Moldava dialekto
La moldava dialekto estas speco de la rumana lingvo, parolata en Moldavio, nord-orienta Rumanio kaj Odesa provinco.
En Rusio kaj Ĉednestrio pro pure politikaj kialoj la moldava dialekto estas erare rigardata kiel lingvo aparta de la rumana.
Statuso kaj uzado
[redakti | redakti fonton]Inter la moldava dialekto, kaj la norma rumana lingvo, kiu estas uzata en Rumanio, apenaŭ ekzistas diferencoj; la Moldava Akademio de Sciencoj oficiale informas (i.a. en sia paĝaro), ke la moldava fakte egalas al la rumana. Tamen kelkaj politikistoj de Moldavio erare insistas pri aparteco de la moldava lingvo.
La gravecon de la lingva statuso eble montras la fakto, ke la himno de Moldavio nomiĝas Limba noastră (= nia lingvo).
Laŭ esplorado de 2014 [1], la moldava rumanlingva gazetaro uzas nur 0,28—0,58 % de moldavaj dialektismoj.
La 16-an de marto 2023 la parlamento de Moldavio aprobis leĝprojekton por ŝanĝi la nomon de la ŝtata lingvo en la konstitucio kaj en ĉiuj aliaj leĝoj, de "moldava" al "rumana". La iniciato estis argumentita per neceso konformigi la leĝaron al la decido de la Konstitucia Kortumo farita en 2013, kiu diras ke la Deklaracio de Sendependiĝo de Moldavio, mencianta la rumanan lingvon, superas la konstitucian tekston, inkluzive rilate la nomon de la ŝtata lingvo.[2].
Leksiko de la moldava dialekto
[redakti | redakti fonton]- Kelkaj vortoj konservis arĥaikan formon: îmblu, împlu, întru, înflu, nour, dirept (kompare kun norm-rumanaj umblu, umplu, intru, umflu, nor, drept).
- Kelkaj vortoj, kiuj ne estas uzataj en la kutima lingvo: omăt («neĝo», anstataŭ kutima rumana zăpadă), agudă («moruso», anstataŭ dudă), poame («vinberoj», anstataŭ struguri) kaj pluraj aliaj.[3].
- Malsamaj formoj de demonstrativaj pronomoj: [aˈista, aˈjasta, aˈʃala, aˈʃeja] (tiu; kompare kun norm-rumanaj acesta, aceasta, acela,
- Malsama prononcado de kelkaj vortoj, kiuj havas analogojn en la rusa lingvo: epizod anstataŭe norm-rumana episod («epizodo»), organizm anstataŭ norm-rumana organism kaj aliaj. Sed tiu prononcado ankaŭ estis komuna en la malmoderna norma rumana lingvo.
Skribsistemo
[redakti | redakti fonton]Historie la rumana lingvo uzis proporan skribsistemon, sed poste la parto parolata en Rumanio transiris al la latina alfabeto. La cirila skribsistemo konserviĝis en sovetia Moldavio, sed post la sendependiĝo, la alfabeto estis ŝanĝita fakte al la rumana (kun kelkaj pli regulaj uzoj, ol en la rumana). Tamen la cirila skribsistemo plu estas konservata nur en Ĉednestrio, kaj nur de pro-rusiaj lokaj aŭtoritatoj (ekzemple, en gazeto Adevărul Nistrean). Rumanlingvanoj, kiuj loĝas en Ĉednestrio, plejparte uzas latinan skribsistemon.[4]
Mapoj de leksemoj
[redakti | redakti fonton]- Rumana leksiko en nord-orienta Rumanio, Moldavio (kaj ankaŭ en Ĉednestrio) laŭ la esploroj de en:Gustav Weigand:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Argoul basarabean în stradă și în presă
- Vortaro de moldava dialekto
- Daria Dergacheva (2023-03-28) Moldavio rifuzis uzi lingvon konstruitan de la sovetia kulturpolitiko (esperante). Tutmondaj Voĉoj. Arkivita el la originalo je 2023-08-28. Alirita 2023-10-29.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ http://upm.ro/cci3/CCI-03/Lds/Lds%2003%2078.pdf[rompita ligilo]
- ↑ Daria Dergacheva (2023-03-28) Moldavio rifuzis uzi lingvon konstruitan de la sovetia kulturpolitiko (esperante). Tutmondaj Voĉoj. Arkivita el la originalo je 2023-08-28. Alirita 2023-10-29.
- ↑ https://archive.org/details/sim_slavic-and-east-european-journal_spring-1999_43_1/page/85
- ↑ https://vtranse.life/ro/pentru-a-activa-in-mass-media-moderne-nu-e-necesar-sa-fii-creativ-interviu-cu-ana-autor-al-portalului-vtranse-life/
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]
| ||||||||
