τον επαναφέρει στην ζωή. Είναι απαρηγόρητη αφού δεν μπορεί να φανταστεί την ζωή της χωρίς τον αγαπημένο της.

Ένα δεύτερο πλοίο παρουσιάζεται στον ορίζοντα. Μέσα είναι η Μπρανκαίνη, ο βασιλιάς Μάρκος, ο Μέλοτ και αρκετοί στρατιώτες. Φτάνοντας στο λιμάνι οι στρατιώτες ορμούν στον πύργο. Ο Κούρβεναλ ενεργοποιεί τη στρατιά του νεκρού Τρίσταν και ακολουθεί μια αιματηρή μάχη. Ο Κούρβεναλ εκδικείται τον Τρίσταν σκοτώνοντας τον Μέλοτ, πριν πεθάνει και αυτός. Μόνος μένει ο βασιλιάς μέσα στο πεδίο της μάχης. Πλησιάζει τον νεκρό Τρίσταν, τον θρηνεί σαν παιδί του, του ζητά συγγνώμη και του λέει ότι έδωσε την συγκατάθεσή του και ήρθε να τους στεφανώσει, αφού η Μπρανγκαίνε του είχε προηγουμένως διηγηθεί όλη την ιστορία, ότι δηλαδή η παράνομη σχέση δεν ήταν δείγμα απιστίας, αλλά προϊόν της επίδρασης του φίλτρου που είχαν πιει. Γι' αυτό και εκείνος είχε αφήσει την Ιζόλδη να φύγει μόνη της ώστε να έρθει γρήγορα στο πλευρό του. Τώρα όμως είναι πολύ αργά -- το αποτέλεσμα, ένα φριχτό πεδίο μάχης. Ο βασιλέας θρηνεί.

Η Ιζόλδη ξεψυχά και αυτή στην αγκαλιά του ήδη νεκρού αγαπημένου της. Με τα τελευταία λόγια της εξυμνεί την αγάπη και την αιώνια αφοσίωση.

Η Πρεμιέρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι πρωταγωνιστές Τριστάνος και Ιζόλδη στην πρεμιέρα της όπερας το 1865.

Το Τριστάνος και Ιζόλδη είναι μια από τις πιο απαιτητικές και γι' αυτό δυσκολότερες όπερες. Αν και το Παρίσι ήταν το κέντρο του κόσμου της όπερας στα μέσα του 19ου αιώνα, εξαιτίας της άσχημης προγενέστερης εμπειρίας του Βάγκνερ με την πρεμιέρα του Τανχόυζερ στο Παρίσι το 1861, πρόθεσή του ήταν να ανεβάσει το έργο στην όπερα της Καρλσρούης. Κατά την διάρκεια της διαμονής του στη Βιέννη, η όπερα της Βιέννης του πρότεινε να γίνει εκεί η πρεμιέρα. Παρ' όλες τις εντατικές πρόβες, από το 1862 μέχρι και το 1864, η όπερα δεν έφτασε σε ικανοποιητικό επίπεδο και για αυτό θεωρήθηκε αδύνατο να εκτελεστεί.

Με την οικονομική υποστήριξη του βασιλιά Λουδοβίκου Β΄ της Βαυαρίας στάθηκε δυνατό να χρηματοδοτηθεί η παράσταση και να συνεχιστούν οι πρόβες. Ως διευθυντής της ορχήστρας, επιλέχθηκε ο Χανς φον Μπούλο, για την πρεμιέρα που στο μεταξύ είχε προοριστεί για την όπερα του Μονάχου. Αναβλήθηκε όμως για ένα μήνα επειδή η πρωταγωνίστρια Ιζόλδη είχε πάθει βράχνιασμα. Η πρεμιέρα τελικά πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιουνίου του 1865. Τρεις εβδομάδες μετά από την τέταρτη παράσταση, πέθανε ξαφνικά ο πρωταγωνιστής Ludwig Schnorr von Carolsfeld, γεγονός που οδήγησε σε φημολογία, σύμφωνα με την οποία οι υπερβολικές απαιτήσεις του ρόλου είχαν συμβάλει στο θάνατό του.

Σημασία και επιρροή στην μετέπειτα κλασσική μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μουσική της όπερας Τριστάνος και Ιζόλδη θεωρείται ορόσημο στην ανάπτυξη της δυτικής μουσικής.[4] Ο Βάγκνερ χρησιμοποιεί πολλά ορχηστρικά χρώματα, αρμονίες και πολυφωνικούς σχηματισμούς και δημιουργεί έτσι μια ελευθερία που σπάνια βρίσκεται σε προηγούμενες όπερες του. Η αρχή του κομματιού, γνωστή ως «συγχορδία του Τριστάνου», έχει μεγάλη σημασία στην εξέλιξη από την παραδοσιακή τονική αρμονία διότι περιλαμβάνει όχι μία αλλά δύο διαφωνίες:[5]

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Borchmeyer, Dieter (2003), Drama and the World of Richard Wagner, Princeton University Press. ISBN 978-0-691-11497-2
  • Brown, Jonathan (2000). Tristan Und Isolde on Record. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 0313314896. 
  • Gut, Serge (2014), Tristan et Isolde, Fayard, Paris. ISBN 978-2-213-68113-9.
  • Gutman, Robert W. (1990), Wagner - The Man, His Mind and His Music, Harvest Books. ISBN 978-0-15-677615-8
  • Magee, Bryan (2001), The Tristan Chord: Wagner and Philosophy, Metropolitan Books. ISBN 978-0-8050-7189-4
  • Millington, Barry (Ed.) (1992). The Wagner Compendium: A Guide to Wagner's Life and Music. Thames and Hudson Ltd., London. ISBN 0-02-871359-1
  • Scruton, Roger (2004), Death-Devoted Heart: Sex and the Sacred in Wagner's Tristan and Isolde. Oxford University Press ISBN 0-19-516691-4
  • Wagner, Richard (1981). Tristan and IsoldeΑπαιτείται δωρεάν εγγραφή. London: J. Calder. ISBN 0-7145-3849-3.  Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (βοήθεια) Includes libretto, English translation and commentaries.

Ενδεικτική δισκογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έχουν ηχογραφεί πολυάριθμες εκτελέσεις της όπερας. Ακολουθεί ενδεικτικός κατάλογος[6]:

Video

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

DVD

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Ανακτήθηκε στις 25  Απριλίου 2019.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Ανακτήθηκε στις 9  Μαΐου 2019.
  3. ↑ Millington, Barry (επιμ.): The Wagner Compendium: A Guide to Wagner's Life and Music, Thames and Hudson Ltd., Λονδίνο 1992, ISBN 0-02-871359-1, σελ. 301
  4. ↑ Rose, John Luke in Tristan und Isolde (1981)(Cambridge Opera Handbooks) Cambridge University Press ISBN 0-7145-3849-3, page 15.
  5. ↑ Magee, Bryan (2001), The Tristan Chord: Wagner and Philosophy, Metropolitan Books. ISBN 978-0-8050-7189-4 page 208.
  6. ↑ Για μια πλήρη καταγραφή, δείτε σχετικά τη δισκογραφία της όπερας.
  7. ↑ Brown, p. 36
  8. ↑ Brown, p. 13
  9. ↑ Brown, p. 16
  10. ↑ Brown, pp. 14-15

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τριστάνος_και_Ιζόλδη_(Βάγκνερ)&oldid=10700101"