Մասնակից:Ժենյա1/Ավազարկղ 34
Ժենյա1/Ավազարկղ 34 |
---|
Կրետյեն դե Տրուա, Կրեստյենը Տրուայից (ֆր.՝ Chrétien de Troyes; ), միջնադարյան ֆրանսիացի պոետ, կուրտուական վեպի հիմնադիրը:
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրետյեն Դե Տրուայի մասին հավաստի փաստագրական տվյալները շատ քիչ են պահպանվել, ինչը բնորոշ է միջնադարի շատ գործիչների։ Խնդիրներ առաջանում են ինչպես նրա կենսագրական իրադարձությունների, այնպես էլ ստեղծագործությունների ստեղծման ճշգրիտ ժամանակի հետ կապված: Հետազոտողները դժվարանում են նույնիսկ անվան մեկնաբանության տարբերակ ընտրելիս․ արդյոք Կրետյենը Տրուայից (գտնվում է Շամպայնում) է, որը հեղինակը պատահաբար հիշատակում է «Էրիկ և Էնիդա» պոեմի 9-րդ հատվածում, թե դա հեգնական օքսյումորոն է «Քրիստոնյա (Christian) հունական հեթանոսական Տրոյայից», որտեղ ֆրանսիացիները գտնում են իրենց դիցաբանական նախնիներին։ «Դե» նախդիրը տվյալ դեպքում մատնանշում է ոչ թե ազնվական ծագումը, այլ սոցիալական կարգավիճակը՝ Տրուա քաղաքի բնիկ։
Բանաստեղծի անունը չի հիշատակվում միջնադարի ոչ մի վավերագրական աղբյուրներում[1]։ Հեղինակի կյանքի և ստեղծագործության մասին տեղեկությունների մեծ մասը վերցված է նրա իսկ ստեղծագործություններից։ Հայտնի է, որ Կրետյեն դե Տրուան ծնվել է Շամպայնում 1130-ական թվականների սկզբին[2]։ Վեպերի տեքստերը հիմք են տալիս ենթադրելու, որ բանաստեղծը յուրացրել է տրիվիումը և կվադրիվիումը, ունեցել է լավ կրթություն, որը բնորոշ է այն ժամանակվա հոգևորականներին[3]։ Ըստ Միխայլովի՝ բանաստեղծը կրթված գիտնական հոգևորական էր՝ Շամպայնի կոմս Հենրի Մեծահոգու ծառայության մեջ և վայելում էր ինչպես իր հովանավորությունը, այնպես էլ նրա կնոջ՝ Մարիա Շամպայնսկիի[К 1][4]։ Հետագայում նա վայելել է Ֆիլիպ Էլզյասկիի (Ֆլանդրսկի Ֆիլիպ) հովանավորությունը[К 2][5][6], ինչը հետևում է բանաստեղծի տողերից՝ «Պրեսևալ»-ի նախաբանում (հատվածներ 11-68)[7]։
Բանաստեղծի մահվան ենթադրությունը շուրջ 1190 տարի հիմնվել է «Պերսևալ» վեպի ժամանակագրության վրա[3]։ Շարադրանքը նվիրված է եղել Ֆիլիպ Ֆլանդրսկուն, որը մեկնել է իր վերջին խաչակրաց արշավանքին և մահացել ժանտախտից 1191 թվականին՝ Ակրայի պաշարման ժամանակ: Ուստի կոմսի հրամանով աշխատանքը կարող էր սկսվել ոչ ուշ, քան 1190 թվականին: 1190-ական թվականներից ի վեր Գրաալի մասին վեպի անանուն և այլ շարունակություններ տարածվեցին, բայց Կրետյենի գրվածքների մասին տեղեկություններ չկան: Քանի որ 1191 թվականից հետո «պոետի հետքերը կորչում են», այդ ամսաթիվը կարող է համարվել Կրետյեն դե Տրուի մահվան ենթադրական տարեթիվը[8]։
Ստեղծագործություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրանսիական գրականության պատմության մեջ նա է առաջին գրողը, որի հինգ հայտնի գործերի համար կիրառելի է «վեպ» եզրույթը։ Նա Արթուր արքայի (բրետոնական շարք կամ Արթուրյան շարք) մասին աշխատությունների շարքի հիմնադիրն է, որի պալատում հիմնադրվել է Կլոր սեղանի ասպետների եղբայրությունը: Առաջին անգամ նա մշակել է լեգենդ (առասպել) կրոնական նշանակություն ունեցող թաքնված, բայց ցանկալի և անհասանելի օբյեկտի՝ Գրաալի մասին:
Կրետյեն դե Տրուան (կամ Տրուայի Կրետյեն) բանաստեղծ և գրող, «Արթուրիան»-ի հիմնադիրը, որի կյանքի մասին ոչինչ հայտնի չէ: Բավարար վստահությամբ կարելի է ասել միայն այն, որ գրողն ապրել է 12-րդ դարի վերջին Շամպայնում և ստեղծել իր դարաշրջանի 10 ամենանշանակալից վեպերից 5-ը, որոնց ոճը ընդօրինակել են այլ հեղինակներ[9]։ Ֆրանսիացի հեղինակների, հատկապես Կրետյեն դե Տրուայի ստեղծագործության շնորհիվ, հին հռոմեական լեզուն նվաճել է Համաեվրոպական գրական լեզվի կարգավիճակ[8]։ Կրետյենի վերաբերյալ «մետր» հասկացությունը (meister Cristien von Troys) օգտագործում էր Վոլֆրամ ֆոն Էշենբախը, ինչը համապատասխանում էր հոգևորականի պաշտոնական կոչմանը[3]։
Սովորական ծագմամբ մինիստերիալ, հյուսիս-ֆրանսիական գրականության մեջ պալատական ոճի հիմնադիր Կրետյեն դե Տրուան առարկաների ընտրության և սիրային կապերը նկարագրելիս գտնվում էր երկու դարաշրջանների խաչմերուկում: Հետևելով Վասին՝ նա ներմուծել է բրետոնական մոտիվներ պալատական գրականության մեջ. Արթուր արքայի արքունիքում խաղարկվում են «Էրեկ», «Իվեյն», «Լանսելոտ», «Պերսիվալ» վեպերը: «Արթուրյան շարք»[10] հասկացությանը հակադրվում են տարբեր բովանդակության մի շարք աշխատանքներ, օրինակ՝ կարոլինգյան շարքերը: Միևնույն ժամանակ, անտիկ և բյուզանդական ազդեցությունը կարելի է գտնել «Էրեկում», բայց Տրիստանի և Իզոլդայի մասին «մեղավոր և ամոթալի» սիրո պատմությունը՝ փառաբանելով սիրո ուժը, բողոքի ալիք է առաջացնում Կրետյեն դե Տրուայի մոտ: Կրետյեն դե Տրուայի տեսակետների երկիմաստությունը կարելի է որոնել կանանց նկատմամբ նրա վերաբերմունքի մեջ: Վեպերի սկզբում դե Տրուան իր հերոսուհիներին ենթարկում է ծանր փորձությունների, օրինակ՝ «Էրեկ» վեպում Էրեկի կնոջը՝ Էնիդին, կնոջը պատշաճ խոնարհության բացակայության համար: Իսկ մյուս երգերում Կրետյեն Դե Տրուան զարգացնում է սիրո նոր հասկացողության հիմնական դրույթներից մեկը՝ որպես ամուսնացած տիկնոջ քաղաքավարի ծառայություն` այն համարելով կրքի ամենակատարյալ և արժանի ձևը:
Հեղինակը տատանվել է հին ֆեոդալական-եկեղեցական և նոր աշխարհիկ-պալատական աշխարհայացքի միջև: Նրա աշխատանքում հստակորեն բացահայտվում են առանձնահատկություններ, որոնք հնարավոր են դարձնում քաղաքավարությունը մոտեցնել Վերածննդի ռացիոնալիզմին և ուշադիր վերաբերմունք մարդկային փորձերին: Կրետյեն դե Տրուան իր ստեղծագործության մեջ փորձում է համապատասխանել պարզ և խելամիտ ներդաշնակության իդեալին, որը բնորոշ է կուրտուական պոեզիային։
Կրետյենը ուներ աշակերտներ և նրանցից մեկին՝ Գոդֆրուա դե Լանիին, թույլ է տվել ավարտել Լանսելոտ լճի սիրային խելագարության մասին պատմող մետրը։ Սա «դպրոց» ստեղծելու առաջին քայլն է, որի ուրվագծերը, սակայն, դեռ հազիվ են նախանշվում։
Կրետյեն Դե Տրուայի պահպանված ստեղծագործություններից հայտնի է 2 երգ, 5 ասպետական վեպ և 2 պոեմ՝ «Ֆիլոմենա» և «Վիլհելմ Անգլիացին»: Գրողի՝ մեզ հասած բոլոր 5 վեպերը գրված են հին ֆրանսերենով՝ ութական տողերով՝ զուգակցված հանգերով[5]: Ձեռագրերի տարբեր տարբերակներում բանաստեղծությունների քանակը տարբեր է: Կուրտուական ոճի պահանջներին համապատասխան մշակված Թրիստանի և Իզոլդայի պատմությունը, որը նա հիշատակել է «Կլիժես»-ի նախաբանում՝ «Մարկոս արքայի և շիկահեր Իզոլդայի մասին» վերնագրով, չի պահպանվել։
Երգեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հետազոտողները նշում են, որ երիտասարդ տարիքում Կրետյեն դե Տրուան գրել է կուրտուական երգեր՝ հյուսիսֆրանսիական տրուվերների ոգով[5]։ Չնայած նրան, որ տարբեր երգերի ժողովածուներում բանաստեղծին վերագրվում է 6 երգ, Փոլ Զյումտորը կարծում էր, որ դրանցից միայն երկուսը (Amors tençon et bataille (R.-S. 121)[11] «Ամուրը նեղացնում է անողոք, / Սպառնում է արյունահեղ հայհոյանքով»[12], և d'Amors qui m'a tolu a moi (R.-S. 1664)[13] «Ինձանից հափշտակելով՝ Ամուրը վնաս է հասցնում ինձ»[14]) կարելի է արժանահավատ համարել․ «Այս երգերը աշուղական կանոնների բացարձակ ճշգրիտ ֆրանսիական համարժեքն են՝ իրենց առավել դասական տեսքով»[15]: Միխայլովը գրել է երեք երգերի արժանահավատ վերագրման տարբեր աստիճանների մասին և կիսել հետազոտողների կասկածները չորրորդ՝ ռոնդոյի հեղինակության վերաբերյալ[16]՝ ռուսերեն թարգմանությամբ տպագրված Գրական հուշարձանների շարքից[17]։ Զյումտորը ենթադրում էր, որ Կրետյենի ստեղծած երգերի քանակը շատ ավելի մեծ է եղել, բայց դրանց զգալի մասը չի պահպանվել։ Ներկայումս քննադատները չեն կասկածում Կրետյենի երկու երգերի հեղինակությանը, ինչի հիման վրա բանաստեղծը ճանաչվում է առաջին տրուվերներից մեկը[1][18]։
«Ֆիլոմենա»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Ֆիլոմենա» պոեմի (շուրջ 1168 թվական) վերաբերյալ Կրետյենի հեղինակության հարցը լուծված չէ և շարունակում է մնալ գիտական քննարկումների առարկա։ Խնդրահարույց է հեղինակի անվան մեկնաբանությունը, որը նշված է 734-րդ հատվածում՝ Crestiens li Gois հատվածում: Այնուամենայնիվ, «Ֆիլոմենան» հրապարակվել է Կրետյեն դե Տրուայի ստեղծագործությունների վերջին ամբողջական ժողովածուում[19][18]: Ընդունելով բանաստեղծի հեղինակությունը՝ սա առաջին ծավալուն և առավել վաղ իր հայտնի պահպանված ստեղծագործություններից է։ Օվիդիուսի «Մետամորֆոզ»-ի վրա (Գիրք VI. Պրոկնան և Ֆիլոմելան, 412-674) հիմնված պոեմը պարունակում է 1468 ութական հատված:
Օվիդիուսի խանդավառության հետքերը նկատելի են պահպանված «Ֆիլոմենա» ստեղծագործության մեջ և նրա մշակած մի շարք այլ սյուժեներում, որոնք մեզ չեն հասել։ Դրանք տեսանելի էին նաև ոչ միայն հին հռոմեական պոետների նախասիրությունների, այլ նաև Օվիդիուսի՝ գիտանականների կողմից հայտնաբերված մի շարք վեպերի ռեմինիսցենցիաներում[20]։
«Էրեկ և Էնիդա»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այս աշխատանքը համարվում է Արթուրյան շարքի առաջին վեպը[21]: Իրադարձությունները տեղի են ունենում մոտավորապես 1170 թվականին[22]: Այս պալատական վեպը պատմում է ասպետական խիզախության նկատմամբ սիրո հաղթանակի մասին:
«Կլիժես»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստեղծագործությունը նախատեսված է որպես Բրիտանացի Թոմասի «Տրիստանի մասին վեպը» բանաստեղծության պատասխան[23]։ Վեպն ավարտվել է մոտավորապես 1176 թվականին[22]։
«Լանսելոտ կամ սայլի ասպետ»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ենթադրվում է, որ ստեղծվել է 1176-1181 թվականներին[22]։ Վեպի նախաբանում հիշատակվում է Կրետյեն դե Տրուայի կապը Մարիա Շամպայնսկու հետ, որի ցուցումով ստեղծվել է Ջինևրա թագուհու նկատմամբ Լանսելոտի սիրո մասին շարադրությունը: Վեպի ավարտի վրա աշխատել է Կրետյեն դե Տրուայի հետևորդ Գոդֆրուա դե Լանյայը [5]։
«Իվեյն կամ առյուծով ասպետ»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իվեյնի սիրո և ասպետական խիզախության հակամարտության մասին վեպի վրա աշխատանքն անցկացվել է հետազոտողների գնահատականներով՝ Լանսելոտի մասին նախորդ ստեղծագործության հետ միաժամանակ՝ 1176-1181 թվականներին[22]։
«Պերսևալ կամ պատմություն Գրաալի մասին»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրաալի մասին վերջին և անավարտ վեպն ունի որոշ առանձնահատկություններ: Ենթադրվում է, որ այս ստեղծագործությունը, որը միավորել է սովորական մարդու և Պերսևալի «այրի որդու» պատմությունը քրիստոնեական ապոկրիֆների առեղծվածային մոտիվներով, ստեղծվել է 1181-1191 թվականներին[22]։ Լեգենդի մշակման պատվերը բանաստեղծը ստացել է Ֆիլիպ Էլզասսկու բակում [6], ինչի մասին Կրետյենը հայտնել է վեպի նախաբանում (62-64 բանաստեղծություններում, Կոմս Ֆիլիպ Ֆլանդրսկու պատվերը)[24]։ Այնտեղ հեղինակը նշում է իր անունը՝ Կրետյեն (61-րդ հատված)[24]։ Զաբաբուրովան մեջբերում է Պուարյոնի ենթադրությունը, որը Ժերբեր Մոնտրեյի խոսքերը մեջբերել է «Պերսևալի» շարունակությունից (մոտ 1230 թվական) առ այն, որ վեպի ավարտին խոչընդոտել է Կրետյենի մահը[3]։
«Վիլհելմ Անգլիացի»
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրետյեն Դե Տրուայի՝ կենդանի գրականության հուշարձան, ագիոգրաֆիական պոեմի (որը երբեմն անխտիր կոչվում է «վեպ»[20]) հեղինակության հարցը, շարունակում է հետազոտողների համար մնալ վիճելի առարկա։ Չնայած դրան, բանաստեղծությունը հրատարակվել է Կրետյեն դե Տրուայի ստեղծագործությունների վերջին ամբողջական ժողովածուում[19]:
Հրատարակչական աշխատանքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կրետյեն դե Տրուայի ստեղծագործությունների վերջին ամբողջական հավաքածուն հրատարակելիս տեքստի հիմքը վերցվել է, այսպես կոչված, «Գույոյի ցուցակը» (Guiot B. N. fr. 794)[25], որպես ստուգման տեքստ օգտագործվել է B. N. fr 1450 ձեռագիրը[18]: Այս երկու ձեռագրերից յուրաքանչյուրը պարունակում է Կրեստյենի 5 վեպերի գրեթե ամբողջական հավաքածու: Բացի այդ, ժողովածուի հրատարակիչները նաև այլ ձեռագրերի հետ էին աշխատում։ Հրապարակումը պարունակում է 5 բանաստեղծական վեպ՝ «Էրեկ», «Կլիժես», «Իվեյն», «Լանսելոտ» և «Պերսևալ», որոնց հեղինակությունը կասկած չի հարուցում։ Չնայած վիճահարույց հեղինակությանը, ժողովածուում տեղ են գտել «Ֆիլոմենա» և «Վիլհելմ Անգլիացի» պոեմները, ինչպես նաև Կրետյեն դե Տրուի երգերը[18]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Михайлов, 1980, էջ 435
- ↑ Михайлов, 1974, էջ 11
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Забабурова, 2014, էջ 339
- ↑ Михайлов, 1980, էջ 438—439
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Михайлов А. Д. Кретьен де Труа // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М. : Советская энциклопедия, 1962—1978.
- ↑ 6,0 6,1 Михайлов, 1980, էջ 439
- ↑ Персеваль, 2014, էջ 5—7
- ↑ 8,0 8,1 Михайлов, 1974, էջ 12
- ↑ «Chrétien de Troyes. Œuvres complètes» (ֆրանսերեն). Gallimard. Վերցված է 2019-03-06-ին.
- ↑ Михайлов, 2006, էջ 21, 52, 59
- ↑ Chrétien de Troyes. «Amors tençon et bataille». Cod. 389. Chansonnier français (ֆրանսերեն). Bern, Burgerbibliothek. Վերցված է 2019-03-06-ին.
- ↑ Песни, 1980, էջ 419—420
- ↑ Chrétien de Troyes. «D'Amors qui m'a tolu a moi». Cod. 389. Chansonnier français (ֆրանսերեն). Bern, Burgerbibliothek. Վերցված է 2019-03-06-ին.
- ↑ Песни, 1980, էջ 421—422
- ↑ Зюмтор, 2003, էջ 492
- ↑ Песни, 1980, էջ 423—424
- ↑ Михайлов, 1980, Примечания. Песни, էջ 508, 509
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Douglas, 1997, էջ 301
- ↑ 19,0 19,1 Chrétien de Troyes, 1994
- ↑ 20,0 20,1 Михайлов, 1976, Творчество Кретьена де Труа, էջ 112
- ↑ Companion, 2005, Maddox, Sturm-Maddox, էջ 103
- ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Михайлов, 1976, Творчество Кретьена де Труа, էջ 114
- ↑ Михайлов, 1976, Творчество Кретьена де Труа, էջ 125
- ↑ 24,0 24,1 Персеваль, 2014, էջ 7
- ↑ «Manuscrit 794» (ֆրանսերեն). Arlima - Archives de littérature du Moyen Âge. Վերցված է 2019-03-06-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Chrétien de Troyes. Œuvres complètes / Éd. Daniel Poirion, Anne Berthelot, Peter F. Dembowski, Sylvie Lefèvre et al.; trad. de l'ancien français par Anne Berthelot, Peter F. Dembowski, Daniel Poirion, Philippe Walter. — Édition bilingue. — Paris : Gallimard, 1994. — lix + 1531 p. — (Bibliothèque de la Pléiade ; № 408). — ISBN 9782070112760.
- Забабурова Н. В. Ланселот в поисках любви и славы // Ланселот, или Рыцарь Телеги = Lancelot ou Le Chevalier de la Charrette : роман в стихах / Пер. со старофранцузского Н. В. Забабуровой и А. Н.Триандафилиди; ст. и прим. Н. В. Забабуровой. — научное издание. — М. : Common Place, 2013. — С. 284—309. — 328 с. — ISBN 978-99970-0102-3.
- Забабурова Н. В. Кретьен де Труа и неразгаданные тайны Грааля // Персеваль, или Повесть о Граале = Perceval ou le Conte du Graal : роман в стихах / Пер. со старофранцузского Н. В. Забабуровой и А. Н.Триандафилиди; ст. и прим. Н. В. Забабуровой. — научное издание. — М. : Common Place, 2014. — С. 338—380. — 408 с. — 200 экз. — ISBN 978-99970-0108-5.
- Зюмтор П. Приложение: 3. Кретьен де Труа // Опыт построения средневековой поэтики = Essai de poétique médiévale / Пер. с фр. И. К. Стаф. — СПб.: Алетейя, 2003. — С. 489—498. — 544 с. — 1200 экз. — ISBN 5-89329-566-8
- Луков Вл. А. «Кретьен де Труа». Электронная энциклопедия. Французская литература от истоков до начала Новейшего периода. Վերցված է 2019-03-04-ին.
- Мелетинский Е. М. «Бретонские» романы Кретьена де Труа и их структура // Средневековый роман : Происхождение и классические формы : монография / Отв. ред. Ю. Б. Виппер. — М. : Наука, 1983. — С. 105—137. — 304 с. — 5 000 экз.
- Михайлов А. Д. Роман и повесть высокого Средневековья : вступ. ст. // Средневековый роман и повесть / Вступ. ст. и прим. А. Д. Михайлова. — М. : Художественная литература, 1974. — С. 11—19. — 639 с. — (Библиотека всемирной литературы ; т. 22). — 303 000 экз.
- Михайлов А. Д. Глава третья. Творчество Кретьена де Труа // Французский рыцарский роман и вопросы типологии жанра в средневековой литературе / Отв. ред. Н. И. Балашов. — М.: Наука, 1976. — С. 111—194. — 351 с. — 13 400 экз.
- Михайлов А. Д. Молодые герои Кретьена // Эрек и Энида. Клижес / Отв. ред. Е. А. Гунст. — научное издание. — М. : Наука, 1980. — С. 427—475. — 510 с. — (Литературные памятники ; № 256). — 100 000 экз.
- Михайлов А. Д. Артуровские легенды и их эволюция // Средневековые легенды и западноевропейские литературы. — М. : Языки славянской культуры, 2006. — С. 12—64. — 264 с. — (Studia philologica. Series minor). — ISBN 5-9551-0150-0.
- A Companion to Chrétien de Troyes :
[անգլ.] / Edited by Norris J. Lacy and Joan Tasker Grimbert. — Suffolk; Rochchester : D. S. Brewer, 2005. — P. xiv + 242. — (Arthurian studies ; № 63). — ISBN 978-1-84384-050-3.
[фр.] : compte-rendu / Kelly Douglas // Cahiers de civilisation médiévale. — 1997. — № 159. — P. 301–302.
- Մատենագրություն
- I. Christian von Troye’s sämtliche erhaltene Werke, hrsg. v. W. Foerster, «Romanische Bibliothek», 1884—1899, № 1, 5, 12, 20, 21; Ivain, hrsg. v. W. Foerster, 2 Aufl., mit einem Nachtrag v. A. Hilka, 1927.
- II. Holland W. L., Chr. v. Troye, 1881; Emecke H., Chr. v. Troye als Persönlichkeit und als Dichter, Würzburg, 1892; Mertens P., Die kulturhistorischen Momente in den Romanen des Kr. de Troye, Berlin, 1900; Schulz O., Die Darstellung psychologischer Vorgänge in den Romanen Kr. v. Troye, Halle, 1903; Hilka A., Die direkte Rede als stilistisches Kunstmittel in den Romanen des Kr. v. Troye, Halle, 1903; Borrman O., Putz R., Christians «Ivain» und Hartmanns «Iwain» nach ihrem Gedankengehalt, 1927.
- III. Potvin Ch., Bibliographie de Chrestien de Troyes, 1863.
- Кирпичников А. И. (1890–1907). «Кретьен из Труа». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պոլ Զյումտուր․ Կրետյեն դե Տրուա
- «Լանսելոտ կամ սայլի ասպետ»
- «Chrétien de Troyes. Bibliographie» (ֆրանսերեն). Arlima - Archives de littérature du Moyen Âge. Վերցված է 2019-03-04-ին.