Alkino

Azetilenoa

Alkinoak hidrokarburo alifatikoak dira, karbono atomo biren artean gutxienez lotura hirukoitz bat (-C≡C-) dutenak. Bere formula orokorra C_nH_2n-2 da.

Azetilenoa (C₂H₂) da alkinorik sinpleena. Horren ondorioz alkinoen multzoari ere azitileno esaten zaie, adibidez, propinoari metilazetileno esaten zaio.

Hainbat alkino: a- azetienoa; b- propinoa; c- 1-butinoa; d- 2-butinoa; e-1-fenil-1,3,5-heptatrienoa eta f- zikloheptinoa

Alkinoak ez dira soiik produktu sintetikoak landare eta onddo askotan aurki daitezke naturan, etsenplurako Ichthyothere, Chrysanthemum, Cicuta eta Oenanthe generoko landareetan.

Isomerismoa

Lau edo karbono-atomoa baino gehiago dituzten alkinoek isomeria dagerte, lotura hirukoitza posizio desberdinetan egon daitekeelako edo karbono-atomoak katea nagusiaren ordezkatzaile gisa egon daitezkeelako. Halaber, alkino ez diren beste isomero batzuk ere posible dira.

• C₂H₂: azetilenoak isomerorik ez
• C₃H₄: propinoak isomerorik ez
• C₄H₆: 3 isomero: 1-butinoa, 2-butinoa eta 1,3-butadienoa (CH₂=CH-CH=CH₂)
• C₅H₈: 3 isomero: 1-pentInoa, 2-pentinoa, eta 3-metilbutinoa
• C₆H₁₀: 7 isomero: 1-hexinoa, 2-hexinoa, 3-hexinoa, 4-metil-1-pentinoa, 4-metil-2-pentinoa, 3-metil-1-pentinoa, 3,3-dimetil-1-butinoa.

Erreakzioak

Alkinoek hainbat erreakzio-mota paira ditzakete.

Hidrogenazioa

Hidrogenazioa partziala edo osoa izan daiteke erreakzio-baldintzen eta usatutako katalizatzailearen menpe dagoelarik.

Halogenazioa

Alkinoak erraz halogenatzen dira halogenoen edo haluroen bidez.

${\ce {RC#CR' + 2 Br2 -> RCBr2CR'Br2}}$

Hidratazioa

Alkinoak hidratatzean aldehidoak edo zetonak sintetizatzen dira.

${\ce {CH#CH + H2O -> CH3HCHO}}$

${\ce {PhC#CH + H2O -> PhCOCH3}}$

Erreferentziak

Artikulu hau kimikari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.