Niall Glúindubh
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 870 (Féilire Ghréagóra) Éire  |
| Bás | 14 Meán Fómhair 919 (Féilire Ghréagóra) 48/49 bliana d'aois Éire |
| Ardrí na hÉireann | |
| 916 – 919 ← Fland Mac Máel Sechnaill – Donnchad Donn → | |
| Rí Ailigh | |
| 896 – 919 | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Eile | |
| Teideal uasal | Ardrí na hÉireann |
| Teaghlach | Cineál Eoghain |
| Céile | Gormflaith ingen Flann Sinna |
| Páiste | Muircheartach mac Néill, Conaing, Maelciarain |
| Athair | Áed Findliath agus Máel Muire ingen Cináeda |
Rí Ailigh de Cenél nEógain agus Ardrí na hÉireann den 10ú haois ba ea Niall Glúndubh mac Aodha (Sean-Ghaeilge Niall Glúndub mac Áedo) (bás 14ú Meán Fómhair 919). Aodh Fionnliath ba ea a athair, agus Maol Muire ní Chináeda mhic Ailpín, rí na hAlban, a mháthair.
Beatha
[cuir in eagar | athraigh foinse]Feictear don chéad uair é Niall nuair a tháinig sí i gcomharbacht ar a dheartháir, Domhnall, mar rí Ailigh sa bhliain 911. Chloígh Niall ríthe Dhál Araí agus na hUlaid ag Cath Áth Gláraigh (Contae Aontroma an lae inniu) agus Cath an Bhaile Meánaigh chun a chuid cumhachta a mhéadú. Chloígh an Ard-Rí, Flann Sinna mac Maíl Sechnaill de Chlann Cholmáin Uí Néill, é áfach ag Cath Chrosa Caoil (Contae na Mí an lae inniu). Bhí sé pósta, mar sin féin, le hiníon Fhlainn, Gormlaith.
I ndeireadh bhás Fhlainn sa bhliain 916, tháinig Niall i gcomharbacht air mar Ard-Rí. Le tacaíocht chlanna Leath Choinn, ghlac clanna Uí Néill i ndeireadh na dála a éileamh don coróin. Le linn a réimis, athbhunaigh sé an t-aonach traidisiúnta ag Tailte.
Sna blianta tar éis 914, rinne Uí Íomhair, Lochlannaigh, ionsaí ar dheisceart na hÉireann, laghdaíodh cumhacht na nEoghanacht sa Mhumhain, agus bunaíodh longfort ag Port Láirge. Chuaigh Niall ó dheas lena slua chun cur in éadan na Lochlannach agus tacú a thabhairt don Mhumhain, agus tharla cath mór sa samhradh 917. Bhí toradh éiginntitheacht ann, ach d'éag go leor uaisle agus fo-ríthe Gaelacha. Scriosadh go holc arm rí na Laigean ámh gar do Thobar Moling, agus tógadh an cúige faoi smacht na Lochlannach.
In ainneoin a fheachtais in éadan na Lochlannach, lean go leor acu siúd ag lonnú in Éirinn. Athbhunaigh siad a longfort ag Duibhlinn (tar éis bearna 15-year) agus áiteanna eile ar an gcósta thoir, ag brú ar ríocht na Mí. Chuaigh Niall i Laigin isteach, le tacú chlanna Uí Néill, na nOiriall agus na nUlad, ag lorg cogaidh. Cloíodh go holc a arm ámh ag na Lochlannaigh faoi cheannas Sihtric Caoch, ag Cath na hInse ar an 14ú Meán Fómhair 919. Maraíodh Niall i dteannta le dhá thaoiseach déag eile,[1]o De réir tuairisc eile san Anglo-Saxon Chronicle, mharaigh Sihtric his brother Niall sa bhliain 921.[2]
Tháinig Donnchad Donn mac Flainn Sinna i gcomharbacht ar Ghlúindubh mar Ard-Rí, agus a mac, Muircheartach, "Eachtar an Iarthair", mar rí Ailigh.
Craobh ghinealaigh
[cuir in eagar | athraigh foinse]| Niall Caille | Gormlaith | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aodh Fionnluath | Gormlaith Rapach | Lann | Máel Muire | iníon anaithnid | Conaing | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Flann | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| máthair anaithnid | Gormlaith | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Domhnall | Eithne | Domnall Dabaill | Maol Dub | Maol Dúin | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Flann Sinna | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Niall Glúndub | Gormlaith | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Muircheartach | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Foinsí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Webb, Alfred. A Compendium of Irish Biography: Comprising Sketches of Distinguished Irishmen and of Eminent Persons Connected with Ireland by Office or by Their Writings, Nua-Eabhrac: Lemma Publishing Corporation, 1970.
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]
| Réamhtheachtaí Domnall mac Áeda |
rí Ailigh 911–919 |
Comharba Fergal mac Domnaill |
