Դիտել Տրայանոսի սյուն էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ հուշարձան
 |հայերեն անվանում = Տրայանոսի սյուն
 |բնօրինակ անվանում = {{lang-lat|COLVMNA·TRAIANI}}
 |Պատկեր = Colonna di Traiano.jpg
 |նկարագիր = Տրայանոսի սյունը
 |դիրք = 
 |latd = | latm = | lats = | latNS = 
 |longd = | longm = | longs = | longEW = 
 |coordinates_display = 
 |coordinates_footnotes =
 |Գտնվում է = {{Դրոշավորում|Իտալիա}}
 |Կառուցվել է = 113 թվական
 |Շինության ձևը = 
 |Կառուցել է = 
 |Շինարար = 
 |Ներկա վիճակը = 
 }}
'''Տրայանոսի սյուն''' ({{lang-it|Colonna Traiana}}, {{lang-lat|COLVMNA·TRAIANI}}), պատմական սյուն Հռոմում։ Կառուցվել է Ք․ հ․ 113 թվականին ճարտարապետ [[Ապոլլոդորոս Դամասկոսցի|Ապոլլոդորոս Դամասկոսցու]] նախագծով՝ ի նշանավորումն [[դակեր]]ի նկատմամբ [[Տրայանոս]]ի տարած հաղթանակի։

== Կառուցվածք ==
Կառուցված է [[Կարարայի մարմար]]ից։ Ունի 38 մ բարձրություն, 3,6 մ տրամագիծ ներքևի հատվածում։ Սյան ներսում կա պարույրաձև սանդուղք՝ 185 աստիճաններով, որոնք տանում են [[խոյակ]]ի հրապարակ։ Սյունը բաղկացած է մարմարե 20 հսկա թմբուկներից, որոնցից յուրաքանչյուրը մոտ 32 տ է կշռում<ref>Jones 1993, p. 32</ref>։ Սյան առանցքի շուրջ 23 անգամ պտտվում է 190 մ երկարությամբ ժապավենաձև մասը, որի վրա պատկերված են հռոմեացիների և դակերի կռվի տեսարաններ։ Հին մետաղադրամներից ենթադրվել է, որ սկզբում սյան գլխին եղել է արծվի, ապա Տրայանոսի քանդակը<ref>Platner 1929</ref>։ [[1588]] թվականին Հռոմի Սիքստ V պապը քանդակը փոխարինել է տվել [[Պետրոս առաքյալ]]ի քանդակով (քանդակագործներ՝ Լեոնարդո Սորմանի և Տոմազո Պորտա), որը մինչ օրս գտնվում է սյան վրա<ref>Paoletti & Radke 2005, p. 541</ref>։

Սյան հիմքի մոտ կա դուռ, որը տանում է սրահ, ուր ոսկե սափորների մեջ պահվել են Տրայանոսի և իր կնոջ աճյունների մոխիրը։

[[1162]] թվականին օրենք է հռչակվել, համաձայն որի՝ ցանկացած մարդ, ով կվնասի Տրայանոսի սյունը, կարժանանա [[Մահապատիժ|մահապատժ]]ի։

== Պատկերներ ==
Սյունը հիշատակումն է դակերի դեմ մղված երկու պատերազմների (101—102 թթ․ և 105—106 թթ․)։ Պատերազմներին նվիրված հատվածները բաժանված են վահանի վրա գրող [[Նիկե]]ի թևավոր պատկերով՝ շրջապատված հաղթողի գավաթներով ու խորհրդանիշերով։ Պատկերված են հիմնականում հռոմեական զորքի գործողությունները՝ առաջխաղացումը, ամրությունների կառուցումը, անցումները գետով, ճակատամարտերը։ Սյան վրա ընդհանուր առմամբ մարդկային 2500 կերպարանք կա։ Տրայանոսը ներկայացված է 59 անգամ։ Բացի հաղթանակի պատկերից՝ սյան վրա առկա են այլաբանական այլ պատկերներ ևս․ [[Դանուբ]]ը պատկերված է ազդեցիկ ծերունու, իսկ գիշերը՝ քողազարդ կնոջ տեսքով։

Առանձին կերպարներ շատ բնական են պատկերված։ Սյան պատկերները պատմական անփոխարինելի արժեք են ներկայացնում ժամանակի զենքերը, սովորույթները, հագուստը ուսումնասիրելու տեսանկյունից։ Առջևի և հետին պլաններում պատկերված մարդկային կերպարանքները չեն տարբերվում հստակությամբ և չափերով։
<gallery>
Պատկեր:Roman turtle formation on trajan column.jpg|Հռոմեական լեգեոներները մարտական «կրիա» դասավորությամբ
Պատկեր:Traj col battle 5.jpg|Ճակատամարտ դակերի դեմ
Պատկեր:Dacian Scale Armour.JPG|Դակերի թեփուկաձև զրահը
Պատկեր:Cornicen on Trajan's column.JPG|Հռոմեացի լեռնականներ
</gallery>

== Պատվանդանի տեքստ ==
''Հռոմեական գիր'' հասկացությունը սերտորեն առնչվում է Տրայանոսի սյան պատվանդանին փորագրված տեքստին․

"senatvs popvlvsqve romanvs imp. caesari divi nervae f. nervae traiano avg. germ. dacico pontif. maximo trib. pot. XVII imp. VI cos VI p.p. ad declarandvm qvantae altivdinis mons et locvs tant ibvs sit egestvs" (հռոմեական գրի վաղ շրջանում «J и U» տառերը փոխարինվել են «I и V» գրերով)։

«Սենատը և [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմ]]ի ժողովուրդը [կանգնեցրել են այս սյունը] աստվածային կայսր Տրայանոսի պատվին, որպեսզի պարզ լինի, թե ինչ բարձրության բլուր է հիմնահատակ արվել, որ տեղ ազատվի կարևոր նշանակության այս կառույցի խոյացման համար»։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.stoa.org/trajan/ Սյանը նվիրված կայքէջ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090803122722/http://www.stoa.org/trajan/ |date=2009-08-03 }}
* [http://baza.md/index.php?newsid=675 Տրայանոսի սյան հանելուկը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110910224440/http://baza.md/index.php?newsid=675 |date=2011-09-10 }}
* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/Trajans_Column/John_Pollen/home.html Տրայանոսի սյան նկարագրությունը]
{{Արտաքին հղումներ}}
{{Հռոմի տեսարժան վայրեր}}

[[Կատեգորիա:Հին Հռոմի ճարտարապետություն]]
[[Կատեգորիա:2-րդ դարում կառուցումն ավարտված շենքեր և կառույցներ]]