Hijab
Hijaba (arabieraz: حجاب, hijaab edo ḥijāb; ahoskera: ħiˈdʒæːb ~ [ħiˈɡæːb]) emakume musulmanek daramaten islamiar buruko oihala da. Zapi edo jantzi honekin, gorputzaren zati handiena estaltzen saiatzen dira emakumeak, eta praktikan hainbat eratako arropak dira: hau da, leku eta garai bakoitzean arropa desberdinak jarriko dituzte emakumeek, nahiz eta guztiek hijab izena duten.
Islamiar sistema legal gehienek diote emakumeek bere aurpegiaz eta eskuez gain ezin dutela jendaurrean ezer erakutsi.[1][2] Islamiar adituen ustez hijab hitzak adiera orokorragoa du: apaltasuna, pribatutasuna eta moraltasunaren baliokidetzat dute;[3] haien esanetan, Koranak beloa adierazteko khimār (خمار) eta jilbaab (جلباب) hitzak erabili ditu.[2]
Musulmanen artean, buruzapiaren nahitaezkotasunari buruzko usteak askotarikoak dira: Iranen eta Saudi Arabian, beloa nahitaezkoa da legez; badira eskoletan debekatzearen aldekoak, Frantzian eta Turkian egiten duten bezala;[4] eta badira emakumeei aukeratzeko eskubidea eman nahi dietenak.
Etimologia
Hijab hitza arabierazko ḥaŷaba aditzetik dator, eta aditz horren esanahia «ezkutatu» edo «banandu» da. Izen gisa erabilita, berriz, «gortina» edo «estalki» esanahiak ere baditu. Beraz, arabierazko esanahia euskarazkoa baino askoz zabalagoa da.
Hijaba jartzeko ohituraren jatorria
Emakumeek burua estaltzeko ohitura zabalduta dago, musulmanen artean ez ezik, beste kultura batzuetan ere. Dena den, musulmanen artean, zapia jartzeak beste kultura batzuetan ez bezalako esanahia du. Arabiako emakumeen egoera asko aldatu zen islamaren hasiera baino lehen. Antzinako garaietatik arabiar emakumeek oso indar handia zuten gizartean; senarrengandik libreki dibortzia zitezkeen, sexu harremanak libreki izan zitzaketen, eta abar. Egoera hari buelta eman zitzaion, ordea, Mahomaren garaian, eta arabiar gizartean bizi ziren emakumeek eskubide asko galdu zituzten. Gizonezkoak nahi adina emakumerekin ezkon zitezkeen, eta, behin aspertuta, etxetik bota ahal zitzaketen, emakume haiei ordainik eman gabe. Hala, bada, etxe gabeko emakume haiek miserian bizi ziren, eta bizirik irautearren prostituzioa egin beharrean edota limosna eskatu beharrean izaten ziren.
Islamak amaiera eman zion gertaera hauei, emakumeentzako aldaketa onuragarriak eginez; Gizon bat lau emakumeekin ezkondu ahal da gehienez, beti ere dirua badu emakume hauek mantentzeko eta beste emakumeak ados badaude. Gizonek, ere, ekonomikoki lagundu behar dituzte emakume hauek dibortziatzerakoan eta, azkenik, bere dirua bere emaztearena da ere, eta emakumeak bere diru eta negozio propioak izan ditzake.
Islamak emakumeentzako sortutako laguntza hauekin, hijaba erlijiora adaptatzen da lortutako dignitate berriaren zeinu bezala: Gorputza erakusteak emakumeak lehen zeukan baldintza bera zuela bezala hartzen zen. Beste aldetik, hijab-a kontzeptu erlijiotsu bat bezala hartu zenetik emakumeak Allah-rekiko sumisioa erakusteko erabili ahal zen; hau da, emakumea jainkoarena da, ez gizonarena. Hau da, dirudienez, hijab-a jartzeko ohituraren jatorria.
Ohitura honen eboluzioa
XIX mendearen amaieran, hiyabaren inguruan zeuden gaiak kuestionatzen hazi zen jendea. Gehienbat, aurpegia eta begiak estaltzeko ohitura. Leku batzuetan, urteetan zehar, arropa hauek emakumeen bereizketa sozialaren sinbolotzat hartu zen, zapia jartzea leku edo gai publikoan ezin sartzeak esan nahi zuen.
Leku askotan ohitura aldaketa kolonizazioarekin eskutik bat zetorren. 40. hamarkadako emakumeak gizonezkoen chilaba jartzen hasi ziren, haien burua estaliz, eta haien aurpegia zapi txuri batekin estaltzen, baina hurrengoko hamarkadetan aurpegia gero eta gutxiago estaltzen zen, gero eta libreago utziz.
Modu horretan, 60. hamarkadan burua estalita oso pertsona gutzik eramaten zuten, salbu eta herrialde sinisdunagoak,edo korana literalki eramaten zutenak. Horregatik, Hiyaba jartzea osonormalada gaur egun herri okzidentaletan, beste modu batera, emakumeak eta haien senarrakl gaizki ikusita baitzeuden.
Hiyaba, ¿Derrigorrezkoa? ¿Debekatua?
Munduko gobernu batzuk, haien emakumeei indarrra ematen die hiyaba jartzeko, eta badaude batzuk emakumeei derrigortzen dietenak hiyaba jartzen ere.
Derrigorrezkoa:
Musulman batzuek, uste dute hiyaba derrigorrezkoa izan beharko litzatekela "sharia"ren atal bat bezala, hau da, musulmanen lege bat bezala. Adibide gisa, Talibanek Afghanistanen derrigorrezkoa ikusten dute ez bakarrik burua estaltzea, baizik eta aurpegia ere, "emakume baten aurpegia ezagutzen ez dutuzten gizonentzako korrupzioaren isla delako" Gaur, niqabarekin aurpegia estaltzea derrigorrezkoa da Saudi Arabiako leku gehienetan.
Iran beste leku espezifiko bat da. Iranen ilea estaltzearen ohitura Islam erlijioaren hasiera baino lehen, baina 1941. urtean, arropa kodeak asko lasaitu ziren, eta emakumeaketxetik burqa, niqab eta hiyab gabe ere ateratzen hasi ziren. Dena den, 1979ko Iraneko Iraultza eta gero, ilea estaltzea derrigorrezkoa bilakatu zen berriro, hasieran hiyaba edo zapi arrunt bat erabiliz, eta azkenik leku batzuetan burqa edo niqaba derrigorrezkoa ere bilakatuz.
Atalka:
Turkia, Tunosoa eta Tajiskan dira musulman kopuru gehiengoa duten eta hijaba leku gubernamentaletan eramatea ezinezkoa den leku garrantzitsuenak.Tunisian, 1990etik, Turkian 2008tik eta Tajiskanen 2010etik.
Debekatua:
Belgika, burqa eta hiyaba ezabatu egin zien lehenengo lekua izan zen.Bere parlamentuak 2010rean leku publikoetan gorputz osoa estaltzea debekatua zegoela guztiz finkatua utzi zuen, eta Herbeeretan eskola, eta leku gubernamenaletan burqa eramatea ere debekatua utzi zen.
Baina hiri estremistenak Frantzia eta Italia izan ziren, 2010eko maitzaren hemeretzian zapi islamiarra leku publiko batean 2011an eta geroago eramatea multak edo gartzelasuposatu ahal dizu.
Zapi islamiar motak
Hijab
Emakume musulmanen ilea estaltzen duen zapia da. Batzuetan lepoa estaltzera ere ailegatzen da, baina ez da horrela zapi modernoetan. Aurpegia ikusgai gelditzen da, beraz; Komunikazio irekia izatea ahalbidetzen du. Emakume musulman okzidentalek gehien erabiltzen duten zapia da. Orokorki, hijab-a, musulmanek erabiltzen duten arropa orori deritzo.
ekia izatea ahalbidetzen du. Emakume musulman okzidentalek gehien erabiltzen duten zapia da. Orokorki, hijab-a, musulmanek erabiltzen duten arropa orori deritzo.
Al-Amira
Al-Amira zapia bi zatiz osatua dago. Atal bat txano bat bezala sartzen da buruan eta horren gainetik beste "hiyab bezalako bat" jartzen da.
Shayla
Shayla zapi luze eta laukizuzena da eta Golfo Persiatikoan oso erabilia da. Berarekin burua estaltzen da eta sorbaldetan bukatzen da.
Khimar
Kapa itxura duen zapia da. hau, gerriraino iristen da eta ilea, lepoa, eta sorbaldak guztiz estaltzen ditu, dena den aupegia ikusgai utziz.
Txador
Aurpegia agerian uzten du, baina hijab-ak baino gehiago estaltzen du, gorputz osoa zehazki. Gehienbat Irango emakumeek erabiltzen dute, derrigorrezko bihurtu baitzen islamiar iraultzaren ostean.
Niqab
Emakume suniek eramaten duten zapia da. Bere oiala hijabarena den oso bezelakoa da baina beltz kolorekoa. Begiak ikusgai usten ditu eta belaunetaraino estaltzen du. Emakume askok, eskularruak jartzen dituzte ere haien eskuak estaltzeko.
Burka
Gehien estaltzen duen zapia da, aurpegi eta gorputz osoa estaltzen baidu. Komunikazioa guztiz eragozten du, ezer ez duelako agerian uzten. Begiak ere ez, emakumeak ikusi ahal duelako, baina ezin delako ikusia izan.
Ikus, gainera
Erreferentziak
- ↑ Fisher, Mary Pat. Living Religions. New Jersey: Pearson Education, 2008.
- ↑ a b Glasse, Cyril, The New Encyclopedia of Islam, Altamira Press, 2001, p.179-180
- ↑ Esposito, John. (2003). The Oxford Dictionary of Islam. Oxford University Press, 112 or. ISBN 0-19-512558-4..
- ↑ Bilbao, Iñigo. (2004-05-04). «Musulmanen zapiaren aitzakian» Berria.
|
Artikulu hau kulturari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |
Kanpo estekak
