نگهداری از گیاه خانگی

گل چمچه‌ای و انجیر برگ‌ریز، که به مراقبت جزئی نیاز دارند، در محل کار زیر یک پنجره نسبتاً روشن قرار گرفته‌اند.

نگهداری از گیاه خانگی (به انگلیسی: Houseplant care) فراهم نمودن شرایط لازم برای زیست و ادامه رشد گیاهان خانگی است؛ که شامل تأمین مواد مغذی کافی خاک، روشنایی مورد نیاز، گردش هوا و افزودن مقدار مناسب آب است.

آبیاری گیاهان خانگی به شکل منظم برای سالم ماندن و رشد گیاه ضروری است. با این حال، نباید به صورت برنامه‌ریزی شده آبیاری شود، زیرا گونه‌های مختلف گیاه به مقدار متفاوت آب و نور خورشید نیاز دارند، بنابراین آگاهی از مشخصات گیاهان خاص در حال رشد مهم است.

گاهی باید برگ گیاهان خانگی از گرد و غبار و چربی که در فضای داخل خانه شناور است و بر روی برگ‌ها جمع می‌شوند، پاک شوند. برگهای گرد گرفته و خاکی و چرب می‌توانند مانع رشد گیاه شوند.

همچنین آبیاری گیاهان (خانگی و…) در آفتاب هیچگونه ایرادی ندارد و به هیچ وجه باعث آسیب نمی‌شود.

وجه اشتراک بین برخی از گیاهان خانگی رایج

مهم‌ترین عواملی که هنگام مراقبت از گیاهان خانگی باید در نظر گرفته شود، نم خاک، نور، مخلوط خاک، دما، رطوبت هوا، کودها، گلدانها و بازداری آفت است. در زیر برخی از رهنمودهای کلی برای نگهداری از گیاه خانگی آمده است، اگرچه هر گیاه نیازهای مراقبتی متفاوتی دارد. شما می‌توانید با مراجعه به منابع گوناگون مانند کتاب و اینترنت در مورد گیاه مورد نظر خود کسب اطلاع نمایید.

نیاز به نور

درخت پول نزدیک پنجره قرار داده شده است.

معنای کم - متوسط - زیاد به نوع گیاه و شرایط و محل قرار گرفتن گلدان گیاه بستگی دارد. به عنوان مثال، برای ارکیده، معادل نور ۱۵۰۰ عدد شمع کم است. می‌توان از نور پنجره با نور مصنوعی با طول موج مناسب هم‌زمان استفاده کرد.

بیشتر گیاهان با نور ده برابر کمتر از مورد ذکر شده در زیر شدت روشنایی کمتر زنده می‌مانند اما رشد خوبی ندارند و شکوفا نمی‌شوند.

• کم (۵۰۰–۲٬۵۰۰ لوکس؛ ۵۰–۲۵۰ شمع)
• متوسط (۲٬۵۰۰–۱۰٬۰۰۰ لوکس؛ ۲۵۰–۱۰۰۰ شمع)
• بالا (۱۰٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ لوکس؛ ۱٬۰۰۰–۲٬۰۰۰ شمع)
• بسیار زیاد (۲۰٬۰۰۰–۵۰٬۰۰۰ لوکس؛ ۲٬۰۰۰–۵٬۰۰۰ شمع)

هر چند نور یک گزینهٔ لازم برای نگه داری از گیاه است، اما نور خورشید در فصل تابستان می‌تواند باعث سوختگی برگ گیاه شود. از این رو باید از نورهای مصنوعی برای رشد گیاه استفاده کرد.

نیاز به دما

بیشتر گیاهانی که به عنوان گیاه خانگی انتخاب می‌شوند قبلاً با زیست در دمای معمولی خانه، یعنی بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد سازگار شده‌اند. البته موارد استثنایی وجود دارد و بعضی از گیاهان در زمستان که نور کمتری وجود دارد، و در فصول سرد در دماهای پایین‌تر (تا ۵ درجه یا ۱۰ درجه) زیست می‌کنند.

خاک

گیاهان خانگی معمولاً در خاکهای مخصوصی به نام کمپوست یا همان خاک گلدان پرورش می‌یابند، خاک طبیعی معمولاً مناسب گلدان و گیاهان خانگی نیست. خاک ویژه گلدان یا همان مخلوط کمپوست شامل نرم‌کننده‌های خاک برای تأمین مواد مغذی گیاه، گیاه خاک، منافذ جهت نگهداشت آب و آب رسانی و هوادهی مناسب است. بیشتر کمپوست‌های گلدان حاوی ترکیبی از پوده و ورمیکولیت یا پرلایت هستند. نگرانی در مورد محیط زیست و آسیب‌های زیست‌محیطی باعث شده به جای خاک باتلاقی، یا زغال‌سنگ نارس با الیاف نارگیل (به انگلیسی: coir) (فیبر نارگیل)، که یک منبع پایدار است استفاده می‌شود. همچنین از خاک استریلیزه نیز می‌توان استفاده کرد.

اندازه گلدان

کراسولا اواتا در گلدان سفالی (تراکوتای ایتالیایی).

اندازهٔ گلدان مناسب عامل مهمی است که باید در نظر گرفته شود. گلدانی که بیش از حد بزرگ باشد به دلیل نم بیش از حد موجود در خاک باعث بیماری ریشه می‌شود، در حالی که گلدان خیلی کوچک رشد گیاه را محدود می‌کند. به‌طور کلی، یک گیاه می‌تواند دو یا چند سال در یک گلدان بماند. گلدان‌ها نیز انواع مختلفی دارند، اما معمولاً به دو گروه متخلخل و غیر متخلخل تقسیم می‌شوند. گلدان‌های متخلخل معمولاً خشتی هستند و به شدت توصیه می‌شوند زیرا با عبور جانبی هوا از کناره‌های گلدان، هوادهی بهتری ایجاد می‌گردد. گلدان‌های غیر متخلخل مانند گلدان‌های لعاب دار یا پلاستیکی ضمن نگهداری بهتر رطوبت متأسفانه جریان هوا را محدود می‌کنند.

یکی دیگر از ویژگی‌های مورد نیاز گلدان سوراخ خروج آبهای اضافی است. معمولاً گلدانها دارای سوراخ یا سوراخهایی در کف آن‌ها هستند تا آب اضافی از خاک خارج شود و از پوسیدگی ریشه جلوگیری کند. اگر گلدان سوراخ زهکشی ندارد، بهتر است اندازه گلدان را دو برابر کنید تا گلدان داخلی بلند شود و آب اضافی جمع شده در ته گلدان جمع شود. گلدان‌های قدیمی را کاملاً در محلول یک قسمت سفید کننده کلر (وایتکس) و ده قسمت آب خیس کنید تا باکتری‌هایی که در آن باقی مانده از بین بروند.

نیاز به آب

مقدار آب مورد نیاز برای گیاهان خانگی تحت تأثیر عوامل مختلفی است. نه تنها اندازه و گونه گیاه مهم است، بلکه شرایط رشد نیز مهم است. نور، دما، رطوبت، نوع گلدان، اندازه گلدان و نوع خاک همه در سرعت رشد و در نتیجه مقدار آب مورد نیاز تأثیر دارند. البته، بهتر است برای اطلاع از میزان آب مورد نیاز هر گیاه در شرایط مختلف به جستجو در مورد همان گیاه بپردازید و به دنبال یک راهنمای یکسان برای همگی گیاهان خانگی نباشید.

آبیاری کم و آبیاری بیش از حد می‌تواند برای گیاه خانگی مضر باشد. گونه‌های مختلف گیاهان خانگی به میزان مختلفی از رطوبت خاک نیاز دارند. ترد و قهوه‌ای شدن نوک برگ‌های گیاه نشانه کم‌آبی گیاه است. زرد شدن برگ‌ها می‌تواند آبیاری بیش از حد گیاه را نشان دهد. گیاهان خانگی به‌طور کلی در گلدان‌هایی کاشته می‌شوند که در قسمت پایین گلدان سوراخ یا سوراخ‌هایی برای خروج آب اضافه دارند تا احتمال آبیاری بیش از حد و تجمع آب را کاهش دهند. بیشتر گیاهان نمی‌توانند ریشه‌های درون آب را تحمل کنند و اغلب منجر به پوسیدگی ریشه می‌شود.

رطوبت

کنترل رطوبت کمی دشوارتر از دما است. با این حال، در صورت آبیاری منظم، بیشتر گیاهان خانگی محیط کم رطوبت را تحمل می‌کنند. خانه‌ها اغلب دارای حدود ۲۰ تا ۶۰ درصد رطوبت هستند. چنین میزانی قابل قبول است، اگرچه بیشتر گونه‌ها نزدیک به ۸۰٪ رطوبت را دوست دارند. گیاهان در داخل فضای بسته رطوبت هوا را افزایش می‌دهند و باعث افزایش رطوبت نسبی اتاق می‌شوند. برای افزایش رطوبت می‌توان گیاهان را با آب پاش نمناک نمود یا از رطوبت‌ساز استفاده کرد.

نیازهای تغذیه‌ای

گیاهان به مواد معدنی خاک مانند نیترات، فسفات و پتاسیم نیاز دارند. نیتروژن برای رشد سبزیه و برگ ضروری است. گیاهان خانگی نیاز دائمی و مستمر به کود و مواد مغذی ندارند، مگر اینکه مرتباً بارور شوند. فسفر برای گلدهی یا میوه دهی گیاهان ضروری است. پتاسیم برای ریشه‌های قوی و افزایش جذب مواد مغذی ضروری است. عناصر جزئی و کمیاب مانند کلسیم، منیزیم و آهن نیز ممکن است لازم باشند. قطعاً بهتر است از کود زیستی برای گیاهان داخلی منزل استفاده کرد، زیرا کودهای شیمیایی قوی بوده و به دلیل فضای محدود گلدان خطر سوختن ریشه یا صدمه زدن به گیاه وجود دارد.

گیاهان خانگی معمولاً در یک گلخانه تولید شده و در شرایط ایده‌آل برای رشد سریع نگهداری می‌شوند. البته بعضی از گیاهان و گل‌های تولیدی در این گلخانه‌ها حتی برای افزایش سرعت رشد سریع هیبرید می‌شوند. نیازهای تغذیه ای گیاه در یک گلخانه تولیدی بیشتر از محیط معمول گیاه شخصی در خانه است که در آن رطوبت، نور، آبیاری و گردش هوا ایده‌آل نیست. پس از ورود به یک خانه معمولی، با کاهش سرعت رشد گیاه، آبیاری و نیازهای غذایی کاهش می‌یابد.

جستارهای وابسته

• باغ کانتینر (Container garden)

پانویس

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Houseplant care». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۲۰.