Վիքիպեդիա:Նախագիծ:Թարգմանչի անկյուն/Ռուսերենի աշխատասեղան/Արխիվ/Երկրորդ փուլ

Арине Родиновне

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Մանկություն և պատանեկություն

Родился 7 октября 1952 года в Ленинграде. Согласно собственному ответу во время переписи населения, русский по национальной принадлежности․ Отец Путина, Владимир Спиридонович Путин (23.2.1911 — 2.8.1999) — участник Великой Отечественной войны (боец 330-го стрелкового полка 86-й дивизии Красной армии, воевал, защищая Невский пятачок, был тяжело ранен), до войны служил на подводном флоте, после войны мастер на заводе им. Егорова. Мать, Мария Ивановна Шеломова (1911—1998), также работала на заводе, пережила блокаду Ленинграда. Дед, Спиридон Иванович Путин, был известным поваром, готовившим для высших партийных и государственных чинов; ему приходилось готовить для Ленина и Сталина.

Предки В. В. Путина по отцовской и материнской линии (Путины, Шеломовы, Чурсановы, Буяновы, Фомины и другие) на протяжении, по меньшей мере, 300 лет были крестьянами Тверского уезда. Наиболее ранний известный предок В. В. Путина упомянут в 1627/1628 годах в писцовой книге Тверского уезда. Это Яков Никитин — бобыль деревни Бородино прихода села Тургиново, вотчины боярина Ивана Никитича Романова, дяди царя Михаила Федоровича.

Владимир был третьим сыном в семье — двое старших братьев, родившихся ещё в 1930-х годах, умерли в детстве. В 2012 году стало известно, что одного из братьев звали Виктором, родился он в 1940 году и умер в 1942-м от дифтерии. Похоронен на Пискарёвском кладбище. Второго брата звали Алик (Альберт), и он умер ещё до войны.

Վլադիմիր Պուտինը մոր հետ՝ 6 տարեկան հասակում, 1958թ

Վլադիմիր Պուտինի ծնողների գերեզմանը Սերաֆիմովսկի գերեզմանատանը

Ծնվել է 1952 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Լենինգրադում։ Համաձայն մարդահամարի ժամանակ իր պատասխանի՝ ազգությամբ ռուս է։ Պուտինի հայրը՝ Վլադիմիր Սպիրիդոնովիչ Պուտինը (23.2.1911 - 2.8.1999), Հայրենական Մեծ պատերազմի մասնակից է (Կարմիր բանակի 86-րդ դիվիզիայի 330-րդ հրաձգային գնդի մարտիկ, կռվել է պաշտպանելով Նևսկի հրապարակը, ծանր վիրավորվել է), մինչ պատերազմը ծառայել է ստորջրյա նավատորմում, պաետրազմից հետո՝ վարպետ Եգորովի անվան գործարանում։ Մայրը՝ Մարիա Իվանովնա Շեմելովան (1911-1998), նույնպես աշխատել է գործարանում, վերապրել է Լենինգրադի շրջափակումը։ Պապը՝ Սպիրիդոն Իվանովիչ Պուտինը, հայտնի խոհարար էր, ով պատրաստում էր բարձր կուսակցական և պետական պաշտոնյաների համար. նա մինչև անգամ աշխատել է Լենինի և Ստալինի համար։

Վ.Վ.Պուտինի թե՛ հայրական, թե՛ մայրական կողմի նախնիները (Պուտինները, Շելոմովները, Չուրսանովները, Բույանովները և այլք) առնվազն 300 տարիների ընթացքում եղել են Տվերյան կոմսության գյուղացիներ։ Վ.Վ.Պուտինի ամենավաղ հայտնի նախնին հիշատակված է 1627-1628 թթ. Տվերյան կոմսության գրամատյանում։ Յակով Նիկիտինը Բորոդինո ծխի Տուրգինովո գյուղի հիմնաբնակիչն էր՝ ցար Միխայիլ Ֆեոդորովիչի հորեղբայր Իվան Նիկիտիչ Ռոմանովի կալվածատերը։

Վլադիմիրը ընտանիքի երրորդ որդին էր. դեռևս 1930-ականներին ծնված երկու ավագ եղբայրները մահացել են մանուկ հասակում։ 2012 թվականին հայտնի դարձավ, որ մի եղբոր անունը Վիկտոր էր, ծնվել է 1940 թվականին և մահացել 1942 թվականին դիֆտերիայից։ Թաղված է Պիսկարովյան գերեզմանատանը։ Երկրորդ եղբոր անունը Ալիկ (Ալբերտ) էր, և նա մահացել է մինչ պատերազմը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Aram1985	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թաուեր

ռուսերեն հոդված

Հիմնում

Основание крепости Тауэр приписывается Вильгельму I. После нормандского завоевания Англии, Вильгельм I принялся возводить оборонительные замки для устрашения покорённых англосаксов. Одним из самых больших в 1078 году стал Тауэр. Деревянный форт заменили громадной каменной постройкой — Великим Тауэром, представляющим собой четырёхугольное сооружение, размерами 32 х 36 метров, высотой около 30 метров. Когда позднее новый король Англии приказал побелить здание, оно получило название Белый Тауэр (White Tower), или Белая башня. Впоследствии, при короле Ричарде Львиное сердце, были возведены ещё несколько башен различной высоты и два ряда мощных крепостных стен. Вокруг крепости был вырыт глубокий ров, делающий её одной из самых неприступных крепостей в Европе.

Թաուեր ամրոցի հիմնումը կապվում է Վիլհելմ Առաջինի անվան հետ։ Նորմանդացիների կողմից Անգլիան գրավելուց հետո Վիլհելմ Ա-ն ձեռնամուխ եղավ պաշտպանական ամրոցների կառուցմանը՝ ի սարսափ նվաճված անգլոսաքսերի։ Մեծագույններից մեկը 1078 թվականին դարձավ Թաուերը։ Փայտյա նավահանգիստը փոխարինեցին հսկայական քարե կառույցով՝ Մեծ Թաուերով, որն իրենից ներկայացնում էր քառանկյուն կառույց՝ 32մ х 36մ, 30 մետր բարձրությամբ։ Երբ ավելի ուշ Անգլիայի նոր թագավորը հրամայեց սպիտակ ներկել կառույցը, այն ստացավ Սպիտակ Թաուեր (White Tower) կամ Սպիտակ աշտարակ անվանումը։ Արդյունքում Ռիչարդ Առյուծասրտի օրոք կառուցվեցին տարբեր բարձրության ևս մի քանի աշտարակներ և երկու շարք ամուր պարսպապատեր։ Ամրոցի շուրջը փորվեց խորունկ խրամ, որը այն դարձրեց Եվրոպայի ամենաանառիկ ամրոցներից մեկը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Aram1985 (քննարկում) 22։40, 14 Փետրվարի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կինոնկար

ռուսերեն հոդված

Կինոֆիլմ

Տե՛ս նաև՝ Կինոարտադրություն

Кинофи́льм — последовательность фотографических изображений, снятых с определённой частотой на фотоплёнке с помощью специального устройства (кинокамеры) и предназначенный для проекции (с той же частотой) полученных изображений на экран. Различают узкоплёночные (любительские) кинофильмы, снятые на кинолентах шириной 8 или 19 мм и профессиональные, снятые на киноплёнке 16 или 35 мм шириной обычным объективом или с помощью специальной широкоформатной насадки, позволяющей изменить соотношение сторон не меняя размеров кадрового окна кинокамеры и кинопроектора. Изначально кинофильм был «немым», то есть представлял последовательность кадров, снятых на чёрно-белую киноплёнку. «Великий немой» демонстрировали в кинотеатрах под аккомпанемент тапёра. Совершенствование технологий позволило осуществлять запись звука на киноплёнку (оптическая запись) или магнитную ленту, нанесенную на позитивную плёнку — в конце 1930-х годов началась эра звукового кино. Кроме того, появилась цветная фото- и киноплёнка.

Фильмопроизводство — подавляющее большинство фильмов создаётся коллективами творческих работников и технических специалистов на специализированных киностудиях с использованием в процессе постановки разнообразные средства кинотехники, съёмки в киносъёмочных павильонах, на натурных площадках и так далее. Кроме того, кинофильмы для научных, технических и учебных целей нередко изготавливаются в кинолабораториях научно-исследовательских институтов и учебных заведений. Любительские — фильмы, которые снимаются отдельными кинолюбителями, а также на любительских киностудиях, созданных при клубах, учебных заведениях и предприятиях.

Շարժանկարը լուսանկարների հաջորդականություն է՝ նկարահանված որոշակի հաճախականությամբ հատուկ սարքի (կինոխցիկ) օգնությամբ ֆոտոժապավենի վրա և նախատեսված ստացված պատկերները էկրանին (նույն հաճախականությամբ) արտածելու համար։ Տարբերակում են նեղժապավեն (սիրողական) կինոֆիլմեր՝ նկարահանված 8մմ կամ 19մմ լայնությամբ կինոժապավենի վրա, և պրոֆեսիոնալ կինոֆիլմեր՝ նկարահանված 16մմ կամ 35մմ լայնությամբ կինոժապավենի վրա սովորական օբյեկտիվով կամ հատուկ լայնաֆորմատ դրածոյի օգնությամբ, որը թույլ է տալիս փոփոխել կողմերի հարաբերակցությունը՝ չփոխելով կինոխցիկի և կինոարտածիչի կադրային պատուհանի չափսերը։ Ի սկզբանե շարժանկարը «համր» էր, այսինքն ներկայացնում էր կադրերի հաջորդականությունը՝ նկարահանված սև-սպիտակ կինոժապավենի վրա։ «Մեծն համրին» կինոթատրոններում ներկայացնում էին դաշնակահարի նվագակցությամբ։ Տեխնոլոգիաների արդիականացումը թույլ տվեց իրականացնել ձայնագրումը կինոժապավենի (օպտիկական ձայնագրում) կամ մագնիսական ժապավենի վրա՝ կատարված դրական ժապավենի վրա. 1930-ական թթ. վերջերին սկսվեց ձայնային շարժանկարի դարաշրջանը։ Բացի այդ, հայտնվեցին գունավոր ֆոտո և կինոպաժավենները։

Ֆիլմերի ճնշող մեծամասնությունը ստեղծվում է ստեղծագործական աշխատողների և տեխնիկական մասնագետների կողմից հատուկ մասնագիտացված կինոստուդիաներում՝ նկարահանման գործընթացում օգտագործելով կինոտեխնիկայի տարբեր միջոցներ, նկարահանման տաղավարներ, բնական հարթակներ և այլն։ Բացի այդ, գիտական, տեխնիկական և ուսումնական նպատակներով ֆիլմերը պատրաստվում են ուսումնական հաստատություններում և գիտահետազոտական ինստիտուտների կինոլաբորատորիաներում։ Սիրողական ֆիլմերը նկարահանվում են առանձին կինոսերների, ինչպես նաև ակումբներին, ուսումնական հաստատություններին կից սիրողական կինոստուդիաների կողմից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան (քննարկում) 23։00, 14 Փետրվարի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կրթություն

ռուսերեն հոդված

Միջնակարգ կրթություն

В развитых странах среднее образование, начиная с XX века, является обязательным и всеобщим. Возраст окончания среднего образования обычно приближен к наступлению совершеннолетия, после чего образование либо завершается, либо продолжается в высшей школе, учреждениях профессионального образования и других о

Զարգացած երկրներում սկսած 20-րդ դարից միջնակարգ կրթությունը համարվում է պարտադիր և ընդհանուր։ Միջնակարգ կրթության ավարտի տարիքը հիմնականում մոտենում է չափահասության տարիքին, որից հետո կրթությունը կա՛մ ավարտվում է, կա՛մ շարունակվում բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում, արհեստագործական ուսումնարաններում և այլն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Aram1985	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Ру́аль Э́нгельбрегт Гра́внинг А́мундсен (норв. Roald Engelbregt Gravning Amundsen; 16 июля 1872 — 18 июня 1928) — норвежский полярный путешественник и рекордсмен, «Наполеон полярных стран» по выражению Р. Хантфорда.

Первый человек, достигший Южного полюса (14 декабря 1911 года). Первый человек (совместно с Оскаром Вистингом), побывавший на обоих географических полюсах планеты. Первый путешественник, совершивший морской переход Северо-Западным проходом (по проливам Канадского архипелага), позднее совершил переход Северо-Восточным путём (вдоль берегов Сибири), впервые замкнув кругосветную дистанцию за Полярным кругом. Один из пионеров применения авиации — гидросамолётов и дирижаблей — в арктических путешествиях. Погиб в 1928 году во время поисков пропавшей экспедиции Умберто Нобиле. Имел награды многих стран мира, в том числе высшую награду США — Золотую медаль Конгресса, его именем названы многочисленные географические и иные объекты.

Ռուալ Էնգելբերգ Գրավնինգ Ամունդսեն, նորվեգացի բևեռախույզ և ռեկորդակիր, ըստ Ռ.Հանթֆորդի՝ «բևեռային երկրների Նապոլեոն»։

Առաջին մարդը, որ հասել է Հարավային բևեռ (1911 թվականի դեկտեմբերի 14), Օսկար Վիստինգի հետ եղել է Երկրի երկու աշխարհագրական բևեռներում։ Առաջին ճանապարհորդն է, որ կատարել է ծովային անցում Հյուսիս-Արևմտյան անցումով (Կանադական արշիպելագի նեղուցներով), իսկ ավելի ուշ Հյուսիս-Արևելյան ճանապարհով (ընդհուպ Սիբիրի ափերը)՝ առաջին անգամ փակելով Բևեռային շրջանի շուրջերկրյա տարածությունը։ Արկտիկական ճանապարհորդություններում ավիացիայի՝ հիդրոինքնաթիռներ և դիրիժաբլներ, օգտագործման պինոներներից էր։ Զոհվել է 1928 թվականին Ումբերտո Նոբիլեի կորած արշավախմբի որոնումների ժամանակ։ Ուներ աշխարհի տարբեր երկրների պարգևներ, այդ թվում ԱՄՆ-ի բարձրագույն պարգևը՝ Կոնգրեսի Ոսկե մեդալը, նրա անունով են կոչվում բազմաթիվ աշխարհագրական և այլ օբյեկտներ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան (քննարկում) 23։14, 14 Փետրվարի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Սոցիոլոգիական տվյալներ

До 1991 года русский язык был языком межнационального общения СССР, де-факто исполняя функции государственного языка. Продолжает использоваться в странах, ранее входивших в состав СССР, как родной для большей части населения и как язык межнационального общения. В местах компактного проживания эмигрантов из стран бывшего СССР (Израиль, Германия, Канада, США, Австралия и др.) выпускаются русскоязычные периодические издания, работают радиостанции и телевизионные каналы, открываются русскоязычные школы, где активно преподают русский (например, Шевах-Мофет). В Израиле русский язык изучается в старших классах некоторых средних школ как второй[37] иностранный язык. В странах Восточной Европы до конца 80-х годов XX века русский язык был основным иностранным языком в школах.

В социологическом исследовании Института Гэллапа (Gallup, Inc), посвящённом отношению к русскому языку в постсоветских государствах; 92 % населения в Белоруссии, 83 % на Украине, 68 % в Казахстане и 38 % в Киргизии выбрали русский язык для заполнения анкеты при проведении опроса. Институт обозначил этот раздел исследования как «Russian as the Mother Tongue» (Русский язык как родной язык). Словесные построения вопросов и практические сложности проведения опросов могли внести ошибки или предвзятость в результаты.

По данным, опубликованным в журнале «Language Mounthly» (№ 3 стр. 17 за 1997 г.), по подсчетам американского исследователя Дж. Вебера, по всему миру в 1990-х годах владело русским языком 297 млн человек (что ставило его на 5-е место по распространённости), из них 160 млн считали его родным (8-е место в мире). Русский язык — один из шести официальных языков ООН.

Общее количество русскоязычных в мире по оценке 1999 года — около 167 млн[40], ещё около 110 млн человек владеют русским языком как вторым.

На русском языке были произнесены первые слова в космосе. 12 апреля 1961 года в 9։52 при проверке связи во время пилотируемого полёта в космическое пространство, Ю. А. Гагарин произнёс։ «Самочувствие отличное. Слышу вас отлично. Полёт проходит хорошо.» В настоящее время русский язык неофициально является языком международного общения при пилотируемых полётах на околоземной орбите. Разговорный русский язык обязательно изучают все работающие на МКС космонавты.

Մինչև 1991 թվականը ռուսերենը եղել է ԽՍՀՄ-ի ազգամիջյան հաղորդակցման լեզու՝ դե-ֆակտո կատարելով պետական լեզվի գործառույթները։ Շարունակում է օգտագործվել նախկին ԽՍՀՄ երկրներում, որտեղ բնակչության մեծ մասի համար այն որպես մայրենի և որպես ազգամիջյան հաղորդակցման լեզու է հանդիսանում։ Նախկին ԽՍՀՄ երկրներից Իսրայել, Գերմանիա, Կանադա, ԱՄՆ, Ավստրալիա և այլ երկրներ գաղթածներն իրենց բնակավայրերում թողարկվում են ռուսերեն պարբերականներ, գործում է ռադիոկայան և հեռուստատեսային ալիքներ, բացվում են ոուսալեզու դպրոցներ, որտեղ ակտիվորեն դասավանդում են ռուսերեն (օրինակ, Շեվախ-Մոֆետ)։ Իսրայելում ռուսաց լեզու սովորում են ավագ դասարաններում, որոշ միջնակարգ դպրոցներում էլ՝ որպես երկրորդ օտար լեզու։ Արևելյան Եվրոպայի երկրներում մինչև 20-րդ դարի 80-ական թվականները դպրոցներում ռուսաց լեզուն հիմնական օտար լեզուն էր։

Գելլապա (անգլ.՝ Gallup, Inc.) ինստիտուտում անցկացված սոցոլոգիական ուսումնասիրության համաձայն` հետխորհրդային պետություններից Բելառուսի բնակչության 92%-ը, Ուկրաինայի՝ 83%-ը, Ղազախստանի՝ 68%-ը և Ղրղզստանի 38%-ը ընտրել են ռուսերենը հարցման հայտը լրացնելու համար։ Ինստիտուտը հետազոտությունների այս բաժինը կոչեց «Russinan as the Mother Tongue» (Ռուսերենը որպես մայրենի լեզու)։

«Language Mounthly» ամսագրի հրապարակված տվյալներով (№3, էջ 17, 1997 թ.), ամերիկյան հետազոտող Ջ.Վեբերի հաշվարկներով, ամբողջ աշխարհում 1990-ական թվականներին ռուսներին տիրապետում էր 297 միլիոն մարդ (ինչը նրան 5-րդ տեղն էր դնում աշխարհում ըստ տարածվածության), որից 160 միլիոնը համարում էին ռուսերենը մայրենի (8-րդ տեղը աշխարհում)։ Ռուսերենը համարվում է նաև ՄԱԿ-ի վեց պաշտոնական լեզուներից մեկը։

1999 թվականի տվյալներով աշխարհում հաշվվում էր 167 մլն ռուսախոս, ևս շուրջ 110 մլն մարդ տիրապետում է ռուսերենին որպես երկրորդ լեզու։

Ռուսերեն են ասվել նաև առաջին բառերը տիեզերքում։ 1961 թվականի ապրիլի 12-ին ժամը 9։52 կապի ստուգման նպատակով դեպի տիեզերք թռիչքի ժամանակ Յուրի Գագարինը ասել է. «Ինքնազգացողությունս գերազանց է: Ես ձեզ լավ եմ լսում: Թռիչքը ընթանում է լավ»։ Այժմ ռուսաց լեզուն ոչ պաշտոնապես հանդիսանում է միջազգային շփման լեզու՝ տիեզերական կառավարվող թռիչքների ժամանակ։ Միջազգային տիեզերական կայանում աշխատող բոլոր տիեզերագնացներն ուսումնասիրում են խոսակցական ռուսերեն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Շնչառություն

ռուսերեն հոդված

Մարդու շնչառություն

Взрослый человек, находясь в состоянии покоя, совершает в среднем 14 дыхательных движений в минуту[1]. Вместе с тем, частота дыхания может претерпевать значительные колебания (от 10 до 18 за минуту)[1]. У детей частота дыхания составляет 20-30 дыхательных движений в минуту; у грудных детей — 30-40; у новорождённых — 40-60.

В течение одного вдоха (в спокойном состоянии) в лёгкие поступает 400—500 мл воздуха. Этот объём воздуха называется дыхательным объёмом (ДО). Такое же количество воздуха поступает из лёгких в атмосферу в течение спокойного выдоха. Максимально глубокий вдох составляет около 2000 мл воздуха. Максимальный выдох также составляет около 2000 мл.

После максимального выдоха в лёгких остаётся воздух в количестве около 1500 мл, называемый остаточным объёмом лёгких. После спокойного выдоха в лёгких остаётся примерно 3000 мл. Этот объём воздуха называется функциональной остаточной ёмкостью (ФОЁ) лёгких.

Благодаря ФОЁ в альвеолярном воздухе поддерживается относительно постоянное соотношение содержания кислорода и углекислого газа, так как ФОЁ в несколько раз больше ДО. Только 2/3 ДО достигает альвеол, который называется объёмом альвеолярной вентиляции.

Взрослый человек (при дыхательном объёме 0,5 литра и частоте 14 дыхательных движений в минуту) пропускает через лёгкие 7 литров воздуха в минуту. В состоянии физической нагрузки минутный объём дыхания может достигать 120 литров в минуту.

Соотношение вдоха и выдоха по времени 1։2 — 1։3.[источник не указан 1094 дня]

Без дыхания человек обычно может прожить до 5-7 минут, после чего наступают потеря сознания, необратимые изменения в мозге и смерть.

Дыхание — одна из немногих способностей организма, которая может контролироваться сознательно и неосознанно. При частом и поверхностном дыхании возбудимость нервных центров повышается, а при глубоком — наоборот, снижается. Люди с ослабленной нервной системой дышат на 12 % чаще, чем люди с сильной нервной системой [источник не указан 1054 дня].

Виды дыхания։ глубокое и поверхностное, частое и редкое, верхнее, среднее (грудное) и нижнее (брюшное).

Особые виды дыхательных движений наблюдаются при икоте и смехе.

Չափահաս մարդը հանգիստ վիճակում մեկ րոպեում կատարում է միջինը 14 շնչառական շարժում։ Չնայած դրան, շնչառության հաճախականությունը կարող է ենթարկվել էական տատանումների՝ հասնելով րոպեում 10-ից մինչև 18-ի։ Երեխաների մոտ շնչառության հաճախականությունը կազմում է 20-30 շնչառական շարժում մեկ րոպեում, կրծքի երեխաների մոտ՝ 30-40, նորածինների մոտ՝ 40-60։

Մեկ ներշնչման ընթացքում (հանգիստ վիճակում) թոքեր է թափանցում 400-500 մլ օդ։ Օդի այս ծավալը կոչվում է շնչառական ծավալ (ՇԾ)։ Հանգիստ արտաշնչման ընթացքում նույն ծավալի օդ թոքերից դուրս է գալիս մթնոլորտ։ Ամենախորը ներշնչումը կազմում է մոտ 2000 մլ օդ, իսկ առավելագույն արտաշնչումը՝ 2000 մլ։

Առավելագույն արտաշնչումից հետո թոքերում մնացած օդի ծավալը մոտ 1500 մլ է, որն անվանվում է թոքերի մնացորդային ծավալ (ՄԾ)։ Հանգիստ արտաշնչումից հետո թոքերում մնում է մոտավորապես 3000 մլ օդ։ Օդի այս ծավալը կոչվում է թոքերի ֆունկցիոնալ մնացորդային ծավալ (ՖՄԾ)։

Շնորհիվ է ֆունկցիոնալ մնացորդային ծավալի ալվեոլային օդում պահպանվում է թթվածինի և ածխաթթու գազի հարաբերականորեն կայուն հարաբերակցությունը, քանի որ ֆունկցիոնալ մնացորդային ծավալը մի քանի անգամ ավելի շատ է քան շնչառական ծավալը։ Միայն մինչև 2/3-ը շնչառական ծավալը հասնում է ալվեոլին, որը կոչվում է ՝ ալվեոլային օդափոխության ծավալ։

Չափահաս մարդը (շնչառական ծավալը՝ 0,5 լիտր և րոպեում 14 շնչառական շարժումների հաճախականությամբ) թոքերի միջով անց է կացնում րոպեում 7 լիտր օդ։ Ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության վիճակում շնչառության ծավալը կարող է հասնել մեկ րոպում 120 լիտրի։ Ներշնչման և արտաշնչման հարաբերակցությունը ըստ ժամանակի՝ 1։2 - 1։3 է։

Առանց շնչառության մարդը սովորաբար կարող է ապրել մինչև 5-7 րոպե, որից հետո վրա է հասնում գիտակցության կորուստ, գլխուղեղում անդառնալի փոփոխություններ և ապա՝ մահ։

Շնչառությունը` մեր օրգանիզմի այն սակավաթիվ ընդունակություններից մեկն է, որը կարող է վերահսկվել և գիտակցաբար, և անգիտակցաբար։ Հաճախակի և մակերեսային շնչառության ժամանակ նյարդային կենտրոնների դրդելիությունը բարձրանում է, իսկ խորի ժամանակ ընդհակառակը` նվազում։ Թուլացված նյարդային համակարգով մարդիկ շնչում են 12% - ով ավելի, քան ուժեղ նյարդային համակարգով մարդիկ։

Շնչառության տեսակները. խորը և մակերեսային, հաճախակի և հազվադեպ, վերին, միջին (կրծքի) և ստորին (որովայնային)։ Հատուկ տեսակի շնչառական շարժումներ են նկատվում զկրտալու և ծիծաղելու ժամանակ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Մանկություն և պատանեկություն

Семья Путиных жила в коммунальной квартире без всяких удобств в Басковом переулке (дом 12) в Ленинграде, в этой квартире Путин проживал вплоть до работы в КГБ СССР. Уже став президентом, Путин рассказывал, что с детства увлекался советскими фильмами о разведчиках и мечтал работать в органах государственной безопасности. С признательностью отзывался о возможностях для становления и развития, которые в те годы предоставляла молодому человеку советская власть.

В 1960—1965 годах Владимир Путин учился в школе-восьмилетке № 193. После поступил в среднюю школу № 281 (спецшкола с химическим уклоном на базе технологического института), которую он окончил в 1970 году.

В 1970—1975 годах учился на международном отделении юридического факультета Ленинградского государственного университета (ЛГУ). В ЛГУ вступил в КПСС. Из этой запрещённой в 1991 году партии не выходил. Во время учёбы впервые встретил Анатолия Собчака, в то время доцента ЛГУ. Тема диплома — «Принцип наиболее благоприятствуемой нации» (научный руководитель Л. Н. Галенская, кафедра международного права).

Պուտինների ընտանիքն ապրում էր առանց որևէ հարմարության կոմունալ բնակարանում՝ Լենինգրադում՝ Բասկովյան նրբանցք տուն 12-ում։ Այս բնակարանում Պուտինն ապրել է մինչ ԽՍՀՄ-ի ԱԱԿ-ում աշխատանքի անցնելը։ Դառնալով նախագահ՝ Պուտինը պատմում էր, որ մանկուց տարված էր հետախույզների մասին խորհրդային ֆիլմերով և երազում էր աշխատել պետական անվտանգության համակարգում։ Շնորհակալությամբ արձագանքում էր այն տարիներին խորհրդային իշխանության կողմից երիտասարդին տրամադրված կայացման և առաջխաղացման հնարավորություններին։

1960-1965 թվականներին Վլադիմիր Պուտինը սովորել է համար 193 ութնամյա դպրոցում, որից հետո ընդունվել է համար 281 միջնակարգ դպրոց (տեխնոլոգիական ինստիտուտի հենքի վրա քիմիական թեքումով հատուկ դպրոց), որն ավարտել է 1970 թվականին։

1970-1975 թվականներին սովորել է Լենինգրադի պետական համալսարանի (ԼՊՀ) իրավաբանական ֆակուլտետի միջազգային բաժնում։ ԼՊՀ-ում ընդունվեց ԽՄԿԿ շարքերը։ 1991 թվականին այս արգելված կուսակցությունից դուրս չեկավ։ Ուսումնառության ժամանակ առաջին անգամ հանդիպեց Անատոլի Սոբչակին, ով այն ժամանակ դոցենտ էր ԼՊՀ-ում։ Դիպլոմային աշխատանքի թեման է եղել «Ամենաարտոնյալ ազգի սկզբունքը» (գիտական ղեկավար՝ Լ. Ն. Գալենսկայա, միջազգային իրավունքի ամբիոն)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Ծագում և ընտանիք

Генеалогия рода Амундсенов может быть прослежена с XVII века։ это были крестьяне с острова Асмалёй на границе Норвегии и Швеции. Прадед Руаля смог приобрести землю на материке под Шебергом. Дед Руаля был первым в роду, кто носил фамилию Амундсен, отец Руаля — Йенс Амундсен (1820—1886) — был четвёртым из 12 детей. Братья Амундсен, занимаясь морской торговлей, владели общей усадьбой в Борге, недалеко от Сарпсборга, где река Гломма впадала в Скагеррак. К 1880-м годам во владении семьи было 20 парусников и пароход, имелась даже собственная судоверфь.

Йенс Амундсен разбогател во время Крымской войны, поставляя британским и французским войскам зерно и солому; его парусник «Феникс» во время осады Севастополя использовался для размещения английских офицеров. В 1866 году он совершил рейс из Китая на Кубу, доставив на сахарные плантации 300 китайских кули. О его характере свидетельствует следующий эпизод։ во время плавания кули взбунтовались, но всё закончилось тем, что Й. Амундсен принудил их повесить вожака.

В 1863 году, в возрасте 43 лет он женился на дочери таможенного чиновника Ханне Хенрике Густаве Салквист. В семье было четверо детей — все сыновья։

1. Йенс Уле Антони (семейное прозвище «Тони»), родился в январе 1866 года в море во время бунта китайских кули. Рано проявил предпринимательские способности, занимался также изобретательством։ разработал собственные технологии производства маргарина и сухого молока.
2. Густав Салквист, родился 7 июня 1868 года. Получил военное образование, в 1902 году дослужился до звания лейтенанта.
3. Леон, родился 4 сентября 1870 года. Окончил коммерческую гимназию, с 1892 года жил во Франции, где занялся торговлей вином. До разрыва с Руалем исполнял роль его личного поверенного в делах.
4. Руаль, родился 16 июля 1872 года.

Ամունդսենի ծագումնաբանությունը կարելի է սկսել 17-րդ դարից. նախնիները գյուղացիներ էին Նորվեգիայի և Շվեդիայի սահմանում գտնվող Ասմալեյ կղզուց։ Ռուալի նախապապը կարողացավ հող գնել մայրցամաքում՝ Շեբերգի մոտ։ Ռուալի պապը տոհմում առաջինն էր, ով կրում էր Ամունդսեն ազգանունը, հայրը՝ Յենս Ամունդսենը (1820-1886), ընտանիքի 12 երեխաներից չորրորդն էր։ Ամունդսեն եղբայրները, զբաղվելով ծովային առևտրով, ընդհանուր առանձնատուն ունեին Բորգեում՝ Սարպսբորգից ոչ հեռու, որտեղ Գլոմա գետը թափվում էր Սկագերակ գետը։ 1880-ական թվականներին ընտանիքը տիրապետում էր 20 առագաստանավի և շոգենավի, նույնիսկ՝ սեփական նավահանգստի։

Յենս Ամունդսենը հարստացավ Ղրիմյան պատերազմի ժամանակ՝ բրիտանական և ֆրնասիական զորքերին հացահատիկ և հարդ մատակարարելով։ Նրա «Փյունիկ» առագաստանավը Սևաստոպոլի շրջափակման ժամանակ օգտագործվում էր անգլիական սպաներին տեղափոխելու նպատակով։ 1866 թվականին նա ուղերթ կատարեց Չինաստանից Կուբա՝ շաքարի պլանտացիաներ հասցնելով 300 չինացի կուլիների։ Նրա բնավորության մասին պատկերացում է տալիս հետևյալ միջադեպը. ուղերթի ժամանակ կուլիներն ապստամբում են, բայց ամեն բան վերջանում է նրանով, որ Յ.Ամունդսենը հրամայում է կախաղան բարձրացնել նրանց առաջնորդին։

1863 թվականին 43 տարեկանում նա ամուսնանում է մաքսային պաշտոնյայի դստեր՝ Հաննե Հենրկե Գուստավե Սալկվիստի հետ։ Ընտանիքում ծնվում է 4 երեխա, չորսն էլ տղա՝

1. Յենս Ուլե Անտոնի (ընտանեկան մականունը «Թոնի»), ծնվել է 1866 թվականի հունվարին ծովում՝ չինացի կուլիների ապստամբության ժամանակ։ Վաղ հասակում ցուցաբերում է ձեռնարկատիրական ունակություններ, զբաղվել է նաև գյուտարարությամբ՝ մշակել է մարգարինի և չոր կաթի արտադրության սեփական տեխնոլոգիաներ։
2. Գուստավ Սալկվիստը ծնվել է 1868 թվականի հուլիսի 7-ին։ Ստացել է ռազմական կրթություն, 1902 թվականին ծառայել է մինչ լեյտենանտի կոչում։
3. Լեոնը ծնվել է 1870 թվականի սեպտեմբերի 4-ին։ Ավարտել է առևտրային գիմնազիան, 1892 թվականից ապրել է Ֆրանսիայում, որտեղ զբաղվել է գինու առևտրով։ Մինչ Ռուալի հետ բաժանումը կատարել է նրա անձնական հավատարմատարի պաշտոնը։
4. Ռուալը ծնվել է 1872 թվականի հուլիսի 16-ին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Արված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Կենսագրություն

Родился в округе Пера (тур. Pera), Константинополь, в семье дворцового часовщика. Его отец, Геворг, был любителем искусства, всячески поддерживал талантливого сына в стремлении получить музыкальное образование. Уже в возрасте 15-16 лет молодой Чухаджян привлёк внимание музыкального сообщества своим исполнением фортепианных композиций. В дальнейшем развитию его музыкальных способностей способствовал композитор Габриэль Еранян. Профессиональное музыкальное обучение началось под руководством итальянского пианиста Ч. Мандзони, у которого Чухаджян брал уроки фортепиано и теории музыки в течение нескольких лет. По совету последнего он отправился в Италию для совершенствования образования — в 1861—1864 учился в Милане. Так Чухаджян стал одним из первых армянских композиторов, получивший высшее музыкальное образование в Европе. Через некоторое время после возвращения из Италии композитор женился на певице Аник Абазян. С этого периода занимался также преподавательской деятельностью.

В 1860-х годах начал бороться вместе с другими передовыми представителями армянского населения Турции за развитие своей национальной культуры являясь главой прогрессивно настроенных музыкантов-армян, которые пропагандировали передовую европейскую музыкальную культуру, формы организации музыкального образования а также музыкально-общественной жизни. Принимал участие в организации армянских музыкальных обществ, в частности, сотрудничал с музыкальной организацией «Армянская лира» — первой в своем роде в музыкальной истории Ближнего Востока, и вместе с Габриэлем Ераняном участвовал в организации музыкального журнала «Армянская лира» (1861—1864). Принимал активное участие в организации общедоступных концертов, читал лекции, руководил армянским оркестром округа Хасгюх Константинополя.

В 1872 году Чухаджян становится основоположником армянского музыкального театра. С 1877 года возглавлял музыкально-театральную труппу. Организовал «Театр оттоманской оперы», которая позже была названа «Армянская труппа турецкой оперетты». Сотрудничал с музыкальным театром «Гусанергакан», особо плодотворным было однако его сотрудничество с театром «Аревелян татрон» (Восточный театр) Акопа Вардовяна, музыкальным руководителем которого он был в течение нескольких лет. В 1891—1892 годах композитор побывал в Париже, где были поставлены его оперетты. Французская пресса называла его «восточным Оффенбахом».

В 1896 году Чухаджян, из-за усилившихся антиармянских репрессий, вместе с семьей переехал из столицы в Измир. Вскоре после этого он скончался от рака в возрасте 61 года. Из-за скоротечной болезни и кончины композитора его последнее музыкально-театральное произведение остаётся не завершённым. В последние годы жизни жил в нищете, похороны Чухаджяна были организованы «Обществом для нуждающихся». О его смерти армянская газета «Мшак» с горечью писала։ «Смерть в бедности и славные похороны».

Одна из его учениц так описывает Чухаджяна։

- «Он отличался от всех, кого я знала. Он никогда не носил феску в помещении, его седеющие волосы напоминали о Бетховене. Он обладал неповторимым характером, горделивой осанкой и изящными манерами. Он хотел, чтобы его студенты вкладывали в игру всё сердце и душу. Альтруист и скромный человек, он всегда носил темно-серый фрак…» — (Massis weekly, may 31, 2008)

По случаю подписания Сан-Стефанского мира Чухаджян был награждён орденом святого Станислава императором всероссийским Александром II.

Похоронен на армянском кладбище Измира. Через два года после кончины композитора его ученик А. Синанян установил над могилой Чухаджяна его мраморный бюст.

Տիգրան Չուխաճյան

Ծնվել է Կոստանդնուպոլսի Բերա (թուրքերեն՝ Pera) թաղամասում արքունական ժամագործի ընտանիքում։ Հայրը՝ Գևորգը, արվեստի սիրահար էր, ամեն կերպ աջակցում էր տաղանդավոր որդուն ստանալ երաժշտական կրթություն։ Արդեն 15-16 տարեկանում պատանի Չուխաջյանը գրավեց երաժշտական հասարակության ուշադրությունն իր դաշնամուրային կատարումներով։ Հետագայում նրա երաժշտական ունակությունների զարգացմանն օժանդակեց կոմպոզիտոր Գաբրիել Երանյանը։ Մասնագիտական երաժշտական կրթությունը սկսվեց իտալացի դաշնակահար Չ.Մանձոնիի ղեկավարությամբ, ում մոտ տարիներ շարունակ Չուխաջյանը սովորում էր դաշնամուր և երաժշտության տեսություններ։ Վերջինիս խորհրդով նա մեկնում է Իտալիա՝ կրթությունը կատարելագործելու նպատակով. 1861-1864 թթ. սովորել է Միլանում։ Այսպիսով, Չուխաջյանը դարձավ հայ կոմպոզիտորներից առաջիններից մեկը, որը բարձրագույն երաժշտական կրթություն ստացավ Եվրոպայում։ Եվրոպայից վերադառնալուց որոշ ժամանակ անց կոմպոզիտորը ամուսնացավ երգչուհի Արևիկ Աբազյանի հետ։ Այս շրջանից սկսված զբաղվել է նաև մանկավարժական գործունեությամբ։

1860-ական թվականներին Թուրքիայի հայ ազգաբնակչության առաջադեմ ներկայացուցիչների հետ սկսեց պայքարել իր ազգային մշակույթի զարգացման համար՝ լինելով առաջին ագրեսիվ տրամադրված հայ երաժիշտներից մեկը, ով քարոզում էր առաջադեմ եվրոպական երաժշտական մշակույթը, երաժշտական կրթության կազմակերպման ձևերը, ինչպես նաև երաժշտական-հասարակական կյանքը։ Մասնակցում էր հայ երաժշտական միությունների կազմավորմանը, մասնավորապես, համագործակցում էր «Հայկական քնար» կազմակերպության հետ՝ — первой в своем роде в музыкальной истории Ближнего Востока իր տեսակի մեջ եզակի Մերձավոր Արևելքի երաժշտական պատմության մեջ, և Գաբրիել Երկանյանի հետ մասնակցում էր «Հայկական քնար» ամսագրի կազմակերպմանը (1861-1864)։ Մասնակցում էր հանրամատչելի համերգների կազմակերպմանը, դասախոսություններ էր կարդում, ղեկավարում էր Կոստանդնուպոլսի Խասգյուղ շրջանի հայկական նվագախումբը։

Տիգրան Չուխաջյան

1872 թվականին Չուխաջյանը դառնում է հայկական երաժշտական թատրոնի հիմնադիրը։ 1877 թվականից ղեկավարում է երաժշտական թատերախումբը։ Հիմնադրել է «Օտտոմանյան օպերայի թատրոնը», որն ավելի ուշ վերանվանվեց «Թուրքական օպերետի հայկական թատերախումբ»։Համագործակցում էր «Գուսաներգական» թատրոնի հետ, բայց ամենաբեղուն համագործակցությունը Հակոբ Վարդովյանի «Արևելյան թատրոնի» հետ էր, որի երաժշտական ղեկավարն էր տարիներ շարունակ։ 1891-1892 թվականներին կոմպոզիտորը լինում է Փարիզում, որտեղ բեմադրվեցին նրա օպերետները։ Ֆրանսիական մամուլը նրան կոչեց «արևելյան Օֆենբախ»։

Տիգրան Չուխաջյանը և Հակոբ Վարդովյանը, ծաղրանկար, 19-րդ դար

1896 թվականին Չուխաջյանը հակահայկական բռնությունների ուժեղացման հետևանքով մայրաքաղաքից տեղափոխվեց Իզմիր։ Դրանից շատ չանցած՝ 61 տարեկանում նա մահացավ քաղցկեղից։ Արագահաս հիվանդության և մահվան պատճառով նրա վերջին երաժշտական-թատերական ստեղծագործությունները մնում են անավարտ։ Կյանքի վերջին տարիներն անցկացրել է ծայրահեղ աղքատության մեջ։ Չուխաջյանի թաղումը կազմակերպվել է «Կարիքավորների միության» կողմից։ Նրա մահվան մասին «Մշակ» հայկական թերթը ցավով գրեց. «Մահ աղքատության մեջ և փառահեղ թաղում»։

Չուխաջյանի աշակերտուհիներից մեկը այսպես է նկարագրում Չուխաջյանին.

- «Նա տարբերվում էր իմ իմացած բոլոր մարդկանցից: Նա ներսում երբեք ֆես չէր կրում. նրա ճերմակող մազերը հիշեցնում էին Բեթհովենին: Նա ուներ անկրկնելի բնավորություն, հպարտ կեցվածքով և նրբակիրթ շարժուձևով: Նա ուզում էր, որ իր ուսանողները երաժշտության մեջ ներդնեին սիրտ ու հոգի: Այլասեր և համեստ մարդ, որը միշտ կրում է մուգ մոխրագույն ֆրակ …» — («Մասիս» շաբաթաթերթ, 31 մայիսի, 2008)

Սան-Ստեֆանոյի հաշտության պայմանագրի կնքման առիթով Չուխաջյանը ռուսական կայսր Ալեքսանդր 2-րդի կողմից պարգևատրվել է Սուրբ Ստանիսլավի շքանշանով։

Թաղված է Իզմիրի հայկական գերեզմանատանը։ Չուխաջյանի մահվանից երկու տարի անց նրա աշակերտ Ա. Սինանյանը նրա շիրիմի վրա տեղադրեց Չուխաջյանի մարմարյա կիսանդրին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ալցհայմերի հիվանդություն

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Врачи и философы Древней Греции и Рима связывали старость с ослаблением рассудка, однако лишь в 1901 году немецкий психиатр Алоис Альцгеймер отметил случай болезни, которая впоследствии была названа его именем. Анализ заболевания пятидесятилетней Августы Д. он опубликовал впервые в 1906 году, после того как пациентка, за которой он наблюдал, скончалась. В течение последующих пяти лет в медицинской литературе появилось еще одиннадцать похожих описаний, причём авторы некоторых из них уже использовали термин «болезнь Альцгеймера». Эмиль Крепелин был первым, кто назвал болезнь Альцгеймера самостоятельным заболеванием. В 1910 году он выделил её в качестве подтипа сенильной деменции в восьмом издании своего учебника по психиатрии, дав ей параллельное название «пресенильная деменция».

Диагноз болезни Альцгеймера на протяжении большей части двадцатого века ставили лишь относительно молодым пациентам, у которых первые симптомы деменции появились в возрасте от 45 до 65 лет. Терминология изменилась после проведённой в 1977 году конференции по болезни Альцгеймера, участники которой пришли к заключению, что клинические и патологические проявления пресенильной и сенильной деменций практически идентичны, хотя и не исключили существования этиологических различий. Постепенно диагноз стали ставить независимо от возраста, хотя какое-то время для описания болезни у лиц старше 65 лет всё ещё использовали термин «сенильная деменция Альцгеймерского типа» (SDAT), приберегая «классический» диагноз болезни Альцгеймера для более молодых. В итоге термин «болезнь Альцгеймера» был формально принят в медицинскую номенклатуру как название заболевания, диагностируемого независимо от возраста при наличии соответствующих симптомов, развивающихся характерным образом и сопровождающихся появлением типичных нейропатологических признаков.

Հին Հունաստանի և Հռոմի բժիշկներն ու փիլիսոփաները կապում էին ծերությունը գիտակցության թուլացման հետ, սակայն միայն 1901 թ. գերմանացի հոգեբան Ալոիս Ալցհեյմերը գրանցեց մի հիվանդության դեպք, որը հետագայում կոչվեց իր անունով։ Հիսունամյա Ավգուստա Դ.-ի հիվանդության վերլուծությունը նա հրապարակել է միայն 1906թ.-ին՝ հիվանդի մահից հետո։ Հետագա 5 տարվա ընթացքում բժշկական գրականության մեջ ի հայտ եկան ևս 11 նմանատիպ դեպքերի նկարագրություններ, ընդ որում՝ որոշ հեղինակներ արդեն կիրառում էին «Ալցհեյմերի հիվանդություն» տերմինը։ Էմիլ Կրեպելինը առաջինն էր, ով Ալցհեյմերի հիվանդությունը համարեց առանձին հիվանդություն։ 1910թ.-ին նա առանձնացրեց այն, որպես սենիլային դեմենցիայի (ծերունական թուլամտություն) ենթատիպ իր՝ հոգեբանության ութերորդ դասագրքում` տալով դրան «ենթասենիլային դեմենցիա» անվանումը։

Ալցհեյմերի հիվանդությունը 20-րդ դարում գրեթե միշտ ախտորոշում էին համեմատաբար երիտասարդ հիվանդների մոտ, որոնց մոտ առաջին ախտանիշներն հայտնվում էին 45-65 տարեկան հասակում։ Տերմինաբանությունը փոխվեց 1977 թ.-ին անցկացված Ալցհեյմերի հիվանդությանը նվիրված կոնֆերանսից հետո, որի մասնակիցները եկան այն եզրակացության, որ ենթասենիլային ու սենիլային դեմենցիաների կլինիկական և ախտաբանական դրսևորումները գրեթե համընկնում են, չնայած չի բացառվում նաև էթիոլոգիական (պատճառների) տարբերությունների առկայությունը։ Աստիճանաբար ախտորոշել սկսեցին անկախ տարիքից, չնայած որոշ ժամանակ 65 տարեկանից բարձր անձանց հիվանդության նկարագրման համար դեռևս օգտագործվում էր «Ալցհեյմերի տիպի սենիլային դեմենիցիա» տերմինը, «պահելով» Ալցհեյմերի հիվանդության «դասական» ախտորոշումը ավելի երիտասարդների համար։ Արդյունքում «Ալցհեյմերի հիվանդություն» տերմինը ձևականորեն ընդունվեց բժշկական անվանակարգության մեջ որպես հիվանդության տարատեսակ, որն ախտորոշվում էր անկախ տարիքից՝ բնորոշ ընթացք ունեցող և տիպիկ նյարդաբանական նշաններով ուղեկցվող համապատասխան ախտանիշների առկայության դեպքում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	GgGevorg	Ստուգված է

Մոծակ

ռուսերեն հոդված

Տարածվածություն

Комары широко распространены по всему земному шару и населяют все континенты, кроме Антарктиды. Наиболее широк ареал комара обыкновенного (Culex pipiens), который распространён повсюду, где встречается человек — его основная жертва. В тёплых и влажных тропических регионах, они активны в течение всего года, но в регионах с умеренным климатом они зимуют в течение холодного времени года. Арктические комары сохраняют активность на протяжение лишь нескольких недель в году, когда под действием тепла образуются бассейны воды термокарст в верхней части вечной мерзлоты. Тем не менее, за это время они успевают расплодиться в огромных количествах — стаи комаров могут принимать до 300 мл крови за сутки от каждого животного в стаде карибу. Яйца из штаммов комаров в умеренных широтах более устойчивы к негативному действию холода, чем штаммы из более тёплых климатических зон. Они даже могут переносить воздействие снега и действие отрицательных температур. Кроме того, взрослые особи могут выживать в течение всей зимы в условиях подходящих местообитаний (например, тёплые и влажные подвалы жилых домов).

Մոծակները ամբողջ երկրագնդում լայնորեն տարածված են և հանդիպում են բոլոր մայրցամաքներում, բացի Անտարկտիդայից։ Առավել մեծ է մոծակ սովորականի (լատին․՝ Culex pipiens) արեալը , որը տարածված է ամենուր որտեղ հանդիպում է մարդը՝ նրա հիմնական զոհը։ Տաք և խոնավ արևադարձային շրջաններում մոծակներն ակտիվ են ամբողջ տարվա ընթացքում, իսկ բարեխառն կլիմայով տարածաշրջանների սառը եղանակի ընթացքում՝ նրանք ձմեռում են։ Արկտիկական մոծակները տարվա ընթացքում պահպանում են իրենց ակտիվությունը միայն մի քանի շաբաթ, երբ ջերմության ազդեցությամբ սառցադաշտերի վրա կազմավորվում են ջրավազաններ։ Այնուամենայնիվ, այս ընթացքում նրանք հասցնում են բազմանալ հսկայական քանակությամբ. մոծակների խմբերը հյուսիսային եղջերուների հոտի յուրաքանչյուր կենդանուց մեկ օրում կարող են ներծծել մինչև 300 մլ արյուն։ Մոծակների ձվերը բարեխառն լայնություններում ավելի դիմացկուն են ցրտի բացասական գործոնների հանդեպ, քան տաք կլիմայական գոտիների մոծակների ձվերը։ Նրանք նույնիսկ կարող են դիմանալ ձյան և բացասական ջերմաստիճանի ազդեցությանը։ Բացի այդ, հասուն առանձնյակները կարող են գոյատևել ամբողջ ձմեռվա ընթացքում՝ համապատասխան բնակության պայմանների առկայության դեպքում (օրինակ՝ բնակելի տների ջերմ և խոնավ նկուղները)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դատարկություն	Ստուգված է

Աղավնազգիներ

ռուսերեն հոդված

Էվոլյուցիա

Семейство представляет собой довольно единообразную группу, все члены которой обладают общими морфологическими чертами и не проявляют явных родственных связей с другими семействами птиц. Другими словами, все голубиные чрезвычайно похожи друг на друга. Единственными птицами, имевшими близкое родство с голубиными, были дронты, последние представители которых вымерли (по вине человека) в XVII — XVIII веках.

Ископаемых останков птиц, имевших сходство с голубиными, найдено немного, однако все они также имеют явное отношение к данному семейству и не имеют общих признаков с другими птицами. Имелись предположения о родстве голубиных с рябками и попугаями, однако в первом случае их внешнее сходство связывают с конвергентной эволюцией, а во втором с похожими на попугаев чертами зубчатоклювого голубя (Didunculus strigirostris). Тем не менее, такое сходство возникло из-за схожего характера питания, нежели чем из-за общей эволюции.

Ընտանիքն իրենից ներկայացնում է բավականին նմանատիպ խումբ, որի բոլոր անդամները ունեն ընդհանուր ձևաբանական հատկանիշներ և չեն ցուցաբերում բացահայտ ազգակցական կապեր, այլ թռչնաընտանիքների հետ։ Այլ կերպ ասած, բոլոր աղավնիները չափազանց նման են միմյանց։ Միակ թռչունները, որոնք ունեն մոտ ազգակցական կապեր աղավնիների հետ, դրոնտները, վերջինիս ներկայացուցիչները ոչնչացել են (մարդու մեղքով) 17-18-րդ դարերում ։

Թռչունների մնացորդների գտածոներից, աղավնիներին նմանություն ունեցողներ հայտնաբերվել են քիչ, սակայն նրանք բոլորն ակնհայտ կապ ունեին տվյալ թռչնաընտանիքին և չունեն ընդհանուր հատկանիշներ այլ թռչունների ընտանիքների հետ։ Եղել են ենթադրություններ աղավնիների կապի մասին րյաբկեքի և թութակների հետ, սակայն առաջին դեպքում նրանց արտաքին նմանություններ հետ կապում է կոնվերգենցիոն էվոլյուցիայի հետ, իսկ երկրորդում` թութակի հետ նմանությունը կապված է սուրատամ աղավնու հետ (լատին․՝ Didunculus strigirostris)։ Այնուամենայնիվ, նման նմանություն առաջացել է ավելի շատ սննդի բնույթի համընկման պատճառով, քան ընդհանուր էվոլյուցիայի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դատարկություն	Ստուգված է

Ուղտեր

ռուսերեն հոդված

Տարածվածություն

Верблюды распространены только в зоне пустынь и сухих степей, они не могут жить в местностях с влажным климатом или в горах. В одомашненной форме оба вида верблюдов Старого Света распространены во многих областях Азии и Африки. Дромадеры встречаются на севере Африки до 1° южной широты, на Аравийском полуострове и в Центральной Азии. В XIX веке они были завезены в Австралию, где быстро приспособились к местным климатическим условиям и на сегодняшний день достигли количества 50 тысяч особей. Бактрианы распространены в регионах от Малой Азии до Маньчжурии. Всего в мире насчитывается около 19 миллионов верблюдов, из которых 14,5 миллионов живут в Африке. В одном лишь Сомали их насчитывается 7 миллионов, а в соседнем Судане — 3,3 миллиона.

Дикая форма дромадера вымерла, как предполагается, к началу нашей эры. Его наиболее вероятной прародиной был юг Аравийского полуострова, хотя ещё не до конца выяснено, был ли его предок дикой формой дромадера или же общим предком с бактрианом.

Н. М. Пржевальский в своей азиатской экспедиции впервые открыл существование диких двугорбых верблюдов хаптагаев, существование которых предполагалось, но оспаривалось. Дикие популяции бактриана всё ещё существуют в Синьцзян-Уйгурском автономном районе и в Монголии, где в трёх отделённых друг от друга популяциях живут около тысячи особей. В наше время рассматривается вопрос об акклиматизации диких двугорбых верблюдов в плейстоценовом парке в Якутии.

Ուղտերը տարածված են միայն անապատային գոտում, տափաստանային և չոր տարածքներում, նրանք չեն կարող ապրել խոնավ վայրերի կլիմայում կամ լեռներում։ Ընտելացված պայմաններում ուղտերի երկու տեսակը Հին աշխարհում տարածված էր Ասիայի և Աֆրիկայի բազմաթիվ մասերում։ Դրոմադերները հանդիպում են Աֆրիկայի հյուսիսում հարավային լայնության 1°, Արաբական թերակղզում և Կենտրոնական Ասիայում։ 19-րդ դարում նրանք տեղափոխվել են Ավստրալիա, որտեղ արագ հարմարվեցին տեղական կլիմայական պայմաններին և այսօրվա դրությամբ ըստ քանակի նրանց թիվը հասել է 50 հազարի։ Բակտրիաները տարածված են Փոքր Ասիայի մինչև Մենչժուրի ընկած մարզերում։ Աշխարհում հաշվվում է մոտ 19 մլն ուղտ, որից 14,5 մլն-ը ապրում է Աֆրիկայում։ Միայն Սոմալիում նրանց թիվը հասնում է 7 միլիոնի, իսկ հարևան Սուդանում՝ 3,3 մլն։

Դրոմադերների վայրի ձևը ոչնչացել է, ինչպես ենթադրվում է, մեր թվարկության սկզբին։ Նրա առավել հավանական ցեղտեսակը եղել է Արաբական թերակղզու հարավում, թեպետ դեռևս մինչև վերջ չի պարզվել, թե արդյոք նրանց նախնին եղել է դրոմադերի վայրի ձևը կամ նույն ընդհանուր նախահայրը բակտրիատների հետ։

Ն. Մ. Պրժևալսկին իր ասիական արշավանքի ժամանակ առաջին անգամ բացահայտեց վայրի երկսապատ ուղտերի գոյությունը, որոնց առկայությունը ենթադրվում էր, սակայն հերքվում էր։ Վայրի բակտրիատների տեսակը դեռ գոյություն չունի Սինցզյան-Ույգուրյան և Մոնղոլիայի շրջանում, որտեղ երեք միմյանցից առանձնացված պոպուլացիաներ ապրում են մոտ հազար կենդանիներ։ Ներկայումս քննարկվում է վայրի երկսապատավոր ուղտերի կլիմայավարժման հարցը Յակուտիայի հատուկ այգում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դատարկություն	Ստուգված է

Փիղ

ռուսերեն հոդված

Ականջներ

Уши слоновых имеют толстые основания и тонкие кончики. Ушные раковины пронизаны многочисленными кровеносными сосудами — капиллярами. Кровь, поступающая в капилляры, отдаёт тепло в окружающую среду, создавая тем самым механизм регуляции тепла в организме. Большая площадь поверхности ушных раковин позволяет слонам эффективно избавляться от избытка тепла. Помахивание ушами увеличивает эффект охлаждения. Африканские слоны, живущие в более жарком климате, чем индийские, обладают, соответственно, более крупными ушными раковинами. Диапазон слуха слоновых находится в области низких частот, с наибольшей чувствительностью на частоте около 1 кГц.

Փղի ականջներ․ երևում են արյունատար անոթները

Փղերի ականջներն ունեն հաստ հիմքեր և բարակ ծայրեր։ Ականջախեցիները հագեցած են բազմաթիվ արյունատար անոթներով՝ մազանոթներով։ Մազանոթներ թափանցող արյունը ջերմությունը հաղորդում է շրջակա միջավայրին, այդպիսով առաջացնելով օրգանիզմում ջերմակարգավորման հիմնական մեխանիզմը։ Ականջախեցիների մակերևույթի մեծ մակերեսը փղերին թույլ է տալիս արդյունավետ ազատվել ջերմության ավելցուկից։ Ականջների թափահարումը մեծացնում է սառեցման արդյունավետությունը։ Աֆրիկական փղերը, որոնք ապրում են ավելի շոգ կլիմայական պայմաններում, ի տարբերություն հնդկական փղերի, ունեն ավելի մեծ ականջախեցիներ։ Փղերի լսողության ծածկույթը գտնվում է ցածր հաճախությունների տիրույթում, ամենաշատ զգայունակությունը 1 կՀց-ի շրջանում է։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	sedrruzan	Արված է
Վերստուգող	Դատարկություն	Ստուգված է

Անդրե Աղասի

ռուսերեն հոդված

Մանկություն և ընտանիք

Андре Агасси родился 29 апреля, 1970 года в Лас-Вегасе, Невада, став четвёртым и последним ребёнком в семье Эммануэля «Майка» Агасси и Элизабет Дадли. Эммануэль Агасси — иранский, затем американский боксёр, родившийся в Тегеране в армянской семье. Эммануэль принимал участие в Олимпийских играх 1948 и 1952 годов, где представлял Иран. Его отец, плотник Давид Агасян, родился в Киеве и во время гражданской войны эмигрировал в Иран, где, опасаясь турецких погромов, сменил фамилию на менее заметную — Агасси; мать Майка, Нуния, была армянкой из Турции. Некоторые источники, помимо армянских, сообщают об ассирийских или персидских корнях Агасси, однако ни автобиография самого Андре, ни автобиография его отца не содержат подтверждения этим теориям.

Эммануэль Агасси познакомился с теннисом и полюбил эту игру во время Второй мировой войны, увидев, как на кортах при церкви американской христианской миссии играют американские и британские солдаты. Один из них подарил мальчику его первую ракетку, которую тот позже увёз с собой в США.

В США, куда Агасси эмигрировал в конце 1952 года, он сохранил своё увлечение теннисом, построив грунтово-бетонный корт рядом с домом в Лас-Вегасе, где жила его семья. Он занимался теннисом со всеми своими детьми — дочерьми Ритой и Тами и старшим сыном Филлипом (в будущем Андре назовёт свою семью «фон Траппами тенниса») — с самого юного возраста, но в полной мере успехов достиг только с младшим. К рождению Андре Майк заказал специальную игрушку для колыбели — теннисный мяч, свисающий с ракетки. Он сам разработал для сына развивающие игры, которые, с его точки зрения, должны были позволить ему в дальнейшем лучше владеть ракеткой, а когда Андре начал ходить, Майк дал ему в руки ракетку и начал кидать ему мячи. К четырём годам мальчик освоил все основные удары, а к шести уже был в состоянии отбивать любую подачу отца. Позже Майк, тренировавший всех старших детей с помощью подающей мячи машины, заставлял младшего сына отбивать по две с половиной тысячи мячей в день. Майк организовывал для него встречи (а иногда и товарищеские игры) со знаменитыми теннисистами прошлого и настоящего — Бобби Риггсом, Джимми Коннорсом, Илие Настасе, Бьорном Боргом, Гарольдом Соломоном — и возил его (и двух старших детей, Риту и Фила) на турниры в Солт-Лейк-Сити и Хьюстон, за сотни километров от дома, так как ближе юниорских турниров не было.

В десять лет Андре проиграл во втором круге юниорского чемпионата США, в 11 лет — в полуфинале. В 13 лет отец отправил его в знаменитую теннисную академию Ника Боллетьери в Брейдентоне (Флорида). Майк, уже немного знакомый с Боллетьери с 60-х годов, когда тот ещё был начинающим тренером, принял это решение, посмотрев телепередачу об успехах воспитанников его академии и вняв совету отца одного из её лучших тогдашних учеников — Аарона Крикстейна. В итоге Боллетьери не только предоставил Андре бесплатное место в академии, но и оставался его тренером вплоть до 1993 года. Новый тренер перестроил игру мальчика։ если отец учил его при первой возможности идти к сетке, то в академии из него сделали надёжного игрока задней линии.

Անդրե Աղասին ծնվել է 1970 թվականի ապրիլի 29-ին Լաս Վեգասում` Նևադայում` դառնալով Էմանուել «Մայք» Աղասիի և Էլիզաբեթ Դեդլիի չորրորդ և վերջին երեխան։ Էմանուել Աղասին իրանական, այնուհետև ամերիկյան բռնցքամարտիկ էր, ծնված Թեհրանում` հայկական ընտանիքում: Էմանուելը մասնակցել է 1948 և 1952 թվականների Օլիմպիական խաղերին, որտեղ ներկայացրել է Իրանը: Նրա հայրը` հյուսն Դավիթ Աղասյանը, ծնվել է Կիևում և քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ արտագաղթել է Իրան, որտեղ խուսափելով թուրքական ջարդերից՝ փոխել է ազգանունը քիչ աչքի ընկնող ազգանունով՝ Աղասի, իսկ Մայքի մայրը` Նունիան, եղել է հայուհի Թուրքիայից։ Որոշ աղբյուրներ, բացի հայկականից, հայտնում են Աղասիի ասորական կամ պարսկական արմատների մասին, բայց ո՛չ Անդրեի, ո՛չ էլ իր հոր ինքնակենսագրության մեջ այդ վարկածները չեն հաստատվում։

Էմանուել Աղասին ծանոթացել է թենիսի հետ և շատ սիրել այս խաղը Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի ժամակակ. տեսնելով թե ինչպես են ամերիկյան քրիստոնեական եկեղեցու առաքելական ծառայությանը կից թենիսի մարզադաշտում խաղում ամերիկացի և բրիտանացի զինվորները։ Նրանցից մեկը նվիրեց տղային իր առաջին ռակետկան, որը փոքր-ինչ ուշ տղան իր հետ տարավ ԱՄՆ։

Աղասին արտագաղթեց ԱՄՆ 1952 թվականի վերջերին. նա պահպանեց իր սերը թենիսի նկատմամբ՝ կառուցելով հողե-բետոնային թենիսի մարզադաշտ իր լասվեգասյան տան մոտ, որտեղ ապրում էր իր ընտանիքը։ Իր բոլոր երեխաների հետ դեռ մանուկ հասակից նա զբաղվում էր թենիսով․ աղջիկների` Ռիտայի ու Թամիի և ավագ որդու Փիլիպի հետ (ապագայում Անդրեն իր ընտանիքն անվանում է «Թենիսի ֆոնի Թրեպպեր»), բայց ամենամեծ հաջողությանը հասավ փոքրի հետ։ Անդրեի ծնվելու առթիվ Մայքը պատվիրեց հատուկ խաղալիք օրորոցի համար, որը իրենից ներկայացնում էր թենիսի գնդակ ռակետի հետ։ Հայրը ինքն էր մշակում խաղալիքներ իր տղայի զարգացման համար, որոնք իր տեսանկյունից պետք է ապագայում վերջինիս օգնեին ավելի լավ տիրապետել ռակետին։ Իսկ երբ Անդրեն սկսեց քայլել, Մայքը նրան տվեց ռակետը և սկսեց գնդակներ նետել նրա ուղղությամբ։ Չորս տարեկանում տղան արդեն տիրապետում էր բոլոր հիմնական հարվածներին, իսկ արդեն վեց տարեկանում ի վիճակի էր ետ մղե հոր բոլոր մատուցումները։ Քիչ ուշ Մայքը սկսեց մարզել իր բոլոր ավագ երեխաներին ավտոմատ մատուցումներ տվող սարքի միջոցով և ստիպում էր կրտսեր որդուն մեկ օրում երկուս ու կես հազար գնդակ ետ մղել։ Մայքը կազմակերպում էր Անդրեի համար հանդիպումներ (երբեմն էլ ընկերեկան խաղեր) հայտնի նոր և հին թենիսիստներ հետ, ինչպիսիք էին Ռոբբի Ռինգսոնը, Ջիմմի Կոնորսոնը, Իլիե Նաստասեն, Բյոռն Բորգը, Հարոլդ Սոլոմոնը նաև նրան տանում էր (երկու ավագ երեխաներին էլ` Ռիտային և Ֆիլին) մրցաշարերի Սոլթ Լեյք Սիթի և Հյուսթոն, հարյուրավոր կիլիոմետրեր հեռու, քանի որ ավելի մոտ պատանեկան մրցաշարեր չկային։

Տասը տարեկան հասակում Անդրեն պարտվեց ԱՄՆ-ի պատանեկան մրցաշարի երկրորդ շրջանում, տասնմեկ տարեկանում` կիսաեզրափակիչում։ Տասներեք տարեկանում հայրը նրան ուղարկեց Նիք Բոլոտիերիի հայտնի թենիսային ակադեմիա Բրեյդենթոնում` Ֆլորիդա։ Մայքն արդեն մի քիչ ծանոթ էր Բոլոտիերիին 60-ական թվականներից, երբ վերջինս սկսնակ մարզիչ էր․ նա այդ որոշումը կայացրեց՝ նայելով մարզիչի սաների հաջողությունների մասին հեռուստահաղորդումը և ընդունելով այդ ժամանակվա լավագույն սաներից մեկի` Ահարոն Կրիկստեյնի հոր խորհուրդը։ Արդյունքում Բոլոտիերին ոչ միայն Անդրեին անվճար տեղ տրամադրեց ակադեմիայում, այլ նաև մնաց նրա մարզիչը մինչև 1993 թվականը։ Նոր մարզիչը վերափոխեց տղայի խաղը, եթե հայրը սովորեցրել էր նրան առաջին հնարավորության դեպքում գնալ դեպի ցանցը, ապա նրանից ակադեմիայում պատրաստեցին ետին գծի հուսալի խաղացողի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բնության մեջ

Бо́льшая часть металлов присутствует в природе в виде руд и соединений. Они образуют оксиды, сульфиды, карбонаты и другие химические соединения. Для получения чистых металлов и дальнейшего их применения необходимо выделить их из руд и провести очистку. При необходимости проводят легирование и другую обработку металлов. Изучением этого занимается наука металлургия. Металлургия различает руды чёрных металлов (на основе железа) и цветных (в их состав не входит железо, всего около 70 элементов). Золото, серебро и платина относятся также к драгоценным (благородным) металлам. Кроме того, в малых количествах они присутствуют в морской воде, растениях, живых организмах (играя при этом важную роль).

Известно, что организм человека на 3 % состоит из металлов. Больше всего в наших клетках кальция (в костях) и натрия, выступающего в роли электролита в межклеточной жидкости и цитоплазме. Магний накапливается в мышцах и нервной системе, медь — в печени, железо — в крови.

Թարգմանված է ամբողջովին

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Արված է
Վերստուգող	վիքիհամայնք	Ստուգված է

Իոսիֆ Ստալին

ռուսերեն հոդված

Ծնողներ

Отец — Виссарион (Бесо), происходил из крестьян села Диди-Лило Тифлисской губернии, по профессии — сапожник. Подверженный пьянству и приступам ярости, он жестоко избивал Екатерину и маленького Coco (Иосифа). Был случай, когда ребёнок попытался защитить мать от избиения. Он бросил в Виссариона нож и пустился наутёк. Согласно воспоминаниям сына полицейского в Гори, в другой раз Виссарион ворвался в дом, где находились Екатерина и маленький Coco, и набросился на них с побоями, нанеся ребёнку травму головы.

Иосиф был третьим сыном в семье, первые двое умерли во младенчестве. Через некоторое время после рождения Иосифа дела у отца пошли неважно, и он запил. Семья часто меняла жильё. В конечном счёте Виссарион оставил жену, при этом попытался забрать сына, но Екатерина не отдала его.

Когда Coco было одиннадцать лет, Виссарион «погиб в пьяной драке — кто-то ударил его ножом». К тому времени сам Coco проводил много времени в уличной компании молодых хулиганов Гори.

Мать — Екатерина Георгиевна — происходила из семьи крепостного крестьянина (садовника) Геладзе села Гамбареули, работала подёнщицей. Была обремененной тяжелым трудом женщиной-пуританкой, которая часто колотила своего единственного оставшегося в живых ребёнка, но была безгранично предана ему. Друг детства Сталина Давид Мачавариани говорил, что «Като окружала Иосифа чрезмерной материнской любовью и, подобно волчице, защищала его от всех и вся. Она изматывала себя работой до изнеможения, чтобы сделать счастливым своего баловня». Екатерина, однако, по утверждению некоторых историков, была разочарована, что её сын так и не стал священником.

Վիսարիոն Իվանի Ջուղաշվիլի

Հայրը` Վիսարիոն Ջուղաշվիլին (Բեսո), ծագում էր Թիֆլիսի նահանգի Դիդի-Լիլո գեղջկական գյուղից, մասնագիտությամբ կոշկակար էր։ Ալկոհոլի ազդեցության տակ և կատաղության նոպաների ժամանակ նա դաժանորեն ծեծի էր ենթարկում Եկատերինային և փոքր տղային` Սոսոյին (Իոսիֆին)։ Պատահել են դեպքեր, երբ երեխան փորձում էր պաշտպանել մորը ծեծից։ Սակայն հայրը դանակ է նետել Վիսարիոնի վրա և արագ փախել։ Գորիի ոստիկաններից մեկի տղայի պատմելով՝ մի անգամ էլ Վիսարիոնը տուն է ներխուժել, որտեղ Եկատերինան և փոքր տղան` Սոսոն էին, հարձակվել է վերջիններիս վրա` գլխի վնասվածք հասցնելով տղային։

Իոսիֆը երրորդ երեխան էր ընտանիքում, մյուս երկու նորածինները մահացել են։ Իոսիֆի ծնունդից որոշ ժամանակ հետո հոր գործերը վատացել են, որից հետո հայրը սկսել է խմել։ Ընտանիքը հաճախ էր փոխում իր բնակավայրը։ Ի վերջո Վիսարիոնը լքեց կնոջը՝ փորձելով վերցնել տղային իր մոտ, սակայն Եկատերինան երեխային չտվեց Վիսարիոնին։

Երբ Սոսոն տասնմեկ տարեկան էր, Վիսարիոնը մահացավ` ինչ-որ մեկը դանակահարել էր նրան` հարբած կռվի մեջ ընկնելու ժամանակ։ Այդ ընթացքում Սոսոն էլ շատ ժամանակ էր անցկացնում փողոցում՝ Գորիի երտասարդ ավազակների հետ։

Եկատերինա Գեորգիևնա Ջուղաշվիլի

Մայրը` Եկատերինա Գեորգիևնան ծագում էր Գամբարեուլի գյուղից, ճորտային գյուղացու (այգեպանի)` Գելաձեի ընտանիքից, օրավարձով աշխատող էր: Եղել է ծանր աշխատանքով ծարնաբեռնված կին, ով հաճախ էր ծեծի ենթարկում ողջ մնացած իր միակ տղային, սակայն ամբողջ հոգով նվիրված էր նրան: Ստալինի մանկության ընկեր` Դավիթ Մաչավարիանին ասում էր. «Կատոն Իոսիֆին շրջապատել էր չափից դուրս մայրական սիրով և գայլուհու նման պաշտպանում էր ամեն ինչից ու ամեն մեկից»։ Սակայն որոշ աղբյուրների համաձայն Եկատերինան հիասթափված էր, քանի որ իր տղան այդպես էլ հոգևորական չդարձավ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Ծառայություն ՊԱԿ-ում

1975 թվականին Վլադիմիր Պուտինն ավարտեց ԼՊՀ իրավաբանության ֆակուլտետը։ Տեղաբաշխմամբ ուղեգրվեց աշխատելու Պետական անվտանգության կոմիտե։ 1975 ավարտեց «Օպերատիվ անձնակազմի վերապատրաստման» կուրսերը Օխտայում («401-րդ դպրոց»), ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի տարածքային ստորաբաժանումներում ատեստավորվեց կրտսեր լեյտենանտ (արդարադատության ավագ լեյտենանտ)։

1977 թվականից հետո աշխատել է ՊԱԿ-ի Լենինգրադյան վարչության հակահետախուզական գծի քննչական բաժնում։1979 թվականին Մոսկվայում ավարտեց ՊԱԿ-ի վեցամսյա վերապատրաստման դասընթացները և վերադարձավ Լենինգրադ։

1984 թվականին արդարադատության մայոր կոչումով գործուղվել է ուսուցման Յու. Վ. Անդրոպովի անվան ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի կարմիրշքանշանակիր ինստիտուտի մեկամյա դասընթացների, որն ավարտեց 1985 թվականին՝ «Արտաքին հետախուզություն» մասնագիտացմամբ։ 1975 թվականին ավարտեց ԼՊՀ իրավաբանության ֆակուլտետը։ Տեղաբաշխմամբ ուղեգրվեց աշխատելու Պետական անվտանգության կոմիտե։ 1975 ավարտեց «Օպերատիվ անձնակազմի վերապատրաստման» կուրսերը Օխտայում («401-րդ դպրոց»), ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի տարածքային ստորաբաժանումներում ատեստավորվեց որպես կրտսեր լեյտենանտ (արդարադատության ավագ լեյտենանտ)։

1977 թվականից հետո աշխատել է ՊԱԿ-ի Լենինգրադյան վարչության հակահետախուզական գծի քննչական բաժնում։ 1979 թվականին Մոսկվայում ավարտեց ՊԱԿ-ի վեցամսյա վերապատրաստման դասընթացները և վերադարձավ Լենինգրադ։

1984 թվականին արդարադատության մայոր կոչումով գործուղվել է ուսուցման Յու. Վ. Անդրոպովի անվան ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի կարմիրշքանշանակիր ինստիտուտի մեկամյա դասընթացների, որն ավարտեց 1985 թվականին՝ «Արտաքին հետախուզություն» մասնագիտացմամբ։ Ինստիտուտում կրում էր «դպրոցական» Պլատոնով ազգանունը, ուսումնական բաժանմունքի ավագն էր, ուսումնասիրում էր գերմաներեն։

1985-1990 թվականներին աշխատել է ԳԴՀ-ում։ Ծառայությունն անցկացրել է Դրեզդենի տարածքային հետախուզական կետում՝ քողարկված աշխատելով ԽՍՀՄ-ԳԴՀ Բարեկամության տան տնօրենի պաշտոնում։ Գործուղման ընթացքում ծառայողական տարիների հաշվով հասել է մինչև փոխգնդապետի կոչման և բաժնի պետի ավագ օգնականի պաշտոնին։ 1989 թվականին պարգևատրվել է «ԳԴՀ Ազգային ժողովրդական բանակի համար մատուցած ծառայությունների» բրոնզե մեդալով։

Արտերկրյա գործուղումի ավարտից հետո վերադառնում է ԽՍՀՄ և իր խոսքերով, ինքնակամ հրաժարվում է տեղափոխվել Մոսկվա՝ ԽՍՀՄ-ի ՊԱԿ-ի կենտրոնական գրասենյակ։ Կրկին վերադառնում է ՊԱԿ-ի Լենինգրադյան վարչության առաջին բաժին (հետախուզություն ԽՍՀՄ տարածքից։

Պուտինի խոսքերով, աշխատանքի անցնելուց հետո ինքը երկու անգամ Լենինգրադի քաղաքապետարան ԽՍՀՄ ՊԱԿ համակարգից ազատման զեկուցագիր է ներկայացրել։ 1991 թվականի օգոստոսի 20-ին՝ Ա. Ա. Սոբչակի՝ ԱԻԳԿ-ի դեմ ելույթի ժամանակ, Պուտինը զեկուցագիր գրեց ՊԱԿ-ից զորացման վերաբերյալ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Աշխատանքը Սանկտ-Պետերբուրգում

С начала весны 1990 года основным официальным местом его работы был Ленинградский государственный университет (ЛГУ) им. А. А. Жданова. В ЛГУ Путин стал помощником ректора Станислава Меркурьева по международным вопросам.

Меркурьев позже рекомендовал Анатолию Собчаку Путина как исполнительного работника.

С мая 1990 года — советник председателя Ленинградского городского совета Собчака.

С 12 июня 1991 года, после избрания А. А. Собчака на пост мэра, — председатель комитета по внешним связям мэрии Санкт-Петербурга. В круг обязанностей Путина на посту руководителя комитета входили вопросы привлечения инвестиций в Петербург, сотрудничества с иностранными компаниями, организации совместных предприятий. Путин был куратором организации первой валютной биржи в Санкт-Петербурге и способствовал приходу в город нескольких крупных германских фирм. При участии Путина был открыт один из первых банков с зарубежным капиталом в России — BNP-Drezdner Bank (Rossija). Путин являлся одним из организаторов российско-американских «Игр доброй воли», тогда же он познакомился с крупным американским бизнесменом в сфере средств массовой информации Тедом Тёрнером.

С 1993 года глава города Собчак на время своих зарубежных поездок стал оставлять Путина заместителем вместо себя.

В марте 1994 года был назначен первым заместителем председателя правительства Санкт-Петербурга, сохранив за собой должность руководителя комитета по внешним связям. В обязанности Путина как зампреда петербургского правительства входили координация работы и взаимодействие мэрии с территориальными органами силовых и правоохранительных ведомств (ГУВД, Минобороны, ФСБ, прокуратура, суды, Таможенный комитет), а также политическими и общественными организациями. В ведении Путина находились регистрационная палата, а также управления мэрии։ юстиции, по связям с общественностью, административных органов, гостиниц.

В 1995 году возглавил региональное отделение партии НДР.

Помимо комитета по внешним связям, Путин руководил комиссией мэрии по оперативным вопросам.

Впоследствии многие из тех, кто вместе с Путиным работал в мэрии Санкт-Петербурга (И. И. Сечин, Д. А. Медведев, В. А. Зубков, А. Л. Кудрин, А. Б. Миллер, Г. О. Греф, Д. Н. Козак, В. П. Иванов, С. Е. Нарышкин, В. Л. Мутко и др.), в 2000-е годы заняли ответственные посты в правительстве России, администрации президента России и руководстве госкомпаний.

В 1992 году депутатской рабочей группой Ленсовета во главе с Мариной Салье и Юрием Гладковым (так называемой «комиссией Салье») против Путина как руководителя комитета по внешнеэкономическим связям было выдвинуто обвинение в махинациях в связи с программой снабжения Санкт-Петербурга продовольствием в обмен на сырьё. По утверждению самого Путина, фактически расследования комиссия Салье никакого не проводила, а в «уголовном порядке преследовать было не за что и некого». По мнению Путина, этот скандал часть депутатов Ленсовета пыталась использовать для воздействия на Собчака, чтобы тот его уволил.

В июне 2008 года, в ходе задержания полицией ряда российских граждан в Испании, внимание некоторых СМИ было вновь привлечено к более ранним публикациям, посвящённым связям Путина в 1990-е годы с предполагаемым главой «тамбовской» ОПГ Владимиром Кумариным, арестованным в августе 2007 года по обвинению в руководстве данной преступной группировкой и впоследствии осуждённым.

1990 թվականի գարնան սկզբից նրա պաշտոնական աշխատավայրն էր Ա. Ա. Ժդանովի անվան Լենինգրադի պետական համալսարանը (ԼՊՀ)։ ԼՊՀ-ում Պուտինը դարձավ ռեկտոր Ստանիսլավ Մերկուրևի՝ միջազգային հարցերով օգնականը։

Ավելի ուշ Մերկուրևը Պուտինին խորհուրդ տվեց Անատոլի Սոբչակին՝ որպես գործադիր աշխատակցի։

1990 թվականի մայիսից Լենինգրադի քաղաքային խորհրդի նախագահ Սոբչակի խորհրդական էր։

1991 թվականի հունիսի 12-ից՝ Ա. Ա. Սոբչակի քաղաքապետ ընտրվելուց հետո, Սանկտ-Պետերբուրգի քաղաքապետարանի արտաքին կապերի կոմիտեի նախագահն էր։ Կոմիտեի նախագահի պաշտոնում Պուտինի պարտականությունների մեջ մտնում էին դեպի Պետերբուրգ ներդրումների ներգրավման հարցերը, արտասահմանյան ընկերությունների հետ հարաբերությունները, համատեղ ընկերությունների ձևավորումը։ Պուտինը Սանկտ-Պետերբուրգի առաջին դրամային բորսայի համակարգողն էր և օժանդակեց մի շարք գերմանական ընկերությունների մուտքը Սանկտ-Պետերբուրգ։ Պուտինի մասնակցությամբ Ռուսաստանում բացվեց արտասահմանյան կապիտալով առաջին բանկերից մեկը՝ BNP-Drezdner Bank (Rossija)-ն։ Պուտինը հանդիսանում էր ռուս-ամերիկական «Բարի կամքի խաղերի» կազմակերպիչներից մեկը և այդ ժամանակ ծանոթացավ զանգվածային լրատվական միջոցների ոլորտում ամերիկացի խոշորագույն գործարար Թեդ Թյորների հետ։

1993 թվականից քաղաքապետ Սոբչակը արտասահմանյան իր ուղևորությունների ընթացքում Պուտինին թողնում էր իր փոխարեն՝ որպես տեղակալ։

1994թ․ մարտին նշանակվեց Սանկտ-Պետերբուրգի կառավարության ղեկավարի առաջին տեղակալ՝ պահպանելով արտաքին կապերի կոմիտեի ղեկավարի պաշտոնը։ Որպես պետերբուրգյան կառավարության ղեկավար՝ Պուտինի պարտականությունների մեջ մտնում էին քաղաքապետարանի և տարածքային ուժային կառույցների ու իրավապահ մարմինների (Ներքին գործերի գլխավոր վարչություն, Պաշտպանության նախարարություն, Անվտանգության ֆեդերալ ծառայություն, դատախազություն, դատարաններ, Մաքսային կոմիտե), ինչպես նաև քաղաքական և հասարակական կազմակերպությունների համագործակցության և կոորդինացիոն աշխատանքները։ Պուտինի ենթակայության տակ էին գրանցման պալատը, ինչպես նաև քաղաքապետարանի վարչությունները՝ արդարադատության, հասարակայնության հետ կապերի, վարչական մարմիններ, հյուրանոցներ։

1995 թվականին ղեկավարում է «Մեր տունը Ռուսաստանն է» կուսակցության տարածքային բաժինը։

Արտաքին կապերի կոմիտեի հետ համատեղ Պուտինը գլխավորում էր նաև քաղաքապետարանի օպերատիվ հարցերի հանձնաժողովը։

Արդյունքում, Պուտինի հետ Սանկտ-Պետերբուրգի քաղաքապետարանում աշխատողներից շատերը (Ի.Ի.Սեչին, Դ.Ա.Մեդվեդև, Վ.Ա.Զուբկով, Ա.Բ.Միլլեր, Գ.Օ.Գրեֆ, Դ.Ն.Կոզակ, Վ.Պ.Իվանով, Ս.Ե.Նարիշկին, Վ.Լ.Մուտկո և այլք) 2000-ական թվականներին Ռուսաստանի կառավարությունում, Ռուսաստանի նախագահի աշխատակազմում և պետական ընկերություններում զբաղեցնում էին պատասխանատու պաշտոններ։

1992 թվականին Լենխորհի պատգամավորական աշխատանքային խմբի կողմից՝ Մարինա Սալյեի և Յուրի Գլադկովի ղեկավարությամբ (այսպես կոչված «Սալյեի հանձնաժողովը»), մեղադրանքներ առաջադրեցին՝ Սանկտ-Պետերբուրգը հումքի դիմաց պարենով ապահովելու ծրագրում մեքենայությունների համար։ Պուտինի պնդմամբ, փաստացի Սալյեի հանձնաժողովը ոչ մի հետաքննություն չէր իրականացնում, իսկ «քրեական կարգով ոչ ոք ոչ մի բանի համար չէր կարող հետապնդվել»։ Պուտինի կարծիքով, այս սկանդալը Լենխորհի որոշ պատգամավորներ փորձում էին օգտագործել Սոբչակի վրա ազդելու համար, որպեսզի նա իրեն հեռացնի աշխատանքից։

2008 թվականի հուլիսին՝ ոստիկանության կողմից Իսպանիայում մի շարք ռուս քաղաքացիների ձերբակալման ժամանակ, որոշ ԶԼՄ-ների ուշադրությունը կրկին սևեռվեց ավելի վաղ հրապարակումներին՝ նվիրված 1990-ական թվականներին Պուտինի կապերին «տամբովյան» կազմակերպված հանցախմբի ենթադրյալ ղեկավար Վլադիմիր Կումարինի հետ, ով 2007 թվականի օգոստոսին ձերբակալվեց վերոհիշյալ հանցախմբի ղեկավարման մեղադրանքով և դատապարտվեց։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Աշխատանքը Մոսկվայում

За три года Путин прошёл путь от заместителя управляющего делами президента до секретаря Совета безопасности.

С августа 1996 года, после поражения Анатолия Собчака на губернаторских выборах, приглашён на работу в Москву в должности заместителя управляющего делами Президента Российской Федерации Павла Бородина. Здесь Путин курировал юридическое управление и управление российской загрансобственностью.

26 марта 1997 года назначен заместителем руководителя администрации президента России — начальником Главного контрольного управления президента Российской Федерации, сменив на этом посту А. Л. Кудрина.

По словам Путина, результаты проведённой Главным контрольным управлением проверки, связанной с выполнением оборонного заказа, стали одной из причин отставки министра обороны России Игоря Родионова в мае 1997 года.

В 1997 году Путин как глава Главного контрольного управления поручил особой комиссии осуществить проверку эффективности работы российского рыболовства. В результате работы комиссии выяснилось։ «Вылов в 1997 году 6500 т нерки японскими судами дрифтерным способом (запрещён Резолюцией Генеральной ассамблеи ООН с 1991 года) и 3300 т этого вида рыбы российскими судами, работающими по научным программам, привёл к перелову озерновской нерки и фактически поставил на грань банкротства береговые предприятия Камчатской области, эксплуатирующие её запасы». После завершения работы комиссии в соответствии с её выводами границы у районов рыбного промысла были изменены, и за следующее десятилетие вылов нерки вырос в несколько раз — с 2500 до 20000 тонн.

25 мая 1998 года назначен первым заместителем руководителя администрации президента Российской Федерации, ответственным за работу с регионами. К моменту назначения считался одной из самых влиятельных фигур в Кремле.

С 25 июля 1998 года — директор Федеральной службы безопасности Российской Федерации․ Своими заместителями Путин назначил генералов Николая Патрушева, Виктора Черкесова и Сергея Иванова, с которыми был знаком по работе в КГБ и в Санкт-Петербурге. Осенью 1998 года Путин провел реорганизацию в ФСБ. За время нахождения Путина на посту главы ФСБ он упразднил управления ФСБ по экономической контрразведке и по контрразведывательному обеспечению стратегических объектов, создал вместо них шесть новых управлений ФСБ. Добился бесперебойного финансирования ФСБ, а также повышения зарплаты сотрудников ФСБ (в этом отношении они были приравнены к сотрудникам СВР и ФАПСИ). Перед назначением на должность директора ФСБ президент Ельцин предлагал Путину повысить его в звании до генерал-майора, однако Путин отказался, предложив стать первым гражданским директором ФСБ.

С 26 марта 1999 года Путин был назначен секретарём Совета безопасности Российской Федерации, сохранив за собой пост главы ФСБ.

К началу мая 1999 года президент Ельцин принял решение о передаче своей власти Путину. 5 августа на встрече с Путиным Ельцин сообщил о том, что хочет назначить его премьер-министром страны.

Երեք տարվա ընթացքում Պուտինը նախագահի գործերի կառավարչի տեղակալի պաշտոնից հասավ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնին։

ՌԴ Անվտանգության խորհրդի տնօրենի պաշտոնում, 1998թ

1996 թվականի օգոստոսից, երբ Անատոլի Սոբչակը պարտվեց նահանգապետի ընտրություններում, աշխատանքի հրավիրվեց Մոսկվա՝ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի գործերի կառավարիչ Պավել Բորոդինի տեղակալի պաշտոնում։ Այստեղ Պուտինը ղեկավարում էր իրավաբանական և Ռուսաստանի՝ արտերկրում ունեցած սեփականությունների վարչությունները։

1997 թվականի մարտի 26-ից նշանակվեց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի աշխատակազմի նախագահի տեղակալ, Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի Վերահսկողության գլխավոր վարչության պետ՝ այս պաշտոնում փոխարինելով Ա.Լ.Կուդրինին։

Պուտինի խոսքերով, Վերահսկողության գլխավոր վարչության՝ պաշտպանության ոլորտի պատվերների կատարման ստուգումների արդյունքները հանդիսացան 1997 թվականի մայիսին Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարար Իգոր Ռադիոնովի պաշտոնանկության պատճառներից մեկը։

1997 թվականին Պուտինը՝ որպես Վերահսկողության գլխավոր վարչության պետ, հանձնարարեց հատուկ հանձնախմբին իրականացնել ռուսական ձկնորսության արդյունավետությանն ուղղված ստուգումներ։ Հանձնախմբի աշխատանքի արդյունքում պարզվեց. «Ճապոնական նավերի կողմից 1997 թվականին դրեյֆային եղանակով (արգելված է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1991 թվականի հռչակագրով) որսված 6500 տ կարմիր սաղմոնը և այս տիպի ձկան 3300 տ որսը ռուսական նավերի կողմերից, որոնք աշխատում են գիտական ծրագրերով, հանգեցրել է լճային կարմիր սաղմոնի գերորսի, և փաստացի սնանկացման եզրին են կանգնել Կամչատկայի նահանգի ծովափնյա ընկերությունները, որոնք շահագործում են նրա պահուստները»։ Հանձնախմբի աշխատանքի ավարտից հետո, ըստ եզրակացության, ձկնային արդյունաբերության շրջանները փոփոխվեցին, իսկ հաջորդ տասնամյակի ընթացքում կարմիր սաղմոնի որսը աճեց մի քանի անգամ՝ 2500 տոննայից հասնելով 20000 տոննայի։

1998 թվականի մայիսի 28-ին նշանակվում է Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ՝ շրջանների հետ տարվող աշխատանքների պատասխանատու։ Նշանակման պահին Կրեմլում համարվում էր ամենազդեցիկ դեմքերից մեկը։

1998 թվականի հուլիսի 25-ից Ռուսաստանի Դաշնության Անվտանգության ֆեդերալ ծառայության տնօրենն է։ Պուտինը իրեն տեղակալներ նշանակեց Նիկոլայ Պատրուշևին, Վիկտոր Չերկեսովին և Սերգեյ Իվանովին, որոնց հետ ծանոթ էր Սանկտ-Պետերբուրգի ՊԱԿ-ում աշխատելու տարիներից։ 1998 թվականի աշնանը Պուտինը կատարեց ԱՖԾ-ի վերակառուցում։ ԱՖԾ-ի տնօրենի պաշտոնում գտնվելու ժամանակահատվածում Պուտինը լուծարեց տնտեսական հակահետախուզության և ռազմավարական օբյեկտները հակահետախուզությամբ ապահովելու վարչությունները և դրանց փոխարեն ստեղծեց ԱՖԾ-ի վեց նոր վարչություն։ Հասավ ԱՖԾ-ի անընդհատ ֆինանսավորմանը, ինչպես նաև ԱՖԾ-ի աշխատակիցների աշխատավարձերի բարձրացմանը (այս պլանում հավասար Արտաքին հետախուզության վարչության և Կառավարության կապի և տեղեկատվության ֆեդերալ ծառայության աշխատակիցների աշխատավարձերին)։ ԱՖԾ-ի տնօրենի պաշտոնին նշանակվելուց առաջ նախագահ Ելցինն առաջարկեց Պուտինին բարձրացնել նրա զինվորական կոչումը մինչև գեներալ-մայոր, բայց Պուտինը հրաժարվեց՝ առաջարկելով դառնալ ԱՖԾ-ի առաջին քաղաքացիական տնօրենը։

1999 թվականի մարտի 26-ից Պուտինը նշանակվեց Ռուսաստանի Դաշնության Անվտանգության խորհրդի քարտուղար՝ պահպանելով նաև ԱՖԾ-ի տնօրենի պաշտոնը։

1999 թվականի մայիսի սկզբներին նախագահ Ելցինը որոշեց իր իշխանությունը փոխանցել Պուտինին։ Օգոստոսի 5-ին՝ Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ, Ելցինը հայտնեց, որ ուզում է նրան նշանակել երկրի վարչապետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սոչի

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Вместе с посёлком городского типа Красная Поляна и рядом сельских населённых пунктов, расположенных на южных склонах Главного Кавказского хребта, город Сочи образует муниципальное образование город-курорт Сочи, также неофициально именуемое Большой Сочи. Сочи является самым крупным курортным городом России, важным транспортным узлом, а также крупным экономическим и культурным центром черноморского побережья России.

Постоянное население города Сочи — 368 011 чел. (2013), муниципального образования город-курорт Сочи — 445 209 чел. (2013). По численности населения Сочи занимает 5-е место среди городов Южного федерального округа после Ростова-на-Дону (1 103 733), Волгограда (1 018 790), Краснодара (784 048[3]), Астрахани (527 345) и 49-е место в России. Среди городов на Чёрном море по числу жителей Сочи занимает 3-е место, уступая Одессе и Самсуну и немного опережая Севастополь, Трабзон и Варну.

Сочи также является самым длинным городом России и Европы.

В районе Сочи Адлере и в посёлке Красная Поляна, находящемся в горах в 39 км от берега Чёрного моря, проходят XXII Олимпийские зимние игры. 15 сентября 2009 года Сочи вступил во Всемирный союз олимпийских городов.

Дата основания Сочи — 21 апреля (старого стиля) 1838 года.

В период подготовки к Олимпиаде на развитие города и его инфраструктуры, не связанной с Олимпиадой, было потрачено 500 млрд рублей.

Կովկասյան գլխավոր գագաթի հարավային լանջերին տեղակայված քաղաքատիպ ավան Կրասնայա Պոլյանայի, շրջակա գյուղերի հետ միասին Սոչի քաղաքը ձևավորում է քաղաքային մի ձևավորում՝ քաղաք-հանգստավայր Սոչին, որը ոչ պաշտոնապես կոչվում է նաև Մեծ Սոչի։ Սոչին հանդիսանում է Ռուսաստանի ամենամեծ հանգստավայրային քաղաքը,կարևոր տրանսպորտային հանգույցը, ինչպես նաև Ռուսաստանի սևծովյան ափի խոշորագույն տնտեսական և մշակութային կենտրոնը։

Սոչի քաղաքի մշտական բնակչությունը կազմում է 368 011 մարդ (2013), իսկ քաղաքային ձևավորման՝ քաղաք-հանգստավայր Սոչիինը՝ 445 209 մարդ (2013)։ Բնակչության թվաքանակով Սոչին Հարավային ֆեդերալ շրջանում զբաղեցնում է 5-րդ տեղը Դոնի Ռոստովից (1 103 733), Վոլգոգրադից (1 018 790), Կրասնոդարից (784 048), Աստրախանից (527 345) հետո և 49-րդ տեղը Ռուսաստանում։ Սև ծովի քաղաքների շարքում բնակչության թվով Սոչին գրավում է 3-րդ տեղը՝ զիջելով Օդեսային և Սամսունին և մի փոքր գերազանցելով Սևաստոպոլին, Տրապիզոնին և Վարնային։

Սոչին նաև հանդիսանում է Ռուսաստանի և Եվրոպայի ամենաերկար քաղաքը։

Սոչիի շրջան Ադլերում և Կրասնայա Պոլյանա գյուղում, որը գտնվում է Սև ծովից 39 կմ հեռու՝ լեռներում, անցկացվեցին XXII ձմեռային Օլիմպիական խաղերը. 2009 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Սոչին մտավ օլիմպիական քաղաքների Համաշխարհային միավորման մեջ։

Սոչիի հիմնադրման ամսաթիվն է 1838 թվականի ապրիլի 21-ը (հին տոմարով)։

Օլիմպիադայի նախապատրաստման ընթացքում քաղաքի և նրա ենթակառուցվածքների (Օլիմպիադայի հետ կապ չունեցող) զարգացման համար ծախսվել է 500 միլիարդ ռուբլի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոծակ

ռուսերեն հոդված

Տարածման միջոցներ

Распространение различных видов комаров по всему миру и перемещение их на большие расстояния в регионы, где они не являются аборигенами произошло благодаря человеку. В первую очередь благодаря путешествиям по морским путям, в которых яйца, личинки, куколки комаров населяют заполненные водой изношенные шины или перевозятся в срезанных цветах. Однако, кроме морского транспорта, комары эффективно освоили перемещение на личных транспортных средствах, грузовиках, поездах и даже самолётах. Таким образом, распространение комаров трудно контролировать и даже карантинные меры оказались не достаточно эффективными и трудно реализуемыми на практике.

Ամբողջ աշխարհով մոծակների տարբեր տեսակների տարածվածությունը և նրանց տարածումը մեծ հեռավորությունների վրա, որտեղ նրանք աբորիգեններ չեն համարվում, տեղի է ունեցել մարդու շնորհիվ։ Առաջին հերթին՝ ծովային ուղիներով ճանապարհորդությունների շնորհիվ մոծակների ձվերը, թրթուրները, հարսնյակները տեղափոխվում են ջրով լցված մաշված դողերի կամ պոկված ծաղիկների միջոցով։ Սակայն բացի ծովային տրանսպորտից մոծակները էֆեկտիվորեն սովորել են տեղափոխովել սեփական տրանսպորտային միջոցներով, բեռնատարներով, գնացքներով և նույնիսկ ինքնաթիռներով։ Այսպիսով, մոծակների տարածումը դժվար է կառավարել և նույնիսկ կարանտինային միջոցները այնքան էլ արդյունավետ չեն և պրակտիկայում դժվար իրականացվող։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Կատու

ռուսերեն հոդված

Գիտական դասակարգում

Все кошки из рода Felis имеют общего предка, который, вероятно, жил около 6—7 миллионов лет назад в Азии. Точные взаимосвязи внутри семейства Felidae близки, но до сих пор не определены; например, китайская горная кошка иногда рассматривается (под именем Felis silvestris bieti) как подвид дикой кошки (так же, как и северноафриканская разновидность F. s. lybica). Поскольку домашние кошки мало отличаются от диких, они могут свободно скрещиваться.

В 1758 году Карлом Линнеем в «Системе природы» домашней кошке было дано название Felis catus. Иоганн Христиан фон Шребер в 1775 году дал дикой кошке название Felis silvestris.

На основании данных, полученных современной филогенетикой, домашняя кошка является одним из пяти подвидов дикой кошки Felis silvestris. Это привело к неоднозначности в использовании термина, так как домашняя кошка может быть названа по имени её подвида Felis silvestris catus., и её правильное международное научное название — Felis silvestris catus. Решение о закреплении за дикой кошкой названия F. silvestris, а за её одомашненным подвидом — названия F. silvestris catus — было принято в марте 2003 года Международной комиссией по зоологической номенклатуре, при этом было оговорено, что если в какой-либо классификации домашняя кошка будет описываться как отдельный вид, то в этом случае для названия соответствующего таксона следует использовать комбинацию, предложенную Линнеем, F. catus.

В литературе встречаются и другие названия, используемые в качестве международного научного (латиноязычного) названия домашней кошки։ Felis catus domesticus, Felis silvestris domesticus, а также предложенное в 1777 году Иоганном Христианом Поликарпом Эркслебеном в «Началах естествознания» название Felis domesticus (изначально — Felis domestica, поскольку слово Felis в те времена считалось женского рода). Все эти названия входят в синонимику таксона, а потому не должны использоваться.

В качестве русского названия данного таксона в научной (научно-популярной) литературе используются как выражение «домашняя кошка» («кошка домашняя»), так и просто слово «кошка».

Felis ցեղի բոլոր կատուներն ունեն մեկ ընդհանուր նախնի, որը հավանաբար ապրել է Ասիայում 6-7 միլիոն տարի առաջ։ Felidae ընտանիքի ներսում ազգակցական կապերը մոտ են, բայց մինչ օրս որոշված չեն. օրինակ՝ չինական լեռնային կատուն երբեմն դիտվում է (Felis silvestris bieti անվամբ) որպես վայրի կատվի ենթատեսակ (այնպես ինչպես F. s. lybica հյուսիսաֆրիկյան տեսակը)։ Քանի որ ընտանի կատուները քիչ են տարբերվում վայրի տեսակներից, դրանք կարող են ազատորեն խաչասերվել։

1758 թ. Կառլ Լինեյը «Բնության համակարգը» աշխատության մեջ ընտանի կատվին տվել է Felis catus անվանումը։ Յոհան Քրիստիան ֆոն Շրեբերը 1775 թ. վայրի կատվին անվանել է Felis silvestris։

Ժամանակակից ֆիլոգենետիկայի ստացած տվյալները ցույց են տալիս, որ ընտանի կատուն (Felis silvestris) վայրի կատվի 5 ենթատեսակներից մեկն է։ Սա բերել է տերմինի կիրառման ոչ միարժեքությանը, քանի որ ընտանի կատուն կարող է անվանվել իր ենթատիպի անվամբ՝ Felis silvestris catus, և դրա ճիշտ միջազգային անվանումն է հենց Felis silvestris catus։ Վայրի կատվի F. silvestris և ընտանի ենթատիպի F. silvestris catus անավնումների ամրապնդման մասին որոշումը ընդունվել է 2003 թ. մարտին՝ Կենդանաբանական անվանակարգման միջազգային հանձնաժողովի կողմից, դրա հետ զուգահեռ որոշվել է, որ եթե որոշակի դասակարգման համաձայն ընտանի կատուն նկարագրվի որպես առանձին տեսակ, այդ դեպքում համապատասխան տաքսոնի անվանման համար պետք է կիրառվի Լինեյի առաջարկած անվանումը՝ F. catus։

Գրականության մեջ հանդիպում են նաև այլ անվանումներ, որոնք օգտագործվում են որպես ընտանի կատվի միջազգային գիտական (լատիներեն) անվանում՝ Felis catus domesticus, Felis silvestris domesticus, ինչպես նաև «Բնագիտության սկզբունքներ» աշխատությունում Յոհան Քրիստիան Պոլիկրապ Էրկլեսեբենի կողմից 1777 թ. առաջարկված Felis domesticus (ի սկզբանե՝ Felis domestica, քանի որ Felis բառը այդ ժամանակ համարվել է իգական սեռի բառ) անվանումը։ Բոլոր այս անվանումները մտնում են տաքսոնի համանիշագիտության մեջ, ուստի չպետք է կիրառվեն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Պարթենոն

ռուսերեն հոդված

Շինարարություն

После окончания греко-персидских войн, в эпоху правления Перикла уже на подготовленной площадке было решено возвести новый, более величественный и роскошный храм. В строительстве задействовали лучших, на то время, художников и потратили огромные средства. Строителями Парфенона называют древнегреческих архитекторов Иктина и Калликрата. Исследователи классики считают, что первому принадлежал проект здания, а второй руководил ходом строительных работ. Великий скульптор Фидий выполнил отделку и вместе с Периклом наблюдал за строительством.

Дату начала строительства ученым удалось точно установить благодаря фрагментам мраморных дощечек, на которых афинская власть представляла гражданам полиса официальные постановления и финансовые отчеты. Для афинян такие надписи были средством контроля за расходами и борьбы с казнокрадством. Парфенон сооружали с 446—447 до н. э. (в Древних Афинах год начинался со дня летнего солнцестояния) на протяжении десяти лет. В первый год средства были выделены на добычу и доставку пентелийского мрамора в город. Расходы на древесину, предусмотренные на 444—443 годы до н. э., связаны с возведением строительных лесов. О том, что к 438—437 годам до н. э. статуя Афины Парфенос уже была завершена Фидием, свидетельствует продажа золота, которое осталось после окончания работ. Освящение храма состоялось на празднике Панафиней в 438 до н. э., однако обработка (главным образом, скульптурные работы) продолжалась до 432 до н. э.

Աթենքի Ակրոպոլիսը

Հունա-պարսկական պատերազմների ավարտից հետո` Պերիկլեսի կառավարման ժամանակաշրջանում, արդեն պատրաստված հրապարակում որոշվեց կառուցել նոր, ավելի փառահեղ ու շքեղ տաճար։ Կառուցմանը ներգրավեցին այն ժամանակ լավագույն նկարիչները, և ծախսվեցին ահռելի միջոցներ։ Պարթենոնի շինարարներ են համարվում հին հույն ճարտարապետներ Իկտինեսը և Կալիկրատեսը։ Դասական հետազոտողները կարծում են, որ առաջինին պատկանում է կառույցի նախագիծը, իսկ երկրորդը ղեկավարում էր կառուցապատման աշխատանքները։ Հանճարեղ ճարտարապետ Ֆիդիասը կատարեց երեսպատումը և Պերիկլեսի հետ հետևում էր շինարարությանը։

Շինարարության սկզբի ամսաթիվը գիտնականները կարողացան ճշգրիտ որոշել մարմարե փոքրիկ տախտակների շնորհիվ, որոնց վրա աթենական իշխանությունը պոլիսի բնակչությանը ներկայացնում էր պաշտոնական հրահանգներն ու ֆինանսական հաշվետվությունները։ Աթենացիների համար նման գրառումները ծախսերը վերահսկելու և գանձարանը թալանելուց զերծ պահելու միջոց էին։ Պարթենոնը կառուցեցին մ.թ.ա. 446-447 թվականներից (Հին Հունաստանում տարին սկսվում էր ամառային գիշերահավասարից) տասը տարիների ընթացքում։ Առաջին տարում միջոցներ տրամադրվեցին պենթելական մարմար գտնելու և քաղաք տեղափոխելու համար։ Մ.թ.ա. 444-443 թվականներին փայտի համար նախատեսված ծախսերը կապված էին շինարարական անտառների կառուցման հետ։ Այն մասին, որ մ.թ.ա. 438-437 թվականներին Աթենաս Պալլասի արձանը Ֆիդիասը ավարտել էր, վկայում է աշխատանքների ավարտից հետո մնացած ոսկու վաճառքը։ Տաճարի օծումը տեղի ունեցավ Պանաթենասի տոնի ժամանակ՝ մ.թ.ա. 438 թվականին, բայց ձևավորումը (հիմնականում քանդակագործական աշխատանքները) շարունակվեցին մինչև մ.թ.ա. 432 թվականը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ֆլամենկո

ռուսերեն հոդված

Ֆլամենկո պարի բաղկացուցիչներ

Важный элемент образа танцовщицы (байлаоры) — традиционное платье, называемое bata de cola — типичное для фламенко платье, обычно до пола, часто из разноцветного материала в горошек, украшенное оборками и воланами. Прообразом этого платья стало традиционное одеяние цыганок. Неотъемлемой частью танца является изящная игра с подолом платья. Традиционная одежда байлаора — тёмные брюки, широкий пояс и белая рубашка с широкими рукавами. Иногда края рубашки завязываются спереди на поясе. Короткая жилетка-болеро, называемая чалеко (chaleco), иногда надевается поверх рубашки.

Испанская шаль с очень длинными кистями — один из классических атрибутов женского танца фламенко։ шаль то закручивается вокруг стана танцовщицы, подчёркивая стройный женский силуэт, то ниспадает с плеч, образуя силуэт большой, красивой, мятущейся птицы. Ещё один классический женский атрибут фламенко — большой веер. Существует мнение о кастаньетах как непременном атрибуте танца фламенко. Но чаще всего ритм отбивается каблуками (сапатеадо), прищёлкиванием пальцев (питос) или хлопками ладоней (пальмас). Наиболее чистые формы фламенко избегают использования кастаньет, так как они ограничивают возможность страстной и выразительной игры кистей рук.

Сегодня фламенко особенно интересует современных хореографов, потому что они видят в этом искусстве большие возможности для творчества, для введения новаций в хореографию.

Պարուհու (բայլաորայի) կերպարի կարևոր տարրն է ավանդական զգեստը, որը կոչվում է bata de cola. Ֆլամենկոյին տիպիկ զգեստ, սովորաբար մինչև գետինը երկարության, հաճախ բազմագույն՝ պուտավոր կտորից՝ զարդարված բոլորածալերով։ Այս զգեստի նախատիպը դարձավ գնչուների ավանդական հագուկապը։ Պարի անբաժանելի մասն է կազմում զգեստի փեշի հետ նրբագեղ խաղը։ Բայլաորի ավանդական հագուստը մուգ շալվարն է, լայն գոտին և լայն թևքերով սպիտակ վերնաշապիկը։ Երբեմն վերնաշապիկի ծայրերը կապվում են դիմացից գոտկատեղի հատվածում։ Կարճ բաճկոնակ-բոլերոն (չալեկո) երբեմն հագնվում է վերնաշապիկի վրայից։

Մեծ թևերով իսպանական շալը ֆլամենկոյի կանացի պարի դասական տարրերից մեկն է. այն մեկ փաթաթվում է պարուհու իրանի շուրջը՝ ընդգծելով կնոջ բարեկազմ կառուցվածքը, մեկ թափվում է ուսերից՝ կազմելով մեծ գեղեցիկ անհանգիստ թռչնի կերպարանք։ Ֆլամենկոյի ևս մեկ դասական տարր է մեծ հովհարը։ Գոյություն ունի կարծրատիպ, որ կաստանիետները ևս ֆլամենկոյի անբաժանելի մասն են։ Սակայն ավելի հաճախ ռիթմը ստեղծվում է կրունկի (սապատեադո), մատների (պիտոս) կամ ծափերի (պալմաս) միջոցով։ Ֆլամենկոյի առավել հաճախ հանդիպող մաքուր ձևերը խուսափում են կաստանիետներ կիրառելուց, քանի որ դրանք սահմանափակում են ձեռքերի կրքոտ և արտահայտիչ խաղը։

Այսօր ֆլամենկոն հատկապես հետաքրքրում է ժամանակակից խորեոգրաֆներին, քանի որ նրանք այս արվեստում տեսնում են ստեղծագործման, պարարվեստի մեջ նորարարությունների ներմուծման հնարավորություն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Շերլոկ (հեռուստասերիալ)

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

«Шерлок» (англ. Sherlock) — британский телесериал компании Hartswood Films (англ.), снятый для BBC Wales (англ.). Сюжет основан на произведениях сэра Артура Конан Дойля о детективе Шерлоке Холмсе, однако действие происходит в наши дни. В 2009 году был заказан непоказанный пилотный эпизод, а в июле и августе 2010 года на телеканалах BBC One и BBC HD были показаны три девяностоминутных эпизода первого сезона. Второй сезон был показан в январе 2012 года, а третий в январе 2014 с показом мини-серии на BBC One 25 декабря 2013 года. 8 января 2014 года Стивен Моффат подтвердил, что сериал продлён на четвёртый и пятый сезоны и выразил надежду, что подготовить новые эпизоды удастся быстрее, чем за ставшие уже традиционными два года. В России все три сезона телесериала транслировались Первым каналом, на Fox Crime показывались первые два сезона, также первый сезон транслировал Пятый канал.

Авторами сериала являются Марк Гэтисс и Стивен Моффат, известные работой над телесериалами «Доктор Кто» и «Джекилл», а главные роли Шерлока Холмса и доктора Джона Ватсона исполняют Бенедикт Камбербэтч и Мартин Фримен соответственно. Съёмки проходят преимущественно в Лондоне и Кардиффе. Проект получил положительные отзывы в течение трех сезонов и был номинирован на несколько наград. В 2011 году «Шерлок» стал обладателем телевизионной премии BAFTA в категории «Лучший драматический сериал».

Շերլոկ (անգլ.՝ Sherlock), անգլիական Hartswood Films ընկերության հեռուստանովել՝ նկարահանված BBC Wales-ի համար։ Սյուժեն հիմնված է սըր Արթուր Կոնան Դոյլի՝ հետախույզ Շերլոկ Հոլմսին նվիրված ստեղծագործությունների վրա, բայց գործողությունները տեղի են ունենում մեր օրերում։ 2009 թվականին պատվիրվեց չցուցադրված, փորձնական էպիզոդ, իսկ 2010 թվականի հուլիսին և օգոստոսին BBC One և BBC HD հեռուսատաալիքներով ցուցադրվեցին առաջին եթերաշրջանի երեք իննսունրոպեանոց էպիզոդներ։ Երկրորդ եթերաշրջանը ցուցադրվեց 2012 թվականի հունվարին, իսկ երրորդը՝ 2014 թվականին՝ 2013 թվականին դեկտեմբերի 25-ին BBC One հեռուստաալիքով մինի-սերիաների ցուցադրումով։ 2014 թվականի հունվարի 8-ին Սթիվեն Մոֆֆաթը հաստատեց, որ հեռուստանովելը երկարաձգված է չորրորդ և հինգերորդ եթերաշրջանով, և հույս հայտնեց, որ նոր էպիզոդները հնարավոր կլինի ավելի արագ պատրաստել, քան ավանդական դարձած 2 տարիները։

Հեռուստանովելի հեղինակներն են Մարկ Գեթիսը և Սթիվեն Մոֆֆատը, որոնք հայտնի են «Բժիշկ Ով» և «Ջեքիլ» հեռուստանովելներով, իսկ Շերլոկ Հոլմսի և դոկտոր Ջոն Վաթսոնի դերերը կատարում են համապատասխանաբար Բենեդիկտ Քամբերբեչը և Մարտին Ֆրիմենը։ Նկարահանումները տեղի են ունենում հիմնականում Լոնդոնում և Քարդիֆում։ Երեք եթերաշրջանների արդյունքներով հեռուստանովելը ստացել է դրական արձագանքներ, և ներկայացված է եղել մի քանի մրցանակների։ 2011 թվականին «Շերլոկը» դարձավ հեռուստատեսային BAFTA մրցանակակիր՝ «Լավագույն դրամատիկական հեռուստանովել» անվանակարգում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գալիլեո Գալիլեյ

ռուսերեն հոդված

Վաղ տարիներ

Галилей родился в 1564 году в итальянском городе Пиза, в семье родовитого, но обедневшего дворянина Винченцо Галилея, видного теоретика музыки и лютниста. Полное имя Галилео Галилея։ Галилео ди Винченцо Бонайути де Галилей (итал. Galileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei). Представители рода Галилеев упоминаются в документах с XIV века. Несколько его прямых предков были приорами (членами правящего совета) Флорентийской республики, а прапрадед Галилея, известный врач, тоже носивший имя Галилео, в 1445 году был избран главой республики.

В семье Винченцо Галилея и Джулии Амманнати было шестеро детей, но выжить удалось четверым։ Галилео (старшему из детей), дочерям Вирджинии, Ливии и младшему сыну Микеланджело, который в дальнейшем тоже приобрел известность как композитор-лютнист. В 1572 году Винченцо переехал во Флоренцию, столицу Тосканского герцогства. Правящая там династия Медичи была известна широким и постоянным покровительством искусству и наукам.

О детстве Галилея известно немного. С ранних лет мальчика влекло к искусству; через всю жизнь он пронёс любовь к музыке и рисованию, которыми владел в совершенстве. В зрелые годы лучшие художники Флоренции — Чиголи, Бронзино и др. — советовались с ним о вопросах перспективы и композиции; Чиголи даже утверждал, что именно Галилею он обязан своей славой. По сочинениям Галилея можно сделать также вывод о наличии у него замечательного литературного таланта.

Начальное образование Галилей получил в расположенном неподалёку монастыре Валломброза. Мальчик очень любил учиться и стал одним из лучших учеников в классе. Он взвешивал возможность стать священником, но отец был против.

В 1581 году 17-летний Галилей по настоянию отца поступил в Пизанский университет изучать медицину. В университете Галилей посещал также лекции по геометрии (ранее он с математикой был совершенно не знаком) и настолько увлёкся этой наукой, что отец стал опасаться, как бы это не помешало изучению медицины.

Галилей пробыл студентом неполных три года; за это время он успел основательно ознакомиться с сочинениями античных философов и математиков и заработал среди преподавателей репутацию неукротимого спорщика. Уже тогда он считал себя вправе иметь собственное мнение по всем научным вопросам, не считаясь с традиционными авторитетами.

Вероятно, в эти годы он познакомился с теорией Коперника. Астрономические проблемы тогда живо обсуждались, особенно в связи с только что проведённой календарной реформой.

Գալիլեյը ծնվել է 1564 թվականին իտալական Պիզա քաղաքում, ազնվազարմ, սակայն աղքատացած ազնվական Վինչենցո Գալիլեյի ընտանիքում, ով հայտնի երաժշտության տեսաբան և վինահար էր։ Գալիլեո Գալիլեյի ամբողջական անունը` Գալիլեո Դի Վինչենցո Բոնայուտի դե Գալիլեյ էր (իտալ.՝ Galileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei)։ Գալիլեյի տոհմի ներկայացուցիչները հիշվատակվում են փաստաթղթերում 14-րդ դարից սկսած։ Նրա որոշ նախնիներ եղել են Ֆլորենցիայի Հանրապետության կաթոլիկ վանահայրեր (կառավարող խորհրդի անդամներ), իսկ նախապապը եղել է հայտնի բժիշկ և ևս կրել է Գալիլեո անունը, ով 1445 թվականին ընտրվել է հանրապետության ղեկավար։

Վինչենցո Գալիլեյի և Ջուլի Ամանատիի ընտանիքում կար վեց երեխա, բայց ողջ մնալ հաջողվեց միայն չորսին` Գալիլեոյին (երեխաներից ավագին), աղջիկներին՝ Վիրջինիային, Լիվիին և կրտսեր որդուն` Միքելանջելոյին, վերջինս նույնպես հայտնի դարձավ որպես կոմպոզիտոր-վինահար։ 1572 թվականին Վինչենցոն տեղափոխվեց Ֆլորենցիա` Տոսկանյան դքսության մայրաքաղաք: Այնտեղ կառավարող Մեդիչիների դինաստիան հայտնի էր արվեստի և գիտության լայն և մշտական հովանավորությամբ:

Գալիլեյի մանկության մասին շատ քիչ է հայտնի: Փոքր տարիքից երեխային ձգում էր դեպի արվեստը, ամբողջ կյանքում նա պահպանեց սերը դեպի երաժշտությունը և նկարչությունը, որոնց տիրապետում էր կատարելությամբ: Հասուն տարիքում Ֆլորենցիայի լավագույն նկարիչներ Չիգոլին, Բրոնիզինոն և այլոք նրանից խորհուրդներ էին հարցնում կոմպոզիցաների վերաբերյալ: Չիգոլին նույնիսկ պնդում էր, որ նա Գալիլեյին է պարտական իր համբավի համար: Գալիլեյի շարադրանքներից կարելի է ենթադրել, որ նա գրելու մեծ տաղանդ ուներ։

Նախնական կրթությունը Գալիլեյը ստացել է տնից ոչ հեռու գտնվող Վալլոմբռոզյան մենաստանում: Տղան շատ էր սիրում սովորել և դարձավ դասարանի լավագույն աշակերտներից մեկը: Նա մտածում էր դառնալ հոգևորական, սակայն հայրը դեմ էր դրան:

1581 թվականին տասնյոթամյա Գալիլեյը հոր պնդմամբ ընդունվում է Պիզայի համալսարան` ուսումնասիրելու բժշկություն։ Համալսարանում Գալիլեյը հաճախում էր նաև երկրաչափության դասերի (մինչ այդ նա պատկերացում չուներ մաթեմատիկայից) և այնքան տարվեց այդ գիտությամբ, որ հայրն սկսեց վախենալ, որ դա կվնասի բժշկության ուսումնասիրմանը։

Գալիլեյը սովորեց համալսարանում մոտ երեք տարի, այդ ընթացքում նա հասցրեց մանրակրկիտ ծանոթանալ անտիկ դարաշրջանի փիլիսոփաների և մաթեմատիկոսների աշխատանքներին և դասախոսների շրջանում ստացավ համառ բանավիճողի համբավ։ Հենց այդ ժամանակ էլ նա համարեց, որ իրավունք ունի սեփական տեսակետն ունենալ բոլոր գիտական հարցերի վերաբերյալ և կարող է չհամաձայնվել ավանդական հեղինակությունների հետ։

Հավանական է, որ այդ ժամանակ է նա ծանոթացել Կոպեռնիկոսի տեսության հետ։ Աստղագիտական հարցերն այդ ժամանակ թեժ քննարկվում էին, հատկապես նոր օրացույցի կիրառումը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Թոմն ու Ջերին

ռուսերեն հոդված

Սյուժե

В большинстве эпизодов действие происходит в небольшом городке, в доме Мамочки-Два-Тапочка (в некоторых эпизодах она отсутствует либо заменена на молодую девушку). Однако в некоторых случаях персонажи могут жить на необитаемом острове, плавать на круизных кораблях, отдыхать на пляже и т. д. По сюжету Том пытается всеми усилиями поймать мышонка, но ему это почти никогда не удаётся. Тем не менее, в некоторых сериях персонажи довольно мирно уживаются между собой и могут помогать друг другу в самый трудный момент. Как и у людей, у главных героев есть свои враги и друзья. Например, над Томом часто шутят кот Бутч и пёс Спайк, а помогают в проделках Джерри его племянник, маленький мышонок по имени Нибблс, и утёнок Крякер. В большинстве эпизодов персонажи не разговаривают։ всё это сведено к крикам боли или нервным сглатываниям, однако в некоторых случаях присутствует полноценный, хотя и короткий диалог.

Известность мультфильм получил за жестокость и насилие. Нередко в короткометражных сериях показываются моменты со взрывами, разрезание героев и даже смерть, однако бо́льшая часть моментов происходит без крови, и главные герои уже к следующему выпуску вновь оказываются живы.

Большую роль в короткометражных фильмах играет музыкальное сопровождение։ оно старается передать чувства и эмоции того или иного героя. Особенно выделяется роль композитора Скотта Брэдли. Он, объединив элементы джаза и классической музыки, создал сложные и оригинальные партитуры, но при этом часто песни в эпизодах представляют собой переработку популярных в то время мелодий. В последующих мультфильмах музыка стала звучать небольшими отрывками.

Դրվագների մեծամասնության մեջ գործողություններն անցնում են փոքրիկ մի քաղաքում, Երկու-Հողաթափ-Մայրիկի տանը (որը երբեմն փոխարինվում է երիտասարդ կնոջով կամ ընդհանրապես չի մասնակցում)։ Սակայն մի շարք դեպքերում գործող անձինք կարող են ապրել նաև անմարդաբնակ կղզում, լողալ ծովաշրջային նավով, հանգստանալ լողափում և այլն։ Ըստ սյուժեի՝ Թոմը ջանք չի խնայում մկնիկին բռնելու համար, սակայն նրան գրեթե երբեք դա չի հաջողվում։ Այնուամենայնիվ, որոշ մասերում կերպարները բավականին համերաշխ կյանք են վարում և կարող են օգնել միմյանց ամենադժվարին պահերին։ Ինչպես մարդիկ՝ այդպել էլ գլխավոր կերպարներն ունեն իրենց թշնամիներն ու ընկերները։ Օրինակ՝ Թոմին հաճախ ծաղրում են Բուչ անունով կատուն և Սփայք շունը, իսկ Ջերրիի չարություններում նրան օգնում է իր զարմիկը՝ մի փոքրիկ մկնիկ՝ Նիբլս անունով, և Կրյաքեր բադիկը։ Դրվագների մեծամասնությունում կերպարները չեն խոսում՝ ամենը սահմանափակվում է միայն ցավի ճիչերով և նյարդային կլման ձայներով, սակայն մի շարք դեպքերում առկա է ամբողջական, թեև կարճ երկխոսություն։

Մուլտֆիլմը քաջ ծանոթ է իր դաժանությամբ և բռնությամբ։ Հաճախ կարճամետրաժ սերիաներում ցուցադրվում են պայթյուններ, կերպարների «կտրատում» և նույնիսկ մահ, սակայն դրանց մեծամասնությունն իրականանում է առանց արյան, և գլխավոր հերոսներն արդեն հաջորդ դրվագում վերակենդանանում են։

Կարճամետրաժ ֆիլմերում մեծ դեր է զբաղեցնում երաժշտական նվագակցումը, որի միջոցով փորձ է կատարվում փոխանցել այս կամ այն հերոսի հույզերը։ Հատկապես առանձնացվում է Սքոդ Բրեդլի կոմպոզիտորի դերը։ Նա, համատեղելով ջազի և կլասիկ երաժտության տարրերը, ստեղծել է բարդ և յուրօրինակ պարտիտուրաներ, դրա հետ միասին դրվագներում հաճախ ներկայացնելով այդ ժամանակվա հայտնի մեղեդիների վերափոխված ձևերը։ Հետագա մուլտֆիլմներում երաժշտությունը հնչում է ավելի կարճ հատվածներով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Karine hovhannisyan (քննարկում) 12։44, 28 Փետրվարի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Վին Դիզել

ռուսերեն հոդված

Մանկություն

Марк Синклер Винсент родился 18 июля 1967 года в нью-йоркском районе Гринвич-Виллидж в небогатой семье. С самого рождения он вместе со своим братом-близнецом Полом, который был совсем не похож на Вина, рос и воспитывался матерью Делорой, которая была психиатром и увлекалась астрологией. Семья жила в нью-йоркском многоквартирном доме и испытывала нехватку денег. Настоящего отца будущий актёр не знал. Происхождение отца Дизеля остаётся предметом споров։ по одной версии, Дизель наполовину италоамериканец, наполовину афроамериканец, по другой — среди его предков были немцы, итальянцы, ирландцы, мексиканцы и доминиканцы. Сам Дизель никогда не говорил о своей этнической принадлежности, но подчёркивал принадлежность к разным культурам.

В 1970 году, в возрасте трёх лет, у Вина Дизеля проявились первые склонности к актёрскому делу. Во время посещения цирка мальчик чуть было не принял участие в выступлении группы, но его остановила мать, которая была тогда с ним. Примерно в это же время у Вина Дизеля появился отчим Ирвин со сводными младшей сестрой Самантой и младшим братом, что отрицательно сказалось на денежном благополучии. Но именно отчим, работавший руководителем театра и преподававший актёрское мастерство в Нью-Йоркском университете, очень существенно повлиял на формирование характера и стремлений мальчика. Ирвин часто водил своих детей на театральные представления и премьеры кинофильмов.

Մարկ Սինկլեր Վինսենթը ծնվել է 1967 թվականի հուլիսի 18-ին Նյույորքյան Գրինվիչ-Վիլիջ շրջանում՝ ոչ հարուստ ընտանիքում։ Ծնված օրվանից իր երկվորյակ եղբոր՝ Փոլի հետ, ով նման չէր Վինին, մեծացել և դաստիարակվել է մոր` Դելորոյի կողմից, ով հոգեբան էր և հետաքրքրված էր աստղագիտությամբ։ Ընտանիքը ապրել է Նյույորքյան բազմաբնակարանային տանը և փողի պակաս ուներ։ Իրական հորը ապագա դերասանը չի ճանաչել։ Հոր ծագումը բանավեճների առիթ է հանդիսանում, մի տարբերակով Դիզելը կիսով չափ իտալոամերիկացի է, կիսով չափ աֆրոամերիացի, մյուս տարբերակով` նրա նախնիների մեջ եղել են գերմանացիներ, իտալացիներ, իռլանդացիներ, մեքսիկացիներ և դոմինիկացիներ։ Ինքը` Դիզելը, երբեք չի խոսել իր էթնիկական պատկանելիության մասին, սակայն ընդհգծում էր տարբեր մշակույթների պատկանելիությունը։

1970 թվականին, երեք տարեկան հասակում Վին Դիզելի մոտ հայտնվեցին դերասանության նկատմամաբ առաջին հակումները։ Կրկես այցելության ժամանակ տղան քիչ էր մնում մասնակցեր խմբի ելույթին, սակայն նրան կանգնեցնում է մայրը, ով այդ ժամանակ նրա հետ էր։ Գրեթե հենց այդ ժամանակ էլ հայտնվեց Վին Դիզելի խորթ հայրը` Իրվինը, խորթ քրոջ` Սամանտայի և կրտսեր եղբոր հետ, ինչը բացասաբար անդրադարձավ ընտանիքի նյութական բարեկեցության վրա։ Բայց հենց խորթ հայրը` աշխատելով թատրոնի ղեկավար և դասավանդելով դերասանական հմտություններ Նյու-Յորքյան համալսարանում, էականորեն ազդեց տղայի բնավորության և ձգտումների ձևավորման վրա։ Իրվինը հաճախ էր իր երեխաներին տանում թատրոնի ներկայացումների և կինոֆիլմերի պրեմիերաների։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Պենելոպե Քրուզ

ռուսերեն հոդված

Պատանեկություն

Пенелопа Крус Санчес родилась в испанском населённом пункте Алькобендас. Отец Пенелопы — Эдуардо Крус, розничный торговец и автомеханик. Мать — Энкарна Санчес, парикмахерша и импресарио. Помимо Пенелопы, в семье росли её младшая сестра Моника Крус, также актриса, и младший брат Эдуардо Крус — музыкант и певец. Всё своё детство девочка провела в Алькобендасе.

В юные годы у Крус не было планов стать актрисой, основным её пристрастием были танцы. Она изучала классический балет, и в течение девяти лет посещала занятия в Испанской национальной консерватории. Окончив консерваторию, Крус переехала в США, где четыре года училась танцам в Нью-Йоркской школе Кристины Роты.

В подростковом возрасте Пенелопа заинтересовалась актёрским искусством после просмотра комедии «Свяжи меня!» испанского режиссёра Педро Альмодовара. Будущая актриса начала искать агентов, однако она несколько раз была отвергнута ими, поскольку её считали слишком молодой. В 1989 году Крус улыбнулась удача։ в 15 лет она была принята в агентство по поиску талантов.

Պենելոպա Կրուս Սանչեսը ծնվել է իսպանական խիտ բնակեցված վայրում` Ալկոբենդասում։ Հայրը` Էդուարդո Կրուսը, մանրածախ առևտրական և ավտոմեխանիկ էր։ Մայրը` Էնկարնա Սանչեսը, վարսահարդարուհի և իմպրեսարիո էր։ Բացի Պենելոպայից ընտանիքում մեծանում էին նաև կրտսեր քույրը` Մոնիկա Կրուսը և կրտսեր եղբայրը` Էդուարդո Կրուսը, ով երաժիշտ և երգիչ էր։ Ամբողջ իր մանկությունն աղջիկն անցկացրել է Ալկոբենդասում։

Երիտասարդ տարիներին Կրուսը դերասանուհի դառնալու ծրագրեր չուներ, նրա հիմնական նախասիրությունը պարերն էին։Նա ուսումնասրիել է դասական բալետ և ինը տարի հաճախել է Իսպանիայի ազգային կոնսերվատորիա դասերի։ Ավարտելով կոնսերվատորիան` Կրուսը տեղափոխվեց ԱՄՆ, որտեղ չորս տարի սովորել է պարեր Նյու-Յորքի Քիրստինա Ռոտիի դպրոցում։

Դեռահաս տարիքում Պենելոպան հետաքրքրվեց դերասանական արվեստով` իսպանացի ռեժիսոր Պեդրո Ալմոդովարի «Կապիր ինձ» կատագերգությունը դիտելուց հետո։ Ապագա դերասանուհին սկսեց գործակալներ փնտրել, բայց նրան բազմիցս մերժեցին, քանի որ նրան համարում էին շատ երիտասարդ։ 1989 թվականին բախտը ժպտաց Կրուսին, տասնհինգ տարեկան հասակում նա ընդունվեց տաղանդների որոնման գործակալություն։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոսկվա

ռուսերեն հոդված

Աշխարհագրական դիրք

Москва находится в центре европейской части России, в междуречье Оки и Волги, на стыке Смоленско-Московской возвышенности (на западе), Москворецко-Окской равнины (на востоке) и Мещёрской низменности (на юго-востоке). Территория города на 2012 год составляет 2511 км². Треть (870 км²) находится внутри кольцевой автомагистрали (МКАД), остальные 1641 км² — за кольцевой автодорогой.

Средняя высота над уровнем моря составляет 156 м[источник не указан 662 дня]. Наивысшая точка находится на Теплостанской возвышенности и составляет 255 м, самая низкая точка — вблизи Бесединских мостов, где река Москва покидает город, высота этой точки над уровнем моря составляет 114,2 м. Протяжённость Москвы (без учёта чересполосных участков) с севера на юг в пределах МКАД — 38 км, за пределами МКАД — 51,7 км, с запада на восток — 39,7 км.

Город располагается на обоих берегах реки Москвы в её среднем течении. Помимо этой реки, на территории города протекает несколько десятков других рек, наиболее крупные из которых — притоки Москвы, в частности Сходня, Химка, Пресня, Неглинная, Яуза и Нищенка (левые), а также Сетунь, Котловка и Городня (правые). Многие малые реки (Неглинная, Пресня и др.) в пределах города протекают в коллекторах. В Москве много и других водоёмов։ более 400 прудов и несколько озёр.

Մոսկվայի և մերձակա քաղաքների տեսքը LandSat-7 արբանյակից:

Մոսկվայի հարավային հատվածի պատկերը՝ Վնուկովո օդանավակայան վայրէջք կատարող ինքնաթիռից :

Մոսկվան գտնվում է Ռուսաստանի եվրոպական մասի կենտրոնում, Վոլգա և Օկա գետերի միջև, Սմոլենսկո-Մոսկովյան բարձրության սահմանագծին (արևմուտքից), Մոսկվորեցկո-Օկայան հարթությունում (արևելքից) և Մեշյորկյան ցածրավայրի մոտ (հարավ-արևելքից)։ 2012 թվականի տվյալներով քաղաքի տարածքը կազմում է 2511 կմ²։ Տարածքի մեկ երրորդը (870 կմ) գտնվում է Մոսկովյան օղակավոր ավտոմայրուղու ներսում (ռուս.՝ МКАД-Московская кольцевая автомобильная дорога), մնացած մասը` 1641 կմ-ին օղակավոր ճանապահից դուրս։

Ծովի մակարդակից միջին բարձրությունը կազմում է 156 մ (աղբյուրը ցույց տրված չէ 662 օր)։ Ամենաբարձր կետը գտնվում է Տեպլոստանյան բարձրավայրում և կազմում է 255 մ, ամենացածր կետը` Բեսեդինյան կամուրջների մոտ է, որտեղ Մոսկվա գետը հեռանում է քաղաքից, այդ կետի բարձրությունը հաշված ծովի մակարդակից կազմում է 114,2 մետր։ Մոսկվայի երկարությունը (առանց շերտընդմեջյան տարածքները հաշվելու) հյուսիսից հարավ Մոսկովյան օղակավոր ավտոմայրուղու սահմաններում` 38 կմ, սահմաններց դուրս` 51,7 կմ, արևմուտքից արևելք՝ 39,7 կմ։

Քաղաքը տեղակայված է Մոսկվա գետի միջին հոսանքում՝ նրա երկու ափերին։ Բացի այս գետից, քաղաքի տարածքով հոսում են տասնյակ այլ գետեր, որոնցից ավելի խոշորներն են Մոսկվայի վտակները, Սխոդնյան, Խիմկան, Պրեսնյան, Նեգլիննայան, Յուզան և Նիշենկան (ձախակողմյան), ինչպես նաև Սենունը, Կոտլովկան և Գրևոդնյան (աջակողմյան)։ Շատ մանր գետեր (Նեգլիննյան, Պրեսնյան և այլն) քաղաքի սահմաններում հոսում են ջրանցքներով։ Մոսկվայում շատ այլ ջրավազաններ էլ կան` ավելի քան 400 արհեստական լճակներ և մի քանի լճեր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian (քննարկում) 18։01, 7 Մարտի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Ստուգված է

Գարրի Կասպարով

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Некоторые эксперты признают Каспарова величайшим шахматистом в истории[1][2]. Международный гроссмейстер (1980), заслуженный мастер спорта СССР (1985), чемпион СССР (1981, 1988), чемпион России (2004). Восьмикратный победитель Всемирных Шахматных олимпиад։ четырежды в составе команды СССР (1980, 1982, 1986, 1988) и четырежды в составе команды России (1992, 1994, 1996, 2002). Обладатель одиннадцати шахматных «Оскаров» (призов лучшему шахматисту года). Каспаров единолично возглавлял рейтинг ФИДЕ с 1985 по 2006 год с двумя короткими перерывами։ в 1994 году он был исключён из рейтинга по решению ФИДЕ, принятому в 1993 году, а в январе 1996 года Каспаров имел такой же рейтинг, как Владимир Крамник. В 1999 году Гарри Каспаров достиг рекордного рейтинга в 2851 балл[5], который держался 13,5 лет, пока не был побит Магнусом Карлсеном.

Каспаров стал Чемпионом Мира в 1985 году, победив Анатолия Карпова. Противостояние «двух К» продолжалось с середины 1980-х до начала 1990-х, за это время Карпов и Каспаров сыграли пять матчей за звание Чемпиона Мира. В 1993 году Каспаров и новый претендент Найджел Шорт вышли из ФИДЕ и провели матч под эгидой новой организации — ПША. ФИДЕ лишила Каспарова титула, и до 2006 года существовало два чемпиона мира — по версии ФИДЕ и по «классической» версии. В 2000 году Каспаров проиграл матч на первенство мира Владимиру Крамнику.

В 2005 году Каспаров объявил, что заканчивает шахматную карьеру, чтобы посвятить себя политической деятельности. Каспаров участвует в ряде оппозиционных движений։ является председателем Объединённого гражданского фронта, одним из сопредседателей Всероссийского гражданского конгресса, депутатом Национальной ассамблеи Российской Федерации. В 2008 году он стал одним из создателей и членом Федерального бюро Объединённого демократического движения «Солидарность», однако в 2013 году вышел из его руководящих органов. В октябре 2012 года избран в Координационный Совет российской оппозиции. Каспаров считается одним из лидеров оппозиции существующему политическому режиму, регулярно выступает с жёсткой критикой в адрес В. В. Путина, при этом в России его политическая деятельность остаётся неосвещённой в центральных СМИ и не пользуется широкой поддержкой. В июне 2013 года заявил об отъезде из России и о продолжении борьбы с путинским режимом на международной арене.

Որոշ մասնագետներ խոստովանում են, որ Կասպարովը պատմության մեծագույն շախմատիստներից է։ Միջազգային գրոստմայստեր (1980), ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ (1985), ԽՍՀՄ չեմպիոն (1981, 1988), Ռուսաստանի չեմպիոն (2004), Համաշխարհային շախմատային օլիմպիադայի ութակի հաղթող. չորս անգամ ԽՍՀՄ հավաքականի կազմում (1980, 1982, 1986, 1988) և չորս անգամ Ռուսաստանի հավաքականի կազմում (1992, 1994, 1996, 2002)։ Տասնմեկ շախմատային «Օսկարների» մրցանակակիր (մրցանակ տարվա լավագույն շախմատիստին)։ 1985-2006 թվականները Կասպարովը կարճատև ընդհատումներով միանձնյա ղեկավարում էր ՖԻԴԵ-ի վարկանիշային աղյուսակը. 1994 թվականին հանվեց ցուցակից ՖԻԴԵ-ի որոշմամբ, որն ընդունվել էր 1993 թվականին, և 1996 թվականին Կասպարովն ուներ այնպիսի վարկանիշ, ինչպիսին Վլադիմիր Կրամնիկը։ 1999 թվականին Կասպարովը հասավ ռեկորդային վարկանիշի՝ 2851 միավոր, որը պահպանեց 13,5 տարի, որը հաղթահարեց Մագնուս Կարլսենը։

Կասպարովն Աշխարհի չեմպիոն դարձավ 1985 թվականին՝ հաղթելով Անատոլի Կարպովին։ Երկու «Կ»-երի հակամարտությունը տևեց 1980-ական թվականների կեսերից մինչև 1990-ական թվականների սկիզբը։ Այս ընթացքում Աշխարհի չեմպիոնի կոչման համար Կասպարովն ու Կրամնիկը խաղացին 5 խաղ։ 1993 թվականին Կասպարովն ու նոր նախագահ Նայջել Շորթը դուրս եկան ՖԻԴԵ-ից և խաղացին նոր կազմակերպության հովանու ներքո՝ Պրոֆեսիանալ շախմատային ասոցացիա (ՊՇԱ)։ ՖԻԴԵ-ն զրկեց Կասպարովին տիտղոսից, և մինչ 2006 թվականը գոյություն ուներ աշխարհի երկու չեմպիոն՝ ըստ ՖԻԴԵ-ի վարկածի և ըստ «դասական» վարկածի։ 2000 թվականին Կասպարովը Վլադիմիր Կրամնիկին պարտվեց աշխարհի առաջնությունում։

2005 թվականին Կասպարովը հայտարարեց, որ ավարտում է շախմատային կարիերան, որպեսզի նվիրի իրեն քաղաքական գործունեությանը։ Կասպարովը մասնակցում է մի շարք ընդդիմադիր շարժումների. հանդիսանում է Միավորված քաղաքացիական ճակատի նախագահը, Համառուսաստանյան քաղաքացիական կոնգրեսի համանախագահներից է, Ռուսաստանի Դաշնության Ազգային ասամբլեայի պատգամավոր է։ 2008 թվականին նա դարձավ Միացյալ ժողովրդավարական «Համաձայնություն» շարժման Դաշնային բյուրոյի ստեղծողներից մեկը և անդամը, սակայն 2013 թվականին դուրս եկավ ղեկավար մարմիններից։ 2012 թվականի հոկտեմբերին նա ընտրվեց ռուսական ընդդիմության Կոորդինացիոն խորհուրդ։ Կասպարովը համարվում է գործող քաղաքական վարչակազմի ընդդիմադիր ղեկավարներից մեկը, Վ. Վ. Պուտինի հասցեին պարբերաբար հանդես է գալիս կոշտ քննադատությամբ. այնուամենայնիվ Ռուսաստանում նրա քաղաքական գործունեությունը մնում է կետրոնական ԶԼՄ-ների կողմից չլուսաբանված և չի օգտվում լայն օժանդակությունից։ 2013 թվականի հունիսին հայտարարեց Ռուսաստանից հեռանալու և միջազգային հարթակներում պուտինյան վարչակազմի դեմ պայքարը շարունակելու մասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իոսիֆ Ստալին

ռուսերեն հոդված

Վաղ շրջան, հեղափոխական դառնալը

В 1886 году Екатерина Георгиевна хотела определить Иосифа на учёбу в Горийское православное духовное училище, однако, поскольку он совершенно не знал русского языка, поступить ему не удалось. В 1886—1888 годах по просьбе матери обучать Иосифа русскому языку взялись дети священника Христофора Чарквиани. В результате в 1888 году Сосо поступил не в первый подготовительный класс при училище, а сразу во второй подготовительный, в сентябре следующего года поступив в первый класс училища, которое окончил в июне 1894 года.

В сентябре 1894 года Иосиф сдал приёмные экзамены и был зачислен в православную Тифлисскую духовную семинарию. Там он впервые познакомился с марксизмом и к началу 1895 года вступил в контакты с подпольными группами революционных марксистов, высланных правительством в Закавказье. Впоследствии сам Сталин вспоминал։ «В революционное движение я вступил с 15-летнего возраста, когда я связался с подпольными группами русских марксистов, проживавших тогда в Закавказье. Эти группы имели на меня большое влияние и привили мне вкус к подпольной марксистской литературе».

По мнению английского историка Саймона Себаг-Монтефиоре, Сталин был чрезвычайно одарённым учеником, получавшим высокие оценки по всем предметам։ математике, богословию, греческому языку, русскому языку. Сталину нравилась поэзия, и в юности он сам писал стихи на грузинском языке, привлёкшие внимание ценителей․

В 1931 году в интервью немецкому писателю Эмилю Людвигу на вопрос «Что вас толкнуло на оппозиционность? Быть может, плохое обращение со стороны родителей?» Сталин ответил ։ «Нет. Мои родители обращались со мной совсем неплохо. Другое дело — духовная семинария, где я учился тогда. Из протеста против издевательского режима и иезуитских методов, которые имелись в семинарии, я готов был стать и действительно стал революционером, сторонником марксизма…».

В 1898 году Джугашвили получает опыт пропагандиста на встрече с рабочими на квартире революционера Вано Стуруа и вскоре начинает руководить рабочим кружком из молодых железнодорожников, он начинает вести занятия в нескольких рабочих кружках и даже составляет для них марксистскую программу занятий. В августе того же года Иосиф вступает в грузинскую социал-демократическую организацию «Месаме-даси» («Третья группа»). Вместе с В. З. Кецховели и А. Г. Цулукидзе Джугашвили образует ядро революционного меньшинства этой организации, большинство которой стояло на позициях «легального марксизма» и склонялось к буржуазному национализму.

29 мая 1899 года, на пятом году обучения, был исключён из семинарии «за неявку на экзамены по неизвестной причине» (вероятно, фактической причиной исключения была деятельность Иосифа Джугашвили по пропаганде марксизма среди семинаристов и рабочих железнодорожных мастерских). В выданном ему свидетельстве значилось, что он окончил четыре класса и может служить учителем начальных народных училищ.

После исключения из семинарии Джугашвили некоторое время перебивался репетиторством. Среди его учеников, в частности, был и его ближайший друг детства Симон Тер-Петросян (будущий революционер Камо).

С конца декабря 1899 года Джугашвили в качестве вычислителя-наблюдателя был принят в Тифлисскую физическую обсерваторию.

23 апреля 1900 года Иосиф Джугашвили, Вано Стуруа и Закро Чодришвили организовали рабочую маёвку, на которую собралось 400—500 рабочих. На митинге среди прочих выступил сам Иосиф. Это выступление было первым появлением Сталина перед большим собранием людей. В августе того же года Джугашвили участвовал в подготовке и проведении крупного выступления рабочих Тифлиса — стачке в Главных железнодорожных мастерских. В организации протестов рабочих приняли участие рабочие-революционеры։ М. И. Калинин (высланный из Петербурга на Кавказ), С. Я. Аллилуев, а также М. З. Бочоридзе, А. Г. Окуашвили, В. Ф. Стуруа. С 1 до 15 августа в забастовке приняло участие до четырёх тысяч человек. В результате более пятисот забастовщиков были арестованы.

21 марта 1901 года полиция произвела обыск в физической обсерватории, где жил и работал Джугашвили. Сам он, однако, избежал ареста и перешёл на нелегальное положение, став революционером-подпольщиком.

Սոսո Ջուղաշվիլին՝ Թիֆլիսի հոգևոր ճեմարանի սանը (1984)

1886 թվականին Եկատերինա Գեորգիևնան ուզում էր Իոսիֆին ուսման տալ Գորիի հոգևոր հոգևոր ուսումնարան, սակայն քանի որ Իոսիֆը չէր տիրապետում բացարձակապես ռուսերենին, այնտեղ ընդունվել չհաջողվեց։ 1886-1888 թվականներին Իոսիֆին ռուսերեն սովորեցնելու գործը մոր խնդրանքով իրենց վրա վերցրեցին քահանա Քրիստոփոր Չերկվիանիի երեխաները։ Արդյունքում 1888 թվականին Սոսոն ընդունվեց ուսումնարանին կից ոչ թե առաջին նակապատրաստական դասարան, այլ միանգամից երկրորդ, մյուս տարվա սեպտեմբերին ընդունվելով ուսումնարանի առաջին դասարան, որն ավարտեց 1894 թվականի հունիսին։

Ի․ Ջուղաշվիլու վկայականն առ այն, որ ավարտել է Գորիի հոգևոր ուսումնարանը (1894)

1894 թվականի սեպտեմբերին Իոսիֆը ընդունելության քննություններ հանձնեց և ընդունվեց Թիֆլիսի ուղղափառ հոգևոր ճեմարան։ Այնտեղ նա ծանոթացավ մարքսիզմի հետ և 1895 թվականին կապի մեջ մտավ հեղափոխական մարքսիստների գաղտնի խմբի հետ, ովքեր Անդրկովկաս էին ուղարկվել կառավարության կողմից։ Հետագայում Ստալինը հիշում էր․ «Հեղափոխական շարժման մեջ ընդգրկվեցի 15 տարեկան հասակում, երբ կապվեցի ռուս մարքսիստների գաղտնի խմբի հետ, ովքեր այն ժամանակ ապրում էին Անդրկովկասում։ Այդ խմբերը մեծ ազդեցություն ունեցան ինձ վրա, որի արդյունքում ձևավորվեց գաղտնի մարքսիստական գրականության հանդեպ իմ սերը»։

Անգլիացի պատմաբան Սայմոն Սեբակ-Մոնտեֆիորեի կարծիքով Ստալինը շատ տաղանդավոր աշակերտ էր, ով բոլոր առարկաներից բարձր գնահատականներ էր ստանում` մաթեմատիկայից, աստվածաբանությունից, հունարենից, ռուսաց լեզվից և այլն։ Ստալինին դուր էր գալիս պոեզիան, և երիտասարդ տարիքում նա ինքն էր գրում վրացերեն բանաստեղծություններ, որոնք ուշադրության են արժանացել ընթերցողի կողմից։

1931 թվականին գերմանացի գրող` Էմիլ Լյուդվիգի հետ ասուլիսի ժամանակ, այն հարցին, թե «Ի՞նչը Ձեզ տարավ դեպի ընդդիմություն, միգուցե ծնողների վատ վերաբերմո՞ւնքը․․․»։ Ստալինը պատասխանեց. «Ո՛չ: Իմ ծնողները բոլորովին էլ վատ չեն վարաբերվել ինձ: Այլ հարց է` հոգևոր վարժարանը, որտեղ ես այդ ժամանակ սովորում էի։ Ծաղրանքի ռեժիմի և ճիզվիտական մեթոդների բողոքների պատճառով, որոնք կային ճեմարանում, ես պատրաստ էի դառնալ և իրոք դարձա հեղափոխական, մարքսիզմի կողմնակից…»:

1898 թվականին Ջուղաշվիլին, հեղափոխական Վանո Ստուրուայի տանը, աշխատողների հետ հանդիպման ժամանակ, քարոզչի փորձ ստացավ և շուտով սկսեց ղեկավարել երիտասարդ երկաթուղայինների աշխատողներից կազմված խմբակը․ դասեր էր անցկացնում խմբակների համար և նույնիսկ դասընթացների մարքսիստական ծրագրեր էր կազմում նրանց համար: Նույն թվականի օգոստոսին Իոսիֆը մտնում է վրացական «Մասամե-Դասի»(«Երրորդ խումբ») սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպության մեջ։ Վ. Զ.Կեցխովելիի և Ա.Գ. Ջուղաշվիլիի հետ նա կազմում է այդ կազմակերպության հեղափոխական փոքրամասնության հիմքը, որի մեծամասնությունը «օրինական մարքսիզմի» հետևորդ էին և հարում էին բուրժուական ազգայնականությանը։

1899 թվականի մայիսի 29-ին, սովորելու հինգերորդ տարում նա հեռացվել է ճեմարանից «անհայտ պատճառով քնությանը չներկայանալու համար» (հավանաբար հեռացման պատճառը Իոսիֆ Ջուղաշվիլիի գործունեությունն էր` ճեմարանում աշակերտներին և երկաթուղային աշխատողներին մարքսիզմ քարոզելը)։ Իր վկայականում ասվում էր, որ նա ավարտել է չորս դասարան և ազգային վարժարաններում կարող է որպես ուսուցիչ աշխատել։

Ճեմարանից հեռացվելուց հետո որոշ ժամանակ Ջուղաշվիլին որպես կրկնուսույց էր աշխատում։ Իր աշակերտներից էր նաև մանկության մոտ ընկերը` Սիմոն Տեր-Պետրոսյանը (ապագա հեղափոխական Կամոն)։

1899 թվականի դեկտեմբերի վերջերին Ջուղաշվիլին որպես դիտորդ ընդունվում է Թիֆլիսի ֆիզիկական աստղադիտարան։

1900 թվականի ապրիլի 23-ին Իոսիֆ Ջուղաշվիլին, Վանո Ստուրուան և Զակրո Չոդրիաշվիլին կազմակերպեցին աշխատանքային մայովկա` մայիսմեկյան անլեգալ ժողով, որի ժամանակ հավաքվեցին 400-500 աշխատող։ Ցույցի ժամանակ ելույթ ունեցավ նաև Իոսիֆը։ Այդ ելույթը Ստալինի առաջին ելույթն էր մարդկանց առջև։ Այդ թվականի օգոստոսին Ջուղաշվիլին մասնակցեց Թիֆլիսի աշխատավորների մեծ խմբի գործադուլի նախապատրաստական աշխատանքներին, ինչպես նաև իրականացմանը։ Բողոքի ցույցերի կազմակերպմանը մասնակցեցին նաև հեղափոխական-աշխատողներ՝ Մ. Ն. Կալինինը (Պետերբուրգից Կովկաս էր ուղարկվել), Ս. Յ. Ալլիլուևը, ինչպես նաև Մ. Զ. Բոչորիձեն, Ա.Գ. Օկուաշվիլին, Վ. Ֆ. Ստուրուան։ Օգոստոսի 1-ից 15-ը գործադուլին մասնակցել է մինչև չորս հազար մարդ։ Ադյունքում ձերբակալվել են ավելին քան հիգ հարյուր գործադուլի մասնակիցներ։

1901 թվականի մարտի 21-ին ոստիկանությունը խուզարկություն իրականացրեց աստղադիտարանում, որտեղ ապրում և աշխատում էր Ջուղաշվիլին։ Այնուամենայնիվ, նա խույս տվեց ձերբակալումից, անօրինական կերպով դարձավ ընդհատակյա գործիչների հեղափոխական։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Թեզի պաշտպանություն

В 1997 году защитил кандидатскую диссертацию по экономике под названием «Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)» в Санкт-Петербургском государственном горном институте. В своей диссертации высказал идею о национальных чемпионах. Впоследствии эта идея стала одной из отличительных черт политики Путина. Научным руководителем был доктор экономических наук, профессор Владимир Федосеев — известный специалист в области экономики минерального сырья.

В 2005 году исследователи Брукингского института Вашингтона заявили, что 16 из 20 страниц, которыми начинается основная часть кандидатской диссертации Путина, представляют собой точное воспроизведение либо близкий к тексту пересказ статьи «Стратегическое планирование и политика» профессоров Уильяма Кинга и Дэвида Клиланда, опубликованной в 1978 году. По утверждению исследователей, шесть диаграмм и графиков из работы Путина почти полностью совпадают с американскими. В академических кругах Санкт-Петербурга дезавуировали утверждения Брукингского института. Также в зарубежной прессе утверждалось, что уже тогда Путин сформулировал основы своей будущей политики. В России информация о плагиате в диссертации Путина не вышла за пределы интернет-изданий и журнала «Власть».

1997 թվականին Սանկտ-Պետերբուրգի լեռնային պետական ինստիտուտում տնտեսագիտությունից պաշտպանեց «Շուկայական հարաբերությունների ձևավորման պայմաններում ռեգիոնի նյութահումքային բազայի վերարտադրման ռազմավարական պլանավորումը (Սանկտ-Պետերբուրգ և Լենինգրադյան նահանգ)» թեմայով ատենախոսությունը։ Այստեղ նա ազգային չեմպիոնների մասին միտք արտահայտեց։ Արդյունքում այս միտքը դարձավ Պուտինի քաղաքականության տարբերակիչ գծերից մեկը։ Գիտական ղեկավարն էր տնտեսագիտական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վլադիմիր Ֆեդոսեևը՝ տնտեսագիտության հանքային հումքի ոլորտի հայտնի մասնագետը։

2005 թվականին Վաշինգտոնի Բրուքինգյան համալսարանի հետազոտողները հայտարարեցին, որ Պուտինի ատենախոսության սկզբի 20 էջից 16-ը պրոֆեսորներ Ուլիլիամ Քինգի և Դևիդ Քլիլանդի 1978 թվականին հրատարակված «Ռազմավարական պլանավորում և քաղաքականություն» հոդվածի ճշգրիտ արտատպությունն է կամ մոտավոր վերարտադրությունը։ Հետազոտողների պնդմամբ, Պուտինի աշխատանքի վեց դիագրամները ամբողջությամբ կամ մասնակի համընկնում են ամերիկացիների հոդվածի հետ։ Սանկտ-Պետերբուրգի ակադեմիական շրջանակներում հերքեցին Բրուքինգյան համալսարանի պնդումները։ Արտասահմանյան մամուլում պնդում էին, որ դեռ այն ժամանակ Պուտինը կազմավորել էր իր ապագա քաղաքականության հիմուքները։ Ռուսաստանում Պուտինի ատենախոսության մեջ արտագրության դեպքի մասին տեղեկատվությունը համացանցային խմբագրումների և «Իշխանություն» ամսագրի շրջանակներից դուրս չեկավ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Ուսումնասիրման պատմություն

Озеро Ван упоминалось в исторических и географических трудах с древнейших времён. В месопотамских источниках озеро Ван упоминается под названием «море Наири», а, например, в античный период географ Страбон описывал озеро Ван так։

- Есть в Армении также большие озёра. … есть Арсене, называемое также Тоспитас. Оно содержит соду, очищает и восстанавливает одежду. Однако в силу этой примеси соды вода озера негодна для питья.

Кроме того, Страбон, ссылаясь на данные Эратосфена, утверждал, что река Тигр протекает через середину озера Ван (и в этой части озеро является пресным), после чего уходит под землю и вновь появляется в другом месте.

Научное изучение озера началось в середине XIX века, когда, пользуясь влиянием Британии в регионе, окрестности озера посетили несколько европейских путешественников и исследователей. Многие из них занимались картографированием и описанием местности, а некоторые, включая известного английского археолога Лэйарда, заинтересовались остатками урартских крепостей в окрестностях озера. В этот период было опубликовано несколько описательных и картографических работ, относительно точно определены площадь озера и его высота над уровнем моря, однако серьёзно недооценена его максимальная глубина.

Основной географической проблемой этого периода являлся поиск стока воды из озера Ван и его связи с бассейнами рек Тигр и Евфрат. Наличие подобной связи предполагалось на основании карты высот региона и циркулирующих в тот период среди местного курдского населения слухов о соединении посредством озера Ван бассейнов этих рек. Некоторые справочные издания того времени, включая девятое издание Энциклопедии Британники 1875—1889 гг., на основании этих данных писали, что «аборигены говорят о подземных каналах, по которым воды озера соединяются с истоками реки Тигр», и что «озеро Назик, лежащее на водоразделе, вследствие редкого феномена посылает свои воды как в озеро Ван, так и в Евфрат». Один из исследователей на страницах авторитетного географического журнала того времени предполагал, что обнаружил другую подземную связь Евфрата и озера Ван через отверстие на сколах вулкана Немрут. Эти взаимосвязи так и остались на уровне предположений и слухов, и из следующего переработанного издания Британники 1910—1911 гг. были исключены. Вместе с этим в этот период было сделано подтвердившееся впоследствии предположение о том, что необычное строение водоразделов в регионе и само образование озера Ван связано с крупным извержением вулкана Немрут.

Систематический анализ глубин озера так и не был проделан в этот период, не изучался также состав воды озера. В XX веке вплоть до восьмидесятых годов исследовательские работы на озере не проводились, что было в основном связано с политической нестабильностью в регионе. Сложившаяся ситуация привела к тому, что многие географические работы и справочники XX века (включая Большую советскую энциклопедию последнего издания) допускали серьёзные ошибки в оценке средней и максимальной глубин озера, а, как следствие, грубые ошибки в оценках его объёма. Например, средняя глубина озера указывалась в диапазоне от 6 до 40 метров, что значительно ниже установленной позже корректной цифры в 161,2 метра.

Վանա լիճը հիշատակվում է անտիկ ժամանակաշրջանի պատմական և աշխարհագրական աշխատություններում։ Մեսոպոտամյան սկզբնաղբյուրներում Վանա լիճը հիշատակվում է որպես «Նաիրի ծով», իսկ, օրինակ, անտիկ աշխարհագետ Ստրաբոնը Վանա լիճը նկարագրում էր այսպես.

- Հայաստանում կան նաև մեծ լճեր… կա Արսենեն, որը կոչվում է նաև Տոսպիտաս: Նրա ջուրը պարունակում է սոդա, որը մաքրում և վերականգնում է հագուստը: Բայց խմելու համար այդ լճի ջուրն անպիտան է:

Բացի այդ, Ստրաբոնը, հիմնվելով Էրատոսթենես Կիրենացու տվյալների վրա, պնդում էր, որ Տիգրիս գետը հոսում է Վանա լճի մեջտեղով (և լճի այդ մասի ջուրը քաղցրահամ է), որից հետո անցնում է գետնի տակ և դուրս գալիս մեկ այլ տեղից։

Լճի գիտական հետազոտությունը սկսվեց 19-րդ դարի կեսերին. օգտվելով տարածաշրջանում Մեծ Բրիտանիայի ազդեցությունից, մի քանի եվրոպացի ճանապարհորդներ և հետազոտողներ այցելեցին լճի շրջակայքը։ Նրանցից շատերը զբաղվեցին քարտեզագրությամբ և տեղանքի նկարագրությամբ, իսկ մի քանիսը, որոնց մեջ էր նաև հայտնի անգլիացի հնէաբան Լեյարդը, հետաքրքրվեցին լճի շրջակայքում ուրարտական ամրոցների մնացորդներով։

Այս շրջանում հրատարակվեցին մի քանի քարտեզական և բնութագարական աշխատություններ, համեմատաբար ճշգրիտ որոշվեց լճի մակերեսը և նրա բարձրությունը ծովի մակարդակից, բայց լուրջ սխալմունքով էր հաշվարկված նրա առավելագույն խորությունը։ Այս շրջանի հիմնական աշխարհագրական խնդիր էր համարվում Վանա լճի հոսքը գտնելը և նրա կապը Եփրատի ու Տիգրիսի ավազանների հետ պարզելը։ Նման կապի մասին ենթադրվում էր այդ ժամանակ շրջանառության մեջ գտնող տարածաշրջանի բարձրությունների քարտեզի և տեղի քուրդ բնակչության շրջանում պտտվող Վանա լճի միջոցով այդ երկու գետերի ավազանների միացած լինելու մասին խոսակցությունների հիման վրա։ Այն ժամանակվա մի քանի տեղեկատու հրատարակություններ, ներառյալ նաև 1875-1889 թվականների Բրիտանիկա Հանրագիտարանի իններորդ հրատարակությունը, այս տվյալների հիման վրա գրում էին, որ «բնիկները խոսում են ստորերկրյա ջրանցքների մասին, որոնց միջոցով լճի ջրերը միանում են Տիգրիս գետի ակունքներին», իսկ «ջրբաժանում ընկած Նազիկ լիճը բացառիկ ֆենոմենի արդյունքում իր ջրերն ուղարկում է և՛ Վանա լիճ, և՛ Եփրատ գետ»։ Հետազոտողներից մեկը այն ժամանակվա հեղինակավոր աշխարհագրական ամսագրի էջերում պնդում էր, որ գտել է Նեմրութ հրաբխի ժայռերի անցքերի միջով ստորերկրյա այլ կապ Եփրատի և Վանա լճի միջև։ Այս կապերն այդպես էլ մնացին ենթադրությունների և շշուկների մակարդակում, իսկ Բրիտանիկի հաջորդ՝ 1910-1911 թվականների բարեփոխված հրատարակությունից հանվեցին։ Այս ամենի հետ այս շրջանում հաստատվեց այն ենթադրությունը, որ տարածաշրջանի անսովոր ջրբաժանները և Վանա լճի առաջացումը կապված է Նեմրութ հրաբխի խոշոր ժայթքման հետ։

Լճի խորությունների պարբերական հետազոտություն այն ժամանակ այդպես էլ չարվեց, չուսումնասիրվեց անգամ լճի ջրի բաղադրությունը։ 20-րդ դարում, ընդհուպ մինչև 80-ական թվականները լճում հետազոտական աշխատանքներ չկատարվեցին, որը հիմնականում կապված էր տարածաշրջանի քաղաքական անկայունության հետ։ Ստեղծված իրավիճակը հանգեցրեց նրան, որ 20-րդ դարի շատ աշխարհագրական աշխատություններ և տեղեկատուներ (ներառյալ նաև Խորհրդային Մեծ հանրագիտարանի վերջին հրատարակությունը) լճի միջին և առավելագույն խորության գնատականների մեջ թույլ էին տալիս լուրջ սխալներ, իսկ որպես հետևանք՝ կոպիտ սխալներ նրա ծավալի վերաբերյալ։ Օրինակ՝ լճի միջին խորություն էր նշվում 6-ից 40 մետր միջակայքը, որը զգալի ցածր է հետագայում հաստատված ճշգրիտ թվից՝ 161,2 մետր, 171 մ (1984)

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սոչի

ռուսերեն հոդված

Ընդհանուր տեղեկություններ

Город располагается около 43 градусов северной широты, то есть примерно на географической широте Ниццы, Торонто, Алма-Аты и Владивостока. Координаты города Сочи (Главного почтамта) — 43°35′07″ с. ш., 39°43′13″ в. д.

Важнейшими курортными факторами, привлекающими отдыхающих в Сочи, являются наличие пляжей, тёплый климат, минеральные источники. Девственные колхидские леса Западного Кавказа на территории города (Кавказский государственный биосферный заповедник) внесены в список всемирного наследия ЮНЕСКО.

Քաղաքը տեղակայված է հյուսիսային լայնության 43 աստիճանում, այսինքն մոտավորապես Նիցցայի, Տորոնտոյի, Ալմա-Աթայի և Վլադիվոստոկի աշխարհագրական լայնության վրա։ Սոչի քաղաքի աշխարհագրական կոորդինատներն են՝ հյուսիսային լայնության 43°35′07″, արևելյան երկայնության 39°43′13″։

Հանգստավայրային կարևորագույն գործոններ, որոնք գրավում են հանգստացողներին, լողափերը, տաք կլիման, հանքային աղբյուրներն են։ Քաղաքի տարածքում գտնվող Արևմտյան Կովկասի կուսական կոլխիդյան անտառները (կենսոլորտի կովկասյան պետական արգելոց) մտել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցուցակ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գարրի Կասպարով

ռուսերեն հոդված

Մանկություն

Гарри Каспаров родился в Баку 13 апреля 1963 года, его отец Ким Моисеевич Вайнштейн был по профессии инженером-энергетиком, мать Клара (Аида) Шагеновна Каспарова — инженером, специалистом по автоматике и телемеханике. Каспаров еврейского происхождения по отцовской линии и армянского — по материнской. Дед Гарри — Моисей Рубинович Вайнштейн (1906—1963) — был известным бакинским композитором и дирижёром, заведующим музыкальной частью нескольких драматических театров города. Вся семья с отцовской стороны была музыкальной։ младший брат отца Леонид Моисеевич Вайнштейн — тоже композитор, заслуженный деятель искусств Азербайджана, бабушка — учитель музыки в средней школе. Двоюродный брат Тимур Вайнштейн — телепродюсер.

Родители Каспарова увлекались шахматами и решали шахматные задачи, публиковавшиеся в газете. Гарри часто следил за ними и однажды подсказал решение; ему было пять лет. После этого отец обучил Гарри игре. Регулярные занятия шахматами Гарри начал в бакинском Дворце пионеров в семь лет, его первым тренером стал мастер Олег Приворотский. В этом же возрасте он потерял отца, который умер от лимфосаркомы. Клара Шагеновна после смерти мужа целиком посвятила себя шахматной карьере сына. В 1975 году, когда Гарри было 12 лет, Клара Каспарова сменила его фамилию с отцовской Вайнштейн на Каспаров. Это было сделано с согласия родственников для облегчения дальнейшей шахматной карьеры юного, но уже подающего серьёзные надежды шахматиста, которой мог помешать существовавший в СССР антисемитизм. В 1977-м году Гарри Каспаров вступил в ВЛКСМ.

Գարրի կասպարովը ծնվել է Բաքվում 1963 թվականի ապրիլի 13-ին։ Նրա հայրը՝ Կիմ Մովսեսի Վայնշտեյնը, մասնագիտությամբ ինժեներ-էներգետիկ էր, մայրը՝ Կլարա (Աիդա) Շահենի Կասպարովան, ինժեներ էր՝ մասնագետ ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի ոլորտում։ Կասպարով հայրական կողմից ծագումով հրեա է, մայրական կողմից՝ հայ։ Գարրիի պապը՝ Մովսես Ռուբինի Վայնշտեյնը (1906-1963), Բաքվում հայտնի կոմպոզիտոր և խմբավար էր և ղեկավարում էր քաղաքի մի քանի դրամատիկական թատրոնների երաժշտական մասերը։ Հայրական կողմի ողջ ընտանիքը երաժիշտներ էին. հոր փոքր եղբայրը՝ Լեոնիդ Մովսեսի Վայնշտեյնը, նույնպես կոմպոզիտոր էր, Ադրբեջանի արվեստի վաստակավոր գործիչ, տատը՝ միջնակարգ դպրոցում երաժշտության ուսուցչուհի, զարմիկը՝ Տիմուր Վայնշտեյնը՝ հեռուստապրոդյուսեր։

Կասպարովի ծնողները զբաղվում էին շախմատով և թերթերում տպագրված շախմատային խնդիրներ էին լուծում։ Գարրին հաճախ հետևում էր նրանց և մի օր հուշեց պատասխանը. նա հինգ տարեկան էր։ Դրանից հետո հայրը սովորեցրեց Գարրիին շախմատ խաղալ։ Շախմատի կանոնավոր պարապմունքների Գարրին սկսեց հաճախել յոթ տարեկանում Բաքվի Պիոներ պալատում, նրա առաջին մարզիչը դարձավ վարպետ Օլեգ Պրիվորոտսկին։ Այս տարիքում էլ Կասպարովը կորցրեց հորը, որը մահացավ լիմֆոսարկոմայից (շեքի շրջանի արտաօրգանային սարկոմա)։ Ամուսնու մահից հետո Կլարան իրեն ամբողջությամբ նվիրեց որդու շախմատային կարիերային։ 1975 թվականին, երբ Գարրին 12 տարեկան էր, Կլարա Կասպարովան որոշեց փոխել նրա ազգանունը հայրական Վայնշտեյնից Կասպարովի։ Դա արված էր հարազատների համաձայնությամբ, որպեսզի հեշտացվի պատանու հետագա շախմատային կարիերան, որն արդեն շախմատիստի լուրջ հույսեր էր ներշնչում, որին կխանգարեր ԽՍՀՄ գոյություն ունեցող հակասեմիտականությունը։ 1977 թվականին Գարրի Կասպարով մտավ ՀԼԿԵՄ շարքերը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մահապատիժ

ռուսերեն հոդված

Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում

В развитых странах смертной казни всегда предшествует длительное судебное разбирательство на разных уровнях, подсудимому предоставляются возможности для подачи апелляций. Часто это приводит к тому, что между вынесением приговора и его исполнением (либо помилованием, а также смертью осуждённого от других причин) проходят годы или даже десятки лет. Например, в США (штат Джорджия) Джек Олдермен (англ. Jack Alderman) был приговорён к смерти за убийство своей жены 14 июня 1975 года в возрасте 24 лет, а казнён лишь 16 сентября 2008 года в возрасте 57 лет, более чем через 33 года.

Казнь может производить только уполномоченный представитель государства в назначенное время, иначе это действие считается убийством и карается законом.

В большинстве современных государств смертная казнь приводится в исполнение непублично, то есть на ней имеют право присутствовать лишь определённые законом лица.

В ряде случаев смертная казнь может быть заменена пожизненным заключением или длительным сроком лишения свободы по решению суда. Приговорённый судом к смертной казни также может быть помилован высшим должностным лицом государства или штата (президентом, монархом, премьер-министром, губернатором и т. д.).

После Второй мировой войны в мире наметилась тенденция к сокращению применения и полной отмене смертной казни. Отмечается, что не последнюю роль в этом сыграли нормы ст. 3 и 5 Всеобщей декларации прав человека, принятой Генеральной Ассамблеей ООН 10 декабря 1948 года, которые устанавливают, что каждый человек имеет право на жизнь и что никто не должен подвергаться пыткам или жестоким, бесчеловечным и унижающим его достоинство обращению и наказанию. По мнению авторского коллектива кафедры уголовного права и криминологии Московского государственного университета, «в данном контексте смертная казнь однозначно относится к наказаниям жестоким и бесчеловечным». Кроме того, отмена смертной казни рекомендована Резолюциями Генеральной Ассамблеи ООН от 8 декабря 1977 года и от 15 декабря 1980 года, а также вторым факультативным протоколом к Пакту о гражданских и политических правах, принятым Генеральной Ассамблеей ООН 15 декабря 1989 года.

Մահապատժի կիրառումն ամբողջ աշխարհում (2012թ տվյալներով).
     Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար** (97)      Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար՝ բացառությամբ հատուկ դեպքերի (8)      Գործում է, թեև վերջին 10 տարիների ընթացքում չի կիրառվել (35)      Մահապատիժը գործում է (58)* * Մինչդեռ օրենքները տարբերվում են ԱՄՆ տարբեր նահանգներում, սակայն ընդհանուր առմամբ համարվում է, որ դաշնային մահապատիժը դեռևս կիրառվում է։ **Ռուսաստանում գործում է մահապատիժ, թեև ԵԽ արգելում է այն իրականացնել

Զարգացած երկրներում մահապատժին միշտ նախորդում է երկարատև դատական քննություն տարբեր մակարդակներով, մեղադրյալին բողոքարկման հնարավորություն է տրվում։ Հաճախ դա հանգեցնում է նրան, որ մահապատժի վճիռ կայացնելուց մինչև մահապատիժն իրականացնելը (կամ ներում ստանալը, ինչպես նաև դատապարտյալի՝ այլ պատճառներով մահանալը) տևում են տարիներ կամ նույնիսկ տասնյակ տարիներ։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում (Ջորջիա նահանգ) Ջեք Օլդերմենը (անգլ.՝ Jack Alderman) կնոջը սպանելու համար դատապարտվել էր մահապատժի 1975թ․ հունիսի 14-ին՝ 24 տարեկան հասակում, իսկ մահապատժի է ենթարկվել միայն 2008թ․ սեպտեմբերի 16-ին՝ 57 տարեկանում, ավելի քան 33 տարի հետո։

Մահապատիժը պետք է իրականացնի միայն պետության լիազորված ներկայացուցիչը նշանակված ժամկետում, հակառակ դեպքում գործողությունը համարվում է սպանություն և պատժվում՝ օրենքով։

Ժամանակակից պետությունների մեծ մասում մահապատիժն իրականացվում է ոչ հրապարակային ձևով, այսինքն՝ մահապատժին ներկա են լինում միայն օրենքով սահմանված անձինք։

Մի շարք դեպքերում մահապատիժը դատարանի որոշմամբ կարող է փոխարինվել ցմահ ազատազրկմամբ կամ երկարատև ազատազրկմամբ։ Մահապատժի դատապարտվածը կարող է նաև ներում ստանալ պետության կամ նահանգի բարձրագույն պաշտոնատարի կողմից (նախագահ, միապետ, վարչապետ, նահանգապետ և այլն)։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո աշխարհում նկատվում է մահապատիժների թվի կրճատման կամ մահապատժի արգելման միտում։ Դրանում բավական մեծ դեր են խաղացել 1948թ․ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 3-րդ և 5-րդ հոդվածներով ամրագրված նորմերը, ըստ որոնց յուրաքանչյուր մարդ ունի ապրելու իրավունք և ոչ ոք չպետք է ենթարկվի տանջանքների կամ դաժան, անմարդկային, արժանապատվությունը ստորացնող վերաբերմունքի և պատժի։ Մոսկվայի պետական համալսարանի քրեական իրավունքի և կրիմինալոգիայի ամբիոնի հեղինակային կոլեկտիվի կարծիքով «այդ կոնտեքստում մահապատիժը միանշանակորեն պատկանում է դաժան ու անմարդկային մահապատիժների թվին»։ Բացի դրանից մահապատժի արգելքն առաջարկվում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1977թ․ դեկտեմբերի 8-ի և 1980թ․ դեկտեմբերի 15-ի բանաձևերով, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1989թ․ դեկտեմբերի 15-ի Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին դաշնագրի երկրորդ ֆակուլտատիվ արձանագրությամբ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Վարչապետ (1999թ օգոստոս-դեկտեմբեր)

9 августа 1999 года был назначен первым заместителем и исполняющим обязанности председателя правительства Российской Федерации. В тот же день в своём телеобращении президент Ельцин назвал его своим преемником. 16 августа 1999 года был утверждён в должности председателя Правительства 233 голосами депутатов Государственной думы (84 против и 17 воздержались).

Назначение Путина премьером совпало с началом проведения в Дагестане крупномасштабной операции федеральных сил против боевиков, вторгшихся в Дагестан. Путин возглавил эту операцию, выступив в качестве энергичного организатора. К 15 сентября боевики были полностью изгнаны за пределы Дагестана.

По мнению историка А.Барсенкова, Владимир Путин выступил в качестве человека, «способного морально и психологически объединить россиян, которые стали связывать с молодым премьером надежды на восстановление стабильности, порядка и постепенное улучшение жизни». О росте популярности Путина свидетельствовал успех поддержанного им нового политического движения «Единство», которое по итогам выборов в Госдуму набрало 23,3 % голосов, заняв второе место.

30 декабря 1999 года в ряде российских изданий была опубликована программная статья Путина «Россия на рубеже тысячелетий», в которой он изложил своё представление о прошлом и о предстоящих перед страной задачах. По мнению Путина, России необходимы сильная государственная власть и консолидация общества. Касаясь экономических проблем, он заявил о необходимости политики, направленной на борьбу с бедностью, обеспечение роста благосостояния населения и повышение эффективности российской экономики.

1999 թվականի օգոստոսի 9-ին նշանակվեց Ռուսաստանի Դաշնության վարչապետի առաջին տեղակալ և վարչապետի ժամանակավոր պաշտոնակատար։ Նույն օրն իր հեռուստաելույթի ժամանակ նախագահ Ելցինը նրան անվանեց իր հաջորդը։ 1999 թվականի օգոստոսի 16-ին Պետական դումայի պատգամավորների 233 ձայներով (84 դեմ և 17 ձեռնպահ) հաստատվեց վարչապետի պաշտոնում։

Պուտինի նշանակումը համընկավ Դաղստանում դաշնային ուժերի՝ Դաղստան մուտք գործած ահաբեկիչների դեմ լայնամասշտաբ գործողությունների սկզբի հետ։ Պուտինը գլխավորեց այդ գործողությունները՝ հանդես գալով որպես եռանդուն կազմակերպիչ։ Սեպտեմբերի 15-ի դրությամբ բոլոր ահաբեկիչներն արդեն դուրս էին շպրտվել Դաղստանի տարածքից։

Ըստ պատմաբան Ա. Բարսենկովի՝ Վլադիմիր Պուտինը հանդես եկավ այն մարդու դերում, որը «ընդունակ է հոգեպես և բարոյապես միավորել ռուսներին, որոնք երիտասարդ վարչապետի հետ կապում էին կայունության վերականգնման, կարգուկանոնի հաստատման և կյանքի լավացման հույսեր»։ Պուտինի հանրաճանաչության աճի մասին վկայում է նրա գլխավորված «Միասնություն» քաղաքական շարժման հաջողությունը, որը Պետդումայի ընտրությունների արդյունքում հավաքեց 23,3% ձայներ՝ զբաղեցնելով երկրորդ տեղը։

1999 թվականի դեկտեմբերի 30-ին ռուսական մի շարք խմբագրականների կողքին լույս տեսավ նաև Պուտինի «Ռուսաստանը հազարամյակի շեմին» հոդվածը, որում նա շարադրում էր իր պատկերացումները երկրի անցյալի և ապագայի խնդիրների մասին։ Պուտինի կարծիքով, Ռուսաստանին անհրաժեշտ է հզոր քաղաքական իշխանություն և հանրության համախմբում։ Արծարծելով տնտեսական խնդիրները՝ նա հայտարարեց աղքատության դեմ պայքարի, բնակչության բարօրության և ռուսական տնտեսության նորագույն արդյունավետության քաղաքականության անհրաժեշության մասին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Շերլոկ (հեռուստասերիալ)

ռուսերեն հոդված

Համառոտ ակնարկ

Сериал представляет собой вольную адаптацию произведений Артура Конан Дойля о частном детективе Шерлоке Холмсе и его напарнике, докторе Джоне Ватсоне. Действие перенесено из XIX в XXI век; консультирующий детектив Шерлок Холмс, подыскивая соседа по квартире, с помощью своего друга, знакомится с Джоном Ватсоном — военным врачом, вернувшимся из Афганистана. Шерлок сразу впечатляет Ватсона, рассказав ему о нём самом։ о том, что он служил в Афганистане, и о том, что боль в его ноге — психосоматическая. Они поселяются в доме 221 Б по Бейкер-стрит у пожилой хозяйки миссис Хадсон. Вместе Шерлок и Джон помогают Скотланд-Ярду в раскрытии сложных дел, используя методы наблюдения, анализа, дедукции, а также современные технологии, такие как интернет и мобильные телефоны.

Հեռուստանովելը Արթուր Կոնան Դոյլի՝ խուզարկու Շերլոկ Հոլմսի և նրա գործընկեր Ջոն Վաթսոնի մասին պատմող ստեղծագործությունների ազատ ադապտացիա է։ Գործողությունները 19-րդ դարից տեղափոխված են 21-րդ դար․ խորհրդատու խուզարկու Շերլոկ Հոլմսը բնակարանի կենակից փնտրելիս ընկերոջ օգնությամբ ծանոթանում է Ջոն Վաթսոնի հետ, որը Աֆղանստանից վերադարձած ռազմական բժիշկ է։ Շերլոկն անմիջապես տպավորում է Վաթսոնին՝ պատմում է վերջինիս իր իսկ մասին․ այն մասին, որ ծառայել է Աֆղանստանում, և որ ոտքի ցավը փսիխոմատիկ բնույթ ունի։ Նրանք բնակություն են հաստատում Բեյքեր-սթրիթ համար 221 տանը՝ ծեր տանտիկին Հադսոնի մոտ։ Շերլոկը և Ջոնը միասին օգնում են Սքոթլանդ-Յարդին բարդ գործերը բացահայտելու գործում՝ օգտագործելով դիտման, վերլուծության, բացառման մեթոդները, ինչպես նաև ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, ինպիսիք են համացանցն ու բջջային հեռախոսները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գալիլեո Գալիլեյ

ռուսերեն հոդված

Վաղ տարիներ

Вскоре финансовое положение отца ухудшилось, и он оказался не в состоянии оплачивать далее обучение сына. Просьба освободить Галилея от платы (такое исключение делалось для самых способных студентов) была отклонена. Галилей вернулся во Флоренцию (1585), так и не получив учёной степени. К счастью, он успел обратить на себя внимание несколькими остроумными изобретениями (например, гидростатическими весами), благодаря чему познакомился с образованным и богатым любителем науки, маркизом Гвидобальдо дель Монте. Маркиз, в отличие от пизанских профессоров, сумел его правильно оценить. Уже тогда дель Монте говорил, что со времени Архимеда мир не видел такого гения, как Галилей. Восхищённый необыкновенным талантом юноши, маркиз стал его другом и покровителем; он представил Галилея тосканскому герцогу Фердинанду I Медичи и ходатайствовал об оплачиваемой научной должности для него.

В 1589 году Галилей вернулся в Пизанский университет, теперь уже профессором математики. Там он начал проводить самостоятельные исследования по механике и математике. Правда, жалованье ему назначили минимальное։ 60 скудо в год (профессор медицины получал 2000 скудо). В 1590 году Галилей написал трактат «О движении».

В 1591 году умер отец, и ответственность за семью перешла к Галилео. В первую очередь он должен был позаботиться о воспитании младшего брата и о приданом двух незамужних сестёр.

В 1592 году Галилей получил место в престижном и богатом Падуанском университете (Венецианская республика), где преподавал астрономию, механику и математику. По рекомендательному письму венецианского дожа университету можно судить о том, что научный авторитет Галилея уже в эти годы был чрезвычайно высок։

Сознавая всю важность математических знаний и их пользу для других главных наук, мы медлили назначением, не находя достойного кандидата. В настоящее время заявил желание занять это место синьор Галилей, бывший профессор в Пизе, пользующийся большой известностью и справедливо признаваемый за самого сведущего в математических науках. Поэтому мы с удовольствием предоставляем ему кафедру математики на четыре года со 180 флоринами жалованья в год.

Մարքիզ Գվիդոբալդո դել Մոնտե

Շուտով հոր ֆինանսական վիճակը վատանում է, և նա այլևս ի վիճակի չի լինում վճարել որդու ուսման համար։ Գալիլեյին ուսման վճարից ազատելու խնդրանքը (այդպիսի բացառություններ արվում էին ամենաընդունակ ուսանողների համար) մերժվում է։ Գալիլեյը վերադառում է Ֆլորենցիա (1585թ․) այդպես էլ գիտական աստիճան չստանալով։ Բարեբախտաբար, նրան հաջողվում է գրավել մի քանի հնարամիտ գյուտարարների ուշադրությունը (ինչպես օրինակ՝ հիդրոստատիկ կշեռքի), ինչի շնորհիվ ծանոթանում է գիտության կրթված ու հարուստ սիրահար մարկիզ Գվիդոբալդո դել Մոնտեի հետ։ Մարքիզը, ի տարբերություն Պիզայի պրոֆեսորների, կարողացավ նրան ըստ արժանվույն գնահատել։ Արդեն այդ ժամանակ դել Մոնտեն ասում էր, որ Արքիմեդեսի ժամանակներից աշխարհը չի տեսել այնպիսի հանճար, ինչպիսին Գալիլեյն է։ Պատանու արտակարգ տաղանդով հիացած՝ մարքիզը դառնում է նրա ընկերն ու հովանավորը, ծանոթացնում է Գալիլեյին տոսկանացի հերցոգ Ֆերդինանդ I-ին Մեդիչիի հետ և միջնորդում է գիտական վճարվող պաշտոն ձեռք բերելուն։

1589թ․ Գալիլեյը վերադառնում է Պիզայի համալսարան արդեն որպես մաթեմատիկայի պրոֆեսոր։ Այնտեղ նա սկսում է ինքնուրույն հետազոտություններ անցկացնել մաթեմատիկայի ու մեխանիկայի ոլորտում։ Աշխատավարձը նվազագույն էր՝ տարեկան 60 սկուդո (բժշկագիտության պրոֆեսորը ստանում էր 2000 սկուդո)։ 1590թ․ Գալիլեյը գրում է «Շարժման մասին» տրակտատը։

1591թ․ մահանում է հայրը, ընտանիքի հոգսը ընկնում է Գալիլեյի վրա։ Նախ և առաջ նա պետք է հոգար փոքր եղբոր դաստիարակությունը և երկու չամուսնացած քույրերի օժիտը։

1592թ․ Գալիլեյը աշխատանքի է ընդունվում Պադուայի հեղինակավոր ու հարուստ համալսարան (Վենետիկի Հանրապետություն), որտեղ դասավանդում է աստղագիտություն, մեխանիկա և մաթեմատիկա։ Վենետիկյան դոժի՝ համալսարանից տրված երաշխավորագրից կարելի է դատել, որ արդեն այդ տարիներին Գալիլեյի հեղինակությունը շատ մեծ էր․

- Գիտակցելով մաթեմատիկական գիտելիքների ողջ կարևորությունը և դրանց նշանակությունը մյուս հիմնարար գիտությունների համար՝ մենք հապաղում էինք նշանակում անել՝ չգտնելով արժանի թեկնածու։ Ներկայումս պաշտոնը զբաղեցնելու ցանկություն է հայտնել Պիզայի համալսարանի նախկին պրոֆեսոր պարոն Գալիլեյը, ով մեծ հռչակ է վայելում և արդարացիորեն համարվում է որպես ամենաբանիմացը մաթեմատիկական գիտություններում։ Այդ պատճառով մենք մեծ հաճույքով տրամադրում ենք նրան մաթեմատիկայի ամբիոնը 4 տարով 180 ֆլորին տարեկան աշխատավարձով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոծակ

ռուսերեն հոդված

Ձևաբանական նկարագրություն

Комары — насекомые с тонким телом (длиной 4—14 мм), длинными ногами и узкими прозрачными крыльями (размах крыльев от 5 до 30 мм). Окраска тела у большинства видов жёлтая, коричневая или серая, однако бывают чёрно- или зелёноокрашенные виды. Брюшко удлинённое, состоящее из 10 сегментов. Грудь шире брюшка. Лапки заканчиваются парой коготков. Крылья покрыты чешуйками, скопления которых иногда образуют пятна. Антенны длинные, состоят из 15 члеников. Ротовой аппарат колюще-сосущего типа. У самок хоботок длинный и состоит из колющих щетинок, у самцов — без них.

Ротовой аппарат спрятан в трубочковидную нижнюю губу. Внутри неё находятся несколько похожих на стилеты-пилочки челюстей (нч — нижние челюсти и вч — верхние челюсти). Челюстями комар прорезает дырочку в коже, погружает глубже хоботок до уровня кровеносных капилляров и по этим же ротовым придаткам, как по сборной трубочке сосёт кровь.

Не путать։ за огромных комаров иногда принимают насекомых из семейства долгоножек, похожих на них ногами и формой крыльев.

Մոծակները մանր միջատներ են (երկարությունը 4-14 մմ), երկար վերջույթներով և նեղ թափանցիկ թևերով (թևերի բացվածքը՝ 5 -ից 30 մմ)։ Շատ տեսակների մարմինը դեղին է, շագանակագույն կամ մոխրագույն, սակայն կան նաև սև կամ կանաչավուն տեսակներ։ Փորիկը երկարավուն է՝ բաղկացած է 10 հատվածներից։ Կուրծքը լայն է փորիկից։ Ոտքերը վերջանում են զույգ ճանկերով։ Թևերը ծածկված են թեփուկներով, որոնց կուտակումները երբեմն առաջացնում են կետեր։ Բեղիկները բաղկացած են 15 հատվածներից։ Բերանային համակարգը ծակող-ծծող տեսակի է։ Էգերի մոտ կնճիթը երկար է և բաղկացած է ծակող մազիկներից, որոնք արուների մոտ բացակայում են։

Բերանային ապարատը թաքնված է շեփորանման ստորին շրթունքի հետևում, որի ներսում գտվում է ստիլետային խարտոցանման մի քանի ծնոտներ (սծ-ստորին ծնոտ և վծ-վերին ծնոտ)։ Ծնոտների օգնությամբ մոծակը ծակում է մաշկը, կնճիթը մտցնում մինչև արյունատար մազանոթներ և նույն բերանի հարմարանքներով ծծում է արյունը։

Չշփոթել` երբեմն հսկայական մոծակներ են համարում երկարոտանի մոծակների ընտանիքին պատկանող որոշ միջատների, որոնք ոտքերի և թևերի ձևով նման են մոծակկներին:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Աղավնազգիներ

ռուսերեն հոդված

Նկարագրություն

Длина птиц составляет от 15 до 75 см, а вес от 30 г до 3 кг. Самым крупным представителем семейства следует считать венценосного голубя Goura victoria из Папуа-Новой Гвинеи, его вес варьирует в пределах от 1,7 до 3 кг. Самый маленький голубь — бриллиантовая полосатая горлица (Geopelia cuneata) из Австралии, её вес всего около 30 г. Телосложение плотное, с короткой шеей и маленькой головой. Крылья широкие, длинные, как правило, закруглённые на концах; имеют 11 первичных маховых перьев и 10-15 вторичных. Хвост длинный, на конце может быть как заострённым, так и широким, округлым; обычно имеет 12-14 перьев (до 18 у венценосных и фазановых голубей). Клюв обычно короткий (реже средней длины), прямой, тонкий и часто с характерным расширением в основании.

В основании надклювья имеются участки голой мягкой кожицы — восковица. Кроме того, оголённая кожа заметна вокруг глаз. У большинства видов половой диморфизм (видимые различия между самцом и самкой) в оперении не выражен, хотя самцы выглядят несколько крупнее. Исключения составляют лишь некоторые тропические виды, у самцов которых перья раскрашены более ярко. Оперение густое, плотное, часто серых, коричневых либо кремовых тонов, хотя в тропиках встречаются и более яркие тона (как, например, у пёстрых голубей). Ноги, как правило, короткие, четырёхпалые (три пальца спереди и один сзади), хорошо приспособлены для передвижения по земле. Хотя принадлежность к голубиным достаточно легко определяется по морфологическим характеристикам, некоторые птицы имеют внешнее сходство с другими семействами։ фазанами, куропатками, попугаями или индейками. Например, фазановый голубь (Otidiphaps nobilis) выглядит как фазан, и многими людьми не рассматривается, как голубь.

Подобно некоторым другим птицам, у голубиных отсутствует жёлчный пузырь. Некоторые средневековые натуралисты сделали из этого ошибочный вывод о том, что у голубиных нет желчи. Этот вывод прекрасно вписывался в теорию 4 жидкостей организма — отсутствие «горькой» желчи располагало голубиных к предполагаемому «сладкому» поведению. На самом деле у голубиных имеется желчь (об этом писал уже Аристотель), которая выделяется прямо в пищеварительный тракт.

Թռչունների երկարությունը 15-ից մինչև 75 սմ է, քաշը՝ 30 գ-ից 3 կգ։ Ընտանիքի ամենամեծ ներկայացուցիչն է վենետիկյան աղավնին (Goura victoria)` Պապուա-Նոր Գվինեայից, նրա քաշը 1,7-3 կգ է: Ամենափոքր տեսակը ադամանդյա գծավոր տատրակն է (Geopelia cuneata) Ավստրալիայից, որի քաշը կազմում է ընդամենը 30 գ:

Մարմինը ամրակազմ է՝ կարճ պարանոցով և փոքր գլխով: Թևերը լայն են, երկար, սովորաբար ծայրերում կլորացված, ունեն 11 առաջնային և 10-15 երկրորդային փետուրներ: Պոչը երկար է, վերջում կարող է լինել լայն, կլորավուն, սովորաբար ունի 12-14 փետուրներ (մինչև 18՝ պսակակիր և փասիանային աղավնիների մոտ): Կտուցը սովորաբար կարճ է (հազվադեպ միջին երկարության), ուղիղ, բարակ, և հիմքում զգալի երկարացված: Վերնակտուցի տակ ունեն փափուկ մերկ մաշկի հատված՝ մոմամաշկ: Մերկ մաշկի այսպիսի հատվածներ կան նաև աչքերի շուրջը:

Շատ տեսակների սեռական դիմորֆիզմը (արական և իգական առանձնյակների միջև առկա տեսանելի տարբերությունները) փետրածածկում արտահայտված չէ, չնայած որ արուները չափերով ավելի մեծ են: Միակ բացառությունը արևադարձային տեսակներն են, որոնց արուների փետրածածկն վառ գունավորված է: Փետրածածկը հաստ, խիտ, շատ հաճախ մոխրագույն, շագանակագույն կամ սերուցքագույն է, թեև արևադարձային գոտում հանդիպում են ավելի վառ գունավորված (օրինակ՝ երփներանգ աղավնի) տեսակներ:

Ոտքերը սովորաբար կարճ են, չորսմատյա (երեք մատներ առջևում, մեկը՝ հետևում), լավ հարմարեցված են գետնի վրա տեղափոխելու համար: Աղավնազգիների ընտանիքին պատկանելը բավականին հեշտությամբ որոշվում է ըստ սահմանված ձևաբանական հատկանիշների. չնայած դրան որոշ թռչուններ նման են այլ ընտանիքների տեսակներին՝ փասիաններին, կաքավներին, թութակներին կամ հնդկահավերին: Օրինակ՝ փասիանային աղավնին (Otidiphaps nobilis) արտաքին տեսքով նման է փասիանին և շատ մարդիկ չգիտեն, որ այն իրականում աղավնի է:

Մի շարք այլ թռչունների նման, աղավնիները չունեն լեղապարկ: Այս փաստից ելնելով՝ որոշ միջնադարյան բնագետներ սխալ եզրակացություն են արել, մտածելով, թե աղավնիները չունեն նաև լեղի: Այս եզրակացությունը կատարելապես համապատասխանում էր մարմնի չորս հեղուկների տեսությանը, «դառը» լեղու բացակայությամբ էր պայմանավորված աղավնիների «քաղցր» վարքը։ Իրականում աղավնազգիները ունեն լեղի (այս մասին գրել է դեռևս Արիստոտելը), որը անմիջապես արտազատվում է մարսողական ուղի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Պարթենոն

ռուսերեն հոդված

Պարթենոնին նախորդող կառույցներ

На Акрополе сохранилось огромное количество архитектурных элементов древних построек и их фундаментов. Вопрос их атрибуции тому или иному известному по источникам строению является, как правило, спорным.

Первый известный в новое время храм Афине, существование которого признаётся большинством учёных мира, был выстроен на Акрополе, вероятно, при Писистрате. Он назывался так же, как позднее и наос современного Парфенона, — Гекатомпедон (то есть стофутовый). Создание храма было органической частью политики Писистрата по обустройству и развитию Афин. Гекатомпедон считается в некотором роде предшественником Эрехтейона։ все главные реликвии Афинского полиса хранились именно там. В настоящее время доказано, что фундамент, приписывавшийся долгое время Гекатомпедону, не имеет необходимой длины для построения на нём стофутовой целлы и, следовательно, не может являться указанным храмом. Однако само существование храма не отрицается. В Персидском мусоре были найдены оба его фронтона и другие детали.

Вскоре после Марафонской битвы началась постройка нового храма Афины, называемого в источниках Опистодомом. Храм располагался между современными Эрехтейоном и Парфеноном. Его строительство, очевидно, не было завершено из-за возобновившейся войны с Персами и скорого разграбления Афин. От этой постройки остались барабаны колонн у северной стены Эрехтейона. Части старого Парфенона были использованы при застройке Акрополя Фидием в эпоху Перикла.

Ակրոպոլիսում պահպանվել են հնագույն շինությունների հսկայական թվով ճարտարապետական տարրեր և նրանց հիմքերը։ Նրանց պատկանելիությունը աղբյուրներից հայտնի այս կամ այն կառույցին, որպես օրենք, վիճելի է։

Նոր ժամանակներում հայտնի առաջին տաճարը Աթենասինն է, որի գոյությանը համաձայն է աշխարհի գիտնականների մեծամասնությունը, կառուցվել է Ակրոպոլիսում, հավանաբար Պիսիստրատեսի օրոք։ Տաճարը կոչվում է նաև, ինչպես հետագայում և արդի շրջանում Պարթենոն, Հեկատոմպեդոնիս, այսինքն՝ հարյուր ոտնաչափ (երկարության չափ, որ հավասար է 30 սմ)։ Տաճարի կառուցումը Պսիստրատեսի՝ Աթենքի կառուցապատման և զարգացման քաղաքականության օրգանական մասն էր։ Հեկատոմպեդոնիսը ինչ-որ ձև նաև համարվում է Էրեխտեյոնիսի նախորդը (աթենական պոլիսի բոլոր գլխավոր սրբությունները պահպանվում էին այնտեղ)։ Այժմ ապացուցված է, որ երկար ժամանակ Հեկատոմպեդոնիսին վերագրվող հիմքը չունի անհրաժեշտ երկարություն, որպեսզի նրա վրա կառուցվեր հարյուր ոտնաչափ երկարությամբ սենյակ և հետևաբար, չի կարող լինել վերոհիշյալ տաճարը։ Բայց տաճարի գոյությունն ինքնին չի բացառվում։ Պարսկական աղբի միջից գտնվել են նրա երկու վերնաճակատները և այլ մասեր։

Մարաթոնի ճակատամարտից հետո անմիջապես սկսվեց Աթենքի նոր տաճարի կառուցումը, որը աղբյուրներում հիշատակվում է որպես Օփիստոդոմիս։ Տաճարը տեղակայված էր ներկայիս Էրեխտեյոնիսի և Պարթենոնի միջև։ Տաճարի շինարարությունն ակնհայտ է, որ չի ավարտվել պարսիկների հետ վերսկսված պատերազմի և Աթենքի մոտալուտ թալանի պատճառով։ Այս շինությունից Էրեխտեյոնիսի հյուսիսային պատի մոտ մնացել են միայն սյուների թմբուկները։ Հին Պարթենոնի մասերը Պերիկլեսի ժամանակաշրջանում օգտագործվել են Ֆիդիասի կողմից Ակրոպոլիսը կառուցելու համար։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բանան

ռուսերեն հոդված

Նկարագրություն

Представители рода — травянистые растения с мощной корневой системой, коротким, не выступающим над землёй стеблем и 6—20 листьями, влагалища которых образуют подобие ствола. Высота растений варьирует от 2 до 9 м и даже выше, что делает их одними из самых высоких (наряду с бамбуками) трав в мире, отчего многие ошибочно принимают их за деревья. Самым высоким растением из рода банан считается вид Musa itinerans — высота его разновидности Musa itinerans var. gigantea может достигать 12 м. Вокруг основного стебля образуется множество боковых побегов, один из которых впоследствии заменяет предыдущий — таким образом происходит размножение. Корни многочисленные, волокнистые; в благородной почве уходят до 4,9 м в сторону и до 1,5 м вглубь.

Листья крупные, мягкие, гладкие, продолговатые или овальные, с параллельным жилкованием; расположены по спирали. Их влагалища свёрнуты в плотную многослойную мясистую трубку, называемую ложным стеблем. По мере роста растения молодые листья возникают внутри пучка, а внешние постепенно отмирают и опадают. При хорошей погоде этот процесс продолжается со скоростью примерно один лист в неделю. У культивируемого банана листья достигают 275 см в длину и 60 см в ширину, они могут быть полностью зелёными, зелёными с тёмно-бордовыми пятнами либо зелёными с верхней стороны и багряными снизу. При сильном ветре или ливне листья легко рвутся вдоль жилок — такая адаптация помогает растениям выживать в тропическом климате. Когда банан готов к цветению, в точке роста короткого стебля развивается длинный цветонос, который проходит через ложный стебель и вслед за листьями выходит наружу.

Цветение наступает через 8—10 месяцев после активного роста растения. Соцветие — кисть, напоминающая удлинённую пышную почку фиолетового либо зелёного оттенка, на которой у основания расположены крупные женские, далее — меньшие по размеру обоеполые, и на конце — мелкие мужские цветки. Все цветки трубчатые, состоят из 3 лепестков, 3 чашелистиков, обычно 6 тычинок, одна из которых недоразвита и не имеет пыльника. Гинецей синкарпный, состоящий из 3 плодолистиков, образующих трёхкамерную завязь[11]; цветки располагаются ярусами (так называемыми «руками») и содержат в себе большое количество нектара (до 0,5 г на каждый цветок). Каждый слой собран в кисть, состоящую из 12—20 цветков, расположенных радиально, и прикрыт мясистыми, восковыми на ощупь кроющими листьями. У культивируемых бананов цветки белого цвета, кроющие листья с внешней стороны фиолетовые, а с внутренней — тёмно-красные. Раскрывшись, мужские цветки обычно очень быстро опадают, оставляя верхнюю часть соцветия обнажённой, за исключением верхушечной нераскрывшейся почки. У дикорастущих видов цветение начинается ночью либо ранним утром — в первом случае их опылению способствуют летучие мыши, а во втором — птицы и мелкие млекопитающие.

Բանան դրախտային

Ցեղի ներկայացուցիչները խոտաաբույսեր են հզոր արմատային համակարգով, կարճ, գետնին կպած ցողունով և 6-20 տերևներով, որոնց տերևապատյանները առաջացնում են ցողուն։ Բույսերի բարձրությունը 2-9 մ և ավելի է, որի պատճառով դասվում են աշխարհի ամենաբարձր (բամբուկների հետ) խոտաբույսերի շարքին. ահա թե ինչու այս բույսերին հաճախ սխալմամբ համարում ծառեր։ Բանանի ամենաբարձր տեսակը Musa itinerans-ն է, որի տարատեսակներից մեկի՝ Musa itinerans var. gigantea բարձրությունը կարող է հասնել 12 մետրի։ Գլխավոր ցողունի շուրջը ձևավորվում են բազմաթիվ կողմնային ընձյուղներ, որոնցից հաջորդը փոխարինում է նախորդին՝ այսպիսով իրականացնելով բազմացումը։ Արմատները բազմաթիվ են, թելքավոր. պարարտ հողում ունենում են 4.9 մ տարածում և մինչև 1.5 մ երկարություն։

Տերևները խոշոր են, փափուկ, հարթ, երկարավուն կամ օվալաձև, զուգահեռաջիղ, պարուրաձև դասավորված։ Տերևապատյանները փաթաթվելով առաջացնում են ամուր, բազմաշերտ հաստ խողովակ, որը կոչվում է կեղծ ցողուն։ Բույսերի աճի ընթացքում երիտասարդ տերևները առաջանում են խրձերի ներսում, իսկ արտաքին տերևները՝ աստիճանաբար մահանում և թափվում են։ Լավ եղանակային պայմաններում մեկ տերևը ընկնում է մոտ մեկ շաբաթում։ Մշակովի բանանի տերևները ունեն 275 սմ երկարություն և 60 սմ լայնություն, կարող են լինել ամբողջությամբ կանաչ, կանաչ՝ մուգ կարմիր հետքերով, կամ կանաչ՝ վերին և մանուշակագույն՝ ստորին մակերեսը։ Ուժեղ քամուց կամ փոթորկից տերևները հեշտությամբ պատռվում են ջղերի երկայնքով. սա օգնում է բույսերին գոյատևել արևադարձային կլիմայում։ Բանանի ծաղկման սկզբում կարճ ցողունի գագաթին ձևավորվում են երկար ծաղկակիրը, որը կեղծ ցողունով տերևների հետ դուրս է գալիս արտաքին միջավայր։

Musa acuminata-ի ծաղկաբույլը

Ծաղկումը տեղի է ունենում բույսի ակտիվ աճից 8-10 ամիս հետո։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է, հիշեցնում է երկարացված բողբոջ, մանուշակագույն կամ կանաչ երանգով, որի հիմքում տեղադրված են խոշոր իգական, ապա երկսեռ, իսկ վերջում մանր արական ծաղիկներ։ Ծաղիկները խողովակաձև են, կազմված՝ 3 պսակաթերթից, 3 բաժակաթերթից, սովորաբար 6 առէջներից, որոնցից մեկը թերզարգացած է ու չունի փոշանոթ։ Սինկարպյան վարսանդի սերմնարանը եռախցիկ է, բաղկացած է 3 պտղաթերթիկից, ծաղիկները դասավորված են հարկերով (որոնք հաճախ անվանվում են «ձեռքեր») և պարունակում՝ մեծ քանակությամբ նեկտար (մեկ ծաղիկը՝ մինչև 0.5 գ)։ Յուրաքանչյուր հարկ բաղկացած 12-20 ճառագայթաձև դասավորված ծաղիկներից, և ծածկված՝ հաստ, թելանման տերևներով։ Մշակովի բանանների ծաղիկները սպիտակ են, արտաքինից՝ մանուշակագույն, իսկ ներսից՝ մուգ կարմիր։ Սովորաբար արական սեռի ծաղիկները բացվելով շատ արագ ընկնում են՝ ծաղկաբույլի վերին հատվածը թողնելով մերկ, բացառություն է կազմում գագաթային չբացված բողբոջը։ Վայրի տեսակների մոտ ծաղկումը սկսվում է գիշերը կամ վաղ առավոտյան, առաջին դեպքում նրանց փոշոտումն իրականացնում են չղջիկները, իսկ երկրորդում` թռչունները և մանր կաթնասունները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian (քննարկում) 17։17, 29 Մարտի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Ֆլամենկո

ռուսերեն հոդված

Կառուցվածք

Характерное выступление фламенко с пением и гитарным аккомпанементом, состоит из серии частей в различных стилях. Каждая часть представляет собой набор стихов (называющихся copla, tercio или letras), которые перемежаются гитарными интерлюдиями называемыми falsetas. Обычно гитарист также исполняет короткое вступление, которое задаёт тональность, компас и темп песни. В некоторых стилях гитарные интерлюдии имеют определённую структуру.

Ֆլամենկոյին բնորոշ է այն ելույթը, որն ուղեկցվում է կիթառի նվագակցությամբ և երգի կատարումով, բաղկացած է տարբեր ոճերի մի շարք բաղադրիչներից։ Յուրաքանչյուր մաս բանաստեղծությունների մի հավաքածու է (copla, tercio կամ letras անվանումով), որոնք միախառնվում են falsetas կոչվող կիթառի միջերգով։ Սովորաբար կիթառահարն էլ կարճ ելույթ է ունենում, որը երգին հաղորդում է տոնայնություն և տեմպ։ Որոշ ոճերում կիթառի միջերգերն ունեն ֆիքսված կառուցվածք։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Հասարակություն

ռուսերեն հոդված

Քաղաքագիտության մեջ

Общества также могут подвергаться классификации с точки зрения их политической структуры. В порядке возрастания размеров и организационной сложности выделяются такие формы, как род, племя, вождество и государство. Сила политической власти в этих структурах варьируется в зависимости от культурного, географического и исторического окружения, с которыми этим обществам приходится взаимодействовать в той или иной форме. Соответственно, при аналогичном уровне технологического и культурного развития более изолированное общество имеет бо́льшие шансы на выживание, нежели расположенное в непосредственной близости от других, могущих посягнуть на его материальные ресурсы. Неспособность дать отпор иным обществам обычно оканчивается поглощением более слабой культуры.

Հասարակությունը կարող է դասակարգվել նաև իրենց քաղաքական կառույցի տեսանկյունից։ Ըստ չափի և կազմակերպչական բարդության՝ առանձնանում են այնպիսի ձևեր, ինչպիսիք են տոհմը, ցեղը և պետությունը։ Այդ կառույցներում քաղաքական իշխանության ուժը տատանվում է կախված մշակութային, աշխարհագրական և պատմական միջավայրից, որոնց հետ այդ հասարակությունները պետք է համագործակցեն այս կամ այն բնագավառում։ Ըստ այդմ, տեխնոլոգիական և մշակութային զարգացման նույն մակարդակի վրա գտնվող հասարակություններից գոյատևման ավելի լավ հնարավորություն ունի մեկուսացած հասարակությունը, քան մյուսների հետ սերտ հարաբերությունների մեջ գտնվողը, որոնք կարող են շորթել իրենց նյութական ռեսուրսները։ Այլ հասարակություններին դիմադրելու անկարողությունը սովորաբար ավարտվում է թույլ մշակույթի կլանմամբ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իոսիֆ Ստալին

ռուսերեն հոդված

Մինչև 1917 թվականը

В сентябре 1901 года в типографии «Нина», организованной Ладо Кецховели в Баку, начала печататься нелегальная газета «Брдзола» («Борьба»). Передовая первого номера принадлежала двадцатидвухлетнему Иосифу Джугашвили. Эта статья является первой известной политической работой Сталина․

В ноябре 1901 года он введён в состав Тифлисского комитета РСДРП, по поручению которого в том же месяце он направлен в Батум, где участвует в создании эсдековской организации.

После раскола в 1903 году российских социал-демократов на большевиков и меньшевиков Сталин присоединился к большевикам.

В декабре 1905 года делегат от Кавказского союза РСДРП на I конференции РСДРП в Таммерфорсе (Финляндия), где впервые лично встретил В. И. Ленина.

В мае 1906 года делегат от Тифлиса на IV съезде РСДРП в Стокгольме, это была его первая заграничная поездка.

В ночь на 16 июля 1906 года в тифлисской церкви Святого Давида Иосиф Джугашвили обвенчался с Екатериной Сванидзе. От этого брака в 1907 году родился первый сын Сталина — Яков. В конце того же года жена Сталина умерла от тифа.

В 1907 году Сталин — делегат V съезда РСДРП в Лондоне.

По мнению ряда историков, Сталин причастен к т. н. «Тифлисской экспроприации» лета 1907 года (похищенные (экспроприированные) деньги предназначались на нужды партии).

С 1910 года Сталин — уполномоченный ЦК партии («агент ЦК») по Кавказу.

В январе 1912 года на пленуме ЦК РСДРП прошедшем после состоявшейся в том же месяце VI (Пражской) Всероссийской конференции РСДРП по предложению Ленина Сталин был заочно кооптирован в ЦК и Русское бюро ЦК РСДРП.

В 1912—1913 годах, работая в Петербурге, был одним из главных сотрудников в первой массовой большевистской газете «Правда».

В 1912 году Иосиф Джугашвили окончательно принимает псевдоним «Сталин».

В марте 1913 года Сталин был очередной раз арестован, заключён в тюрьму и по этапу выслан в Туруханский край Енисейской губернии, где пробыл до конца осени 1916 года (см. также Туруханская ссылка Сталина). В ссылке переписывался с Лениным.

Позднее ссылка Сталина продолжилась в городе Ачинске, откуда он 12 марта 1917 года вернулся в Петроград.

1901 թվականի սեպտեմբերին Բաքվում Լադո Կեցխովելու կողմից հիմնված «Նինա» տպարանում սկսեց տպագրվել անօրինական «Բրձոլա» («Պայքար») թերթը։ Առաջին համարի առաջին էջը պատկանում էր քսաներկուամյա Իոսիֆ Ջուղաշվիլիին։ Այս հոդվածը Ստալինի հայտնի առաջին քաղաքական աշխատանքն էր։

1901 թվականի նոյեմբերին նա մտավ Ռուսական սոցիալ-դեմոկրատական աշխատանքային կուսակցության (ՌՍԴԱԿ) Թիֆլիսի կոմիտեի շարքերը, որի հանձնարարականով նույն ամսին մեկնեց Բաթումի, որտեղ մասնակցում է էսդեկովյան կազմակերպության ստեղծմանը։

1903 թվականին՝ ռուսական սոցիալ-դեմոկրատների՝ բոլշևիկների և մենշևիկների պառակտումից հետո, միացավ բոլշևիկներին։

1905 թվականի դեկտեմբերին ՌՍԴԱԿ-ի Կովկասյան միության կողմից որպես պատվիրակ Թամերֆորսում (Ֆինլանդիա) մասնակցում է ՌՍԴԱԿ-ի առաջին համագումարին, որտեղ առաջին անգամ անձամբ հանդիպեց Վ.Ի.Լենինին։

1906 թվականի մայիսին որպես Թիֆլիսի պատվիրակ Ստոկհոլմում մասնակցում է ՌՍԴԱԿ չորրորդ համագումարին, որը նրա առաջին արտերկրա ուղևորությունն էր։

Եկատերինա Սվանիձեն՝ Ստալինի առաջին կինը

1906 թվականի հուլիսի 16-ի գիշերը Թիֆլիսի Սուրբ Դավիթ եկեղեցում Իոսիֆ Ջուղաշվիլին ամուսնանում է Եկատերինա Սվանիձեի հետ։ Այս ամուսնությունից 1907 թվականին ծնվում է Ստալինի առաջին որդին՝ Յակովը։ Տարեվերջին Ստալինի կինը մահանում է տիֆից։

1907 թվականին Ստալինը պատվիրակ է Լոնդոնում ՌՍԴԱԿ-ի հինգերորդ համագումարում։

Մի շարք պատմաբանների կարծիքով, 1907 թվականի ամռանը Ստալինը մասնակից է դառնում այսպես կոչված «Թիֆլիսյան բռնագրավմանը» (բռնագրավված փողերը նախատեսված էին կուսակցության ծախսերի համար)։

1910 թվականից Ստալինը հանդիսանում էր Կովկասի գծով կուսակցության Կենտկոմի լիազոր անձը («Կենտկոմի լրտես»)։

1912 թվականի հունվարին ՌՍԴԱԿ-ի Կենտկոմի պլենումում տեղի ունեցած ՌՍԴԱԿ վեցերորդ (Պրահայի)Համառուսաստանյան համագումարից հետո, Լենինի առաջարկով Ստալինը համատեղության կարգով նաև ընտրվում է Կենտկոմ և ՌՍԴԱԿ Կենտկոմի Ռուսական բյուրո։

1912-1913 թվականներին, աշխատելով Պետերբուրգում, բոշլևիկյան «Պրավդա» թերթի գլխավոր աշխատակիցներից մեկն էր։

1912 թվականին Իոսիֆ Ջուղաշվիլին վերջնականապես ընդունում է «Ստալին» կեղծանունը։

1913 թվականի մարտին Ստալինը հերթական անգամ ձերբակալվեց, բանտ նետվեց և աքսորվեց Ենիսեյան նահանգի Տուրուխանյան երկրամաս, որտեղ մնաց մինչ 1916 թվականի աշնան վերջը։ Աքսորի ժամանակ նամակագրական կապ կար Լենինի հետ։

Ավելի ուշ Ստալինի աքսորը շարունակվում էր Աչինսկ քաղաքում, որտեղից 1917 թվականի մարտի 12-ին վերադարձավ Պետրոգրադ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոսկվա

ռուսերեն հոդված

Ժամային գոտի

Москва находится в часовом поясе, обозначаемом по международному стандарту как Moscow Time Zone (MSK). Смещение относительно Всемирного координированного времени UTC составляет +4։00.

С 27 марта 2011 года, после введения постоянного летнего времени, и с учётом действующего с 1930 года декретного времени, астрономический полдень в центре Москвы наступает в 13։30.

Մոսկվան գտնվում է մի ժամային գոտում, որը միջազգային չափանիշով նշվում է ինչպես Moscow Time Zone (MSK)։ Միջազգային կոորդինացիոն ժամանակից՝ UTC, շեղումը կազմում է +4։00։

2011 թվականի մարտի 27-ից՝ մշտական ամառային ժամանակի անցնելուց հետո, և 1930 թվականից գործող դեկրետային ժամանակը հաշվի առնելով՝ Մոսկվայի կենտրոնում աստղագիտական կեսօրը սկսվում է 13։30։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սոչի

ռուսերեն հոդված

Կլիմա

Сочи, как и весь участок российского черноморского побережья южнее Туапсе, расположен в зоне влажных субтропиков (Cfa согласно классификации климата Кёппена), что сильно отличает этот регион от более северного участка побережья от Анапы до Туапсе, где господствует типичный полусухой средиземноморский климат. На климат Сочи оказывают значительное влияние море (летом от него прохладнее, зимой оно согревает) и горы (ограждают от холодных северных ветров). Климат очень влажный, особенно вдоль побережья, и, подобный сочинскому, наблюдается в соседней Грузии, а также на юго-востоке США (штаты Миссисипи, Луизиана, Алабама, Джорджия). Максимум осадков приходится на зимний период времени года, преимущественно в виде дождя, реже - снега. Зима тёплая, лето жаркое и влажное. Благодаря близости моря, высокие летние температуры несколько корректируются в сторону понижения и благоприятны для природы и человека. Подобный тип климата подходит для произрастания разного рода субтропических и умеренных культур. Поскольку Сочи расположен на северной границе субтропиков, зимой здесь изредка возможны заморозки и снегопады, но на побережье городской черты Сочи они бывают крайне редко и держатся в течение одного-пяти дней, в некоторые годы отсутствуют вовсе. В Сочи бывает продолжительное лето (середина апреля - октябрь), умеренная осень (ноябрь - январь), короткая зима (февраль - середина марта) и короткая весна (середина марта - середина апреля).

• Среднегодовая температура - +14,2 °C
• Средняя температура февраля - +6,0 °C
• Средняя температура августа - +23,6 °C
• Среднегодовая скорость ветра - 2,2 м/с
• Среднегодовая влажность воздуха - 74 %
• Летом температура морской воды достигает +28 °C
• Среднегодовое количество осадков - 1703 мм
• Среднегодовое количество часов солнечного сияния - 2154.
• Число пасмурных дней - 66

Սոչին, ինչպես և Տուապսեից հարավ ընկած ռուսական ողջ սևծովյան հատվածը, գտնվում է խոնավ մերձարևադարձային գոտում (Cfa համաձայան Կյոպենի կլիմայի դասակարգման), որը խիստ տարբերում է այս շրջանը ծովափի՝ ավելի հյուսիս՝ Անապայից Տուապսե, ընկած հատվածից, որտեղ տիրապետող է տիպիկ կիսաչոր միջերկրածովյան կլիման։ Սոչիի կլիմայի վրա նշանակալի ազդեցություն ունեն ծովը (ամռանը նա զովացնում է, ձմռանը՝ տաքացնում) և լեռները (պաշտպանում է հյուսիսային սառը քամիներից)։ Կլիման շատ խոնավ է, հատկապես ծովափնյա հատվածում, և Սոչիի եղանակից նկատվում է նաև հարևան Վրաստանում, ինչպես նաև ԱՄՆ հարավ-արևելքում (Միսիսիպի, Լուիզիանա, Ալաբամա, Ջորջիա նահանգներ)։ Առավելագույն տեղումներ բաժին է ընկնում ձմռանը, հիմնականում անձրևի, իսկ հազվադեպ՝ ձյան տեսքով։ Ձմռանը տաք է, ամռանը՝ շոգ և խոնավ։ Ծովին մոտ լինելու շնորհիվ ամառային բարձր ջերմաստիճանները կարգավորվում են դեպի իջեցում և բարենպաստ են բնության և մարդկանց համար։ Այսպիսի կլիման բարենպաստ է տարբեր տեսակի մերձարևադարձային և բարեխառն բույսերի համար։ Քանի որ Սոչին գտնվում է մերձարևադարձի հյուսիսային սահմանում, ձմռանն այստեղ հազվադեպ են սառցակալումներն ու ձյան տեղումները, իսկ Սոչիի քաղաքային սահմանում՝ ծովափին, դրանք հազվադեպ են և տևում են մեկից հինգ օր, իսկ որոշ տարիներ ընդհանրապես բացակայում են։ Սոչիում լինում է տևական ամառ (ապրիլի կեսերից հոկտեմբեր), բարեխառն աշուն (նոյեմբերից հունվար), կարճ ձմեռ (փետրվարից մարտի կեսերը) և կարճատև գարուն (մարտի կեսերից ապրիլի կեսերը)։

• Միջին տարեկան ջերմաստիճանը - +14,2 °C
• Փետրվարի միջին ջերմաստիճանը - +6,0 °C
• Օգոստոսի միջին ջերմաստիճանը - +23,6 °C
• Քամու տարեկան միջին արագությունը - 2,2 մ/վրկ
• Օդի տարեկան միջին խոնավությունը - 74 %
• Ամռանը ծովի ջրի ջերմաստիճանը հասնում է +28 °C
• Տարեկան միջին տեղումների քանակը - 1703 մմ
• Արևի լուսավորության տարեկան միջին քանակը - 2154.
• Ամպամած օրերի քանակը - 66

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Սոչի
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C)	21,2	23,8	30,0	31,6	34,3	35,5	39,4	36,3	36,0	32,1	29,1	23,4	39,4
միջին առավելագույնը (°C)	9,6	9,9	12,2	16,6	20,6	24,6	27,4	27,9	24,7	20,4	15,3	11,8	18,4
միջին ջերմաստիճանը (°C)	6,1	6,0	8,2	12,1	16,0	20,2	23,2	23,6	20,0	15,8	11,1	8,1	14,2
միջին նվազագույնը (°C)	3,6	3,3	5,2	9,0	12,7	16,7	19,7	19,9	16,4	12,5	8,1	5,5	11,1
բացարձակ նվազագույնը (°C)	−13,4	−12,6	−6,9	−5	3,0	7,1	12,6	10,4	2,7	−3,2	−5,4	−8,3	−13,4
տեղումների քանակը (մմ)	184	135	121	120	110	104	128	121	127	167	201	185	1703
Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գրականություն

ռուսերեն հոդված

Գրականության հիմնական տեսակներ

Виды литературы могут выделяться как по содержанию текстов, так и по их предназначению, и полностью соблюсти принцип единства основания при классификации литературы затруднительно. К тому же такая классификация способна вводить в заблуждение, объединяя совершенно непохожие и действительно различные явления.

Зачастую типологически различные тексты одной и той же эпохи гораздо ближе друг к другу, чем типологически одинаковые тексты разных эпох и культур։ у лежащих в основе европейской философской литературы «Диалогов» Платона куда больше общего с другими памятниками древнегреческой словесности (скажем, с драмами Эсхила), чем с трудами таких философов Нового времени, как Гегель или Рассел. Судьба некоторых текстов складывается таким образом, что во время своего создания они тяготеют к одному виду литературы, а впоследствии движутся в сторону другого։ так, например, «Приключения Робинзона Крузо» Даниэля Дефо прочитываются сегодня скорее как произведение детской литературы, а между тем писались они даже не просто как произведение художественной литературы для взрослых, а как памфлет с существенной ролью публицистического начала.

Поэтому общий список основных видов литературы может носить только приблизительно-ориентировочный характер, а конкретная структура литературного пространства может быть установлена только применительно к данной культуре и данному периоду времени. Для прикладных целей, однако, эти сложности не имеют принципиального значения, так что практическим нуждам книжной торговли и библиотек удовлетворяют довольно разветвлённые, хотя и поверхностные по подходу системы библиотечно-библиографической классификации.

Գրականության տեսակները առանձնացվում են ինչպես ըստ բնագրի բովանդակության, այնպես էլ ըստ դրանց հետապնդած նպատակի, որի պատճառով գրականության դասակարգման ժամանակ դժվար է ամբողջությամբ պահպանել միասնականության սկզբունքը։ Բացի այդ, գրականության այդպիսի դասակարգումը կարող է մոլորության մեջ գցել՝ միավորելով իրարից բոլորովին տարբեր երևույթները։

Հաճախ միևնույն դարաշրջանի տիպաբանորեն տարբեր բնագրերը իրար շատ ավելի մոտ են, քան տարբեր դարաշրջանների ու մշակույթների տիպաբանորեն նույնական բնագրերը. եվրոպական փիլիսոփայական գրականության հիմքում ընկած Պլատոնի «Երկխոսությունները» ավելի շատ ընդհանրություններ ունի հին հունական գրականության այլ ստեղծագործությունների հետ (օրինակ՝ Էսքիլեսի դրամաների), քան Նոր ժամանակների փիլիսոփաների աշխատությունների հետ, ինչպիսիք են Հեգելն ու Ռասելը։

Որոշ բնագրերի ճակատագիրն այնպես է դասավորվել, որ ստեղծման ժամանակ դրանք պատկանում էին գրականության մի տեսակին, բայց հետագայում շարժվում են դեպի մեկ այլ տեսակը. այսպես օրինակ՝ Դանիել Դեֆոյի «Ռոբինզոն Կրուզո»-ն այսօր ավելի շուտ ընկալվում է որպես մանկական գրականություն, մինչդեռ այն եղել է ոչ միայն մեծահասակների համար գրված գեղարվեստական գրականություն, այլև որպես պամֆլետ հրապարակախոսական էական դերով։

Այդ պատճառով էլ գրականության հիմնական տեսակների ընդհանուր ցանկը ունի մոտավոր-կողմնորոշիչ բնույթ, իսկ գրական տարածքի հստակ կառուցվածքը կարող է սահմանվել միայն տվյալ մշակույթի և տվյալ ժամանակահատվածի շրջանակներում։ Գործնականորեն այդ դժվարությունները չունեն սկզբունքային բնույթ, գրքերի վաճառքի ու գրադարանների գործնական կարիքները բավարարում է գրականության՝ թեև մակերեսային, բայց բավականին ճյուղավորված գրադարանային-մատենագիտական դասակարգումը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Մահապատիժ

ռուսերեն հոդված

Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում

В 1978 году смертная казнь была отменена в Испании, в 1981 году — во Франции. С 1990 года смертную казнь отменили полностью около 40 стран и территорий, в том числе Азербайджан, Албания, Ангола, Армения, Болгария, Великобритания, Венгрия, Гонконг, Греция, Грузия, Ирландия, Италия, Канада, Кипр, Кот-д’Ивуар, Киргизия[5], Латвия[6], Литва, Маврикий, Мальта, Мексика, Мозамбик, Молдавия, Непал, Парагвай, Польша, Румыния, Сербия, Словакия, Словения, Туркмения, Украина, Хорватия, Черногория, Чехия, Швейцария, Эстония, ЮАР.

К середине 2007 года 89 стран отменили смертную казнь за все преступления. Ещё 10 стран сохранили её только для отдельных особо тяжких преступлений, совершённых в военное время, исключив возможность назначения смертной казни за так называемые общеуголовные преступления. 30 стран отменили смертную казнь на практике, то есть не приводили смертные приговоры в исполнение последние 10 лет и собираются и в дальнейшем придерживаться моратория, либо официально объявили о введении моратория на исполнение смертных приговоров.

Таким образом, к настоящему времени в мире насчитывается 130 стран, отменивших смертную казнь в законе или на практике, и 68 стран, которые сохраняют и продолжают применять эту меру.

С 1965 года более 50 стран расширили перечень преступлений, за которые может быть назначена смертная казнь. По данным на 2000 г., в 21 стране предусмотрена смертная казнь за преступления, связанные с безопасностью страны (шпионаж, государственная измена и т. п.). В 13 странах ввели смертную казнь за терроризм, за воздушное пиратство, если это привело к гибели людей, за убийство заложников. В некоторых странах предусмотрено данное наказание за похищение людей, если это привело к их смерти. В 21 стране установлена смертная казнь за преступления, связанные с незаконным оборотом наркотиков. В 13 странах смертная казнь предусмотрена за экономические преступления (коррупцию, хищение государственных средств, нападение на сотрудников таможни, вооруженное ограбление). В ряде исламских стран установлена смертная казнь за прелюбодеяние, изнасилование, гомосексуализм, половую связь между немусульманином и мусульманкой.

По данным организации «Международная амнистия», в 2006 году по меньшей мере 1591 человек были казнены в 25 странах и как минимум 3861 человек были приговорены к смерти в 55 странах.

В 2008 году наибольшее количество смертных казней имело место в Китае (1718); в Иране число казнённых составило, как минимум, 346, в Саудовской Аравии — 102, в США − 37, в Пакистане — 36, в Ираке — 34. Всего в 2008 году были казнены 2390 человек в 25 странах.

1978թ. մահապատիժն արգելվում է Իսպանիայում, 1981թ.՝ Ֆրանսիայում։ 1990թ.-ից մահապատիժը չեղյալ է հարտարարվում մոտ 40 երկրում ու տարածքում, այդ թվում՝ Ադրբեջանում, Ալբանիայում, Անգոլիայում, Բուլղարիայում, Էստոնիայում, Թուրքմենստանում, Իռլանդիայում, Իտալիայում, Լատվիայում,Լեհաստանում, Լիտվայում, Խորվատիայում, Կանադայում, Կիպրոսում, Ղրղզստանում, Կոտ դԻվուարում, Հայաստանում, Հոնկկոնգում, Հունաստանում, ՀԱՀ-ում, Մալթայում, Մավրիկիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Մեքսիկայում, Մոզամբիկում, Մոլդավիայում, Նեպալում, Շվեյցարիայում, Չերնոգորիայում, Պարագվայում, Սերբիայում, Սլովակիայում, Սլովենիայում, Վենգրիայում, Վրաստանում, Ուկրաինայում։

2007թ. կեսերից 89 երկրում մահապատիժն արգելվեց ցանկացած հանցագործության դեպքում։ Եվս 10 երկրում այն պահպանվում է միայն պատերազմական իրավիճակներում կատարված հատկապես ծանր հանցագործությունների համար՝ մահապատիժը չեղյալ հայտարարելով այսպես կոչված ընդհանուր-քրեական հացագործությունների համար։ 30 երկրում մահապատիժը կասեցված է գործնականում, այսինքն՝ վերջին 10 տարվա ընթացքում մահապատիժ չի իրականացվել, և պատրաստվում են հետագայում էլ մորատորիում պահպանել կամ պաշտոնապես հայտարարել են մորատորիում մահապատիժների իրականացման հարցում։

Այսպիսով՝ ներկայումս կա 130 երկիր, որտեղ մահապատիժը կասեցվել է օրենքով կամ գործնականում և 68 երկիր, որտեղ դեռևս շարունակվում է կիրառվել պատժի այս տեսակը։

1965թ․-ից ավելի քան 52 երկրում ընդլայնվել է այն հանցագործությունների ցուցակը, որոնց դեպքում կարող է կիրառվել մահապատիժ։ 2000 թվականի տվյալներով 21 երկրներում նախատեսված է մահապատիժ այն հանցագործությունների համար, որոնք կապված են երկրի անվտանգության հետ (լրտեսություն, պետական դավաճանություն և այլն)։ 13 երկրում մահապատիժ է նախատեսվում ահաբեկչության համար, եթե այն հանգեցրել է մարդկանց մահվան, ինչպես նաև պատանդների սպանության համար։ Որոշ երկրներում մահապատիժ է կիրառվում մարդկանց առևանգման համար, եթե դա հանգեցրել է վերջիններիս մահվանը։ 21 երկրում մահապատիժ է սահմանված թմրանյութերի ապօրինի առևտրի համար։ 13 երկրում մահապատիժ է սահմանված տնտեսական հանցագործությունների համար (կոռուպցիա, պետական միջոցների հափշտակում, հարձակում մաքսային պաշտոնյաների վրա, զինված կողոպուտ)։ Մի շարք մուսուլմանական երկրներում մահապատիժը կիրառվում է ամուսնական դավաճանության, բռնաբարության, նույնասեռականության, մուսուլման կնոջ՝ ոչ մուսուլմանի հետ սեռական կապի համար։

«Միջազգային համաներում» կազմակերպության տվյալներով՝ 2006թ․ նվազագույնը 1591 մարդ մահապատժի է ենթարկվել 25 երկրում, և 3861 մարդ մահապատժի են դատապարտվել 55 երկրում։

2008թ․ ամենամեծ թվով մահապատիժներ տեղնի են ունեցել Չինաստանում (1718), Իրանում մահապատժի ենթարկվածների թիվը նվազագույնը 346 է, Սաուդյան Արաբիայում՝ 102, ԱՄՆ-ում՝ 37, Պակիստանում՝ 36, Իրաքում՝ 34։ 2008թ․ ընդհանուրը մահապատժի է ենթարկվել 2390 մարդ 25 երկրում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ազատություն

ռուսերեն հոդված

Ազատության մասին պատկերացումները տարբեր փիլիսոփայական համակարգերում

В истории развития понятия свободы понятие творческой свободы постепенно вытесняет понятие свободы от препятствий (принуждения, каузальности, судьбы). В древней философии (у Сократа и Платона) речь идет прежде всего о свободе в судьбе, затем о свободе от политического деспотизма (у Аристотеля и Эпикура) и о бедствиях человеческого существования (у Эпикура, стоиков, в неоплатонизме). В средние века подразумевалась свобода от греха и проклятие церкви, причем возникал разлад между нравственно требуемой свободой человека и требуемым религией всемогуществом Бога. В эпоху Ренессанса и последующий период под свободой понимали беспрепятственное всестороннее развертывание человеческой личности. Со времен Просвещения возникает понятие свободы, заимствованное у либерализма и философии естественного права (Альтузий, Гоббс, Гроций, Пуфендорф; в 1689 году в Англии — Билль о правах), сдерживаемое все углубляющимся научным взглядом, признающим господство всемогущей естественной причинности и закономерности. В нём. религии и философии, начиная от Мейстера Экхарта, включая Лейбница, Канта, Гёте и Шиллера, а также нем. идеализм до Шопенгауэра и Ницше, ставит вопрос о свободе как вопрос о постулате нравственно-творческого соответствия сущности и её развития. Согласно марксизму человек мыслит и поступает в зависимости от побуждений и среды (см. Ситуация), причем основную роль в его среде играют экономические отношения и классовая борьба. Способности человека к анализу, самоанализу, моделированию представлению результатов своих действий и дальнейших последствий, по взглядам марксистов, не делают человека свободным. Спиноза определяет свободу как любовь к Богу и любовь Бога к человеку։ «Из этого мы ясно понимаем, в чём состоит наше спасение, или блаженство, или свобода — а именно в постоянной и вечной любви к Богу или в любви Бога к человеку». Согласно экзистенциализму Хайдеггера, основным состоянием бытия является страх — страх перед возможностью небытия, страх, который освобождает человека от всех условностей действительности и, т.о., позволяет ему достигнуть в некоторой степени свободы, основанной на ничто, выбрать самого себя в своем неизбежном возлагании ответственности на себя самого (см. Заброшенность), то есть выбрать себя как собственное, имеющее ценность существование. Согласно экзистенциализму Ясперса, человек свободен преодолеть бытие мира в выборе самого себя и достигнуть трансценденции Всеобъемлющего.

Ազատություն գաղափարի զարգացման պատմության մեջ ստեղծագործական ազատության մասին պատկերացումը հետզհետե մի կողմ է մղում արգելքներից ազատ լինելու գաղափարը (հարկադրանք, պատճառականություն, ճակատագիր)։ Անտիկ փիլիսոփայության մեջ (Սոկրատես, Պլատոն) խոսքն առաջին հերթին ճակատագրից, այնուհետև՝ քաղաքական բռնապետությունից (Արիստոտել, Էպիկուր) և մարդկային գոյության չարիքից (Էպիկուր, ստոիկներ, նեոպլատոնիզմ) ազատ լինելու մասին է։ Միջնադարում ենթադրվում էր ազատություն մեղքերից ու եկեղեցու անեծքից, ընդ որում, հակասություն էր առաջանում բարոյականության և ամենակարող աստծո կողմից պահանջվող ազատությունների միջև։

Վերածննդի դարաշրջանում և հետագա դարերում ազատություն ասելիս հասկանում էին մարդու անհատականության անարգել, բազմակողմանի ուսումնասիրությունն ու բացահայտումը։

Լուսավորչականության դարաշրջանում առաջ է գալիս ազատության նոր ընկալում, որը փոխառված էր լիբերալիզմից ու բնական իրավունքի փիլիսոփայությունից (Ալտուզիուս, Հոբս, Հրոցիուս, Պուֆենդորֆ. 1689թ. Անգլիայում՝ Օրինագիծ իրավունքների մասին) և զսպվում` ամենակարող բնական պատճառականության ու օրնաչափության գերակայությունը ընդունող և անընդհատ խորացող գիտական հայացքով։

Գերմանական կրոնի ու փիլիսոփայության մեջ, սկսած Մեյստոր Էկհարտից, ներառյալ Լայբնիցը, Կանտը, Գյոթեն, Շիլլերը, ինչպես նաև գերմանական իդեալիզմը՝ Շոպենհաուերից Նիցշե, ազատության հարցը դիտարկվում է որպես մարդու բարոյա-ստեղծագործական բնույթի և զարգացման համապատասխանության պոստուլատ։

Ըստ մարքսիզմի՝ մարդը մտածում և գործում է ելնելով դրդապատճառներից ու միջավայրից, ընդ որում միջավայրում հիմնական դերը պատկանում է տնտեսական հարաբերություններին ու դասային պայքարին։ Մարդու՝ վերլուծության, ինքնավերլուծության, մոդելավորման, իր գործողությունների արդյունքներն ու հետևանքները պատկերացնլու ունակությունը, ըստ մարքսիստների, մարդուն ազատ չի դարձնում։

Սպինոզան սահմանում է ազատությունը որպես սեր Աստծո հանդեպ և Աստծո սեր՝ մարդու հանդեպ. «Դրանից մենք պարզ հասկանում են ենք, թե ինչումն է մեր փրկությունը կամ երանությունը կամ ազատությունը, որը Աստծո հանդեպ մշտական և հավերժական սիրո կամ մարդու նկատմամբ Աստծո ունեցած սիրո մեջ է»։

Հայդեգերի էքզիստենցիալիզմի համաձայն՝ գոյության հիմնական վիճակը վախն է, վախ չգոյության հնարավորության հանդեպ, վախ, որն ազատում է մարդուն իրականության բոլոր պայմանականություններից, թույլ է տալով նրան հասնել ազատության որոշակի աստիճանի, որը հիմնված չէ որևէ բանի վրա, ընտրել ինքն իր պատասխանատվությունները իր վրա անխուսափելիորեն բարդելու համար, այսինքն՝ ընտրել ինքն իրեն որպես սեփական, արժեք ունեցող գոյություն։

Յասպերսի էքզիստենցիալիզմի համաձայն՝ մարդն ազատ է հաղթահարել աշխարհի լինելիությունը սեփական անձի ընտրության ճանապարհին և հասնել Համապարփակի տրանսցենդենցիային։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Զինյալների ներխուժումը Դաղստան և բնակելի շենքերի պայթյունները 1999թ սեպտեմբերին

В сентябре 1999 года была осуществлена серия террористических актов — взрывы жилых домов в Буйнакске, Москве и Волгодонске, жертвами которых стали более 300 человек. Согласно приговору Московского городского суда и Верховного суда России, взрывы были совершены карачаевскими и дагестанскими ваххабитами по заказу арабских наёмников Амира Хаттаба и Абу Умара.

Выдвигались версии, согласно которым Путину были выгодны взрывы жилых домов։ для поднятия предвыборного рейтинга и обеспечения победы на президентских выборах, создания благоприятного общественного мнения перед вводом войск в Чечню. В частности, в книге Александра Литвиненко и Юрия Фельштинского «ФСБ взрывает Россию» утверждается, что ФСБ произвела подрывы жилых домов с ведома Путина и Николая Патрушева. Путин охарактеризовал эту версию как бред.

1999 թվականի սեպտեմբերին տեղի ունեցան մի շարք ահաբեկչական գործողություններ՝ Բույնակսկի, Մոսկվայի և Վոլգոդոնսկի բնակելի շենքերի պայթյունները, որոնց զոհ դարձան ավելի քան 300 մարդ։ Մոսկվայի քաղաքային դատարանի և Ռուսաստանի Գլխավոր դատարանի վճռի համաձայն՝ պայթյունները կազմակերպվել էին կարաչաևյան և դաղստանյան վահհաբիտների կողմից՝ արաբ վարձկալներ Ամիր Խաթաբի և Աբու Ումարի պատվերով։

Տեսակետներ առաջ քաշվեցին, համաձայն որոնց Պուտինին ձեռնտու էին բնակելի շենքերի պայթյունները՝ նախընտրական վարկանիշը բարձրացնելու, նախագահական ընտրություններում հաղթանակ ապահովելու և Չեչնիա զորք մտցնելուց առաջ հասարակական բարեհաճ կարծիք ձևավորելու համար։ Մասնավորապես, Ալեքսանդր Լիտվինենկոյի և Յուրի Ֆելշտինսկու «ԱԴԾ-ն պայթեցնում է Ռուսաստանը» գրքում հաստատվում է, որ ԱԴԾ-ն իրկանացրել է բնակելի շենքերի պայթյունները Պուտինի և Նիկոլայ Պատրուշևի գիտությամբ։ Պուտինն այս վարկածը բնորոշեց որպես բարբաջանք։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Լճի առաջացումը

Озеро Ван расположено в западной части котловины тектонического происхождения, которая окружена несколькими горными системами։ Восточным Тавром с юга, Курдскими горами с востока и хребтом Аладаглар с северо-востока. На западе и северо-западе котловины расположены несколько потухших вулканов, включая стратовулканы Сюпхан и Немрут. В среднюю плейстоценовую эпоху, около 200 тысяч лет назад, извержение вулкана Немрут образовало поток лавы протяжённостью свыше 60 километров, который заблокировал сток вод из Ванской котловины в Мушскую котловину, относящуюся к бассейну близлежащей реки Мурат, что и привело к образованию озера. Таким образом, озеро Ван занимает самую глубокую часть крупной котловины, окружённой горами. Существует вероятность, что через определённое время эрозия Восточного Тавра притоками реки Ботан-Чайи (приток Тигра) образует новый сток вод озера в бассейн реки Тигр, и озеро Ван уменьшится или перестанет существовать.

Վանա լիճը տեղակայված է տեկտոնական ծագման դաշտավայրի արևմտյան կողմում, որը շրջապատված է մի քանի լեռնային համակարգերով՝ Արևելյան Տավրոսով՝ հարավից, Քրդական լեռներով՝ արևելքից, և Ալադաղար գագաթով՝ հյուսիս-արևելքից։ Դաշտավայրի արևմտյան և հյուսիս-արևմտյան հատվածում գտնվում են մի քանի հանգած հրաբուխներ, ներառյալ Սիփան և Նեմրութ հին հրաբուխները։ Միջին պլեստոցենովյան դարաշրջանում՝ մոտ երկու հարյուր հազար տարի առաջ, Նեմրութ հրաբխի ժայթքումը առաջացրել է 60 կիլոմետր երկարությամբ լավայի հոսք, որը արգելափակել է ջրերի հոսքը Վանի դաշտավայրից Մշո դաշտավայր, որը պատկանում է մոտակա Մուրադ գետի ավազանին, որն էլ հանգեցրել է լճի առաջացմանը։ Այսպիսով, Վանա լիճը զբաղեցնում է ամենախոշոր դաշտավայրի ամենախոր հատվածը՝ շրջապատված լեռներով։ Հավական է, որ որոշ ժամանակ անց Արևելյան Տավրոսի էրոզիան Բոտան-Չայ գետի (Տիգրիսի վտակ) վտակների կողմից կձևավորի լճի ջրերի նոր արտահոսք դեպի Տիգրիսի ավազան, և Վանա լիճը կփոքրանա կամ կդադարի գոյություն ունենալ։

Տեսարան Վանա լճից

Տեսարան դեպի հարավային ափ և Արևելյան Տավրոս	Տեսարան Աղթամար կղզուց	Տեսարան դեպի լճի հյուսիսային ափ	Լճի հարավային ափ

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գարրի Կասպարով

ռուսերեն հոդված

Շախմատային կարիերայի սկիզբ, գրոսմայստերի կոչում

В десять лет на юношеских соревнованиях в Вильнюсе Гарри познакомился с мастером Александром Никитиным, который надолго стал его тренером. До 1976 года Никитин периодически давал консультации и письменные задания, потом они стали постоянно работать в команде. По его рекомендации в августе 1973 года Гарри приехал на просмотр в шахматную школу экс-чемпиона мира Михаила Ботвинника и был туда принят. Ботвинник добился того, чтобы юный шахматист занимался по индивидуальному плану, а позднее — получал стипендию. В 1974 году в Москве на турнире Дворцов пионеров (это был командный турнир, в котором детскую команду каждого Дворца возглавлял гроссмейстер, дававший сеанс одновременной игры другим командам) Гарри победил гроссмейстера Юрия Авербаха. В начале следующего года Гарри принял участие в юношеском первенстве страны, играя против соперников старше его на 6-7 лет. В Ленинграде на новом турнире Дворцов пионеров в сеансе против чемпиона мира Анатолия Карпова добился равной позиции, но ошибся и проиграл. В том же турнире в сеансе против Виктора Корчного вынудил гроссмейстера к ничьей.

В начале 1976 года, в двенадцать лет, Гарри Каспаров одержал победу на чемпионате СССР по шахматам среди юношей, большинство участников которого было старше на несколько лет. После этого, поскольку Никитин жил в Москве, постоянным тренером Каспарова стал бакинец мастер Александр Шакаров. В том же году по настоянию спорткомитета Каспаров поехал на чемпионат мира среди кадетов (юношей до 18 лет), хотя против этого возражали его тренеры, и разделил третье место. В начале 1977 года Каспаров снова победил в юношеском первенстве страны, на этот раз с результатом 8½ из 9. На чемпионате мира среди кадетов, где возрастная планка уже была понижена до 17 лет, Каспаров занял третье место. За три тура до конца он делил первое место с будущим победителем Йоуном Арнасоном, но из-за усталости оставшиеся партии свёл вничью.

В январе 1978 года Каспаров выиграл мемориал Сокольского в Минске и получил звание мастера спорта по шахматам. Норму мастера он выполнил ещё за пять туров до конца, а в последнем туре выиграл у Анатолия Лутикова — это была первая турнирная встреча Каспарова с гроссмейстером. В пятнадцать лет Каспаров стал ассистентом Ботвинника. В июле он занял первое место на отборочном турнире в Даугавпилсе и получил право дебютировать в финале чемпионата СССР. Финал состоялся в конце года, Каспаров в 17 партиях набрал 50 %, что позволило в следующем году не проходить отбор. В апреле 1979 года Каспаров принял участие в турнире в Баня-Луке (Югославия). Шестнадцатилетний мастер, не имевший рейтинга, был допущен в турнир, четырнадцать из шестнадцати участников которого были гроссмейстерами, по настоянию Ботвинника. В итоге Каспаров сенсационно занял первое место, не проиграв ни одной партии и обеспечив общую победу за два тура до конца. На 2 очка отстали Смейкал и Андерссон, на 2½ — Петросян. В Баня-Луке Каспаров получил первый гроссмейстерский балл. Впервые получив международный рейтинг, Каспаров сразу попал на пятнадцатое место в рейтинг-листе. После возвращения в Баку Каспарова принял влиятельный политик Гейдар Алиев, первый секретарь ЦК Компартии Азербайджана и кандидат в члены Политбюро ЦК КПСС. Начиная с этого времени Алиев стал покровительствовать Каспарову. В конце года на 47-м чемпионате СССР Каспаров стартовал с трёх побед. Затем последовал спад (шесть ничьих и три поражения при одной победе), но сильный финиш позволил ему разделить 3—4 места с 10 очками из 17. Победил в турнире ветеран Ефим Геллер․

На турнире в Баку (весна 1980 года) Каспаров выполнил норму гроссмейстера. Он занял первое место, обойдя на пол-очка Белявского, вместе с которым прошёл турнир без поражений. В том же году он, снова не проиграв ни одной партии, победил на Чемпионате Мира по шахматам среди юношей в Дортмунде, где вторым призёром стал Найджел Шорт. Затем Каспаров закончил среднюю школу с золотой медалью. В конце года он вошёл в состав сборной СССР на шахматной олимпиаде вторым запасным и показал третий результат на своей доске.

В начале 1981 года Каспаров играл на первой доске молодёжной сборной в четверном матч-турнире сборных СССР. Он занял первое место на доске, а обе партии с чемпионом мира Карповым закончились вничью. Позже в том же году на Московском Международном Турнире, в котором Карпов победил, Каспаров разделил 2—4 места с Смысловым и Полугаевским. Встреча Каспарова и Карпова состоялась в последнем туре, соперники быстро согласились на ничью. В декабре восемнадцатилетний Каспаров разделил звание чемпиона СССР с Львом Псахисом, став самым молодым Чемпионом СССР по шахматам в истории страны. Чемпионат проходил во Фрунзе. Каспаров уже во втором туре проиграл Псахису, а затем они по очереди лидировали. Перед последним туром Псахис был впереди на пол-очка, но не смог выиграть у Агзамова, в то время как Каспаров чёрными переиграл Тукмакова.

11-ամյա Կասպարովը, 1974, Վիլնյուս

Տասը տարեկանում Վիլնյուսի պատանեկան առաջնությունում Գարրին ծանոթացավ վարպետ Ալեքսանդր Նիկիտինի հետ, որ երկար տարիներ նրա մարզիչը դարձավ։ Մինչև 1976 թվականը Նիկիտինը պարբերաբար խորհրդատվություններ էր իրականացնում և տալիս էր գրավոր առաջադրանքներ, այնուհետև նրանք միասին սկսեցին աշխատել թիմում։ Նրա երաշխավորությամբ 1973 թվականի օգոստոսին Գարրին դիմեց նախկին չեմպիոն Միխայիլ Բոտվիննիկի շախմատային դպրոց և ընդունվեց։ Բոտվիննիկը հասավ նրան, որ պատանի շախմատիստը պարապեր անհատական պլանով, իսկ այնուհետև կրթաթոշակ ստանար։ 1974 թվականին Մոսկվայում Պիոներ պալատների մրցաշարում (սա թիմային մրցաշար էր, որում յուրաքանչյուր Պիոներ պալատի թիմ ղեկավարում էր մյուս թիմերին համաժամանակյա խաղի սեանս անցկացնող գրոսմայստերը) Գարրին հաղթեց գրոսմայստեր Յուրի Ավերբախին։ Մյուս տարվա սկզբին Գարրին մասնակցեց երկրի պատանեկան առաջնությանը՝ խաղալով իրենից 6-7 տարի մեծ հակառակորդների հետ։ Լենինգրադում՝ Պիոներ պալատների նոր առաջնությունում՝ աշխարհի չեմպիոն Անատոլի Կարպովի հետ սեանսում, հասավ հավասար արդյունքի, բայց սխալվեց և պարտվեց։ Նույն առաջնությունում՝ Վիկտոր Կորչինովի հետ սեանսում, գրոսմայստերին պարտադրեց ոչ-ոքի։

1976 թվականին 12 տարեկանում Գարրի Կասպարովը հաղթեց ԽՍՀՄ պատանիների շախմատի առաջնությունում, որի մասնակիցների մեծամասնությունը նրանից մի քանի տարով մեծ էին։ Սրանից հետո, քանի որ Նիկիտինն ապրում էր Մոսկվայում, Կասպարովի մշտական մարզիչը դարձավ Բաքվի վարպետ Ալեքսանդր Շաքարովը։ Նույն տարում սպորտկոմիտեի պնդմամբ Կասպարովը մեկնեց կադետների (մինչև 18 տարեկան պատանիների) աշխարհի առաջնություն, չնայած դրան դեմ էին մարզիչները, և կիսեց երրորդ տեղը։ 1977 թվականի սկզբին Կասպարովը դարձյալ հաղթեց երկրի պատանեկան առաջնությունում՝ այս անգամ 9 հնարավորից 8½ արդյունքով։ Կադետների աշխարհի առաջնությունում, որտեղ տարիքային շեմն իջեցվել էր մինչ 17 տարեկան, Կասպարովը զբաղեցրեց երրորդ տեղը։ Ավարտից երեք տուր առաջ նա կիսում էր առաջին տեղը ապագա հաղթող Յոուն Արնասոնի հետ, բայց հոգնածության պատճառով մնացած պարտիաները խաղաց ոչ-ոքի։

1978 թվականի հունվարին Կասպարով Մինսկում հաղթեց Սոկոլսկու հուշամրցաշարում և ստացավ շախմատից սպորտի վարպետի կոչում։ Վարպետի նորմին նա հասել էր արդեն ավարտից հինգ տուր առաջ, իսկ վերջին տուրում հաղթեց Անատոլի Լուտիկովին. սա Կասպարովի առաջին մրցաշարային հանդիպումն էր գրոսմայստերի հետ։ Տասնհինգ տարեկանում Կասպարովը դարձավ Բոտվիննիկի օգնականը։ Հուլիսին Դաուղավպիլսում կայացած առաջնությունում նա զբաղեցրեց առաջին տեղը և իրավունք ստացավ առաջին անգամ հանդես գալու ԽՍՀՄ առաջնությանը։ Եզրափակիչը տեղի ունեցավ տարեվերջին. Կասպարովը 17 պարտիաներում հավաքեց 50%, ինչը թույլ տվեց հաջորդ տարի չմասնակցել ընտրական փուլերին։ 1979 թվականի ապրիլին Կասպարովը մասնակցեց Բանյա-Լուկեում (Հարավսլավիա) կայացած մրցաշարին։ Բոտվիննիկի պնդմամբ տասնվեցամյա վարպետին, չունենալով վարկանիշ, թույլ տվեցին մասնակցել մրցաշարին, որի տասնվեց մասնակիցներից տասնչորսը գրոսմայստերներ էին։ Արդյունքում Կասպարովը սենսացիոն կերպով գրավեց առաջին տեղը՝ չունենալով ոչ մի պարտություն և ապահովելով ընդհանուր հաղթանակ ավարտից երկու տուր առաջ։ Երկու միավորով հետ մնացին Սմեյքալն ու Անդերսոնը, իսկ 2½-ով՝ Պետրոսյանը։ Բանյա-Լուկեում Կասպարովը ստացավ առաջին գրոսմայստերական միավորը։ Բաքու վերադառնալուց հետո Կասպարովին ընդունեց Հեյդար Ալիևը՝ Ադրբեջանի Կոմկուսի առաջին քարտուղարը և ԽՍՀՄ Կոմկուսի Կենտկոմի քաղբյուրոյի անդամի թեկնածուն։ Այդ պահից սկսած՝ Ալիևը սկսեց հովանավորել Կասպարովին։ Տարեվերջին ԽՍՀՄ 47-րդ առաջնությունը Կասպարովը սկսեց երեք հաղթանակով։ Ապա հաջորդեցին անկումները (վեց ոչ-ոքի և մեկ պարտություն մեկ հաղթանակի դեպքում), բայց ուժեղ եզրափակիչը՝ 17 հնարավորից 10 միավորով, օգնեց բաժանել 3-4-րդ տեղերը։ Մրացաշարում հաղթեց վետերան Եֆիմ Գելլերը։

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Գարրի Կասպարով - Ռալֆ Օկեսոն, Մալթա, 1980: Պատանիների աշխարհի առաջնություն:
Կասպարովը զոհաբերում է զինվորը` ստանալով երկու ուժեղ անցունակ զինվորի վրա հիմնված գրոհ. 27.Փ:f6! Ն:f6 28.e5 Նh6 29.f6 Նc7 30.e6 Թd8 31.e7 Ն:e7 32.fe Թ:e7 33.Նbc1 Սևերը որակի դիմաց ունեն երկու զինվոր, սակայն գրոհն ավատված չէ. այժմ սպառնում է Նc8+. 33…Թd8 34.Թf5 Թb8 35.Թf7+ Աh8 36.Նc7 Սևերը հանձնվեցին:

Բաքվի մրցաշարում (1980 թվականի գարուն) Կասպարովը կատարեց գրոսմայստերի նորմը։ Նա զբաղեցրեց առաջին տեղը՝ կես միավորով առաջ անցնելով Բելյավսկուց, որի հետ անցել էր մրցաշարն առանց պարտությունների։ Նույն թվականին, նույնպես չունենալով ոչ մի պարտություն, Դորթմունդում կայացած պատանիների Աշխարհի շախմատի առաջնությունում հաղթեց, իսկ երկրորդ մրցանակակիր դարձավ Նայջել Շորթը։ Հետո Կասպարովը ոսկե մեդալով ավարտեց միջնակարգ դպրոցը։ Տարեվերջին նա մտավ շախմատային օլիմպիադայի ԽՍՀՄ հավաքականի կազմ որպես երկրորդ փոխարինող և իր խաղատախտակին ցույց տվեց երրորդ արդյունքը։

1981 թվականի սկզբին ԽՍՀՄ հավաքականների խաղամրցաշարում Կասպարովը խաղաց պատանեկան հավաքականի առաջին խաղատախտակով։ Խաղատախտակին նա գրավեց առաջին տեղը, իսկ աշխարհի չեմպիոն Կարպովի հետ երկու պարտիան ավարտեցին ոչ-ոքի։ Ավելի ուշ նույն տարում Մոսկովյան Միջազգային մրցաշարում, որտեղ Կարպովը հաղթեց, Կասպարով Սմիսլովի և Պոլուգաևսկու հետ կիսեց 2-ից 4-րդ տեղերը։ Կասպարովի և Կարպովի հանդիպումը տեղի ունեցավ վերջին տուրում, և հակառակորդներն արագ համաձայնեցին ոչ-ոքի արդյունքին։ Դեկտեմբերին տասնութամյա Կասպարովը ԽՍՀՄ չեմպիոնի կոչումը կիսեց Լև Պսախիսի հետ՝ դառնալով ԽՍՀՄ պատմության մեջ ամենաերիտասարդ շախմատի չեմպիոնը։ Առաջնությունն անցնում էր Ֆրունզեում։ Կասպարովն արդեն երկրորդ տուրում պարտվեց Պսախիսին, իսկ հետո նրանք հաջորդաբար առաջ էին անցնում։ Վերջին տուրից առաջ Պսախիսը կես միավորով առաջ էր, բայց չկարողացավ հաղթել Աղզամովին այն ժամանակ, երբ Կասպարովը սևերով հաղթեց Թուկմակովին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Գրականություն

ռուսերեն հոդված

Գեղարվեստական գրականություն

Գեղարվեստական գրականությունը արվեստի տեսակ է, որի միակ սկզբնանյութը բառերն ու բնական (գրավոր) լեզվի կառույցներն են։ Գեղարվեստական գրականության առանձնահատկությունները բացահայտում են համեմատելով այն մի կողմից արվեստի այն տեսակների հետ, որոնք չեն օգտագործում խոսքային-լեզվական նյութ (երաժշտություն, կերպարվեստ) կամ օգտագործում են այլ միջոցների հետ զուգահեռ (թատրոն, կինո, երգ), մյուս կողմից՝ լեզվական տեքստի այլ տեսակների հետ՝ փիլիսոփայական, հրապարակախոսական, գիտական և այլն։ Բացի դրանից, գեղարվեստական գրականությունը, ինչպես արվեստի մյուս տեսակները, միավորում է հեղինակային (այդ թվում՝ անանուն) ստեղծագործություններ, ի տարբերություն սկզբունքայնորեն հեղինակ չունեցող ժողովրդագրական ստեղծագործությունների։

Художественная литература — вид искусства, использующий в качестве единственного материала слова и конструкции естественного (письменного человеческого) языка. Специфика художественной литературы выявляется в сопоставлении, с одной стороны, с видами искусства, использующими иной материал вместо словесно-языкового (музыка, изобразительное искусство) или наряду с ним (театр, кино, песня), с другой стороны — с иными типами словесного текста։ философским, публицистическим, научным и др. Кроме того, художественная литература, как и другие виды искусства, объединяет авторские (включая и анонимные) произведения в отличие от принципиально не имеющих автора произведений фольклора.

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Գազ

ռուսերեն հոդված

Անվան ծագումնաբանություն

Слово «газ» (нидерл. gas) было придумано в начале XVII века фламандским естествоиспытателем Я. Б. ван Гельмонтом для обозначения полученного им «мёртвого воздуха» (углекислого газа). Согласно Я. И. Перельману , Гельмонт писал։ «Такой пар я назвал газ, потому что он почти не отличается от хаоса древних».

Согласно В. Вундту, звуковой строй этого слова целиком определяется смысловыми отголосками тех терминов и выражений, которые для учёного сознания того времени обозначали родственные идеи и образы. По мнению Вундта, прежде всего Гельмонт думал, что открытый им газ напоминает первобытный хаос. Кроме того, на Гельмонта действовало представление слова blas (ср. нем. blasen), которое он употреблял для обозначения холодного воздуха, исходящего из звёзд. Наконец, сюда же примешивалась мысль о слове geest — «дух», соответствующем латинскому spiritus, так как газ, под которым Гельмонт подразумевал, главным образом, углекислоту, по латыни передавался через spiritus silvestris («лесной дух»). Некоторые подозревают воздействие немецкого gasen — «кипеть».

«Գազ» բառը (հոլ.՝ gas) հորինվել է XVII դարի սկզբին ֆլամանդացի բնագետ Յ. Բ. վան Հելմոնտի կողմից, իր կողմից ստացած «մեռած օդ»-ը (ածխաթթու գազ) անվանելու նպատակով։ Ըստ Յ.Ի.Պերելմանի Հելմոնտը գրել է. «Այդ գոլորշին, ես կոչել եմ գազ, քանի որ այն գրեթե չի տարբերվում հնամենի քաոսից»։

Վունդի կարծիքով, Հելմոնտը նախ և առաջ մտածել է, որ հայտնաբերված գազը նման է առաջնային քաոսին։ Հելմոնտի վրա ազդեցություն է գործել նաև blas (միջին գերմ.՝ blasen) բառը, որը նա օգտագործում էր աստղերից եկող սառը օդը բնութագրելու համար։ Բառի ընտրության գործում մեծ դեր է ունեցել նաև geest («ոգի») բառը, որը համապատասխանում է լատիներեն spiritus-ին. գազը, որի տակ Հելմոնտը նախ հասկանում էր ածխաթթու գազ, լատիներենով փոխանցվում է spiritus silvestris-ի («անտառի ոգի») միջով։ Ոմանք ենթադրում են, որ գերմանական gasen («եռալ») բառը նույնպես ազդեցություն է գործել բառի ընտրության վրա։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Խաղ

ռուսերեն հոդված

Խաղը կենդանիների մոտ

Высшие животные имеют чётко выраженный ювенальный период, в течение которого проявляют игровое поведение. Характер игр у животных определяется видовыми особенностями и в значительной степени зависит от образа жизни, так как в играх проявляются (и совершенствуются) элементы поведенческого репертуара взрослых животных — отдельные формы пищедобывательного, брачного, социального и гнёздостроительного поведения. К примеру, у лисят игра включает затаивание и прыжки — эти движения используются при охоте на мелких грызунов.

Часто наблюдаются игры с использованием предметов (манипуляционные игры). Такие игры наблюдаются у многих млекопитающих, но особенно развиты и сложны у обезьян. Игры позволяют обезьянам оттачивать тонкие движения под контролем кожной чувствительности и зрения. Порой обезьяны проводят долгое время на одном месте, манипулируя одним предметом, при этом их активность обычно направлена на разрушение самого предмета.

Совместное участие в игре нескольких особей выводит её на качественно новый уровень. Общение животных в процессе совместной игры играет важную роль в формировании группового поведения. Обычно совместные игры включают борьбу и бег наперегонки, но могут включать манипуляции с различными предметами, в том числе борьбу за какой-либо предмет. Например, игры медвежат заключаются в беге на перегонки, затаивании, нападении друг на друга из засады и борьбе.

Խաղացող կատվի ձագ

Բարձրակարգ կենդանիները ունեն հստակ արտահայտված նախահասունության շրջան, որի ընթացքում դրսևորվում է խաղային վարք։ Խաղերի բնույթը որոշվում է տեսակային առանձնահատկությամբ և մեծամասամբ կախված է ապրելակերպից։ Խաղերի մեջ արտահայտվում և կատարելագործվում են հասուն կենդանիներին բնորոշ վարքի տարրերը, ինչպիսիք են՝ սննդի հայթհայթման, զուգավորման, սոցիալական և բնակառուցման վարքերը։ Օրինակ` աղվեսների խաղն իր մեջ ներառում է թաքնվելը և ցատկելը, որոնք օգտագործվում են մանր կրծողներ որսալիս։

Հաճախ նկատվում են խաղեր առարկաների օգտագործմամբ` մանիպուլյացիոն խաղեր։ Նման խաղեր նկատվում են շատ կաթնասունների մոտ, սակայն առավել զարգացած և բարդ են կապիկների մոտ։ Խաղերը կապիկներին թույլ են տալիս մաշկազգացողության և տեսողության վերահսկողությամբ բարելավել նուրբ շարժումները։ Երբեմն կապիկները երկար ժամանակ անցկացնում են նույն տեղում, ձեռնածելով նույն առարկան և նրանց գործունեությունը սովորաբար ուղղված է բուն օբյեկտի ոչնչացմանը։

Խաղում մի քանի առանձնյակների մասնակցությունը այն ավելի արդյունավետ է դարձնում։ Կենդանիների հաղորդակցումը կարևոր դեր է ունենում խմբային վարքի ձևավորման մեջ։ Համատեղ խաղերը ներառում են պայքարը և մրցակցային վազքը, բայց կարող են ներառել նաև տարբեր առարկաների մանիպուլյացիան, այդ թվում` նաև որևէ առարկայի պայքարը։ Օրինակ՝ արջի քոթոթների խաղերը ներառում են մրցակցային վազքը, թաքնվելը, իրար վրա հարձակումները թաքստոցից և պայքարը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մահապատիժ

ռուսերեն հոդված

Մահապատժի քննարկումը

Մահապատժի կիրառման արդյուավետության ու անհրաժեշտության խնդիրը երկար պատմություն ունի։ Այսպես՝ Հին Հունաստանում մահապատժի ահաբեկող ազդեցությունը կասկածի տակ էր դնում Դիոդոտոսը, իսկ ավելի ուշ մահապատժից հրաժարվելու անհրաժեշտությունը հիմնավորում էր, օրինակ՝ Լուսավորչականության դարաշրջանի ականավոր ներկայացուցիչ Չեզարե Բեկարիան։

Մահապատժի դեմ դուրս մատնացույց են անում այն, որ դատական սխալները կարող են հանգեցնել անմեղ մարդկանց մահապատժին։ Բացի դրանից բերվում է վիճակագրություն, ըստ որի՝ մահապատժի կասեցումը կամ ընդունում այս կամ այն երկրում չի ազդում ծանր հանցագործությունների թվի վրա։ Մահապատիժը չի պատժում հանցագործին, այլ ընդամենը բավարարում է հասարակությանը, որ «զոհաբերություն է պահանջում»։

Տարբեր հետազոտողներ սպանությունների թվի վրա մահապատտի ազդեցության վերաբերյալ բերում են հակասական տվյալներ.

1. ամերիկացի գիտնականներն ընդունում են, որ մահապատիժը այնուամենայնիվ զսպող գործոն է,
2. հատուկ պետական հանձնաժողովը, որը ստեղծվել է Նյու-Ջերսիում (ԱՄՆ), հայտարարել է, որ մահապատժի կիրառումը չի նվազեցնում սպանությունների թիվը։

	Մասնակից
Թարգմանիչ	Եվտերպե	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ինկվիզիցիա

ռուսերեն հոդված

Ստեղծման պատմություն

Раннее христианство и христианская церковь страдали как от внешнего врага — римских императоров, так и от внутренних раздоров, опиравшихся на теологические разногласия։ различные толкования священных текстов, на признании или непризнании отдельных текстов священными и так далее.

Отражением одной из стадий внутренней борьбы был, видимо, «Иерусалимский собор», упоминаемый в главе 15 Деяний святых апостолов, а также множество случаев, когда апостол Павел защищал собственное апостольское служение, убеждал христиан опасаться ложных пастырей или чего-либо противоречащего тому, что проповедовал он. Аналогичные призывы содержатся в посланиях Иоанна и в Послании к Евреям, а также в Откровении Иоанна Богослова.

Начиная со II века, христианские авторитеты (епископы и местные синоды), пользуясь вышеприведёнными источниками, обличали некоторых богословов как еретиков и определяли доктрину христианства более ясно, стараясь избежать ошибок и разночтений. В связи с этим ортодоксальности (греч. ὀρθοδοξία — правильная точка зрения) стали противопоставлять ересь (греч. αἵρεσις — выбор; подразумевается, что ошибочный).

Особый церковный суд католической церкви под названием «Инквизиция» был создан в 1215 году папой Иннокентием III.

Церковный трибунал, которому было поручено «обнаружение, наказание и предотвращение ересей», был учреждён в Южной Франции Григорием IX в 1229 году. Этот институт достиг своего апогея в 1478 году, когда король Фердинанд и королева Изабелла с санкции Папы Сикста IV учредили испанскую инквизицию.

Конгрегация священной канцелярии была учреждена в 1542 году, заменив собой «Великую римскую инквизицию», а в 1917 году ей были переданы также функции упразднённой конгрегации индекса.

В 1908 году переименована в «Конгрегацию доктрины веры» (лат. Sacra congregatio Romanae et universalis Inquisitionis seu Sancti Officii). Работа этого учреждения строилась в строгом соответствии с действующим тогда в католических странах законодательством.

Նախկինում քրիստոնեությունը և քրիստոնեական եկեղեցին տանջվում էին ինչպես արտաքին թշնամուց՝ հռոմեական կայսրերից, այնպես էլ ներքին խռովություններից, որոնք հիմնվում էին տեսական տարաձաայնությունների վրա՝ սրբազան գրքերի տարբեր մեկնաբանումներ, հոգևորականների կողմի որոշակի տեքստերի ընդունում կամ չընդունում։

Ըստ էության, ներքին պայքարի փուլերից մեկի արտացոլումն էր «Երուսաղեմի տաճարը»՝ հիշատակված սուրբ առաքյալների գործունեության 15-րդ գլխում, ինչպես նաև բազմաթիվ իրադարձություններ, երբ Պողոս առաքյալը պաշտպանում էր սեփական առաքելական ծեսերը, հորդորում քրիստոնյաներին հեռու մնալ կեղծ առաքյալներից և իր քարոզածի տարբերվող որևէ բանից։ Նմանատիպ հորդորներ կան նաև Հովհաննեսի թղթերում և Եբրայեցիների թղթում, ինչպես նաև Հովհաննես Աստվածաբանի Հայտնություններում։

Սկսած 2-րդ դարից՝ քրիստոնեական հեղինակությունները (եպիսկոպոսներն ու տեղական սինոդները), օգտվելով վերոհիշյալ աղբյուրների, որոշ աստվածաբանների անվանեցին հերետիկոսներ և ավելի որոշաակի ձևակերպեցին քրիստոնեության վարդապետությունը՝ աշխատելով հեռու մնալ սխալներից ու երկիմաստություններից։ Այս օրթոդոքսի (եբրայերեն՝ ὀρθοδοξία‎՝ ճիշտ տեսակետ) հետ սկսեցին հակադրել հերեսը (( եբրայերեն՝ αἵρεσις‎՝ ընտրություն. հասկացվում է որպես սխալ):

Կաթոլիկ եկեղեցու «Ինկվիզիցիա» անվանումով հատուկ եկեղեցական դատարանը ստեղծվեց 1215 թվականին Ինոկենտիոս 3-րդ պապի կողմից։

Եկեղեցական դատարանը, որին հանձնարարված էր «գտնել, պատժել և կանխել հերեսը», Հարավային Ֆրանսիայում հաստատվեց Գրիգորիոս 9-րդի կողմից 1229 թվականին։ Այս կառույցն իր գագաթնակետին հասավ 1478 թվականին, երբ Ֆերդինանդ արքան և Իզաբելլա թագուհին Հռոմի Պապ Սիքստոս 4-րդի կոնդակով հիմնեցին իսպանական ինկվիզիցիան։

Սրբազան միաբանության գրասենյակը հիմնվեց 1542 թվականին՝ փոխարինելով «Մեծ հռոմեական ինկվիզիցիային», իսկ 1917 թվականին նրան տրվեց նաև վերացված ինդեքսի միաբանության գործառույթները։

1908 թվականին անվանափոխվեց «Հավատի վարդապետության միաբանության» (լատին․՝ Sacra congregatio Romanae et universalis Inquisitionis seu Sancti Officii)։ Այս կառույցի աշխատանքը հիմնված էր այն ժամանակ կաթոլիկ երկրներում գործող օրենսդրություններին համապատասխան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Պետության ղեկավար

• 31 декабря 1999 года в связи с досрочным уходом Ельцина в отставку Путин становится исполняющим обязанности президента Российской Федерации. В 11 утра этого дня в кабинете президента России в Кремле Ельцин в присутствии Патриарха Московского и всея Руси Алексия II передал свои полномочия Путину. При этом Путин получил у Патриарха православное благословение на предстоящий труд по управлению страной. В 12 часов дня, экстренно прервав эфир, телеканалы транслировали новогоднее обращение Ельцина, в котором он сообщил о своей отставке и назначении преемника. В тот же день Путину были переданы символы президентской власти, в том числе «ядерный чемоданчик». Первым государственным актом, подписанным Путиным на посту и. о. президента РФ, стал указ «О гарантиях президенту Российской Федерации, прекратившему исполнение своих полномочий, и членам его семьи». Указ предоставлял бывшим российским президентам (на тот момент таким был только Ельцин) гарантии неприкосновенности.
• С 26 марта 2000 года избранный президент России․ Вступил в должность 7 мая 2000 года.
• В мае 2000 года назначил на должность председателя правительства России Михаила Касьянова.
• 24 февраля 2004 года отправил в отставку правительство Касьянова, назвав его работу «в целом удовлетворительной». Новым председателем правительства стал Михаил Фрадков.
• 14 марта 2004 года избран президентом Российской Федерации на второй срок. Вступил в должность 7 мая 2004 года.
• 12 сентября 2007 года отправил в отставку правительство Фрадкова, назначив главой правительства Виктора Зубкова.
• 7 мая 2008 года передал власть избранному президенту, бывшему главе своей администрации Дмитрию Медведеву. За несколько дней до этого Путин занял 2 место в списке Time «100 самых влиятельных людей мира».

Վլադիմիր Պուտինը, Ալեքսանդր Վոլոշինը և Բորիս Ելցինը 1999 թ, դեկտեմբերի 31-ին:

Նախագահի պաշտոնի անցման կապակցությամբ Պուտինի ելույթը Կրեմլյան պալատում:

• 1999 թվականի դեկտեմբերի 31-ին Ելցինի ժամանակից շուտ պաշտոնաթողության հետևանքով Պուտինը դառնում է Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պաշտոնակատար։ Այդ օրվա առավոտյան ժամը 11-ին Կրեմլում՝ Ռուսաստանի նախագահի աշխատասենյակում, Մոսկվայի և համայն Ռուսիո Պատրիարք Ալեքսիյ II-ի ներկայությամբ Ելցինը հանձնեց իր իրավասությունները Պուտինին։ Այս ամենի հետ Պուտինը ստացավ նաև Պատրիարքի ուղղափառ օրհնությունը երկրի կառավարման առաջիկա դժվարին գործում։ Առավոտյան ժամը 12-ին, արտակարգ ընդհատելով եթերը, հեռուստաալիքները հեռարձակեին Ելցինի ուղերձը, որում նա հայտնում էր իր պաշտոնաթողության և հետնորդի մասին։ Նույն օրը Պուտինին տրվեին նախագահական իշխանության խորհրդանիշները, այդ թվում «ատոմային ճամպրուկը»։ Առաջին պետական փաստաթուղթը, որ ստորագրեց ՌԴ նախագահի պաշտոնակատար Պուտինը, «Իր պարտականությունների կատարումը դադարեցրած Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի և նրա ընտանիքի անդամների երաշխքիների մասին» հրամանագիրը։ Հրամանագիրը նախկին ՌԴ նախկին նախագահներին (այդ պահին այդպիսին միայն Ելցինն էր) երաշխավորում էր անձեռնմխելիություն։
• 2000 թվականի մարտի 26-ին ընտրվեց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ։ Պաշտոնը ստանձնեց 2000 թվականի մայիսի 7-ին։
• 2000 թվականի մայիսին Ռուսաստանի վարչապետի պաշտոնում նշանակեց Միխայիլ Կասյանովին։
• 2004 թվականի փետրվարի 24-ին Կասյանովի կառավարությունը արձակեց՝ նրա աշխատանքը «ընդհանուր առմամբ գնահատելով բավարար»։ Նոր վարչապետ դարձավ Միխայիլ Ֆրադկովը։
• 2004 թվականի մարտի 14-ին երկրորդ անգամ ընտրվեց Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պաշտոնում։ Պաշտոնը ստանձնեց 2004 թվականի մայիսի 7-ին։
• 2007 թվականի սեպտեմբերի 12-ին արձակեց Ֆրադկովի կառավարությունը՝ վարչապետ նշանակելով Վիկտոր Զուբկովին։
• 2008 թվականի մայիսի 7-ին իշխանությունը փոխանցեց նորընտիր նախագահին՝ իր աշխատակազմի նախկին ղեկավար Դմիտրի Մեդվեդևին։ Դրանից մի քանի օր առաջ Պուտինը Time-ի «Աշխարհի 100 ազդեցիկ մարդկանց» ցուցակում գրավել էր երկրորդ տեղը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Ֆիզիկական աշխարհագրություն

Площадь озера Ван составляет 3574 км², что делает его самым крупным озером Турции и вторым по площади (после озера Урмия) озером Ближнего Востока. Местные жители исторически называют озеро Ван «морем». Озеро Ван расположено на высоте 1648 м над уровнем моря, имеет неправильную форму, отдалённо напоминающую треугольник. Ширина озера в самой широкой его части составляет 119 километров. Озеро делится узким проливом на небольшую и очень неглубокую северную часть и на крупную южную часть, где глубины достигают 451 метра. Средняя глубина озера Ван составляет 161,2 метра, общий объём воды 576 км³. Берега озера, в основном, обрывистые. На озере Ван расположено множество мелких островков, особенно вблизи берегов, и четыре крупных острова։ Гадир (Лим), Чарпанак, Ахтамар и Атрек. Гадир (Лим), самый крупный остров, располагается в северной части озера. Чарпанак лежит у восточного берега, а острова Ахтамар и Атрек находятся недалеко друг от друга у южного берега озера. Недалеко от озера Ван располагаются озёра Назик (на северо-западе, высота 1870 м над уровнем моря), Эрчек (на востоке, высота 1890 м над уровнем моря) и Арин (на севере)․

Вид на озеро Ван из космоса
Снимок ՆԱՍԱ, сентябрь 1996 г.

Цифрами обозначены։ Стратовулкан Немрут-Даг, высотой 2948 м. На фотографии видно небольшое озеро, образовавшееся внутри восьмикилометрового кратера вулкана, и шестидесятикилометровый поток лавы, вытекавший строго на север (вверх по фотографии), который и привёл к образованию озера Ван. Стратовулкан Сюпхан, высотой 4058 м. Озеро Назик, на высоте 1876 м над уровнем моря. Озеро Эрчек, на высоте 1890 м над уровнем моря. Озеро Арин. Остров Гадир (Лим), на острове остатки армянского монастыря XVI века. Остров Атрек, на острове сохранилась армянская часовня. Остров Ахтамар. На острове сохранилась армянская церковь Святого Креста (հայերեն՝ Սուրբ Խաչ), построенная в начале X века н. э. Остров Чарпанак.

Վանա լճի մակերեսը կազմում է 3574 կմ², որը նրան դարձնում է Թուրքիայի ամենամեծ և Մերձավոր Արևելքի մեծությամբ երկրորդ լիճը (Ուրմիա լճից հետո)։ Տեղաբնիկները պատմականորեն Վանա լիճն անվանում են «ծով»։ Վանա լիճը գտնվում է ծովի մակարդակից 1648 մետր բարձրության վրա, ունի անկանոն ձև՝ հիշեցնելով եռանկյուն։ Ամենալայն մասում լճի լայնությունը կազմում է 119 կիլոմետր։ Փոքրիկ նեղուցուվ լիճը բաժանվում է ծանծաղ հյուսիսային և ավելի խոշոր հարավային հատվածի, որտեղ խորությունը հասնում է 451 մետրի։ Վանա լճի միջին խորությունը հասնում է 161,2 մետրի, ջրի ընդհանուր ծավալը՝ 576 կմ³։ Ափերը հիմնական ժայռոտ են։ Վանա լճում տեղակայված են բազմաթիվ մանր կղզյակներ, մասնավորապես ափերի մոտ, և չորս խոշոր կղզիներ՝ Լիմ, Կտուց, Աղթամար և Առտեր։ Լիմը ամենամեծ կղզին է, որը գտնվում է լճի հյուսիսային մասում։ Կտուցը գտնվում է լճի արևելյան մասում, իսկ Աղթամարը և Առտերը գտնվում են միմյանց ոչ շատ հեռու՝ հարավային ափի մոտ։ Վանա լճից ոչ հեռու գտնվում են Նազիկ (դեպի հյուսիս-արևմուտք, ծովի մակերևույթից 1870 մ բարձրության վրա), Արճակ (արևելքում, ծովի մակերևույթից 1890 մետր բարձրության վրա) և Արին (հյուսիսում) լճերը։

Վանա լճի տեսքը տիեզերքից
ՆԱՍԱ-ի նկար, 1996 թվականի սեպտեմբեր

Թվերով նշված են՝ Հանգած հրաբուխ Նեմրութ, 2948 մ բարձրությամբ։ Լուսանկարում տեսանելի է փոքրիկ լիճ՝ ձևավորված հրաբխի ութկիլոմետանոց խառնարանի ներսում, և 16 կիլոմետրանոց լավայի՝ դեպի հարավ շարժվող արտահոսք՝ հոսած բացառապես հյուսիս (լուսանկարի վերևի մասում), որն էլ բերել է Վանա լճի առաջացմանը։ Հանգած հրաբուխ Սիփանը, 4058 մ բարձրությամբ։ Նազիկ լիճ, ծովի մակարդակից 1876 մ բարձրության վրա։ Արճակ լիճ, ծովի մակարդակից 1890 մ բարձրության վրա։ Արին լիճ։ Լիմ կղզի, որտեղ կան XVI դարի հայկական եկեղեցու փլատակներ։ Առտեր կղզի, որտեղ պահպանվել է հայկական զանգակատուն։ Աղթամար կղզի։ Կղզում պահպանվել է հայկական Սուրբ խաչ եկեղեցին՝ կառուցված մ.թ. X դարի սկզբին։ Կտուց կղզի։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մոսկվա

ռուսերեն հոդված

Կլիմա

Климат Москвы — умеренно-континентальный, с чётко выраженной сезонностью. Зима (период со среднесуточной температурой ниже 0 °C) в среднем длится со второй декады ноября по конец марта. В период календарной зимы могут отмечаться непродолжительные (3—5 дней) периоды сильных морозов (с ночной температурой до −20 °C, редко до −25..−30 °C). При этом в декабре и начале января часты оттепели, когда температура с −5..−10 °C поднимается до 0 °C и выше, иногда достигая значений в +5..+10 °C. По данным метеостанции ВВЦ (норма 1981—2010), самым холодным месяцем года является февраль (его средняя температура составляет −6,7 °C). Переходные сезоны достаточно коротки. Иногда практически летние температуры регистрируются в начале апреля, в то же время в конце мая — начале июня случаются возвраты холодов. Лето (период с дневной температурой выше +20 °C и среднесуточной выше +15 °C) длится с середины мая по начало сентября, дневная температура часто превышает 30-градусную отметку (в среднем 6—8 дней за летний сезон, в 2010 г. — 1,5 месяца. 35-градусная отметка за последние 30 лет достигалась 18 раз, из них 16 — в 2010 году). Самым тёплым месяцем является июль (его средняя температура за период 1981—2010 гг. составляла +19,2 °C).

Среднегодовая температура по наблюдениям 1981—2010 гг. составляет +5,8 °C. Самым тёплым за всю историю метеонаблюдений в столице был 2008 г. — тогда средняя температура составила +7,3 °C[18], самый холодный — 1888 год (+1,7 °C)[19]. По норме 1961—1990 среднегодовая температура составляла +5,0 °C. Среднегодовая скорость ветра — 2,3 м/с. Среднегодовая влажность воздуха — 77 %, в декабре достигает 85 %, в мае опускается до 64 %.

Самая высокая температура воздуха за 130-летний период наблюдений отмечалась 29 июля 2010 года и составила +38,2 °C на метеостанции ВВЦ, +39,0 °C на метеостанции «Балчуг» в центре города и в аэропорту Домодедово в период волны аномальной жары. Самая низкая температура зарегистрирована 17 января 1940 года и составила −42,2 °C (метеостанция ТСХА), на опорной метеостанции Москвы — ВВЦ — абсолютный минимум составляет −38,1 °C (январь 1956 г.).

За год в Москве и прилегающей к ней территории выпадает 600—800 мм атмосферных осадков, из них большая часть приходится на летний период. Уровень осадков изменяется в достаточно большом диапазоне, и возможно как их большое количество (например, в июле 2008 г. — 180 мм осадков), так и малое (например։ в июле 2010 г. выпало всего 13 мм осадков). Продолжительность светового дня колеблется от 7 часов 00 минут 21 декабря до 17 часов 34 минут 21 июня. Максимальная высота солнца над горизонтом — от 11° 21 декабря до 58° 21 июня.

Среднегодовое количество часов солнечного сияния — 1731 час (в среднем за период 2001—2010 составило более 1900 часов).

Нередким явлением на территории Москвы являются туманы и грозы. Время от времени в Москве происходят такие аномальные погодные явления, как ураганы, сильные ливни и даже смерчи. В ночь с 20 на 21 июня 1998 года на столицу обрушился один из самых разрушительных ураганов в истории города.

Մոսկվայի կլիման բարեխառն մայրցամաքային է՝ հստակ արտահայտված սեզոնայնությամբ։ Ձմեռը (օրական միջին ջերմաստիճանը 0 °C-ից ցածր է) տևում է հիմնականում նոյեմբերի երկրորդ տասնամյակից մինչև մարտի վերջ։ Օրացույցային ձմեռվա ընթացքում դիտարկվում են ոչ շարունակական (3-5 օր) խիստ սառնամանիքների շրջափուլեր (գիշերային ջերմաստիճանը մինչև -20 °C, ավելի հազվադեպ՝ -25..-30 °C)։ Բայց դեկտեմբերի ու հունվարի սկզբին տաքացումներ, երբ ջերմաստիճանը -5..-10 °C-ից բարձրանում է մինչև 0 °C, երբեմն՝ +5..+10 °C։ Ըստ ՎՎՑ մետեոկայանի տվյալների (1981-2010 վականների նորման)՝ տարվա ամենացուրտ եղանակը փետրվարն է (միջին ջերմաստիճանը կազմում է -6,7 °C)։ Փոփոխական եղանակները բավականին կարճ են։ Երբեմն նույնիսկ ամառային ջերմաստիճանները դիտվում են ապրիլի սկզբին, իսկ մայիսի վերջին և հունիսի սկզբին գրանցվում է ցրտերի վերադարձ։ Ամառը (ցերեկային միջին ջերմաստիճանը բարձր է +20 °C և օրական միջին ջերմաստիճանը բարձր է +15 °C) տևում է մայիսի կեսերից մինչ սեպտեմբերի սկիզբը, ցերեկային ջերմաստիճանը հաճախ գերազանցում է 30 °C (միջինում 6-8 օր ամառային սեզոնի ընթացքում, 2010 թվականին՝ 1,5 ամիս։ 35 °C ջերմաստիճանը վերջին 30 տարիների ընթացքում գերազանցվել է 18 անգամ, որից 16-ը 2010 թվականին։) Ամենատաք ամիսը հուլիսն է (1981-2010 թվականների միջին ջերմաստիճանը կազմել է +19,2 °C)։

1981-2010 թվականների դիտարկումներով միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է +5,8 °C։ Մետեոդիտարկումների ողջ պատմության ամենատաք շրջանը եղել է 2008 թվականը. միջին ջերմաստիճանը կազմել է +7,3 °C, ամենացուրտը՝ 1888 թվականը (+1,7 °C)։ Նորմայով 1961-1990 թվականներին միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմել է +5,0 °C, քամու տարեկան միջին արագությունը՝ 2,3 մ/վ, օդի տարեկան միջին խոնավությունը՝ 77 %, դեկտոմբերին հասնում է 85 %, մայիսին իջնում է մինչև 64 %։

130-ամյա դիտարկումների շրջանում օդի ամենաբարձր ջերմաստիճանը դիտարկվել է 2010 թվականի հուլիսի 29-ին և ՎՎՑ մետեոկայանում կազմել է +38,2 °C, «Բալչուգ» մետեոկայանում, քաղաքի կենտրոնում և Դոմոդեդովո օդանավակայանում արտասովոր շոգի ընթացքում՝ +39,0 °C։ Ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1940 թվականի հունվարի 17-ին և կազմել է -42,2 °C ( Տիմիրյազևսկյան գյուղատնտեսական ակադեմիայի մետեոկայան՝ ՏԳՏԱ), Մոսկվայի հենքային մետոկայանում բացարձակ մինիմումը կազմում է -38,1 °C (1956 թվականի հունվար)։

Տարվա ընթացքում Մոսկվայում և հարակից տարածքում թափվում է 600-800 մմ մթնոլորտային տեղումներ, որոնց մեծամասնությունը՝ ամառային շրջանում։ Տեղումների մակարդակը փոփոխվում է բավական մեծ միջակայքում. հնարավոր է ինչպես մեծ քանակի տեղումներ (օրինակ՝ 2008 թվականի հուլիսին՝ 180մմ տեղումներ), այնպես է փոքր քանակի տեղումներ՝ (օրինակ՝ 2010 թվականի հուլիսին՝ 13 մմ)։ Ցերեկվա տևողությունը տատանվում է 7 ժամ 00 րոպեից (դեկտեմբերի 21) մինչև 17 ժամ 34 րոպե (հունիսի 21)։ Հորիզոնից արևի առավելագույն բարձրությունը՝ 11° -ից (դեկտեմբերի 21) մինչև 58° (հունիսի 21)։

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Մոսկվա առավելագույն ցուցանիշներ գրանցման ամբողջ պատմության ընթացքում (1879—2010 ), նորմա 1981—2010
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C)	−42,2	−38,2	−32,4	−21,0	−7,5	−2,3	1,3	−1,2	−8,5	−20,3	−32,8	−38,8	−42,2
միջին առավելագույնը (°C)	4,0	−3,7	2,6	11,3	18,6	22,0	24,3	21,9	15,7	8,7	0,9	−,30	9,6
միջին ջերմաստիճանը (°C)	−6,5	−6,7	−1,0	6,7	13,2	17,0	19,2	17,0	11,3	5,6	−1,2	5,2	5,8
միջին նվազագույնը (°C)	−9,1	−9,8	−4,4	2,2	7,7	12,1	14,4	12,5	7,4	2,7	−3,3	−7,6	11,1 2,1
բացարձակ նվազագույնը (°C)	8,6	8,3	19,7	28,9	33,2	34,7	38,2	37,3	32,3	24,0	16,2	9,6	38,2
տեղումների քանակը (մմ)	52	41	35	37	49	80	85	82	68	71	55	52	707
Աղբյուր՝ Եղանակ և կլիմա

Հյուսիսափայլ, ամիսը ժամ, 2001—2011
Ամիս	Հունվար	Փետրվար	Մարտ	Ապրիլ	Մայիս	Հունիս	Հուլիս	Օգոստոս	Սեպտեմբեր	Հոկտեմբեր	Նոյեմեմբեր	Դեկտեմբեր	Տարի
Հյուսիսափայլ, ժամ	37	65	142	213	274	299	323	242	171	89	33	14	1902

Հյուսիսափայլի տարեկան ժամերի քանակը կազմում է 1731 ժամ (2001-2010 թվականներին միջինում 1900 ժամ)։ Մոսկվայի տարածքում հազվադեպ չեն նաև մառախուղը և ամպրոպը։ Ժամանակ առ ժամանակ Մոսկվայում տեղի են ունենում այնպիսի տարերային եղանակային երևույթներ, ինչպիսին են մրրիկները, տեղատարափ անձրևները և նույնիսկ փոթորիկները։ 1998 թվականի հունիսի 20-ի լույս 21-ի գիշերը մայրաքաղաքի վրա թափվեցին քաղաքի պատմության ընթացքում ամենակործանարար փոթորիկները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Ս. 10։10, 21 Ապրիլի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Սոչի

ռուսերեն հոդված

Ժամային գոտի

Сочи находится в часовом поясе, обозначаемом по международному стандарту как Moscow Time Zone (MSD). Смещение относительно Всемирного координированного времени UTC составляет +4։00.

Սոչիի ժամային գոտին

Սոչին գտնվում է մի ժամային գոտում, որը միջազգային չափանիշով նշվում է ինչպես Moscow Time Zone (MSK)։ Միջազգային կոորդինացիոն ժամանակից՝ UTC, շեղումը կազմում է +4։00։

Պատմություն

Район Сочи и прилегающее к нему черноморское побережье имеют древнюю историю, о чём свидетельствуют археологические находки в регионе. Свои следы здесь оставили доантичные времена, Античность, раннее и позднее Средневековье, советский и постсоветский периоды.

1838 թ ապրիլի 13-ի ռուսական բանակի ճամբարը Սոչի ռեկի գետաբերանին:

Սոչիի շրջանը և նրան հարակից սևծովյան ափն ունեն հնագույն պատմություն, որի մասին վկայում են շրջանում գտնված հնագիտական պեղածոները։ Այստեղ իրենց հետքերն են թողել մինչանտիկյան ժամանակները, Անտիկ ժամանակաշրջանը, վաղ և ուշ միջնադարը, խորհրդային ու հետխորհրդային շրջանները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան (քննարկում) 09։11, 11 Ապրիլի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅)	Արված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

Մանկություն և պատանեկություն

Родился в селе Бутка Уральской области (ныне в Талицком районе Свердловской области) в семье раскулаченных крестьян. Так пишет сам Ельцин в мемуарах. Но это оспаривает село Басмановское, которое может быть местом рождения Ельцина. Как пишет биограф первого президента Борис Минаев, Ельцины действительно жили в селе Басманово, которое находится недалеко от села Бутка, «но „роддом“, то есть деревенская больница, находился именно в Бутке», где и был рождён Борис Ельцин.

Позже Ельцин вспоминал։

- «…Семья Ельциных, как написано в характеристике, которую прислал чекистам в Казань наш сельсовет, арендовала землю в количестве пяти гектаров. „До революции хозяйство отца его было кулацкое, имел водяную мельницу и ветряную, имел молотильную машину, имел постоянных батраков, посева имел до 12 га, имел жатку-самовязку, имел лошадей до пяти штук, коров до четырёх штук…“ Имел, имел, имел… Тем и был виноват — много работал, много брал на себя. А советская власть любила скромных, незаметных, невысовывающихся. Сильных, умных, ярких людей она не любила и не щадила. В тридцатом году семью „выселили“. Деда лишили гражданских прав. Обложили индивидуальным сельхозналогом. Словом, приставили штык к горлу, как умели это делать. И дед „ушёл в бега“…»

Отец Бориса Ельцина — Николай Ельцин, строитель, репрессирован. Отбывал наказание на строительстве Волго-Донского канала, после освобождения в 1937 году работал мастером на стройке химкомбината в Березниках, и через несколько лет стал начальником строительного подразделения при заводе.

Мать Б. Ельцина — Клавдия Старыгина из крестьян, портниха.

Детство Ельцин провёл в городе Березники Пермской области, там же окончил школу (совр. школа № 1 имени А. С. Пушкина). Согласно биографии Ельцина и данным СМИ, успевал в учёбе, был старостой класса, однако имел нарекания по поведению, был драчлив. Однако в статье Ю. Борисёнка и В. Эрлихмана утверждается, что Ельцин «не блистал хорошими оценками». После окончания седьмого класса Ельцин выступил против классной руководительницы, которая била детей и заставляла их работать у себя дома. За это был исключен из школы с «волчьим билетом», но, обратившись в горком партии, сумел добиться возможности продолжить учёбу в другой школе.

На левой руке у Ельцина не хватало нескольких пальцев (в книге Ельцина «Исповедь» указано, что двух, в книге Александра Коржакова «Борис Ельцин: от рассвета до заката», что трёх), по версии Ельцина он потерял их во время взрыва гранаты, которую пытался вскрыть. Эту версию ставил под сомнение Сергей Кара-Мурза. Из-за отсутствия пальцев не служил в армии.

В 1950 году поступил в Уральский политехнический институт им. С. М. Кирова на строительный факультет, в 1955 году окончил его с квалификацией «инженер-строитель». Тема дипломной работы։ «Телевизионная башня». В студенческие годы серьёзно занимался волейболом, выступал за сборную команду города, стал мастером спорта.

Բորիս Ելցինը (ձախից երկրորդը) մանկության ընկերների հետ:

Ծնվել է Ուրալի մարզի Բուտկա գյուղում (այժմ՝ Սվերդլովսկի մարզի Թալիցկի շրջան)՝ կուլակաթափ գյուղացիների ընտանիքում։ Այսպես է գրում Ելցինը հիշողություններում։ Բայց առարկում է Բասմանովո (գյուղ)ը, որը կարող է լինել Ելցինի ծննդավայրը։ Ինչպես գրում է առաջին նախագահի կենսագիր Բորիս Մինաևը, Ելցինները, իրոք, ապրում էին Բասմանովո գյուղում, որը Բուտկայից շատ հեռու չէ, «բայց «ծննդատունը»՝ գյուղական հիվանդանոցը, գտնվում էր հենց Բուտկայում», որտեղ և ծնվել է Բորիս Ելցինը։

Ավելի ուշ Ելցինը հիշում էր.

- «…Ելցինների ընտանիքը, ինչպես գրված է բնութագրականում, որը մեր գյուղխորհուրդը ուղարկել է չեկիստներին Կազան, վարձակալում էր հինգ հեկտար հող: «Մինչ հեղափոխությունը նրա հոր տնտեսությունը կուլակային էր, ուներ ջրաղաց և հողմաղաց, ուներ կոտրող մեքենա, ուներ մշտական բատրակներ, մինչև 12 հա ցանքատարածություններ քաղող-ինքնահյուսող մեքենա, ուներ մինչև հինգ ձի և մինչև չորս կով… Ուներ, ուներ, ուներ… Այսքանով էր մեղավոր, որ շատ էր աշխատում, շատ էր իրեն վերցնում: Իսկ խորհրդային իշխանությունը սիրում էր համեստներին, աննշաններին, չխանգարողներին: Ուժեղներին, խելացիներին, վառ անհատականություններին չէր սիրում ու չէր խնայում: 1930 թվականին ընտանիքին «տարհանեցին»: Պապին զրկեցին քաղաքացիության իրավունքից: Անհատական գյուղտնտհարկ պարտադրեցին: Մի խոսքով, դաշույնը կոկորդին դրեցին, ինչպես կարողանում էին: Եվ պապը «դիմեց փախուստի»…»

Բորիս Ելցինի հայրը՝ Նիկոլայ Ելցինը, շինարար էր, բռնադատվեց։ Պատիժը կրում էր Վոլգա-Դոնսկի ջրանցքի շինարարությունում, ազատվելուց հետո՝ 1937 թվականին, աշխատում էր Բերեզկինի քիմկոմբինատի շինարարությունում որպես վարպետ, իսկ մի քանի տարի անց դարձավ գործարանին կից շինարարական ստորաբաժանման ղեկավար։

Բ. Ելցինի մայրը՝ Կլավդիա Սատիգինան գյուղացիներից էր, դերձակուհի։

Մանկությունը Ելցինն անցկացրել է Պերմի մարզի Բերյոզնիկի քաղաքում, այնտեղ էլ ավարտել է դպրոցը (այժմ՝ Ա.Ս.Պուշկինի անվան համար 1 դպրոցը)։ Համաձայն Ելցինի կենսագրության և ԶԼՄ-ների տվյալների՝ ուսման մեջ գերազանցիկ էր, դասարանի ավագն էր, սակայն ուներ վարքային շեղումներ, կռվարար էր։ Բայց Յու.Բորիսյոնկայի և Վ.Էրլիխմանի հոդվածում ասվում էր, որ Ելցինը «չէր փայլում լավ գնահատականներով»։ Յոթերորդ դասարանն ավարտելուց հետո Ելցինը հանդես եկավ դասղեկի դեմ, որը ծեծում էր երեխաներին ու ստիպում աշխատել իր տանը։ Դրա համար հեռացվեց դպրոցից «գայլի տոմսով», բայց դիմելով կուսակցության քաղխորհուրդ՝ կարողացավ հասնել նրան, որ հնարավորություն ստացավ շարունակել ուսումը մեկ այլ դպրոցում։ Ելցինի ձախ ձեռքին պակասում էին մի քանի մատներ (Ելցինի «Խոստովանություն» գրքում նշված է երկուսը, իսկ Ալեքսանդր Կորժակի «Բորիս Ելցին. լուսաբացից մինչ մայրամուտ»՝ երեքը), Ելցինի վարկածով նա կորցրել է մատները նռնակի պայթյունից, որը փորձում է բացել։ Այս վարկածը կասկածի տակ է դրել Սերգեյ Կարա-Մուրզան։ Մատների պակասի պատճառով չի ծառայել բանակում։

1950 թվականին ընդունվեց Ս.Մ. Կիրովի անվան Ուրալի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի շինարարական ֆակուլտետ, 1955 թվականի ավարտեց «ինժեներ-շինարար» որակավորմամբ։ Դիպլոմային աշխատանքի թեման՝ «Հեռուստատեսային աշտարակ»։ Ուսանողական տարիներին լրջորեն զբաղվում էր վոլեյբոլով, հանդես է եկել քաղաքի հավաքականի կազմում, դարձել է սպորտի վարպետ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Չինական այբուբեն

ռուսերեն հոդված

Նախապատմություն

Возраст китайской письменности постоянно уточняется. В 1962 году при раскопках неолитического поселения Цзяху на реке Хуанхэ обнаружены надписи на панцирях черепах, напоминающие по начертанию древнейшие китайские иероглифы. Пиктограммы относят к VI тыс. до н. э., что ещё древнее, чем шумерская письменность. Ранее известный исследователь китайской письменности Тан Лань высказывал предположение, что китайская иероглифика возникла 4-5 тысячелетий назад.

Письменность Цзяху неолитической культуры Пэйлиган (около 6600 г. до н. э.) внешне напоминает современные китайские иероглифы, однако сходство обманчиво, поскольку древние прототипы современных китайских иероглифов выглядели иначе. Хронологической преемственности между символами Цзяху и древнейшими китайскими иероглифами нет — скорее всего, это была тупиковая ветвь письменности или вообще не письменность.

Չինական գրական համակարգի տարիքը մշտապես ճշգրտվում է։ 1962 թվականին Հուանհե գետի վրա ձևավորված Ցզյախու նեոլիթյան քաղաքակրթության պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են գրություններ կրիայի պատյանի վրա, որոնք իրենց ինքնությամբ հիշեցնում են չինական հիերոգլիֆներ։ Պիկտոգրամմաները թվագրվում են մ.թ.ա. VI հազարամյակին, որոնք ավելի հին են, քան շումերական գիրը։ Ավելի վաղ հայտնի Տան Լանը, ով չինական գրի հետազոտող էր, առաջադրեց մի վարկած, ըստ որի չինական հիերոգլիֆային համակարգը ստեղծվել է 4-5 հազարամյակ առաջ։

Ցզյահուի` Պեյլիգանի քաղաքակրթության նեոլիթյան գիրը (մոտ մ.թ.ա. 6600 թվական) արտաքինից հիշեցնում է ժամանակակից չինական հիերոգլիֆները, սակայն նմանությունը խաբուսիկ է, քանզի ժամանակակից չինական հիերոգլիֆների վաղնջական նմուշներն այլ տեսք են ունեցել։ Սկզբնական կապ Ցզյահուի գրերի և հին չինական հիերոգլիֆների միջև չկա. առավել հավանական է, որ այն պարզապես գրային մի ճյուղ էր, կամ էլ ընդհանրապես գիր չէր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	G*26	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Երաժշտություն

ռուսերեն հոդված

Երաժշտական տեսություն

Теоретические аспекты музыки изучает музыковедение.

Теория музыки даёт ответы на вопросы о том, каким правилам подчиняется музыка, что лежит в её основе и чему надо научиться, чтобы не только грамотно исполнять музыку, но и понимать её. При анализе музыки выделяются следующие основные категории — мелодия, гармония, контрапункт (полифония), форма. Прикладная теория, основываясь на материале исследований, ставит своей целью создание и совершенствование методов обучения музыке, позволяющих овладевать исполнительской практикой, тренировать восприятие музыки. Базовыми навыками являются сольфеджио — чтение музыки с листа, запись нот на слух, анализ на слух и пр., чтение различных видов партитур, оркестровка, искусство импровизации, азы композиции․

Երաժշտության տեսական ասպեկտները ուսումնասիրում են երաժշտագիտությունը։

Երաժշտական տեսությունը պատասխանում է այն հարցին, թե ինչ կանոնների է ենթարկվում երաժշտությունը, ինն է նրա հիմքում և ինչ է պետք սովորել, որպեսզի ոչ միայն գրագետ կատարվի երաժշտությունը, այլև հասկանալի լինի։ Երաժշտության վերլուծության ընթացքում առանձնանում են հետևյալ հիմնական կատեգորիաները՝ մեղեդի, Ներդաշնակագիտություն, կոնտրապունկտ, կառուցվածք։ Կիրառական տեսությունը, հիմնվելով ուսումնասիրությունների վրա, նպատակ է դնում ստեղծել և կատարելագործել երաժշտության ուսուցման մեթոդները, որոնք թույլ են տալիս տիրապետել կատարողական արվեստին, մարզել երաժշտության ընկալումը։ Հիմնական հմտություններն են համարվում սոլֆեջիոն՝ երաժշտության ընթերցումը թղթից, նոտաների գրառումը լսողությամբ, լսողությամբ վերլուծությունը և այլն, տարբեր տեսակի պարտիտուրաների ընթերցումը, նվագախմբի համար գործիքավորումը, իմպրովիզացիայի արվեստը, կոմպոզիցիայի սկզբնավորումը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Կրթություն

ռուսերեն հոդված

Բարձրագույն կրթություն

В отличие от начального и среднего, высшее образование даже в развитых странах не является всеобщим. В наиболее развитых странах через систему высшего образования проходит до половины населения. Она сама по себе является значимой отраслью экономики, как источник научных знаний и образованных работников для прочих отраслей.

Традиционно высшее образование (за исключением германской модели немедицинского высшего образования, заимствованной также ещё и царской Россией и унаследованной СССР) разделяется на два этапа։ бакалавриат и магистратура/ординатура/интернатура․ Магистры считаются выпускниками второй ступени высшего образования, они получают высшее специальное профессиональное образование (магистры — углублённое высшее специальное профессиональное образование), а бакалавры получают высшее профессиональное образование․ Основными учреждениями высшего образования являются университеты, академии, военные училища, а за рубежом — и колледжи. Выпускники вузов обычно получают диплом, а аспирантам и адъюнктам по итогам защиты кандидатской диссертации может быть присуждена учёная степень. На последнем этапе обучения специалисты, магистранты, аспиранты, адъюнкты обязаны не только получать образование в обычном смысле этого слова, но и принимать непосредственное участие в научных исследованиях, а получение диплома или учёной степени зависит от результатов научной работы. Немаловажным фактором хорошего обучения в ВУЗе является мотивация.

Բնակչության կրթական մակարդակը աշխարհի տարբեր երկրներում

Ի տարբերություն տարրական և միջնակարգ կրթության, բարձրագույն կրթությունը նույնիսկ զարգացած երկրներում չի համարվում համընդհանուր։ Առավել զարգացած երկրներում բարձրագույն կրթություն է ստանում բնակչության մոտ կեսը։ Այն ինքնին համարվում է նշանակալից տնտեսության ոլորտ, ինչպես նաև գիտական իմացության և այլ ոլորտների համար կրթված աշխատողների աղբյուր։

Ավանդական բարձրագույն կրթությունը (բացառությամբ ոչ բժշկական բարձրագույն կրթության գերմանական մոդելի, փոխառված ցարական Ռուսաստանի և ժառանգված՝ ԽՍՀՄ-ի կողմից) բաժանվում է երկու փուլի` բակալավր և մագիստրատուրա, օրդինատուրա կամ ինտերնատուրա։ Մագիստրոսները համարվում են բարձրագույն կրթության երկրորդ աստիճանի շրջանավարտներ,նրանք ստանում են բարձրագույն առանձնահատուկ մասնագիտական կրթություն։ Բարձրագույն կրթության հիմնական հաստատություները համարվում են համալսարանները, ակադեմիաները, ռազմական դպրոցները, իսկ արտասահմանում՝ նաև քոլեջները։ Բուհերի շրջանավարտները սովորաբար ստանում են դիպլոմ, իսկ ասպիրանտները և ադյունկտները՝ գիտությունների թեկնածուի թեզ պաշտպանելու հիման վրա, կարող են պարգևատրվել գիտական աստիճանով։ Կրթության վերջին փուլում մասնագետները, մագիստրատները, ասպիրանտները, ադյունկտները պարտավոր են ոչ միայն ստանալ կրթություն՝ այս բառի սովորական իմաստով, այլև անմիջական մասնակցություն ունենալ գիտական հետազոտություններում, իսկ դիպլոմի կամ գիտական աստիճանի ստացումը կախված է գիտական աշխատանքի արդյունքներից։ Բուհում լավ կրթության համար ոչ պակաս կարևոր գործոն է համարվում շարժառիթը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Բահաի

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Вера Бахаи́ (араб. «Баха» بهاء — «слава», «свет», «блеск», «великолепие») зародилась в середине XIX века в Персии и в настоящее время объединяет свыше 5 млн последователей в 188 странах и на 45 зависимых территориях. Это представители многих народов, народностей и племён, выходцы из разных социальных слоёв. Части священных писаний бахаизма переведены более чем на 800 языков мира.

Учение бахаи основано на учениях Баба и Мирзы Хусейн Али (назвавшийся Бахауллой). Главные темы։ единство Бога, единство религий и единство человечества. Напоминая об аналогичных учениях прежних Богоявлений, Бахаулла заявляет, что существует только одна религия — «неизменная вера Божия, вечная в прошлом, вечная в грядущем», аналогично тому, как в Коране «исламом» называется любая религия откровения. Бахаи считают свою религию последней мировой монотеистической религией откровения, в то время как среди религиоведов её классифицируют в диапазоне от исламско-синкретической секты до новой мировой религии.

Բահաի հավատքը (արաբ․՝ «Բահա» بهاء‎‎` «փառք», «լույս», «փայլ», «շքեղություն») ձևավորվել է 19-րդ դարի կեսերին Պարսկաստանում և այժմ միավորում է ավելի քան 5 միլիոն հետևորդների 188 երկրներում և 45 անկախ տարածքներում։ Սրանք տարբերի ազգերի, ազգությունների և ցեղերի ներկայացուցիչներ են, տարբեր սոցիալական շերտերի ներկայացուցիչներ։ Բահաիզմի սուրբ գրություններից հատվածներ թարգմանվել են աշխարհի ավելի քան 800 լեզուներով։

Բահայի ուսումնասիրությունը հիմնված է Բաբայի և Միրզա Ալի Հուսեյնի (այլ կերպ կոչվում է Բահաուլլա) ուսումնասիրությունների վրա։ Հիմնական թեմաներն են՝ Աստծո, կրոնի և մարդկության միասնությունը։ Հիշատակելով Աստվածահայտնության նախկին նմանօրինակ ուսումնասիրությունների մասին՝ Բահուլլան հայտնում է, որ գոյություն ունի միայն մեկ կրոն՝ Աստվածային անփոխարինելի հավատը, հավերժությունը անցյալում և ապագայում՝ նման Ղուրանին, որտեղ «իսլամ» է համարվում հայտնության ցանկացած կրոն։

Բահայներն իրենց կրոնը համարում են հայտնության վերջին մոնոթեիկ համաշխարհային կրոնը, իսկ կրոնագետները այն դասում են իսլամասինկրետականից նոր համաշխարհային կրոնի տիրույթում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Է - Քլայն	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ստրկություն

ռուսերեն հոդված

Ստրկության էությունը և ստրուկի վիճակը

Неразрешённой до сего дня проблемой в изучении сущности рабства является неразработанность его научной-популярной классификации. Прямое следствие этого пробела — представление большинства людей о рабстве, как о какой-то особой составляющей истории Древнего мира. В лучшем случае, люди воспринимают рабство как принадлежность исключительно рабовладельческого строя.

Одним из важнейших критериев для классификации рабства является фактор формирующего субъекта.

Значительное распространение (а, соответственно, и особую угрозу для общества) современное рабство имеет в тех случаях, когда приобретает системный характер, когда основным формирующим субъектом порабощения становится не отдельное преступное частное лицо, а государство.

Ստրկության էության ուսումնասիրման մինչ օրս չլուծված խնդիրների պատճառը՝ ստրկության գիտա-հանրամատչելի դասակարգման անմշակ լինելն է։ Այդ բացթողման ուղղակի հետևանքներից է այն պատկերացումը, թե ստրկությունը Հին աշխարհի ինչ-որ առանձնահատուկ բաղադրիչ է։ Լավագույն դեպքում, մարդիկ ստրկությունն ընկալում են որպես ստրկատիրական հասարակարգի միակ բնորոշիչ։

Ստրկության դասակարգման հիմնական կրիտերիաներից մեկը ձևավորող սուբյեկտներն են։

Նշանակալից տարածում (համապատասխանաբար, և հատուկ սպառնալիք հասարակության համար) ժամանակակից ստրկությունն ունի այն դեպքերում, երբ ձեռք է բերում համակարգային բնույթ, երբ ձևավորող հանցագործը դառնում է, ոչ թե առանձին սուբյեկտը, այլ՝ ամբողջ պետությունը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Մելքոնյան Սյուզաննա	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Վալենտինա Տերեշկովա

ռուսերեն հոդված

Տիեզերագնացների շարքում

После первых успешных полётов советских космонавтов у Сергея Королёва появилась идея запустить в космос женщину-космонавта. В начале 1962 года начался поиск претенденток по следующим критериям։ парашютистка, возрастом до 30 лет, ростом до 170 см и весом до 70 кг. Из сотен кандидатур были выбраны пятеро։ Жанна Ёркина, Татьяна Кузнецова, Валентина Пономарёва, Ирина Соловьёва и Валентина Терешкова.

Сразу после принятия в отряд космонавтов Терешкову вместе с остальными девушками призвали на срочную воинскую службу в звании рядовых.

Առաջին մի քանի խորհրդային տիեզերագնացների հաջող թռիչքներից հետո Սերգեյ Կոռոլյովի մոտ միտք առաջացավ տիեզերք ուղարկել կին տիեզերագնացի։ 1962թ.-ի սկզբին սկսվեց հետևյալ չափանիշներն ունեցող հավակնորդների որոնումը՝ պարաշյուտիստ, մինչև 30 տարեկան, հասակը մինչև 170 սմ և քաշը մինչև 70կգ։ Հարյուրավոր թեկնածուներից հինգն ընտրվեցին՝ Ժաննա Յորկինա, Տատյանա Կուզնեցովա, Վալենտինա Պոնոմարյովա, Իրինա Սոլովյովա և Վալենտինա Տերեշկովա։

Տիեզերագնացների ջոկատ ընդունվելուց անմիջապես հետո Տերեշկովային մյուս աղջիկների հետ շարքայինի կոչումով կանչեցին զինվորական ծառայության։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Inessa Alaverdyan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Ներքին քաղաքականությունը

Первой крупной реформой в конституционно-политической системе страны было осуществлённое в августе 2000 года изменение порядка формирования Совета Федерации, в результате которого губернаторы и главы законодательной власти регионов, до того бывшие членами СФ по должности, были заменены назначенными представителями; последние должны работать в СФ на постоянной и профессиональной основе (при этом одного из них назначает губернатор, а второго — законодательный орган региона). В качестве некоторой компенсации утерянных губернаторами лоббистских возможностей был создан совещательный орган —Государственный совет.

Через несколько дней после террористического акта в Беслане в сентябре 2004 года Путин объявил о намерении отменить выборы глав регионов, мотивировав этот шаг целью усиления борьбы с терроризмом. Согласно одному из опросов ВЦИОМ, это было осуществлено вопреки мнению 48 % опрошенных. Большинство выступило против Путина. Также был осуществлён переход к выборам депутатов Государственной думы исключительно по партийным спискам. Территориальное представительство в Государственной думе было упразднено, половина членов Совета Федерации стали назначаться губернаторами, в свою очередь, назначаемыми президентом.

В декабре 2003 года по итогам выборов в Государственную думу большинство мест получила пропрезидентская партия «Единая Россия» (при этом Борис Грызлов стал председателем Госдумы). Второе, третье и четвёртое места заняли КПРФ, ЛДПР и блок «Родина», соответственно. Победив на выборах и приняв в свой состав большинство независимых депутатов, прошедших по одномандатным округам, всех депутатов от Народной партии и «перебежчиков» из других партий, «Единая Россия» получила конституционное большинство, что позволило ей при голосовании уверенно преодолевать сопротивление оппозиционных партий.

Весной 2005 года был принят закон о выборах в Госдуму исключительно по партийным спискам. Затем Госдума приняла поправки к федеральному законодательству, позволяющие партии, победившей на выборах в региональный парламент, предлагать президенту России свою кандидатуру на губернаторский пост. В подавляющем большинстве регионов это право принадлежало «Единой России». Массовый характер принял процесс вступления губернаторов в партию власти. На начало 2007 членами партии являлись 70 из 86 руководителей российских регионов. Членами «Единой России» являлись также топ-менеджеры крупных промышленных предприятий, руководители государственных вузов и их структурных подразделений, высшие чиновники федеральных и региональных органов власти.

Для кадровой политики Администрации президента при Путине было характерно назначение на ответственные посты многочисленных бывших соучеников Путина по университету, сослуживцев по ГДР и в спецслужбах, коллег по работе в бывшем Ленинграде — и вообще представителей «петербургской команды».

В феврале 2006 года заместителем руководителя администрации президента РФ Владиславом Сурковым была выдвинута концепция суверенной демократии, которая в интерпретации её автора заключается в том, что политика президента должна, в первую очередь, пользоваться поддержкой большинства населения в самой России; такая поддержка большинства и составляет главный принцип демократического общества.

2000 թվականի օգոստոսին երկրի սահմանադրական-քաղաքական համակարգում կատարված առաջին խոշոր բարեփոխում Դաշնային խորհրդի կարգի փոփոխությունն էր, որի արդյունքում նահանգապետերը և մարզերի օրենսդիր իշխանության ղեկավարները, որոնք մինչ այդ ի պաշտոնե էին Դաշնային խորհրդում, փոխվեցին նշանակովի ներկայացուցիչների. վերջիններս պետք է աշխատեին Դաշնային խորհրդում մշտական և պորֆեսիոնալ հիմունքներով (ընդ որում նրանցից մեկին նշանակում էր նահանգապետը, երկրորդին՝ մարզի օրենսդիր մարմինը)։ Նահանգապետերի կողմից կորցրած լոբբիստական հնարավորությունների փոխհատուցման նպատակով ստեղծվեց խորհրդակցական մարմին՝ Պետական խորհուրդը։

2004 թվականի սեպտեմբերի՝ Բեսլանի ահաբեկչական գործողությունից մի քանի օր անց, Պուտինը հայտարարեց, որ մտադիր է չեղարկել մարզերի ղեկավարների ընտրությունները՝ այդ քայլը հիմնավորելով ահաբեկչության դեմ պայքարի ուժեղացումով։ Համաձայն Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրման համառուսաստանյան կենտրոնի (ՀԿՈՒՀԿ) անցկացրած հարցման՝ դա արվեց հարցվածների 48%-ի կամքին հակառակ։ Մեծամասնությունը հանդես եկավ Պուտինի դեմ։ Ինչպես նաև անցում կատարվեց կուսակցական ցուցակներով Պետական դումա պատգամավորների ընտրության կարգին։ Պետական դումայում տարածքային ներկայացուցչությունը վերացվեց, Դաշնային խորհրդի անդամների կեսը նշանակվում էին նահանգապետերի կողմից, որոնք էլ իրենց հերթին նշանակվում էին նախագահի կողմից։

2003 թվականի դեկտեմբերի ընտրությունների արդյունքում Պետական դումայում ձայների մեծամասնությունը ստացավ նախագահին հարող «Միացյալ Ռուսաստան» (ռուս.՝ «Единая Россия») կուսակցությունը (ընդ որում Բորիս Գրիզլովը դարձավ Պետդումայի նախագահ)։ Երկրորդ, երրորդ և չորրորդ տեղերը զբաղեցրին համապատասխանաբար ՌԴ Կոմունիստական կուսակցությունը, Ռուսաստանի լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցությունը և «Հայրենիք» («Родина») խումբը։ Ընտրություններում հաղթելով և իր կազմի մեջ ընդունելով անկախ պատգամավորների մեծամասնությանը, միամանդատ շրջաններից ընտրված պատգամավորներին, Ազգային կուսակցության բոլոր պատգամավորներին, մյուս կուսակցություններից «փախածներին»՝ «Միացյալ Ռուսաստան»-ը ստացավ սահմանադրական մեծամասնությունը, որը թույլ էր տալիս քվեարկության ժամանակ հստակ հաղթահարել ընդդիմադիր կուսակցությունների դիմադրությունը։

2005 թվականին օրենք ընդունվեց Պետական դումա միայն կուսակցական ցուցակներով ընտրության վերաբերյալ։ Այնուհետև Պետդուման ընդունեց Դաշնային օրենսդրության մեջ փոփոխությունները, որոնք թույլ էին տալիս տարածքային խորհրդարանի ընտրություններում հաղթած կուսակցություններին Ռուսաստանի նախագահին առաջարկել նահանագապետի պաշտնում իրենց թեկնածությունը։ Մարզերի ճնշող մեծամասնությունում այդ իրավունքը վերապահված էր «Միացյալ Ռուսաստան»-ին։ Զանգվածային բնույթ սկսեց կրել նահանգապետերի՝ իշխող կուսակցության մեջ մտնելը։ 2007 թվականի սկզբին կուսակցության անդամներ էին համարվում ռուսական 86 նահանգապետերից 70-ը։ «Միացյալ Ռուսաստան»-ի անդամ էին նաև խոշոր արդյունաբերական ընկերությունների կառավարիչները, պետական բուհերի և նրանց ենթակա ստորաբաժանումների ղեկավարները, դաշնային և մարզային իշխանության մարմինների բարձրաստիճան պաշտոնյաները։

Նախագահ Պուտինի աշխատակազմի կադրային քաղաքականությանը բնորոշ էր պատասխանատու պաշտոններում նշանակել Պուտինի բազմաթիվ համակուրսեցիներին, ԳԴՀ-ում և հատուկ ծառայություններում համածառայակիցներին, նախկին Լենինգրադի աշխատանքային ընկերներին և ընդհանրապես, «պետերբուրգյան թիմի» ներկայացուցիչներին։

2006 թվականի փետրվարին ՌԴ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ Վլադիսլավ Սուրկովի կողմից առաջ քաշվեց ինքնիշխան ժողովրդավարության հայեցակարգը, որը հենց հեղինակի ներկայացմամբ կայանում է նրանում, որ նախագահի քաղաքականությունը առաջին հերթին պետք է վայելի հենց Ռուսաստանի ժողովրդի աջակցությունը. մեծամասնության այդպիսի աջակցությունն էլ հենց ժողովրդավարական հասարակության գլխավոր սկզբունքն է։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ (∅) 07։18, 25 Ապրիլի 2014 (UTC)	Արված է

Չեչենական երկրորդ պատերազմը

В 1999 году, после возобновления активной вооружённой фазы борьбы с чеченским сепаратизмом, в России было осуществлено несколько террористических актов, приведших к массовым человеческим жертвам (տե՛ս Բնակելի շենքերի պայթյունները հոդվածը).

30 сентября 1999 года Путин в интервью журналистам пообещал, что новой чеченской войны не будет. Он также заявил, что «боевые операции уже идут, наши войска входили на территорию Чечни неоднократно, уже две недели назад занимали господствующие высоты, освобождали их и так далее». Как сказал Путин, «нужно набраться терпения и сделать эту работу — полностью очистить территорию от террористов. Если эту работу не сделать сегодня, они вернутся, и все понесённые жертвы будут напрасны». В тот же день танковые подразделения российской армии со стороны Ставропольского края и Дагестана вошли на территорию Наурского и Шелковского районов Чечни.

23 октября 2002 года чеченскими террористами был осуществлён захват зрителей (около 800 человек) мюзикла «Норд-Ост» в здании Театрального центра на Дубровке (Москва). Через 4 дня после захвата Норд-Оста была проведена операция с применением специальных газов для усыпления террористов. В результате операции по освобождению заложников были уничтожены все террористы и освобождены большинство заложников. Погибли от 130 (официальные данные до 174 (по утверждению общественной организации «Норд-Ост») человек. 27 октября 2002 года главный врач Москвы Андрей Сельцовский заявил, говоря о применённом в ходе штурма газе, что «в чистом виде от применения таких спецсредств не погибают». По словам Сельцовского, воздействие специального газа только осложнило ряд губительных факторов, которыми подверглись заложники в условиях, созданных террористами (стрессовая ситуация, гиподинамия, отсутствие еды и т. п.). Кроме того, два заложника скончались от огнестрельных ранений. Власти отказались раскрывать состав газа, заявив, что «эти сведения относятся к государственной тайне». Некоторые бывшие заложники и родственники погибших позднее выдвинули претензии в адрес властей, касающиеся хода переговоров, операции по освобождению, оказания помощи и расследования и ряда других обстоятельств; власти были обвинены в том, что не были обеспокоены безопасностью заложников, но предприняли все меры для сокрытия истинных обстоятельств операции и гибели людей.

Спустя год после трагедии Путин заявил на встрече с иностранными журналистами։

- «Эти люди погибли не в результате действия газа, потому что газ не был вредным, он был безвредным, и он не мог причинить какого-либо вреда людям. Люди стали жертвами ряда обстоятельств: обезвоживания, хронических заболеваний, самого факта, что им пришлось оставаться в том здании. И мы можем сказать, что во время операции не пострадал ни один заложник»

Региональная общественная организация «Норд-Ост» подала на Путина в суд, обвинив его во лжи, но российские суды иска не приняли.

В 2003 году последовали взрывы на 1-й Тверской-Ямской улице в Москве и на рок-фестивале «Крылья» в Тушино (Москва).

6 февраля 2004 года произошёл взрыв в московском метро. Погибли 43 человека. 9 мая на стадионе «Динамо» в Грозном взорвалась бомба.

9 мая 2004 года погиб президент Чеченской Республики Ахмат Кадыров.

Террористические атаки продолжились нападением 22 июня на ингушские города Назрань и Карабулак, взрывами двух самолётов «Ту-154» и «Ту-134» 24 августа, взрывом у станции метро «Рижская» в Москве 31 августа.

1 сентября 2004 года чеченскими террористами была захвачена школа № 1 в Беслане. В результате связанных с этим захватом событий погиб 331 человек, в том числе 318 заложников, из которых 186 — дети. Ранения получили 728 заложников и жителей Беслана, а также 55 сотрудников спецназа ФСБ, милиции и военнослужащих.

В 2010 году после периода затишья в Москве вновь произошли террористические акты, имевшие кавказский след։ 29 марта смертницы подорвали себя на станциях метро «Лубянка» и «Парк культуры», в результате чего погибли 41 и ранено 88 человек.

24 января 2011 года произошёл террористический акт в аэропорту Домодедово, жертвами которого стали 37 человек, ещё 173 были ранены.

Վլադիմիր Պուտինը Չեչնիայի Հանրապետության նախագահ Ահմադ Կադիրովի հետ: Ռուսաստանի նախագահի մամլո ծառայություն, Դոնի Ռոստով, 2000 թվականի նոյեմբերի 8

1999 թվականին՝ չեչենական անջատողականների դեմ զինված պայքարի ակտիվացման փուլում, Ռուսաստանում տեղի ունեցան մի քանի ահաբեկչական գործողություններ, որոնք բերեցին զանգվածային մարդկային զոհերի։

1999 թվականի սեպտեմբերի 30-ին լրագրողների հետ հարցազրույցում Պուտինը խոստացավ, որ նոր չեչենական պատերազմ չի լինի։ Նա նաև հայտարարեց, որ «ռազմական գործողություններն արդեն ընթանում են, մեր զորքերը մեկ անգամ չէ, որ մտել են Չեչնիայի տարածք, արդեն երկու շաբաթ առաջ տիրապետում էին իշխող բարձունքներին, ազատագրում էին դրանք և այլն»։ Ինչպես ասաց Պուտինը, «պետք է համբերատար լինել և անել այդ գործը՝ տարածաշրջանն ամբողջությամբ մաքրել ահաբեկիչներից: Եթե դա չանենք այսօր, նրանք կվերադառնան, և բոլոր զոհերը անիմաստ կլինեն»։ Նույն օրը ռուսական բանակի տանկային ստորաբաժանումները Ստավրոպոլի երկրամասի և Դաղստանի կողմից մտան Չեչնիայի Նաուրսկի և Շչելկովսկի շրջաններ։

2002 թվականի հոկտեմբերի 23-ին չեչենական ահաբեկիչների կողմից իրականացվեց «Նորդ-Օստ» մյուզիքլի հանդիսատեսների (մոտ 800 մարդ) գերեվարում Դուբրովկայի (Մոսկվա) Թատերական կենտրոնի շենքում։ Նորդ-օստի գրավումից 4 օր անց ահաբեկիչներին քնեցնող հատուկ գազերի կիրառմամբ իրականացվեց պատանդների ազատման գործողություն, որի արդյունքում ոչնչացվեցին բոլոր ահաբեկիչները և ազատվեց պատանդների մեծ մասը։ Զոհվեցին մինչև 130 մարդ (պաշտոնական տվյալներով մինչև 174 («Նորդ-Օստ» հասարակական կազմակերպության հավաստմամբ)։

2002 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Մոսկվայի գլխավոր բժիշկ Անդրեյ Սելցովսկին, խոսելով հարձակման ընթացքում կիրառված գազի մասին, հայտարարեց, որ «անխառն վիճակում այդպիսի հատուկ միջոցների կիրառումից չեն մահանում»։ Սելցովսկու խոսքերով, հատուկ գազի ազդեցությունը միայն բարդեցրին որոշ կործանիչ գործոններ, որոնց ենթարկվել են պատանդները ահաբեկիչների ստեղծած իրավիճակներում (սթրեսային իրավիճակ, շարժունության անկում՝ հիպոդինամիա, սննդի բացակայություն և այլն)։ Բացի այդ, երկու պատանդ մահացել են հրազենային վիրավորումից։ Իշխանությունները հրաժարվեցին բացահայտել գազի կառուցվածքը՝ հայտարարելով, որ «այդ տեղեկություններ պետական գաղտնիք են»։ Որոշ նախկին պատանդներ և զոհվածների հարազատներ ավելի ուշ առարկություններ հնչեցրին իշխանության հասցեին, որոնք վերաբերում էին բանակցությունների ընթացքին, ազատագրման գործողությանը, օգնության ցուցաբերմանը, հետաքննությանը և նմանատիպ այլ հանգամանքների. իշխանությունները մեղադրվում էին նրանում, որ մտահոգված չէին պատանդների անվտանգությամբ, բայց ձեռնարկեցին բոլոր միջոցները մարդկանց մահվան և գործողության իրական հանգամանքների քողարկման համար։

Ողբերգությունից մեկ տարի անց՝ օտարերկրյա լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ, Պուտինը հայտարարեց.

- «Այս մարդիկ զոհվեցին ոչ թե գազի ազդեցության հետևանքով, որովհետև գազը վտանգավոր չէր, անվտանգ էր, և չէր կարող որևէ վտանգ պատճառել մարդկանց: Մարդիկ զոհը դարձան որոշ հանգամանքների՝ ջրազրկման, խրոնիկ հիվանդությունների, հենց այն փաստի, որ նրանք ստիպված էին մնալ այդ շինությունում: Եվ մենք կարող ենք ասել, որ գործողության ընթացքում ոչ մի պատանդ չի տուժել:»

«Նորդ-Օստ» տարածքային հասարակական կազմակերպությունը Պուտինի դեմ հայց ներկայացրեց դատարան՝ մեղադրելով նրան ստի համար, բայց ռուսական դատարանները չընդունեցին հայցը։

2003 թվականին հաջորդեցին պայթյուններ Մոսկվայում՝ 1-ին Տվերսկոյ-Յամսկոյ փողոցում, և Տուշինոյում (Մոսկվա)՝ «Թևեր» («Крылья») ռոք-փառատոնում։

2004 թվականի փետրվարի 6-ին պայթյուն տեղին ունեցավ մոսկովյան մետրոպոլիտենում։ Զոհվեց 43 մարդ։ Մայիսի 9-ին Գրոզնիում՝ «Դինամո» մարզադաշտում, պայթեց ռումբը։

2004 թվականի մայիսի 9-ին զոհվեց Չեչենական Հանրապետության նախագահ Ահմադ Կադիրովը։

Ահաբեկչական գործողությունները շարունակվեցին հունիսի 22-ին ինգուշական Նազրան և Ղարաբուլաք քաղաքների վրա հարձակումով, օգոստոսի 24-ին երկու «Տու-154» և «Տու-134» ինքնաթիռների պայթյուններով, օգոստոսի 31-ին Մոսկվայի «Ռիժսկայա» մետրոպոլիտենի կայարանի մոտ պայթյունով։

2004 թվականի սեպտեմբերի 1-ին չեչենական ահաբեկիչների կողմից գրավվեց Բեսլանի համար 1 դպրոցը։ Արդյունքում գրավման հետևանքով զոհվեց 331 մարդ, այդ թվում 318 պատանդ, որից 186-ը՝ երեխաներ։ Վիրավորվեցին 728 պատանդներ և Բեսլանի բնակիչներ, ինչպես նաև ԱԴԾ, ոստիկանության և զինվորական 55 ծառայողներ։

2010 թվականին՝ տևական դադարից հետո, Մոսկվայում կրկին տեղի ունեցան կովկասյան հետք ունեցող ահաբեկչական գործողություններ. մարտի 29-ին մահապարտ ահաբեկչուհիները պայթեցրին իրենց «Լյուբյանկա» և «Մշակույթի այգի» («Պարկ կուլտուրի») մետրոպոլիտենի կայարանների մոտ, որի արդյունքում զոհվեց 41 և վիրավորվեց 88 մարդ։

2011 թվականի հունվարի 24-ին Դոմոդեդովո օդանավակայանում ահաբեկչական գործողություն տեղի ունեցավ, որին զոհ դարձավ 37 մարդ, վիրավորվեց 173-ը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Ս. 21։05, 23 Ապրիլի 2014 (UTC)	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վինի Թուխ

ռուսերեն հոդված

Գրքեր և պատկերազարդումներ

Винни-Пух — главный персонаж двух прозаических книг Милна։

• Winnie-the-Pooh (первая глава опубликована в газете London Evening News перед Рождеством, 24 декабря 1925 года, шестая — в августовском номере Royal Magazine за 1926 год; первое отдельное издание вышло 14 октября 1926 года в лондонском издательстве Methuen & Co);
• The House at Pooh Corner (Дом на Пуховой опушке, 1928).

Обе прозаические книги посвящены «Ей» — жене Милна и матери Кристофера Робина Дафне Селенкур; эти посвящения написаны в стиха Кроме того, в двух сборниках детских стихов Милна, When We Were Very Young (Когда мы были совсем маленькими, 1924) и Now We Are Six (Теперь нам уже шесть, 1927) есть несколько стихотворений о Винни-Пухе, хотя в первой из них он ещё не носит этого имени. Первую из этих книг, вышедшую раньше прозаической книги Winnie-the-Pooh, Милн в предисловии к ней называет «другой книгой о Кристофере Робине». Все эти четыре книги иллюстрированы Э. Х. Шепардом, карикатуристом журнала «Панч», где он работал вместе с Милном, и боевым товарищем Милна по Первой мировой войне. Графические иллюстрации Шепарда тесно связаны с внутренней логикой повествования и во многом дополняют текст, в котором, к примеру, не сообщается, что Слонопотам (Heffalump) похож на слона; Шепарда нередко называют «соавтором» Милна. Иногда иллюстрации Шепарда соответствуют значимому расположению текста на странице. Мальчик был срисован непосредственно с Кристофера Робина, и образ мальчика, созданный художником, — в свободной блузе поверх коротких штанишек, как Кристофер и одевался в действительности, — вошёл в моду. На волне ошеломляющего успеха книг о Пухе появилась целая библиотечка книг — «Истории про Кристофера Робина», «Книга для чтения о Кристофере Робине», «Истории ко дню рождения о Кристофере Робине», «Букварь Кристофера Робина» и ряд книжек-картинок, однако новых текстов эти сборники не содержали, а включали только перепечатку из предыдущих.

Վիննի Թուխը Միլնի երկու արձակ գրքերի գլխավոր հերոսն է։

• Winnie-the-Pooh (առաջին գլուխը հրապարակվել է London Evening News թերթի՝ նախածննդյան՝ 1925 թվականի դեկտեմբերի 24-ի համարում, վեցերորդը՝ Royal Magazine-ի՝ 1926 թվականի օգոստոսյան համարում։ Առաջին ամբողջական տարբերակը լույս է տեսել 1926 հոկտեմբերի 14-ին լոնդոնյան Methuem & Co հրատարակչությունում)։
• The House at Pooh Corner (Տունը Թուխի անտառեզրին),1928 թ․։

Երկու գրքերն էլ նվիրված են «Նրան» - Միլնի կնոջը և Քրիստոֆեր Ռոբինի մորը՝ Դաֆն Սելենկուրին. այս հասցեագրումները նշված են բանաստեղծություններում։ Բացի դրանից, Միլնի մանկական բանաստեղծությունների երկու հավաքածուներում էլ, When We Wre Very Young (Երբ մենք շատ երիտասարդ էինք, 1924) և Now We Are Six (Այժմ մենք վեց տարեկան ենք, 1927) կան մի քանի բանաստեղծություններ Վիննի Թուխի մասին, չնայած, որ դրանցից առաջինում այն չի կրում այդ անունը։ Այդ գրքերից առաջինին, որն առավել շուտ է լույս տեսել, քան երգիծական Winnie-the-Pooh-ը, Միլնը նախաբանում վերագրում է «մեկ այլ գիրք Քրիստոֆեր Ռոբինի մասին» անվանումը։

Այս բոլոր չորս գրքերը պատկերազարդված են Է․ Հ․ Շեպարդի կողմից, ով «Փանչ» ամսագրի ծաղրանկարիչն էր․ այստեղ նա աշխատել է Միլնի և Առաջին համաշխարհայինի՝ իր մարտական ընկեր Միլնի հետ։ Գրաֆիկական պատկերազարդումները սերտորեն կապված են պատմողականության ներքին տրամաբանության հետ և մեծապես լրացնում են տեքստը։ Օրինակ, տեքստում չի նշվում, որ հերոսներից մեկը (Heffalump-ը) նման է փղի։ Շեպարդին հաճախ անվանում են գրքի համահեղինակ։ Երբեմն Շեպարդի նկարազարդումները համապատասխանում են էջի վրա ներկայացված տեքստին։ Նկարչի ստեղծած տղայի կերպարը, այն է՝ թեթև բլուզով և կարճ տաբատով Քրիստոֆեր Ռոբին, մտել է նորաձևություն։

Թուխի մասին գրքերի չտեսնված հաջողության ալիքի տակ ստեղծվեց մի ամբողջ գրադարան՝ «Պատմություններ Քրիստոֆեր Ռոբինի մասին», «Ընթերացնության գիրք Քրիստոֆեր Ռոբինի մասին», «Պատմություններ Քրիստոֆեր Ռոբինի ծննդյանն ընդառաջ», «Քրիստոֆեր Ռոբինի այբբենարանը» և պատկերազարդ գրքերի շարք, չնայած, որ սրանք նոր ասելիք իրենց մեջ չէին պարունակում, այլ միայն վերաներկայացնում էին նախորդները։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Սամվէլ Է - Քլայն	Արված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

Մասնագիտական և կուսակցական գործունեություն

В 1955 году направлен по распределению в трест «Уралтяжтрубстрой», где за год освоил несколько строительных специальностей, затем работал на строительстве разных объектов мастером, начальником участка. В 1957 году становится прорабом строительного управления треста. В 1961 году вступил в КПСС. В 1963 году назначен главным инженером Свердловского домостроительного комбината. С 1966 года — директор Свердловского ДСК.

В 1963 на XXIV конференции партийной организации Кировского района города Свердловска единогласно избран делегатом на городскую конференцию КПСС. На XXV районной конференции избран членом Кировского райкома КПСС и делегатом на Свердловскую областную конференцию КПСС.

1955 թվականին ուղեգրվեց «Ուրալծանրխողովակշին», որտեղ մեկ տարվա ընթացքում հմտացավ մի քանի շինարարական մասնագիտությունների մեջ, ապա որպես վարպետ, տեղամասի պետ աշխատել է մի քանի օբյեկտների շինարարություններում։ 1957 թվականին նշանակվեց շինարարական վարչության աշխղեկ։ 1961 թվականին մտավ ԽՄԿԿ կազմ։ 1963 թվականին նշանակվեց Սվերդլովսկի տնաշինական կոմբինատի գլխավոր ինժեներ։ 1966 թվականից Սվերդլովսկի տնաշինական կոմբինատի տնօրենն է։

1963 թվականին՝ Կիրովի շրջանի Սվերդլովսկ քաղաքի կուսակցական կազմակերպության 24-րդ համագումարի ընթացքում, միաձայն ընտրվեց ԽՄԿԿ քաղաքային համագումարի պատգամավոր։ 25-րդ համագումարի ընթացքում ընտրվեց ԽՄԿԿ Կիրովի շրջխորհուրդի անդամ և ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի շրջանային համագումարում պատվիրակ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Ս.	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուսերեն

ռուսերեն հոդված

Սոցիոլոգիական տվյալներ (շարունակություն)

Согласно опубликованным в журнале «Демоскоп» в 2006 году исследованиям зам. директора по научной работе Центра социологических исследований Минобрнауки России А. Л. Арефьева, русский язык постепенно теряет свои позиции как в мире в целом, так и в России в частности. В 2012 году А. Л. Арефьев опубликовал новое исследование «Русский язык на рубеже XX-ХХI веков», где подтвердил свой вывод о тенденции дальнейшего ослабления позиций русского языка во всех регионах Земли. В 2006 году автор прогнозировал уменьшение численности владеющих русским языком к 2025 году в России до 110 млн чел., а в мире — до 152 млн чел, но в 2012 году пересмотрел свой прогноз в сторону более оптимистических оценок (при сохранении общей негативной тенденции) и продлил его до 2050 года — к 2025 году автор прогнозировал уменьшение численности владеющих русским языком в мире до 215 млн чел., а к 2050 году — до 130 млн чел. В странах бывшего СССР русский язык постепенно заменяется местными языками, а распространенность русского языка в мире сокращается в связи с уменьшением количества русских и убылью общего населения России․ В самой России увеличивается популярность английского языка, а русский язык теряет популярность среди мигрантов.

Обновленный график тенденции распространения русского языка в XX веке и в первой четверти ХХI века от «Центра социологических исследований» (оценка и прогноз 2012 года) приведен на стр. 431 работы «Русский язык на рубеже XX-ХХI веков».

По данным переписи 2010 года в России «владение русским языком» указали 138 млн чел. (99,4 %), а при переписи 2002 года — 142,6 млн чел. (99,2 %). Среди горожан русским языком владели 101 млн чел. (99,8 %), а в сельской местности — 37 млн чел. (98,7 %).

Электронная база данных реестра переводов «Index Translationum» насчитывает более двух млн записей относительно 500 000 авторов и 78 000 издателей в 148 странах мира; её данные свидетельствуют, что русский является одним из самых переводимых языков в мире. Среди языков, на которые переводится большинство книг, русский на седьмом месте. Среди языков, с которых чаще всего переводят, русский на четвёртом месте.

Изменение удельного веса владеющих русским языком в общей численности населения Земли в 1900—2010 годах (оценка).

Годы	Общемировая численность населения, млн чел.	Численность населения Российской империи, СССР, РФ, млн чел.	Доля в общемировой численности населения, %	Число владевших русским языком, млн чел.	Доля в общемировой численности населения, %
1900	1 650	138,0	8,4	105	6,4
1914	1 782	182,2	10,2	140	7,9
1940	2 342	205,0	8,8	200	7,6
1980	4 434	265,0	6,0	280	6,3
1990	5 263	286,0	5,4	312	5,9
2004	6 400	146,0	2,3	278	4,3
2010	6 820	142,7	2,1	260	3,8

Համաձայն 2006 թվականին «Դեմոսկոպ» ամսագրում Ռուսաստանի Կրթության և գիտության նախարարության Սոցիոլոգիական հետազոտությունների կենտրոնի գիտական աշխատանքների գծով փոխտնօրեն Ա.Լ.Արեֆևի հրապարակած հետազոտությունների՝ ռուսաց լեզուն աստիճանաբար կորցնում է իր դիրքերը ինչպես աշխարհում ընդհանրապես, այնպես էլ Ռուսաստանում մասնավորապես։ 2012 թվականին Ա.Լ.Արեֆևը հրապարակեց նոր հետազոտություն՝ «Ռուսաց լեզուն 20-21-րդ դարերի եզրագծին», որտեղ հաստատեց Երկրի բոլոր շրջաններում ռուսերենի դիրքերի հետագա թուլացման միտումների իր տեսակետը։ 2006 թվականին հեղինակը 2025 թվականի համար կանխատեսում էր ռուսախոսների կրճատում մինչև 110 միլիոն մարդ, իսկ աշխարհում՝ 152 միլիոն մարդ, իսկ 2012 թվականին վերանայեց իր կանխատեսումը ավելի լավատեսական գնահատականով (ընդհանուր չեզոք միտումների պահպանման դեպքում) և երկարաձգեց մինչև 2050 թվականը. 2025 թվականին հեղինակը կանխատեսել է ռուսախոսների կրճատում մինչև 152 միլիոն մարդ, իսկ մինչ 2050 թվականը՝ մինչև 130 միլիոն մարդ։ Նախկին ԽՍՀՄ երկրներում ռուսաց լեզուն աստիճանաբար փոփոխվում է տեղական լեզուներով, իսկ ռուսերենի տարածվածությունը աշխարհում կրճատվում է ռուսների և Ռուսաստանի ընդհանուր բնակչության կրճատման հետ։ Հենց Ռուսաստանում աճում է անգլերենի վարկանիշը, իսկ ռուսերենը կորցնում է իր ժողովրդականությունը ներգաղթածների մոտ։

«Սոցիոլոգիական հետազոտությունների կենտրոն»-ի՝ 20-րդ դարում և 21-րդ դարի առաջին քառորդում ռուսերենի տարածվածության միտումների նորացված աղյուսակը ներկայացված է «Ռուսաց լեզուն 20-21-րդ դարերի եզրագծին» աշխատության 431 էջում։

Ռուսաստանի 2010 թվականի մարդահամարի արդյունքներով «Տիրապետում ռուսաց լեզվին» բաժնում նշել են 138 մլն մարդ (99,4%), իսկ 2002 թվականի մարդահամարին՝ 142 միլիոն մարդ (99,2%)։ Քաղաքային բնակչության շրջանում ռուսերենով խոսում էր 101 միլիոն մարդ (99,8%), իսկ գյուղական շրջաններում՝ 37 միլիոն մարդ (98,7%)։

Թարգմանությունների ռեեստրի տվյալների էլեկտրոնային շտեմանարանը՝ «Index Translationum»-ը, հաշվում է ավելի քան երկու միլիոն գրառումներ 148 երկրների 500 000 հեղինակների և 78 000 հրատարակիչների հարաբերությամբ. տվյալները վկայում են, որ ռուսերենը աշխարհում համարվում է ամենաթարգմանվող լեզուներից մեկը։ Լեզուների շարքում, որոնցով թարգմանվում են գրքերի մեծամասնությունը, ռուսերենը յոթերորդ տեղում է։ Լեզուների շարքում, որոնցից ամենահաճախ թարգմանվում են գրքեր, ռուսերենը չորրորդ տեղում է։

Ռուսերենին տիրապետողների տեսակարար կշռի փոփոխությունը Երկրի ընդհանուր բնակչության թվաքանակի հետ 1900-2010 թվականներին (գնահատական)

Տարիներ	Համաշխարհային բնակչության թիվը, մլն. մարդ	Ռուսական կայսրության, ԽՍՀՄ, ՌԴ բնակչության թիվը, մլն. մարդ	Համաշխարհային բնակչության մեջ մասը, %	Ռուսերենին տիրապետողների թիվը, մլն. մարդ	Համաշխարհային բնակչության մեջ մասը, %
1900	1 650	138,0	8,4	105	6,4
1914	1 782	182,2	10,2	140	7,9
1940	2 342	205,0	8,8	200	7,6
1980	4 434	265,0	6,0	280	6,3
1990	5 263	286,0	5,4	312	5,9
2004	6 400	146,0	2,3	278	4,3
2010	6 820	142,7	2,1	260	3,8

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Ս.	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Ծագում և վաղ տարիներ

Семья Ивана Сергеевича Тургенева происходила из древнего рода тульских дворян Тургеневых. В памятной книжке мать будущего писателя записала։ «1818 года 28 октября, в понедельник, родился сын Иван, ростом 12 вершков, в Орле, в своем доме, в 12 часов утра. Крестили 4-го числа ноября, Феодор Семенович Уваров с сестрою Федосьей Николаевной Тепловой».

Отец Ивана Сергей Николаевич Тургенев (1793—1834) служил в то время в кавалергардском полку. Беспечный образ жизни красавца-кавалергарда расстроил его финансы, и для поправки своего положения он вступил в 1816 году[6] в брак по расчёту с немолодой, непривлекательной, но весьма состоятельной Варварой Петровной Лутовиновой (1787—1850). В 1821 году в звании полковника кирасирского полка отец вышел в отставку. Иван был вторым сыном в семье. Мать будущего писателя, Варвара Петровна, происходила из богатой дворянской семьи. Её брак с Сергеем Николаевичем не был счастливым. Отец умер в 1834 году, оставив троих сыновей — Николая, Ивана и рано умершего от эпилепсии Сергея. Мать была властной и деспотичной женщиной. Она сама рано лишилась отца, страдала от жестокого отношения своей матери (которую внук позднее изобразил в образе старухи в очерке «Смерть»), и от буйного, пьющего отчима, который нередко её бил. Из-за постоянных побоев и унижений она позже сбежала к своему дяде, после смерти которого стала владелицей великолепного имения и 5000 душ.

Варвара Петровна была непростой женщиной. Крепостнические привычки уживались в ней с начитанностью и образованностью, заботу о воспитании детей она сочетала с семейным деспотизмом. Подвергался материнским побоям и Иван, несмотря на то что считался любимым её сыном. Грамоте мальчика обучали часто сменявшиеся французские и немецкие гувернёры. В семье Варвары Петровны все говорили между собой исключительно по-французски, даже молитвы в доме произносились по-французски[8]. Она много путешествовала и была просвещённой женщиной, много читала, но также преимущественно на французском. Но и родной язык и литература были ей не чужды։ она и сама обладала прекрасной образной русской речью, а Сергей Николаевич требовал от детей, чтобы во время отцовских отлучек они писали ему письма по-русски. Семья Тургеневых поддерживала связи с В. А. Жуковским и М. Н. Загоскиным. Варвара Петровна следила за новинками литературы, была хорошо осведомлена о творчестве Н. М. Карамзина, В. А. Жуковского, А. С. Пушкина, М. Ю. Лермонтова и Н. В. Гоголя, которых в письмах к сыну охотно цитировала.

Любовь к русской литературе юному Тургеневу привил также один из крепостных камердинеров (который позже стал прототипом Пунина в рассказе «Пунин и Бабурин»). До девяти лет Иван Тургенев жил в наследственном матушкином имении Спасское-Лутовиново в 10 км от Мценска Орловской губернии. В 1827 году Тургеневы, чтобы дать детям образование, поселились в Москве, купив дом на Самотёке. Учился будущий писатель вначале в пансионе Вейденгаммера, затем стал пансионером у директора Лазаревского института И. Ф. Краузе.

Վարվարա Պետրովնա Լուտովինովան՝ գրողի մայրը

Սերգեյ Նիկոլաևիչ Տուրգենևը՝ գրողի հայրը

Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևի ընտանիքը ծագում էր Տուլայի Տուրգենևների հին ազնվական տոհմից։ Իր հուշագրքում ապագա գրողի մայրը գրանցել է. «1818 թվականի հոկտեմբերի 28-ին, երկուշաբթի, առավոտյան ժամը 12-ին, Օրյոլում, իր տանը, ծնվեց որդիս` Իվանը, հասակը` 12 վերշոկ։ Կնքեցին նոյեմբերի 4-ին` Ֆեոդոր Սեմյոնովիչ Ուվարովը քրոջ` Ֆեդոսիա Նիկոլաևնա Տեպլովայի հետ»։

Իվանի հայրը` Սերգեյ Նիկոլաևիչ Տուրգենևը (1793-1834), այն ժամանակ ծառայում էր գվարդիական հեծելազորային գնդում։ Գվարդիայի գեղեցկադեմ հեծելազորայինի վարած անհոգ կյանքը քայքայեց նրա ֆինանսական վիճակը, որի կարգավորման համար 1816 թվականին նա շահադիտական նպատակներով ամուսնացավ ոչ երիտասարդ և անհրապույր, սակայն բավականաչափ հարուստ Վարվարա Պետրովնա Լուտովինովայի (1787-1850) հետ։ 1821 թվականին, Կիրասիրյան գնդի գնդապետի կոչումով, հայրն անցավ թոշակի։ Իվանն ընտանիքի երկրորդ զավակն էր։ Ապագա գրողի մայրը` Վարվարա Պետրովնան, ծագում էր հարուստ ազնվականական ընտանիքից։ Նրա ամուսնությունը Սերգեյ Նիկոլաևիչի հետ անհաջող էր։ Վերջինս 1821 թվականին մահացավ` թողնելով երեք որդիներին` Նիկոլային, Իվանին և Սերգեյին, որը վաղաժամ մահացավ էպիլեպսիայից։ Մայրը էությամբ իշխող և բռնակալ կին էր։ Նա ինքը, վաղաժամ զրկվելով հորից, տառապել է մոր (որին հետագայում թոռը պատկերեց իր «Մահը» ակնարկում` պառավի կերպարում) դաժան վերաբերմունքից և վայրագ, խմող հորից, ով հաճախակի ծեծում էր նրան։ Մշտական ծեծի ու նվաստացումների պատճառով նա հետագայում փախել է իր հորեղբոր մոտ, որի մահից հետո դարձել է հոյակապ կալվածքի և 500 ճորտերի տիրուհի։

Վարվարա Պետրովնան պարզունակ կին չէր։ Նա օժտված էր ճորտատիրական հակումներով, սակայն միաժամանակ բավականին կիրթ և կարդացած անձնավորություն էր։ Երեխաների դաստիարակությունը նա զուգակցում էր ընտանեկան բռնակալության հետ։ Մայրական ծեծի էր ենթարկվում նաև Իվանը` չնայած համարվում էր մոր ամենասիրելի որդին։ Տղայի գրագիտությամբ զբաղվել են հաճախակի փոփոխվող ֆրանսիացի և գերմանացի տնային դաստիարակները։ Վարվարա Պետրովնայի ընտանիքում բոլորն, առանց բացառության, միմյանց հետ խոսում էին ֆրանսերեն, նույնիսկ աղոթքներն էին արտասանվում ֆրանսերեն։ Վարվարան շատ էր ճանապարհորդում և լուսավորված կին էր, շատ էր կարդում, դարձյալ առավելապես ֆրանսերեն։ Սակայն հարազատ լեզուն ու գրականությունը ևս խորթ չէին նրա համար։ Նա ինքը տիրապետում էր հրաշալի պատկերավոր ռուսերեն խոսքին, իսկ Սերգեյ Նիկոլաևիչը պահանջում էր երեխաներից, որպեսզի իր բացակայության ժամանակ նրանք իրեն ռուսերեն նամակներ գրեն։ Տուրգենևների ընտանիքը կապ էր պահպանում Վ. Ա. Ժուկովսկու և Մ. Ն. Զագոնսկու հետ։ Վարվարա Պետրովնան հետևում էր գրականության նորույթներին, լավ տեղեկացված էր Ն. Մ. Կարամզինի, Վ. Ա. Ժուկովսկու, Ա. Ս. Պուշկինի, Մ. Յու. Լերմոնտովի և Ն. Վ. Գոգոլի ստեղծագործություններից, որոնցից հաճույքով մեջբերումներ էր անում որդուն գրված նամակներում։

Ռուսական գրականության հանդեպ սերը պատանի Տուրգենևի մեջ սերմանել է նաև ճորտ սպասավորներից մեկը, ով հետագայում դարձավ Պունինի նախատիպը «Պունինը և Բաբուրինը» պատմվածքում։ Մինչև 9 տարեկանը Տուրգենևն ապրել է մայրական ժառանգական կալվածքում` Սպասկոյե-Լուտովինովոյում, Օրլովյան նահանգում, Մցենսկից 10 կմ հեռավորության վրա։ 1827 թվականին Տուրգենևները, երեխաներին կրթության տալու նպատակով, հաստատվեցին Մոսկվայում, Սամոտյոկ թաղամասում։ Ապագա գրողը սկզբում սովորել է Վեյդենհամերի պանսիոնում, այնուհետև դարձել է Լազարյան ճեմարանի տնօրեն Ի. Ֆ. Կրաուզեի սանը։

	Nune Nadiryan	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մարտական արվեստներ

ռուսերեն հոդված

Նախաբան

Боевые искусства подразделяются на направления, виды, стили и школы. Существуют как довольно старые боевые искусства, так и новые.

Кроме того, различные стили боевых искусств можно разделить на внешние и внутренние, различия которых заключаются в соотношении тренировки тела и работы с сознанием. Пример внутренней школы — Тайцзицюань, внешней — жесткий Цигун «Железная рубашка». Также методы тренировок делятся на внутренние (например, медитация) и внешние (макивара).

В качестве общего наименования для всех боевых искусств и единоборств некоторыми современными авторами используется термин кэмпо. Совокупность японских боевых искусств обычно именуется как будо.

Некоторые из боевых искусств сложились из смеси других; например, каратэ, айкидо и тхэквондо — развивашаяся смесь их местных боевых искусств Окинавы, Кэндзюцу и Дзюдзюцу в Японии и текьен и субак в Корее.

Многие боевые искусства, особенно восточные, также учат и медицинским наукам. Это особенно касается традиционных китайских боевых искусств, которые учат вправлять кости, практиковать цигун, иглоукалывание, акупрессуру, и включают другие аспекты традиционной китайской медицины.

Боевые искусства также могут быть связаны с религией и духовностью. Некоторые из них были основаны и распространялись монахами (наиболее известны монахи Шаолиня).

Боевые искусства применяются современными армиями; например, методы ножевой защиты, подобные найденным в книгах по фехтованию (нем. fechtbuch, мн. Fechtbücher), написанных Фьори де Либери (итал. Fiore dei Liberi), и Кодекс Валлештайн (нем. Codex Wallerstein), написанный неизвестным(и) автором(ами), были интегрированы в руководства по тренировкам армии США в 1942 г.

Некоторые боевые искусства находятся под влиянием правительств с тем, чтобы сделать их более похожими на спорт, с политическими целями. Главным мотивом попыток КНР превратить китайские боевые искусства в спортивное ушу, управляемое специальным комитетом, был тот факт, что тренировки по боевым искусствам считались потенциально подрывным явлением.

Մարտարվեստները բաժանվում են ըստ ուղղությունների, տեսակների, ոճերի և դպրոցների։ Կան ինչպես բացականին հին, այնպես էլ` նոր մարտարվեստներ։ Բացի այդ, տարբեր ոճերի մարտարվեստները կարելի է բաժանել արտաքին և ներքին տեսակների, որոնց տարբերությունը կայանում է մարմնի մարզման և գիտակցության հետ աշխատանքի հարաբերակցությամբ։ Օրինակ` ներքին դպրոց՝ Տայցզիցյուանի, արտաքին-իգական Ցիգուն «երկաթյա շապիկ»։ Մարզման մեթոդները բաժանվում են նաև ներքինի (օրինակ՝ մեդիտացիա) և արտաքինի (օր.` մակիավարա): Որպես ընդհանուր անուն բոլոր մարտարվեստի և մենամարտների համար որոշ ժամանակակից հեղինակներ օգտագործում են կեմպո տերմինը: Ճապոնական մարտարվեստի ամբողջությունը սովորաբար կոչվում է բուդո:

Որոշ մարտարվեստներ ձևավորվել են այլ մարտարվեստների զուգակցումից: Օրինակ՝ կարատեն, այկիդոն, թեկվանդոն առաջացել են Ճապոնիայի` Օկինավա, Կենդզյուցու, Դզյուդզյուցու и текьен и субак в Корее և Կորեայի` տեկեն ու սուբակը տեղական մարտարվեստների զուգակցումներից:

Արևելյան բազմաթիվ մարտարվեստներ սովորեցնում են նաև բժշկական գիտություններ: Դա վերավերաբերվում է հատկապես չինական մարտարվեստներին, որոնք ուսուցանում են` ոսկորների ուղղում, ցիգունի փորձարկում, ասեղնաբուժություն, ակուպրեսուր և ներառում են չինական ավանդական բժշկության այլ բնագավառներ։

Մարտարվեստները կարող են կապված լինել նաև կրոնի և հավատքի հետ։ Նրանցից մի քանիսը հիմնվել և տարածվել են վանականների կողմից (առավել հայտնի են Շաոլինի վանականները)։

Մարտարվեստները կիրառվում են ժամանակակից բանակներում, օրինակ դանակների պաշտպանության մեթոդները, որոնք հայտնաբերվել են սուսերամարտի մասին գրքերում (գերմ.՝ Fechtbuch, հոգնակի` Fechtbücher), Ֆորի դե Լիբերի (իտալ.՝ Fiore dei Liberi ) և Վալեշտայն օրենսգրքում (գերմ.՝ Codex Wallerstein) գրված անհայտ հեղինակների կողմից, որոնք 1942-ից ներգրաված են ԱՄՆ-ի բանակի մարզումների ուղեցույցներում։

Որոշ մարտարվեստներ գտվում են կառավարության հովանավորության ներքո, որպեսզի դրանք քաղաքական նպատակերով դարձնեն ավելի սպորտի նման։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Հրազեն

ռուսերեն հոդված

Պատմություն

Первое огнестрельное оружие (бамбуковое «огненное копьё» — прототип ручной пищали) появилось в Китае и известно с X века.

Официально считается, что в Европе огнестрельное оружие возникло в XIV веке, когда развитие техники позволило использовать энергию пороха. Это знаменовало новую эру в военном деле — появление артиллерии, в том числе отдельной отрасли артиллерии — ручной артиллерии.

Первые образцы ручного огнестрельного оружия представляли собой сравнительно короткие железные или бронзовые трубы, глухо запаянные с одного конца, который иногда заканчивался стержнем (целиком металлическим или переходящим в древко). Трубы без стержней прикреплялись к ложам, представлявшим собой грубо обработанные деревянные колоды.

Зарядка оружия осуществлялась самым примитивным образом — в канал засыпался заряд пороха, а затем туда вводилась железная или свинцовая пуля. Оружие стрелок зажимал подмышкой или упирал в плечо (впрочем, упором иногда служила и земля). Запал заряда производился путем поднесения тлеющего фитиля к небольшому отверстию в стенке ствола.

Уже в первой четверти XV века в устройстве ручного огнестрельного оружия появились первые усовершенствования — стволы стали длиннее, приклады изогнутыми, затравочные отверстия расположенными не на линии прицеливания, а сбоку (причем около этих отверстий располагались полочки, на которые насыпалась затравка), а на самом стволе появились прицельные приспособления. Такое оружие в Западной Европе называлось кулевринами. Эффективность стрельбы подобных образцов оставалась довольно низкой, а процесс зарядки занимал несколько минут. Большое неудобство представлял собой способ воспламенения заряда — тлеющий фитиль отвлекал стрелка от прицеливания.

Առաջին հրազենային զենքը (բամբուկե «հրեղեն նիզակ»` ձեռքի հրացանի նախատիպը) ստեղծվել է 10-րդ դարում՝ Չինաստանում:

Համարվում է, որ Եվրոպայում հրազենը ծագել է 14-րդ դարում, երբ տեխնոլոգիաների զարգացումը թույլ տվեց օգտագործել վառոդի էներգիան: Դրանով նշանավորեց ռազմական նոր դարաշրջանի սկիզբը` հրետանու, այդ թվում նաև առանձին հրետանու առանձին ճյուղի` ձեռքի հրետանու հայտնվելը։

Առաջին հրազենային զենքի նմուշները մի կողմից ամուր զմրսված, համեմատաբար կարճ երկաթյա կամ բրոնզե խողովակներ էին, որոնք երբեմն ավարտվում էին խզակոթունով (ամբողջովին մետաղական կամ փայտե անցումով), փողերը առանց ձողերի ամրանում էին հրացանու խզակոթին, որոնք կոպիտ մշակված փայտե կոճղեր էին։

Զենքի լիցքավորումը իրականացվել է ամենապարզ ձևով, փողանցքում լցվել է վառոդի լիցքը, ապա դրվել է երկաթե կամ կապարե գնդակը։ Զենքը հրաձիգը սեղմում էր թևատակով կամ պահում էր ուսին, թեև երբեմն որպես հենարան ծառայել է նաև գետինը։ Մխացող պատրույգը մոտեցնում էին հրացանափողի վրա գտնվող փոքրիկ անցքին։

14-րդ դարի առաջին քառորդում ձեռքի զենքի կառուցվածքում կատարվեցին առաջին փոփոխությունները` փողերը ավելի երկար դարձան, խզակոթը` կեռ, փողի բերանը տեղադրված չէր նշանակետի ողղությամբ, այլ կողքից էր, իսկ հենց փողի վրա առաջացան նշանառության հարմարանքներ։

Այդպիսի զենքը Արևնտյան Եվրոպայում կոչվում էր կուլեվրինաներ։ Այդ նմուշների կրակելու արդյունավետությունը դեռևս բավականին ցածր էր, իսկ լիցքավորման պրոցեսը տևում էր մի քանի րոպե։ Թերություն էր նաև լիցքի բռնկումը` մխացող պատրույգը շեղում էր հրաձիգին։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ինկվիզիցիա

ռուսերեն հոդված

Նպատակներ և միջոցներ

Основной задачей инквизиции являлось определение, является ли обвиняемый виновным в ереси.

С конца XV века, когда в Европе начинают распространяться представления о массовом присутствии заключивших договор с нечистой силой ведьм среди обычного населения, в её компетенцию начинают входить процессы о ведьмах. В то же время подавляющее число приговоров о ведьмах вынесли светские суды католических и протестантских стран в XVI и XVII веках. Хотя инквизиция действительно преследовала ведьм, точно так же поступало и практически любое светское правительство. К концу XVI века римские инквизиторы начали выражать серьёзные сомнения в большинстве случаев обвинения в ведовстве. Также в компетенцию инквизиции с 1451 года Папа Николай V передал дела о еврейских погромах. Инквизиция должна была не только наказывать погромщиков, но и действовать превентивно, предупреждая насилие.

Юристы католической церкви огромное значение придавали чистосердечному признанию. Кроме обычных допросов, применялась, как и в светских судах того времени, пытка подозреваемого. В том случае, если подозреваемый не умирал в ходе следствия, а признавался в содеянном и раскаивался, то материалы дела передавались в суд. Внесудебных расправ инквизиция не допускала.

Հերետիկոսության մեջ մեղադրվողի տանջանքները։ 1508թ փորագրանկար

Ինկվիզիցիայի հիմնական խնդիրն էր որոշել՝ մեղադրյալը մեղավոր է հերետիկոսության մեջ։

15-րդ դարի վերջում, երբ Եվրոպայում սկսեցին տարածվել սովորական բնակչության մեջ վհուկների սև ուժերի հետ պայման կապածների զանգվածային առկայության մասին պատկերացումները, ինկվիզիցիայի իրավասությունների մեջ մտան նաև վհուկների դատական գործընթացները։ Միաժամանակ վհուկների վերաբերյալ դատավճիռների ճնշող մեծամասնությունը կայացրին կաթոլիկ և բողոքական երկրների աշխարհիկ դատարանները 16-րդ և 17-րդ դարերում։ Չնայած ինկվիզիան իրականում հետապնդում էր վհուկներին, նույն կերպ էր վարվում նաև ցանկացած աշխարհիկ կառավարություն։ 16-րդ դարի վերջին հռոմեական հավատաքննիչները լուրջ կասկածներ հայտնեցին վհուկության բազմաթիվ մեղադրանքների դեմ։ 1451 թվականից Հռոմի Պապ Նիկոլայ 5-րդը ինկվիզիցիայի իրավասությանը հանձնեց նաև հրեական կողոպուտների գործը։ Ինկվիզիցիան պետք է ոչ միայն պատժեր կողոպտիչներին, այլև պետք է նախազգուշացներ, կանխարգելեր բռնությունը։

Կաթոլիկ եկեղեցու իրավաբանները մեծ նշանակություն էին տալիս անկեղծ ցուցմունքներին։ Բացի սովորական հարցաքննություններից, ինչպես և այն ժամանակվա աշխարհիկ դատարաններում կիրառվում էին կասկածյալի կտտանքները։ Այն դեպքում, երբ կասկածյալը չէր մեռնում հետաքննության ընթացքում և խոստովանում էր կատարվածի մեջ և ապաշխարում, ապա գործի նյութերը հանձնվում էին դատարան։ Արտադատարանային հաշվեհարդարներ ինկվիզիցիան չէր հանդուրժում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Լճի սնուցում և ջրի մակարդակ

В настоящее время озеро питают четыре небольшие реки։ Бендимахи и Зейлан-Дереси с севера, Карашу и Мичингер с востока, а также весеннее таяние снегов близлежащих гор. Самая крупная из этих четырёх рек, Зейлан-Дереси (Зейлан), берёт начало в горах Аладаглар. На реке Карашу образовано водохранилище. В связи с тем, что питание озера Ван преимущественно снеговое, уровень воды в озере колеблется в течение года в пределах 50 сантиметров, достигая максимума к июлю. Наибольшее пополнение озера происходит в период с апреля по июнь за счёт таяния снегов и весенних дождей. Общая площадь водосбора озера Ван превышает 15 тысяч квадратных километров.

Кроме этого, озеро Ван испытывает малоисследованные крупные, возможно циклические, колебания уровня воды, например, в девяностые годы XX века уровень воды в озере неожиданно поднялся на 2,6 метра, затопив большие площади сельскохозяйственных угодий. К 2000 году воды озера немного отступили. Ещё первые исследователи озера обратили внимание на террасы по берегам, которые свидетельствовали о том, что ранее уровень воды в озере был на 55 метров выше, чем в настоящее время. Последующие исследования подтвердили, что в середине последнего оледенения, около 18 тысяч лет назад, уровень озера Ван был на 72 метра выше, чем в настоящее время. В 1990 году на озере Ван работала международная исследовательская экспедиция, которая провела глубоководное бурение и взяла пробы минеральных отложений со дна озера. Одним из неожиданных результатов бурения оказался факт, что озеро Ван почти пересохло, распавшись на соляные лужицы около 17 тысяч лет назад, а потом наполнилось вновь. Большинство исследователей связывают это событие с климатическими изменениями, хотя точные причины этого явления, возможность повторения пересыхания озера и связь климатических изменений в районе озера Ван с соседними регионами всё ещё остаются предметом дискуссий. Исследователи также отмечают возможную схожесть явлений, происходивших с озером Ван 15—18 тысяч лет назад, и явлений, которые в настоящее время происходят с Мёртвым морем.

Изменение уровня воды в озере Ван
По данным глубоководного бурения 1990 года

	Справа։ График изменений уровня воды в озере Ван за последние 20 тысяч лет. Около 17—18 тысяч лет уровень воды в озере упал на 450 метров, и озеро практически пересохло. График сделан по данным группы немецких учёных. Внизу։ График изменений уровня воды в озере Ван в период с 1944 по 1994 годы. Колебания уровня воды в этот период происходили в 4-метровом коридоре. График сделан по данным группы учёных, принимавших участие в экспедиции 1990 года.

Ներկայումս լիճը սնուցում են 4 փոքր գետեր՝ Բենդիմահին և Զեյլան-Դերեսին հյուսիսից, Ղարաշուն և Միչինգերը՝ արևելքից, ինչպես նաև մոտակա լեռների գարնանային ձնհալը։ Այս չորս գետերից ամենախոշորը Զեյլան-Դերեսին է (Զեյլան), որը սկիզբ է առնում է Ալադաղլարի լեռներից։ Ղարաշու գետի վրա կառուցված է ջրամբար։ Քանի որ Վանա լճի սնուցումը հիմնականում հալոցքային է, լճի ջրի մակարդակը տատանվում է 50 սանտիմետրի սահմաններում՝ առավելագույնին հասնելով հուլիսին։ Լճի առավելագույն մակարդակը լինում է ապրիլից հունիս ընկած ժամանակահատվածում՝ կապված հալոցքի և գարնանային անձրևների հետ։ Վանա լճի ընդհանուր ջրհավաք ավազանի մակերեսը կազմում է ավելի քան 15 հազար քառակուսի կիլոմետր։

Բացի այդ, Վանա լճում առկա են քիչ հետազոտված խոշոր, հնարավոր է շրջափուլային ջրի մակարդակի տատանումներ, օրինակ՝ 20-րդ դարի 90-ական թվականներին լճում ջրի մակարդակը բարձրացավ մինչև 2,6 մետր՝ իր տակ առնելով գյուղատնտեսական տարածությունների մեծ մասը։ 2000 թվականին լճի ջրերը նահանջեցին։ Դեռ առաջին հետազոտողներն ուշադրություն դարձրեցին ափերի դարավանդներին, որոնք վկայում էին այն մասին, որ նախկինում լճի ջրի մակարդակը 55 մետրով բարձր է եղել, քան ներկայումս։ Հետագա հետազոտությունները հաստատեցին, որ վերջին սառցակալման ընթացքում՝ մոտավորապես 18 հազար տարի առաջ, Վանա լճի ջրի մակարդակը 72 մետրով բարձր էր, քան ներկայումս։ 1990 թվականին Վանա լճում աշխատում էր միջազգային հետազոտական արշավախումբը, որն իրականացրեց խորջրյա հորատում և լճի հատակից վերցրեց հանքային նստվածքների նմուշներ։ Հորատման անսպասելի արդյունքներից մեկն էլ այն փաստն էր, որ Վանա լիճը մոտավորապես 17 հազար տարի առաջ համարյա ամբողջովին չորացել է՝ վերածվելով աղե լճակների, իսկ հետո դարձյալ լցվել է։ Հետազոտողներից շատերը սա կապում են կլիմայական փոփոխությունների հետ, չնայած այս երևույթի ստույգ պատճառները, լճի կրկին չորացման հավականությունը և Վանա լճի շրջանում հարևան շրջանների հետ կլիմայական փոփոխությունների կապը դեռևս վիճելի են։ Հետազոտողները նաև նշում են Վանա լճի հետ 15-18 հազար տարի առաջ կատարվածի նմանությունը ներկայումս Մեռյալ ծովում կատարվող երևույթների հետ։

Վանա լճի ջրի մակարդակի փոփոխումը
1990 թվականի խորջրյա հորատման արդյունքների

	Աջից՝ Վերջին 20 հազար տարիների ընթացքում Վանա լճի ջրի մակարդակի փոփոխություններ սանդղակ։ Մոտավորապես 17-18 հազար տարի առաջ լճի ջրի մակարդակը իջել է 450 մետրով, իսկ լիճը համարյա չորացել է։ Սանդղակը ստղեծված է գերմանացի գիտնականների խմբի տվյալներով. Ներքևում՝ 1944 թվականից 1994 թվականին Վանա լճի ջրի մակարդակի փոփոխությունների սանդղակ։ Ջրի մակարդակի տատանումը եղել է 4 մետրի սահմաններում։ Սանդղակը ստեղծված է 1990 թվականի արշավախմբի գիտնականների խմբի տվյալներով։.

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Кассиус Марселлус Клей-младший родился 17 января 1942 года в Луисвилле, штат Кентукки, в семье домохозяйки Одессы Клей[en] и художника вывесок и плакатов Кассиуса Клея. Спустя два года на свет появился его единственный родной брат Рудольф, который позднее сменил имя на Рахман Али. Кассиус-старший считал, что является потомком известного либерального политика Генри Клея, который представлял штат Кентукки в Палате представителей США и Сенате. Семья Кассиуса была представительницей темнокожего среднего класса։ Клеи жили намного беднее, чем белые семьи из среднего класса, но не были нуждающимися. Кассиус-старший рисовал вывески, пытаясь стать профессиональным художником, а его жена иногда готовила и убирала в домах обеспеченных белых семей. Со временем их сбережений хватило, чтобы приобрести за 4500 долларов небольшой коттедж в благоустроенном «чёрном» квартале. В отличие от многих темнокожих сверстников, которым приходилось обеспечивать свои семьи с раннего возраста, Кассиус в детстве не работал. Он лишь иногда подрабатывал в Луисвиллском университете (мыл парты и классные доски), чтобы иметь карманные деньги. По воспоминаниям матери, во время прогулок прохожие часто заговаривали с ней, отмечая, что её сын может стать следующим Джо Луисом.

В начале 1950-х годов в Луисвилле царила атмосфера расового неравенства, которая сильно повлияла на формирование личности 10-летнего Кассиуса. Позднее он вспоминал, что перед тем как заснуть, плакал от того, что не понимал, почему чернокожих в обществе полагают людьми второго сорта. Его мать рассказывала, что однажды в жаркий день они с Кассиусом ждали автобус на остановке. Она постучалась в ближайшее кафе, чтобы попросить стакан воды для своего сына, но ей ответили отказом и закрыли перед ней дверь. Возможно, решающим моментом в формировании мировоззрения Кассиуса стал рассказ его отца о чернокожем подростке Эмметте Тилле, который был жестоко убит на почве расовой ненависти, а убийцы мальчика оправданы. Кассиус-старший показал фотографию изуродованного тела Тилла сыновьям, чтобы объяснить им, что такое «белое правосудие». Мать Кассиуса отследила свою родословную до деда-ирландца Эйба Грэйди. Тот факт, что в её жилах течёт кровь белых, был предметом особой гордости для Одессы, но был неприятен для её сына, который всю свою жизнь выступал с критикой расового неравенства в США. Во время публичных выступлений он утверждал, что белая кровь в его жилах — это кровь «насильников-рабовладельцев», хотя на самом деле его ирландский предок сочетался со своей чернокожей супругой законным браком.

- Когда я смотрел на себя в зеркало, я был горд тем, что я вижу, но было много чёрных людей, которые не хотели ими быть. Маленькие чёрные мальчики не имели примера для подражания. У нас не было ни одного героя, кто выглядел бы как мы. Даже Иисус всегда был белым на картинках. <…> Затем я заметил, что все ангелы на картинках были белыми. Так что однажды я спросил маму: «Что будет, когда мы умрём? Мы попадём в рай?» — Мохаммед Али

Կասիուս Մարցելուս Կլեյ-կրտսերը ծնվել է 1942 թվականի հունվարի 17-ին Լուիսվիլում` Կենտուկի նահանգում, տնային տնտեսուհի` Օդեսա Կլեյի և Կասիուս Կլեյի ցուցանկարների և պաստառների նկարչի ընտանիքում։ Երկու տարի անց ծնվեց նրա միակ հարազատ եղբայրը` Ռուդոլֆը, ով հետագայում իր անունը փոխեց Ռահման Ալիի։ Կասիուս ավագը կարծում էր, որ հանդիսանում է հայտնի լիբերալիստ, քաղաքական գործիչ` Հենրի Կլեյի հետնորդը, ով ներկայացնում էր Կենտուկի նահանգը ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների պալատում և Սենատում։ Կասիուսի ընտանիքը եղել է սևամորթ միջին դասի ներկայացուցիչ. Կլեյները ապրում էին ավելի աղքատ, քան սպիտակամորթ դասի միջին ներկայացուցիչները, բայց միաժամանակ, նրանք կարիքավորներ չէին։

Կասիուս Ավագը պաստառներ էր նկարում, փորձում էր պրոֆեսիոնալ նկարիչ դառնալ, իսկ նրա կինը ժամանակ առ ժամանակ պատրաստում և մաքրություն էր անում սպիտակամորթ ապահովված ընտանիքների տներում։ Որոշ ժամանակ իրենց խնայողություններով գնեցին 4500 դոլարանոց տնակ՝ նորմալ «սևամորթ թաղամասում»։ Ի տարբերություն իր շատ հասակակից սևամորթների, ովքեր ստիպված էին փոքր տարիքից հոգալ ընտանիքի մասին, Կասիուսը մանկության ընթացքում չի աշխատել։ Միայն հազվադեպ աշխատում էր Լուիսվիլլսյան համալսարանում (լվանում էր դասարանային սեղանները և գրատախտակները), որպեսզի գրպանի մշտական գումար ունենար։ Ըստ մոր հիշողությունների, զբոսանքների ժամանակ անցորդները հաճախ էին ասում, որ իր տղան կարող է դառնալ հաջորդ Ջո Լուիսը։

1950 թվականի սկզբին Լուիսվիլայում տարածված էր ռասայական անհավասարությունը, որը մեծ ազդեցություն թողեց տաս տարեկան Կասիուսի անձի ձևավորման վրա։ Հետագայում նա հիշում էր, որ շատ անգամներ քնելուց առաջ լաց է եղել նրա համար, որ չէր հասկանում, թե ինչու էին հասարակության մեջ սևամորթներին երկրորդական տեսակի մարդիկ համարում։

Մի առիթով Կասիուս Ավագը երեխաներին ցույց տվեց Թիլլայի աղճատված մարմնի լուսանկարները, որպեսզի բացատրի նրանց, թե ինչ է «սպիտակների արդարությունը»։ Կասիուսի մայրը հետազոտեց իր տոհմածառը մինչև իր իռլանդացի պապը ` Էյբա Գրեյդին: Այն փաստը, որ նրա երակներում սպիտակամորթի արյուն էր հոսում հատուկ հպարտության առիթ էր Օդեսայի համար, բայց տհաճ էր նրա տղայի համար, ով ամբողջ կյանքում կտրականապես դեմ էր վերաբերվում ռասային անհավասարությանը ԱՄՆ-ում: Հասարակական ելույթների ժամանակ նա պնդում էր, որ իր երակներով հոսող սպիտակ արյունը, «բռնավոր-ստրկատերերի» արյունն է, այն ինչ, իրականում նրա իռլանդացի նախնին օրինական ամուսնացել էր իր սևամորթ կնոջ հետ։

«Երբ ես նայում էի ինձ հայելու մեջ, ես հպարտ էի նրանով ինչ տեսնում էի, բայց կային շատ սևամորթ մարդիկ, ովքեր չէին ուզում լինել այն, ինչ կային: Փոքրիկ սևամորթ երեխաները ինչ-որ մեկին նմանվելու օրինակ չունեին: Մենք չունեինք ոչ մի հերոս, ով մեզ նման լիներ: Նույնիսկ Հիսուսը միշտ սպիտակամորթ էր նկարների մեջ… Այնուհետև ես նկատեցի, որ բոլոր նկարներում հրեշտակներն էլ սպիտակամորթ էին: Եվ ես մի օր հարցրեցի մայրիկիս,— «Ի՞նչ է լինելու երբ մենք մահանանք, արդյո՞ք մենք կհայտնվենք դրախտում»: - Մուհամեդ Ալի

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Մոսկվա

ռուսերեն հոդված

Բուսականություն

Несмотря на огромную степень застройки Москвы, площадь озеленённых территорий города (по данным Москомархитектуры на 2007 год) составляет 34,3 тысяч га (или около 1/3 общей территории города).

В Москве есть такие лесные и парковые массивы, как Измайловский парк, Тимирязевский парк, Филёвский парк (лесопарк), Замоскворецкий лесопарк, Люблинский парк, Бутовский лесопарк, Ботанический сад, Нескучный сад, Битцевский лесопарк, музеи-заповедники Царицыно и Коломенское, Кузьминский лесопарк, лесопарк Кусково и другие.

Также в пределах города находится часть Природного национального парка Лосиный Остров, множество скверов и рекреационных зон.

Չնայած Մոսկվայի մեծաքանակ կառուցապատմանը՝ քաղաքի կանաչ տարածքների մակերեսը (Մոսկվայի ճարտարապետության հանձնաժողովի 2007 թվականի տվյալների) կազմում է 34.3 հազար հա (կամ քաղաքի ընդհանուր տարածքի 1/3-ը)։

Մոսկվայում կան այնպիսի անտառային և պուրակային զանգվածներ, ինչպիսինն են Իզմայլովյան պուրակը, Տիմիրյազևսկի պուրակը, Ֆիլյովսկի պուրակը (անտառային պուրակ), Զամոսկվորեչնի անտառային պուրակը, Լյուբլինսկի պուրակը, Բուտովսկի անտառային պուրակը, Բուսաբանական այգին, Նեսկուչնի այգին, Բիտցևսկի անտառային պուրակը, Ցարիցինո և Կոլոմենսկոյե արգելոց-թանգարանները, Կուզմինսկի անտառային պուրակը, Կուսկովո անտառային պուրակը և այլն։

Քաղաքի տարածքում են գտնվում նաև Եղջերուի կղզի (Լոսինի Օստրով) Ազգային բնական պարկի մի մասը, բազմաթիվ զբոսայգիներ և հանգստի գոտիներ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Ստուգված է

Սոչի

ռուսերեն հոդված

Անվան ծագում

Существует мнение, что первое письменное упоминание слова «Сочи» (в форме «Садша») относится к 1641 году и принадлежит турецкому военачальнику и путешественнику Эвлии Челеби, назвавшему «Сочи» племя, живущее в горах выше Адлера (в тексте — Артлара)։

- … мы шли далее к западу до жилищ племени Арт… Пристань этого племени называется Артлар… К северу среди гор, находится Садша… Область Садша — область Сиди Ахмет Паши. Вследствие торговых сношений с находящимся на северной стороне черкесским племенем, они прекрасно знают по-черкесски и по-абазски. Их семь тысяч храбрых и могучих богатырей. Их гнева и злобы постоянно остерегаются черкесы и абазы. Вследствие сохранения со стороны племени Арт мирных отношений, они привозят в гавань Артлар рабов и воск и торгуют…

Садша, Садча, Сача, Сочи — тут в разных источниках есть несколько вариантов из-за проблемы многократных переводов на турецкий, немецкий, русский язык первоначального убыхского слова, — страна, принадлежащая Сиди-Ахмет-паше. Садша находится в горах, к северу от Артлара — существует немало свидетельств тому, что только в начале XIX века Садша окажутся на берегу реки Сочи. Конечно, это было завоевание. Видный кавказовед Анатолий Нестерович Генко, на основе записок Эвлия Челеби, а также материалов Джеймса Станислава Белля, Услара, Дирра и других авторов, на основе лингвистического анализа «языка Садша», пришёл к выводу о том, что «в середине XVII века Садша говорили на убыхском языке», затем всё больше у прибрежных племён убыхский язык вытеснялся абхазскими и адыгскими словами. Эвлия Челеби побывал и на месте нынешнего центра Сочи. Назвал местность Суджалар — «пристань племени Суджа».

В годы Кавказской войны русское укрепление в устье реки Сочи (в некоторых документах Сочи-пста) называлось Александрия, Навагинское, Даховское. Причём всё это время в документах вместе с официальными названиями использовали параллельно именование Сочи (реки и местности).

Существует версия грузинского происхождения названия։ სოჭი (сочи) в переводе с грузинского обозначает «пихта»․

Կարծիք կա, որ «Սոչի» բառի («Սադշա» ձևով) առաջին գրավոր հիշատակումը եղել է 1641 թվականին և պատկանում է թուրք զորավար և ճանապարհորդ Էվլիա Չելեբիին, ով անվանել է «Սոչի» ցեղը, որն ապրում է Ադլերի (բնագրում՝ Արտլարա) բարձր լեռներում։

- … Մենք գնում էինք դեպի արևմուտք՝ Արտ ցեղի բնակատեղին… Այս ցեղի բնակատեղին կոչվում էր Արտլար… Լեռների շուրջը՝ դեպի հարավ, գտնվում է Սադշա… Սադշայի շրջանը Սիդի Ահմեդ Փաշայի շրջանն է: Հյուսիսային հատվածում գտնվող չերկեսական ցեղերի հետ առևտրային հարաբերությունների շնորհիվ նրանք հիանալի գիտեն չերկեսերեն և աբազերեն: Նրանք յոթ հազար քաջ ու ամենակարող դյուզացուններ են: Նրանց զայրույթից ու բարկությունից խուսափում են չերկեսներն ու աբազները: Արտ ցեղի հետ խաղաղ հարաբերությունների պահպանման արդյունքում նրանք բերում են Արտլար ստրուկներ ու մոմ և վաճառում են…

Սադշա, Սադչա, Սաչա, Սոչի … Սկզբնական ուբիխական բառի բազմաթիվ թարգմանությունների արդյունքում թուրքերեն, գերմաներեն, ռուսերեն տարբեր աղբյուրներում կան տարբեր տեսակետներ… Սիդի Ահմեդ փաշային պատկանող երկիր։ Սադշան գտնվում է լեռներում՝ Արտլարից հյուսիս, և կան շատ վկայություններ, որ միայն 19-րդ դարի սկզբին սադշաները կհայտնվեն Սոչի գետի ափին։ Իհարկե, սա նվաճում էր։ Հայտնի կովկասագետ Անատոլի Նեստերովիչ Գենկոն Էվլիա Չելեբիի գրառումների, ինչպես նաև Ջեյմս Ստանիսլավ Բելլյայի, Ուսլարի, Դիրրի և այլ հեղինակների նյութերի, «Սադշա լեզվի» լեզվաբանական վերլուծության հիման վրա եկավ այն եզրակացության, որ «18-րդ դարի կեսերին սադշաները խոսում էին ուբիխերեն», այնուհետև ծովափնյա ցեղերից շատերի մոտ գերազանցում էին աբխազերեն և ադիգերեն բառերը։ Էվլիա Չելեբին եղել է նաև ներկայիս Սոչիի կենտրոնում։ Տեղանքն անվանեց Սուջալար՝ «Սուջա ցեղի բնակավայր»։

Կովկասյան պատերազմի տարիներին ռուսական ամրապնդումը Սոչի գետի գետաբերանում (որոշ փաստաթղթերում Սոչի-պստա) անվանվում էր Ալեքսանդրիա, Նավագինսկոյե, Դախովսկոյե։ Ընդ որում, այս ընթացքում փաստաթղթերում պաշտոնական անվանման հետ մեկտեղ օգտագործվում էր զուգահեռ անվանումը՝ Սոչի (գետի և տեղանքի)։

Գոյություն ունի անվան վրացական ծագման վարկածը. վրաց.՝ სოჭი (սոչի) վրացերենից թարգմանաբար նշանակում է «եղևնի»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Ս.	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

Սվերդլովսկի ԽՄԿԿ շրջկոմում

В 1968 году переведён на партийную работу в Свердловский обком КПСС, где возглавил отдел строительства. В 1975 году избран секретарём Свердловского обкома КПСС, ответственным за промышленное развитие области. Предшественник Б. Ельцина на посту секретаря Свердловского обкома КПСС Я. Рябов рассказывал в интервью։

Так получилось, что несколько моих друзей учились вместе с Ельциным. Я решил спросить их мнение о нём. Они говорили, что он властолюбив, амбициозен, что ради карьеры готов переступить даже через родную мать. «А если ему дать задание?» — спрашиваю. Они говорят: «Любое задание начальства он разобьётся в лепёшку, но выполнит». - Я. П. Рябов

В 1976 году по рекомендации Политбюро ЦК КПСС избран первым секретарём Свердловского обкома КПСС (фактическим руководителем Свердловской области), занимал эту должность до 1985 года. По распоряжению Ельцина в Свердловске было построено двадцатитрехэтажное, самое высокое в городе здание обкома КПСС, получившее в городе прозвища «Белый Дом», «Зуб мудрости» и «Член партии». Организовал строительство автодороги, соединяющей Свердловск с севером области, а также переселение жителей из бараков в новые дома. Организовал исполнение решения Политбюро о сносе дома Ипатьевых (место расстрела царской семьи в 1918 году), которое не было выполнено его предшественником Я. П. Рябовым, добился принятия решения Политбюро о строительстве метрополитена в Свердловске. Заметно улучшил снабжение Свердловской области продуктами питания, интенсифицировал строительство птицефабрик и ферм. Во время руководства Ельцина областью были упразднены талоны на молоко. В 1980 году активно поддержал инициативу по созданию МЖК, и строительство экспериментальных посёлков в сёлах Балтым и Патруши. Предметом гордости стал Балтымский культурно-спортивный комплекс, здание которого было признано как «не имеющее аналогов в практике строительства». Будучи на партийной работе в Свердловске Борис Ельцин получил воинское звание полковника.

1968 թվականի տեղափոխվում է կուսակցական աշխատանքի ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի շրջկոմում, որտեղ գլխավորեց շինարարության բաժինը։ 1975 թվականին ընտրվեց ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի շրջկոմի քարտուղար և պատասխանատու էր շրջանի արդյունաբերական զարգացման համար։ ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի շրջկոմի քարտուղարի պաշտոնում Բ.Ելցինին նախորդող Յա.Ռյաբովը հարցազրույցում պատմում է.

Այնպես է ստացվել, որ իմ ընկերներից ոմանք սովորել են Ելցինի հետ: Ես որոշեցի նրանցից կարծիք հարցնել նրա մասին: Նրանք ասացին, որ նա իշխանասեր է, հավակնոտ, որ հանուն կարիերայի պատրաստ է անցնել նույնիսկ սեփական մոր վրայով: «Իսկ եթե նրան հանձնարարություն տրվի՞»,- հարցրի: Նրանք պատասխանեցին. «Մասերի կբաժանվի, բայց ղեկավարության ցանկացած առաջադրանք կկատարի»: - Յա.Պ.Ռյաբով

1976 թվականին ԽՄԿԿ Կենտկոմի Քաղխորհրդի երաշխավորությամբ նշանակվեց ԽՄԿԿ Սվերդլովսկի շրջկոմի առաջին քարտուղար (Սվերդլովսկի շրջանի փաստացի ղեկավարը), այդ պաշտոնը զբաղեցրեց մինչ 1985 թվականը։ Ելցինի հանձնարարությամբ Սվերդլովսկում կառուցվեց ԽՄԿԿ շրջկոմի՝ քաղաքի ամենաբարձր քսաներեքհարկանի շինությունը, որը քաղաքում ստացավ «Սպիտակ տուն», «Իմաստության ատամ» և «Կուսակցության անդամ» մականունները։ Կազմակերպեց Սվերդլովսկը շրջանի հյուսիսին կապող ավտոճանապարհների շինարարությունը, ինչպես նաև բնակիչների տեղափոխումը բարաքներից նոր տներ։ Կազմակերպել է Քաղբյուրոյի որոշման կատարումը՝ Իպատևների տան քանդումը (1918 թվականին ցարական ընտանիքի գնդակահարման վայրը), որը չէր կատարվել նրա նախորդի՝ Յա. Պ. Ռյաբովի կողմից, ստացավ Քաղբյուրոյի որոշումը Սվերդլովսկում մետրոպոլիտեն կառուցելու վերաբերյալ։ Զգալիորեն լավացավ Սվերդլովսկի շրջանը սննդամթերքով ապահովումը, աշխուժացավ թռչնաֆաբրիկայի և ֆերմաների շինարարությունը։ Ելցինի ղեկավարման տարիներին շրջանում կրճատվեցին կաթին հատկացվող կտրոնները։ 1980 թվականին ակտիվորեն պաշտպանեց Երիտասարդական բնակելի համալիրի շինարարության նախաձեռնությունը և Բալտիմ և Պատրուշի գյուղերում փորձարարական գյուղակների շինարարությունը։ Հպարտության առարկա էր Բալտիմի մշակութային-սպորտային համալիրը, որի շինությունը ճանաչվեց որպես «շինարարության պրակտիկայում նմանը չունեցող»։ Սվերդլովսկում զբաղվելով կուսակցական աշխատանքով՝ Բորիս ելցինը ստացավ գնդապետի զինվորական կոչում ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Ծագում և վաղ տարիներ

В 1833 году в возрасте 15 лет Тургенев поступил на словесный факультет Московского университета. В то же время здесь обучались А. И. Герцен и В. Г. Белинский. Год спустя, после того как старший брат Ивана поступил в гвардейскую артиллерию, семья переехала в Санкт-Петербург, где Иван Тургенев перешёл в Петербургский университет на философский факультет. В университете его другом стал Т. Н. Грановский, будущий знаменитый учёный-историк западнической школы.

Вначале Тургенев хотел стать поэтом. В 1834 году, будучи студентом третьего курса, он написал пятистопным ямбом драматическую поэму «Сте́но». Молодой автор показал эти пробы пера своему преподавателю, профессору российской словесности П. А. Плетнёву. Во время одной из лекций Плетнёв довольно строго разобрал эту поэму, не раскрывая её авторства, но при этом также признал, что в сочинителе «что-то есть». Эти слова побудили юного поэта к написанию ещё ряда стихотворений, два из которых Плетнёв в 1838 году напечатал в журнале «Современник», редактором которого он был. Опубликованы они были за подписью «…..въ». Дебютными стихотворениями стали «Вечер» и «К Венере Медицейской».

Первая публикация Тургенева появилась в 1836 году — в «Журнале Министерства народного просвещения» он опубликовал обстоятельную рецензию «О путешествии ко святым местам» А. Н. Муравьёва[8]. К 1837 году им было написано уже около ста небольших стихотворений и несколько поэм (неоконченная «Повесть старика», «Штиль на море», «Фантасмагория в лунную ночь», «Сон»)․

Երիտասարդ Իվան Տուրգենևը

1833 թվականին, 15 տարեկան հասակում Տուրգենևն ընդունվում է Մոսկվայի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետ։ Այդ նույն ժամանակ այստեղ ուսանում էին Ալեքսանդր Գերցենը և Վիսարիոն Բելինսկին։ Մեկ տարի անց, երբ Իվանի ավագ եղբայրն ընդունվում է գվարդիայի հրետանային գունդ, ընտանիքը տեղափոխվում է Սանկտ-Պետերբուրգ, որտեղ Իվան Տուրգենևը փոխադրվում է Պետերբուրգի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետ։ Նրա համալսարանական ընկերն էր ապագա հայտնի գիտնական-պատմաբան Տիմոֆեյ Գրանովսկին։

Սկզբում Տուրգենևն ուզում էր բանաստեղծ դառնալ։ 1834 թվականին, երբ նա երրորդ կուրսի ուսանող էր, գրեց «Պատը» հնգոտանի յամբով դրամատիկ պոեմը։ Երիտասարդ հեղինակն իր գրչի փորձը ցույց տվեց իր ուսուցչին` ռուս բանասիրության պրոֆեսոր Պյոտր Պլետնյովին։ Դասախոսություններից մեկի ժամանակ Պլետնյովը բավականին խիստ վերլուծեց այդ պոեմը, հեղինակին չբացահայտելով, սակայն միաժամանակ խոստովանեց, որ այդ ստեղծագործողի մեջ «ինչ-որ բան կա»։ Այդ խոսքերից ոգեշնչված` երիտասարդ գրողը ստեղծեց ևս մի քանի բանաստեղծություն, որոնցից երկուսը 1838 թվականին, «…..въ» ստորագրությամբ, Պլետնյովը տպագրեց «Սովրեմեննիկ» ամսագրում, որի խմբագիրը հենց ինքն էր։ Դրանք էին «Երեկո» և «Վեներա Մեդիցեյսկայայի մոտ»» բանաստեղծությունները:

Տուրգենևի առաջին հրապարակումը լույս է տեսել 1836 թվականին. «Ժողովրդական կրթության նախարարության ամսագրում» նա հրապարակեց Անդրեյ Մուրավյովի «Ճանապարհորդություն դեպի սուրբ վայրեր» ստեղծագործության հանգամանալից տեսությունը։ Մինչև 1837 թվականը նա գրել էր արդեն մոտ հարյուր փոքր բանաստեղծություն և մի քանի պոեմ (անավարտ «Ծերունու պատմությունը», «Խաղաղություն ծովի վրա», «Լուսնային գիշերվա ցնորքներ», «Երազ»)։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մոծակ

ռուսերեն հոդված

Մոծակների սննդառությունը

Как правило, самцы и самки комаров питаются нектаром и соками растений, но у многих видов ротовой аппарат самок приспособлен для прокалывания кожи животных-хозяев, чтобы сосать их кровь (эктопаразитизм). У некоторых видов самка должна получить питательные вещества из крови жертвы, прежде чем она сможет производить яйца, тогда как у многих других видов после питания кровью самки приобретают способность производить больше яиц. Оба источника питания (растительные материалы и кровь животных) в виде сахаров (углеводов) являются источником энергии для комара. Кроме того, кровь является источником более концентрированных и полезных питательных веществ, таких как липиды, однако самое важное значение крови в рационе комаров — получение белков в качестве строительного материала для производства яиц. Таким образом, существует определённая специализация։ самки комаров питаются кровью для воспроизводства полноценного потомства, а самцы воздерживаются от паразитного питания кровью жертв. Подобная картина наблюдается и у представителей некоторых других семейств насекомых, например у слепней.

Для большинства видов комаров источником крови («прокормителями») являются теплокровные позвоночные։ млекопитающие и птицы. Но некоторые виды способны питаться кровью рептилий, амфибий и даже рыб.

Бо́льшая часть органов обоняния или обонятельной системы комара специализируется на поиске («вынюхивании») источников крови։ из 72 типов обонятельных рецепторов, расположенных на антеннах комара, по крайней мере 27 настроены на обнаружение химических веществ, выделяемых с по́том животных и человека. У комаров Aedes поиск жертвы (хозяина) происходит в два этапа։ восприятие специфического поведения объекта (перемещение), восприятие его химических и физических характеристик.

Մոծակը նեկտարով սնվելիս

Որպես կանոն, մոծակների արուները և էգերը սնվում են նեկտարով ու բույսերի հյութերով, սակայն շատ տեսակների էգերի բերանային ապարատը հարմարված է կենդանի-տերերի մաշկը ծակելուն, նրանց արյունը ծծելու նպատակով (Էկտոպարազիտիզմ)։ Որոշ տեսակների էգերը նախքան ձվադրելը սննդարար նյութեր ստանում է զոհի արյունից։ Շատ այլ տեսակների մոտ էգը արյունով սնվելուց հետո ավելի շատ ձու դնելու կարողություն է ձեռք բերում։ Սննդի այս երկու աղբյուրները (բուսական նյութերը և կենդանիների արյունը) շաքարի տեսքով (ածխաջրեր) էներգիայի աղբյուր են հանդիսանում մոծակների համար։ Արյունը պարունակում է ավելի շատ օգտակար սննդանյութեր, ինչպիսիք օրինակ լիպիդներն են. չնայած դրան մոծակներն արյունից առաջին հերթին ստանում են ձվերի պատրաստման համար անհրաժեշտ սպիտակուցները։ Այսպիսով գոյություն ունի որոշակի մասնագիտացում՝ Էգ մոծակները լիարժեք սննդի վերարտադրության համար սնվում են արյամբ, իսկ արուները՝ չեն սնվում մակաբուծորեն։ Նմանատիպ պատկեր դիտվում է նաև միջատների այլ ընտանիքների մոտ (օրինակ՝ ձիաճանճեր)։

Մոծակների շատ տեսակների մոտ արյան աղբյուրը տաքարյուն ողնաշարավոր կենդանիներն են՝ կաթնասունները և թռչունները։ Բայց որոշ տեսակներ ունակ են սնվելու սողունների, երկենցաղների և նույնիսկ ձկների արյունով։

Մոծակների հոտառության օրգանները և զգայարանները մասնագիտած են արյան աղբյուր փնտրելու ուղղությամբ. բեղիկների վրա տեղադրված 72 տիպի հոտառական ընկալիչներից առնվազն 27-ը ուղղված են կենդանիների և մարդկանց քրտինքի հետ արտադրվող քիմիական նյութերը հայտնաբերելուն։ Ադես (Aedes) ցեղի մոծակների մոտ զոհին (տիրոջը) որոնելը տեղի է ունենում երկու փուլով՝ օբյեկտին բնորոշ շարժումների և նրա քիմիական ու ֆիզիկական հատկանիշների ընկալմամբ։  

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Կատու

ռուսերեն հոդված

Ծագում և ընտելացման պատմություն

Согласно данным генетических исследований, все домашние кошки по материнской линии происходят как минимум от пяти представительниц подвида степная кошка (Felis silvestris lybica), имеющих разные гаплотипы митохондриальной ДНК. Обособление подвида Felis silvestris lybica произошло около 130 тысяч лет назад. Степная кошка до сих пор распространена по всей Северной Африке и в обширной зоне от Средиземноморья до Китая, где она обитает в зарослях саксаула в пустынях, в кустарниках возле водоемов, в предгорьях и горах. Хотя мелкие дикие кошки разных подвидов могут скрещиваться между собой и давать потомство, результаты генетических исследований показали, что в филогенезе домашней кошки другие подвиды Felis silvestris, кроме степной кошки, участия не принимали.

Одомашнивание кошки произошло примерно 9500 лет назад на Ближнем Востоке в районе Плодородного полумесяца, где зародились и развивались древнейшие человеческие цивилизации. Одомашнивание кошки началось при переходе человека к оседлому образу жизни, с началом развития земледелия, когда появились излишки пищи и возникла необходимость их сохранения и защиты от грызунов.

Древнейшее археологическое свидетельство одомашнивания кошки было обнаружено на Кипре, где в ходе археологических раскопок было найдено совместное захоронение человека и кошки, которое датируется 7500 годом до н. э.. Также было установлено, что остров Кипр был колонизирован выходцами из районов современных Анатолии (Турция) и Сирии.

Ранее учёные полагали, что первыми одомашнили кошек древние египтяне. Однако самые ранние свидетельства приручения кошек древними египтянами относились к 2000—1900 годам до нашей эры. А недавно было установлено, что в Древний Египет домашняя кошка попала, как и на Кипр, из Плодородного полумесяца (Анатолии). В настоящее время кошка является одним из самых популярных домашних животных.

Несмотря на то, что кошки были одомашнены достаточно давно, большинство кошек способны выживать в условиях нахождения вне человеческого жилья, пополняя ряды вторично одичавших кошек, так как в условиях бродячей жизни кошки обычно быстро повторно дичают. Вторично одичавшие кошки часто живут уединённо и охотятся в одиночку, но иногда образуют небольшие колонии из нескольких самок с котятами.

Տափաստանային կատու. ընտանի կատուն ծագել է այս ենթատեսակից

Ընտանի կատու թաբի-մաքրել գունավորմամբ (վայրի գունավորում)

Գենետիկական ուսումնասիրություններիյի տվյալների համաձայն՝ բոլոր ընտանի կատուները մայրական կողմից ծագում են առնվազն հինգ տափաստանային կատվի ենթատեսակների (Felis silvestris lybica) միտոքոնդրիումային ԴՆԹ-ի տարբեր հապլոտիպեր ունեցող ներկայացուցիչներից։ Felis silvestris lybica ենթատեսակի ընտելացումը կատարվել է ավելի քան 130 տարի առաջ։

Տափաստանային կատուն մինչ օրս տարածված է ամբողջ Հյուսիսային Աֆրիկայում և Միջերկրական ծովից միջև Չինաստան ընկած տարածքում, որտեղ այն բնակվում է անապատում՝ սաքսաուլի թփուտներում, ջրավազանների մոտ թփերի մեջ, լեռներում և նախալեռներում։ Չնայած տարբեր ենթատեսակի փոքր վայրի կատուներ կարող են խաչասերվել միմյանց հետ և սերունդ տալ, գենետիկական հետազոտությունների արդյունքները ցույց են տվել, որ ընտելացված կատուների ֆիլոգենեզին Felis silvestris-ի այլ ենթատեսակներ, բացի տափաստանային կատուն մասնակցություն չեն ունեցել։

Կատուների ընտելացումը տեղի է ունեցել մոտ 9500 տարի առաջ՝ Մերձավոր Արևելքի Բարեբեր Մահիկի շրջանում, որտեղ ծագել և զարգացել են մարդկային հնագույն քաղաքակրթությունները։ Կատուների ընտելացումը սկսվել է մարդու նստակյաց կյանքին անցնելիս, հողագործության զարգացման սկզբում, երբ առաջացավ սննդի ավելցուկը և նրանց պահպանման ու կրծողներից պաշտպանության անհրաժեշտություն զգացվեց։

Կատուների ընտելացման ամենավաղ հնագիտական վկայությունները հայտնաբերվել են Կիպրոսում, որտեղ հնագիտական պեղումների ընթացքում գտնվել է մարդու և կատվի համատեղ գերեզման, որը թվագրվում է մ. թ. ա. 7500 թվականին։ Պարզվել է նաև, որ Կիպրոսի կղզին գաղութացվել է ժամանակակից Անատոլիայի (Թուրքիա) և Սիրիայի եկվորների կողմից։

Նախկինում գիտնականները կարծում էին, թե առաջինը կատվին ընտելացրել են հին եգիպտացիները։ Սակայն եգիպտացիների կողմից կատուների ընտելացման ամենավաղ վկայությունները վերաբերում են մ.թ.ա. 2000-1900 թվականներին։ Իսկ վերջերս պարզվել է, որ Հին Եգիպտոսում այնպես էլ Կիպրոսում ընտանի կատուն եկել է Անատոլիայից ։ Այժմ կատուն ամենատարածված ընտանի կենդանիներից մեկն է։

Չնայած որ կատուները ընտելացվել են շատ վաղուց, կատուների մեծամասնությունը ընդունակ է գոյատևել մարդկային բնակավայրերից դուրս, լրացնելով երկրորդ անգամ վայրիացած կատուների շարքերը։ Թափառական կյանքի պայմաններում կատուները կրկին արագ վայրիանում են։ Վերավայրիացած կատուները ապրում և որս են անում միայնակ, բայց երբեմն ձևավորում են մի քանի էգից և ձագից կազմված ոչ մեծ գաղութներ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Կով

ռուսերեն հոդված

Ծագումը և ընտելացման պատմությունը

Предком домашних коров был дикий бык, в частности его вымерший в дикой природе подвид — тур лат. Bos primigenius.

Крупный рогатый скот, и, в частности, коровы играют видную роль в человеческой истории. Одомашнивание началось во времена раннего неолита, примерно 8500 лет назад, вслед за одомашниванием коз, овец и свиней. Одомашнивание происходило в треугольнике Алтай-Индия-Иран. Селектировались тур в Средней Азии и зебу на территории Индостана. Проведённые в 1994 г. генетические исследования показали, что современные коровы не принадлежат, как долгое время считалось, одной родовой линии. Возможно, полная расшифровка генома коровы, законченная в 2009 году, дополнит наши знания в этом вопросе.

Современные генетические исследования дают основание предположить, что все поголовье нынешних коров произошло от 80 туров, приручённых в верховьях рек Месопотамии около 10 500 лет назад в деревнях, расположенных на современной территории юго-восточной Турции, на севере Ирака. Их выращивали ради мяса, молока и шкур. Кроме того, их использовали как тягловую силу. Коровы были одной из древних форм богатства, а угон скота — одним из самых ранних видов воровства.

Дикие и первые одомашненные туры использовались только на мясо, однако с ростом зависимости людей от сельского хозяйства применять их стали главным образом как рабочую силу։ в течение многих столетий волы служили основными тягловыми животными и во многих странах остаются ими по сей день.

На ранних этапах одомашнивания весь крупный рогатый скот был длиннорогим։ эта его форма распространилась из Юго-Западной Азии и с Балканского полуострова в Африку (ок. 7000 лет назад) и Центральную Европу (примерно 5000 лет назад). Первый короткорогий крупный рогатый скот почти такой же древний։ обнаружены кости, которым 7000 лет. Мелкие короткорогие животные Западной Европы получили известность как кельтский или иберийский скот։ они распространились в Северную и Западную Африку и на остальную часть европейского континента. Большинство современных европейских и американских молочных и мясо-молочных пород — потомки именно этого кельтского скота.

Ընտանի կովերի նախնին եղել է վայրի ցուլը, ավելի կոնկրետ նրա վայրի բնության մեջ արդեն ոչնչացած ենթատեսակը՝ տուրը (Bos primigenius)։ Խոշոր եղջերավոր կենդանիները և հատկապես կովերը մեծ դեր են ունեցել մարդկության պատմության մեջ։ Ընտելացումը սկսվել է վաղ նեոլիթում, մոտ 8500 տարի առաջ, ապա ընտելացվեցին նաև այծերը, ոչխարները և խոզերը։ Ընտելացումը սկսվել է Ալթայ-Հնդկաստան-Իրան եռանկյունում։

Տուրերը սելեկցիայի են ենթարկվել Միջին Ասիայում իսկ զեբուները՝ (սապատավոր եզ) Ինդոնեզիայի տարածքում։ 1994 թվին անցկացրած գենետիկական հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ ճիշտ է ժամանակին տարածված այն կարծիքը, թե կովերը չեն ծագում մեկ ժառանգական գծից։

Ժամանակակից գենետիկական հետազոտությունները հիմք են տալիս ենթադրելու, որ բոլոր ժամանակակից կովերը ծագել են 80 վայրի ցլերից, որոնք ընտելացվել են Միջագետքի վերին գետերի շրջակայքի գյուղերում մոտ 10 500 տարի առաջ՝ այժմյան Թուրքիայի տարածքի հարավ-արևելքում, Իրաքի հյուսիսում։ Նրանց բազմացնում էին մսի, կաթի և կաշվի համար։ Բացի դրանից, այդ կենդանիներին օգտագործում էին որպես ծանրություն տանող ուժ։ Հնում կովերը եղել են հարստության չափանիշներից մեկը, իսկ նախրի գողությունը՝ գողության ամենահին ձևերից մեկը։

Վայրի և ընտելացված խոշոր եղջերավոր կենդանիներին օգտագործվում էին միայն մսի համար, սակայն գյուղատնտեսության զարգացման հետ մեկտեղ նրանց սկսեցին օգտագործել նաև որպես աշխատուժ։ Հարուրամյակների ընթացքում եզները ծառայել են որպես ծանր աշխատանք կատարողներ և մինչ օրս էլ այն շատ երկրներում օգտագործում են։

Ընտելացման սկզբում խոշոր եղջերավոր կենդանիների ամբողջ նախիրը երկարաեղջյուրավոր էր, որը տարածվել էր հարավ-արևմտյան Ասիայից և Բալկանյան թերակղզուց դեպի Աֆրիկա (մոտ 7000 տարի առաջ) և Կենտրոնական Եվրոպա (մոտ 5000 տարի առաջ)։ Առաջին կարճաեղջյուրավոր մեծաքանակ նախիրը համարյա նույնքան հին է. հայտնաբերվել են ոսկորներ, որոնք 7000 տարեկան են։

Փոքր կարճաեղջյուրավոր կենդանիները Արևմտյան Եվրոպայում ստացել են կելտական կամ իբերական տավար անվանումները։ Նրանք տարածվել են Արևմտյան և Հյուսիսային Աֆրիկայում և եվրոպական մայրցամաքի մնացած հատվածում։ Այժմյան եվրոպական և ամերիկյան կաթնատու և կաթնա-մսատու տեսակները հենց այդ կելտական տավարի հետևորդներն են։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Մանկություն

Лев Толстой родился 28 августа 1828 года в Крапивенском уезде Тульской губернии, в наследственном имении матери — Ясной Поляне. Был четвёртым ребёнком в семье. Мать умерла в 1830 г. через полгода после рождения дочери от «родовой горячки», как тогда говорили, когда Льву не было ещё 2-х лет.

Воспитанием осиротевших детей занялась дальняя родственница Т. А. Ергольская. В 1837 году семья переехала в Москву, поселившись на Плющихе, так как старшему сыну надо было готовиться к поступлению в университет. Вскоре внезапно умер отец, Николай Ильич, оставив дела (в том числе некоторые, связанные с имуществом семьи, тяжбы) в незаконченном состоянии, и трое младших детей снова поселились в Ясной Поляне под наблюдением Ергольской и тётки по отцу, графини А. М. Остен-Сакен, назначенной опекуншей детей. Здесь Лев Николаевич оставался до 1840 года, когда умерла графиня Остен-Сакен, и дети переселились в Казань, к новому опекуну — сестре отца П. И. Юшковой.

Дом Юшковых считался одним из самых весёлых в Казани; все члены семьи высоко ценили внешний блеск. «Добрая тётушка моя, — рассказывает Толстой, — чистейшее существо, всегда говорила, что она ничего не желала бы так для меня, как того, чтобы я имел связь с замужнею женщиною».

Льву Николаевичу хотелось блистать в обществе, но ему мешали природная застенчивость и отсутствие внешней привлекательности. Разнообразнейшие, как их определяет сам Толстой, «умствования» о главнейших вопросах нашего бытия — счастье, смерти, Боге, любви, вечности — откладывали отпечаток на его характере в ту эпоху жизни. Рассказанное им в «Отрочестве» и «Юности», в романе "Воскресение" о стремлениях Иртеньева и Нехлюдова к самоусовершенствованию взято Толстым из истории собственных его аскетических попыток этого времени. Всё это, писал критик С. А. Венгеров, привело к тому, что у Толстого создалась, по выражению из его повести «Отрочество», «привычка к постоянному моральному анализу, уничтожившая свежесть чувства и ясность рассудка».

Մ․ Վոլկոնսկայայի ուրվապատկերը՝ գրողի մոր միակ նկարը, 1810-ական թթ

Նիկոլայ Իլյիչ Տոլստոյ՝ գրողի հայրը, 1820-ական թթ

Լև Տոլստոյը ծնվել է 1828 թվականի օգոստոսի 28-ին, Տուլսկի նահանգի Կրապիվենյան գավառում, մայրական ժառանգական կալվածքում` Յասնոյե Պոլյանայում։ Ընտանիքի չորրորդ զավակն էր։ 1830 թվականին, երբ դեռ երկու տարեկան էլ չկար, մահացավ մայրը` դստեր ծնվելուց կես տարի հետո, այսպես կոչված` «հետծննդյան տենդից»։

Որբացած երեխաների դաստիարակությունն իր ձեռքը վերցրեց հեռավոր բարեկամուհին` Տ. Ա. Երգոլսկայան։ 1837 թվականին ընտանիքը տեղափողվեց Մոսկվա` հաստատվելով Պլյուշչիխայում, քանի որ ավագ որդին պատրաստվում էր համալսարան ընդունվել: Շուտով հանկարծամահ եղավ հայրը` Նիկոլայ Իլյիչը՝ անկատար թողնելով գործերը (այդ թվում` ընտանեկան ունեցվածքի հետ կապված որոշ դատական հայցեր), և երեք կրտսեր երեխաները կրկին հաստատվեցին Յասնոյե Պոլյանայում` Երգոլսկայայի և հորաքրոջ` երեխաների խնամակալ նշանակված կոմսուհի Ա. Մ. Օստեն-Սակենի հսկողությամբ։ Այստեղ Լև Նիկոլաևիչը մնաց մինչև 1840 թվականը, երբ մահացավ կոմսուհի Օստեն-Սակենը, և երեխաները տեղափոխվեցին Կազան` իրենց նոր խնամակալ հորաքրոջ` Պ.Ի. Յուշկովայի մոտ։

Յուշկովների տունը համարվում էր ամենաուրախներից մեկը Կազանում. ընտանիքի բոլոր անդամները բարձր էին գնահատում արտաքին փայլը։ «Իմ բարի հորաքույրը,- պատմում էր Տոլստոյը,- մաքրագույն էակ, միշտ ասում էր, որ ոչինչ չի ցանկանում ինձ համար առավել, քան այն, որ ես կապ ունենամ ամուսնացած կնոջ հետ»։

Լև Նիկոլաևիչը ցանկանում էր փայլել հասարակության մեջ, բայց նրան խանգարում էին բնածին ամաչկոտությունն ու անհրապույր արտաքինը։ Մեր կենցաղի կարևորագույն գաղափարների` կյանքի, մահվան, Աստծո, սիրո, հավերժության մասին, ինչպես ինքը` Տոլստոյն էր բնորոշում, տարաբնույթ խոհերը իրենց կնիքն էին թողնում կյանքի այդ շրջանի նրա բնավորության վրա։ «Հարություն» վեպում, «Մանկություն» և «Պատանեկություն» վիպակներում նկարագրված` Իրտենևի և Նեխլյուդովի` ինքնակատարելագործման ձգտումները վերցված են գրողի` այդ ժամանակվա սեփական ճգնավորական փորձերից։ Այդ բոլորը, գրում է քննադատ Սեմյոն Վենգերովը, բերեց նրան, որ Տոլստոյի մոտ ձևավորվեց, «Պատանեկություն» վիպակում իր իսկ խոսքերով ասած, «զգացմունքների թարմությունն ու մտքի պայծառությունը ոչնչացնող մշտական բարոյական վերլուծության սովորություն»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

Դատական բարեփոխում

В 2000 году Путиным была создана рабочая группа по совершенствованию законодательства в судебной сфере. В следующем году Путиным были подписаны несколько ключевых законов, направленных на реформирование судебной системы, наиболее важные из которых։ «О статусе судей в РФ», «О судебной системе РФ», «О Конституционном суде РФ» и «Об адвокатской деятельности и адвокатуре в РФ».

В декабре 2001 года Путин подписал новый Уголовно-процессуальный кодекс РФ. Новый УПК имел ряд принципиальных отличий от старого, в частности дав дополнительные права обвиняемым и потерпевшим. Так, все участники судебного процесса были объединены в две группы — обвинительную и защитную. По новому кодексу, обыск, задержание и арест подозреваемого в совершении какого-либо преступления могут производиться только с санкции суда, а уголовное дело может быть возбуждено только с санкции прокурора. В суде обвиняемого получили возможность защищать не только адвокаты, но также другие лица, в частности, родственники обвиняемых.

В июле 2002 года Путин подписал Арбитражный процессуальный кодекс РФ. 14 ноября того же года года Путин подписал Гражданский процессуальный кодекс РФ. Согласно кодексу, рассмотрение споров между компаниями теперь находилось только в компетенции арбитражного суда. Таким образом новый закон исключил возможность «двойной» судебной практики по экономическим спорам, то есть стало невозможно рассмотрение экономических споров одновременно в судах общей юрисдикции и в арбитражных судах по одним и тем же делам. Также была чётко определена подведомственность гражданских дел судам общей юрисдикции.

В июне 2007 года Путин подписал закон о создании Следственного комитета при прокуратуре, таким образом органы следствия были фактически отделены от органов прокуратуры. Позже Следственный комитет Российской Федерации был полностью выделен из состава прокуратуры в самостоятельное федеральное ведомство.

21 июня 2013 года Путин предложил объединить Верховный и Высший арбитражный суд РФ, что требует внесения изменений в Конституцию РФ.

2000 թվականին Պուտինի կողմից ստեղծվեց աշխատանքային խումբ դատական ոլորտում օրենսդրությունը կատարելագործելու նպատակով։ Հաջորդ տարի Պուտինը ստորագրեց մի քանի առանցքային օրենքներ՝ ուղղված դատական համակարգի բարեփոխմանը, որոնցից ամենակարևորներն էին՝ «ՌԴ դատարանների կարգավիճակի մասին», «ՌԴ դատական համակարգի մասին», «ՌԴ Սահմանադրական դատարանի մասին» և «ՌԴ-ում փաստաբանական գործունեության և փաստաբանության մասին»։

2001 թվականին Պուտինը ստորագրեց ՌԴ նոր Քրեական դատավարության օրենսգիրքը։ Նոր օրենսգիրքը սկզբունքայնորեն տարբերվում էր հնից, մասնավորապես երկու լրացուցիչ իրավունք մեղադրյալներին ու տուժողներին։ Այսպես, դատական գործընթացի բոլոր մասնակիցները միավորված են երկու խմբում՝ մեղադրող և պաշտպանող։ Նոր օրենսգրքով որևէ հանցագործության մեջ կասկածվողի խուզարկումը, կալանավորումը և ձերբակալությունը իրականացվում է դատարանի թույլտվությամբ, իսկ քրեական գործ հարուցվում է միայն դատախազի թույլտվությամբ։ Դատարանում մեղադրյալին կարող են պաշտպանել ոչ միայն փաստաբանները, այլև այլ անձինք, մասնավորապես՝ մեղադրյալի հաարազատները։

2002 թվականին Պուտինը ստորագրեց ՌԴ Արբիտրաժային դատավարության օրենսգիրքը։Նույն թվականի նոյեմբերի 14-ին Պուտինը ստորագրեց ՌԴ Քաղաքացիական դատավարության օրենսգիրքը։ Համաձայն օրենսգրքի՝ ընկերությունների միջև վեճերի քննումը այժմ մտնում էր արբիտրաժային դատարանի իրավասությունների մեջ։ Այսպիսով, նոր օրենքը բացառեց տնտեսական հարցերով «երկակի» դատական գործընթացի իրականացման հնարավորությունը, այսինքն՝ նույն գործերով անհնար էր դառնում տնտեսական վեճերի միաժամանակյա քննումը արբիտրաժային և ընդհանուր իրավասության դատարաններում։ Նաև հստակ որոշվեց քաղաքացիական գործերի ենթակայությունը ընդհանուր իրավասության դատարաններին։

2007 թվականի հունիսին Պուտինը ստորագրեց Դատախազությանն առընթեր Քննչական հանձախմբի ստեղծման մասին օրենքը, այսպիսով, քննչական մարմինները փաստացի առանձնացվեցին դատախազական մարմիններից։Ավելի ուշ Ռուսաստանի Դաշնության Քննչական հանձնախումբն ամբողջությամբ առանձնացվեց դատախազության կազմից որպես ինքնուրույն դաշնային գերատեսչություն։

2013 թվականի հունիսի 21-ին Պուտինն առաջարկեց միավորել ՌԴ Գերագույն և Բարձրագույն արբիտրաժային դատարանները, ինչը պահանջում էր ՌԴ Սահմանադրության մեջ կատարել փոփոխություններ։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Համալսարանն ավարտելուց հետո

В 1836 году Тургенев окончил университет со степенью действительного студента. Мечтая о научной деятельности, в следующем году он выдержал выпускной экзамен и получил степень кандидата. В 1838 году отправился в Германию, где поселился в Берлине и всерьёз взялся за учёбу. В Берлинском университете посещал лекции по истории римской и греческой литературы, а дома занимался грамматикой древнегреческого и латинского языков. Знание древних языков позволило ему свободно читать античных классиков. Во время учёбы он подружился с русским литератором и мыслителем Н. В. Станкевичем, который оказал на него заметное влияние. Тургенев посещал лекции гегельянцев, заинтересовался немецким идеализмом с его учением о мировом развитии, об «абсолютном духе» и о высоком призвании философа и поэта. Вообще весь уклад западноевропейской жизни произвёл на Тургенева сильное впечатление. Молодой студент пришёл к выводу, что только усвоение основных начал общечеловеческой культуры может вывести Россию из того мрака, в который она погружена. В этом смысле он стал убеждённым «западником».

В 1830—1850-х годах сформировался обширный круг литературных знакомств писателя. Ещё в 1837 году произошли мимолётные встречи с А. С. Пушкиным. Тогда же Тургенев познакомился с В. А. Жуковским, А. В. Никитенко, А. В. Кольцовым, чуть позже — с М. Ю. Лермонтовым. С Лермонтовым у Тургенева было всего несколько встреч, которые не привели к тесному знакомству, но творчество Лермонтова оказало на него определённое влияние. Он постарался усвоить ритм и строфику, стилистику и синтаксические особенности поэзии Лермонтова. Так, стихотворение «Старый помещик» (1841) местами по форме близко к «Завещанию» Лермонтова, в «Балладе» (1841) чувствуется воздействие «Песни про купца Калашникова». Но наиболее ощутима связь с творчеством Лермонтова в стихотворении «Исповедь» (1845), обличительный пафос которого сближает его с лермонтовским стихотворением «Дума».

В мае 1839 года старый дом в Спасском сгорел, и Тургенев вернулся на родину, но уже в 1840 году вновь уехал за границу, посетив Германию, Италию и Австрию. Под впечатлением от встречи с девушкой во Франкфурте-на-Майне Тургенев позднее написал повесть «Вешние воды». В 1841 году Иван вернулся в Лутовиново.

В начале 1842 года он подал в Московский университет просьбу о допуске к экзамену на степень магистра философии, однако в то время штатного профессора философии в университете не было, и его просьбу отклонили. Не устроившись в Москве, Тургенев удовлетворительно выдержал экзамен на степень магистра по греческой и латинской филологии на латинском языке в Петербургском университете и написал диссертацию для словесного факультета. Но к этому времени тяга к научной деятельности остыла, всё более стало привлекать литературное творчество. Отказавшись от защиты диссертации, он прослужил до 1844 года в чине коллежского секретаря в Министерстве внутренних дел.

В 1843 году Тургенев написал поэму «Параша». Не очень надеясь на положительный отзыв, он всё же отнёс экземпляр В. Г. Белинскому. Белинский высоко оценил «Парашу», через два месяца опубликовав свой отзыв в «Отечественных записках». С этого времени началось их знакомство, которое в дальнейшем переросло в крепкую дружбу; Тургенев был даже крёстным у сына Белинского, Владимира. Поэма вышла весной 1843 года отдельной книгой под инициалами «Т. Л.» (Тургенев-Лутовинов). В 1840-х годах, помимо Плетнёва и Белинского, Тургенев встречался с А. А. Фетом.

В ноябре 1843 года Тургенев создал стихотворение «Утро туманное», положенное в разные годы на музыку несколькими композиторами, в том числе А. Ф. Гедике и Г. Л. Катуаром. Наиболее известна однако романсовая версия, публиковавшаяся первоначально за подписью «Музыка Абаза»; принадлежность её В. В. Абазе, Э. А. Абазе или Ю. Ф. Абаза окончательно не установлена. После публикации стихотворение было воспринято как отражение любви Тургенева к Полине Виардо, с которой он встретился в это время.

В 1844 году была написана поэма «Поп», которую сам писатель характеризовал скорее как забаву, лишённую каких-либо «глубоких и значительных идей». Тем не менее поэма привлекла общественный интерес своей антиклерикальной направленностью. Поэма была урезана российской цензурой, зато целиком печаталась за границей.

В 1846 году вышли повести «Бретёр» и «Три портрета». В «Бретёре», ставшем второй повестью Тургенева, писатель попытался представить борьбу между лермонтовским влиянием и стремлением дискредитировать позёрство. Сюжет для его третьей повести, «Три портрета», был почерпнут из семейной хроники Лутовиновых

1836 թվականին Տուրգենևն ավարտեց համալսարանը` իսկական ուսանողի աստիճանով։ Երազելով գիտական գործունեության մասին` հաջորդ տարի նա հանձնեց ավարտական քննությունը և ստացավ թեկնածուի աստիճան։ 1838 թվականին մեկնեց Գերմանիա և, հաստատվելով Բեռլինում, սկսեց լրջորեն զբաղվել ուսմամբ։ Բեռլինյան համալսարանում մասնակցում էր հռոմեական և հունական գրականության պատմության դասախոսություններին, իսկ տանն զբաղվում էր հին հունարենի և լատիներենի քերականության ուսումնասիրությամբ։ Հին լեզուների իմացությունն օգնում էր նրան ազատորեն կարդալ անտիկ դասականների գործերը։ Ուսման տարիներին Տուրգենևն ընկերացավ ռուս գրականագետ և մտածող Նիկոլայ Ստանկևիչի հետ, ով զգալի ազդեցություն ունեցավ գրողի վրա։ Տուրգենևն այցելում էր հեգելիստների դասախոսությունները, հետաքրքրվում էր համաշխարհային զարգացման, «բացարձակ հոգու» և փիլիսոփայի ու բանաստեղծի բարձրագույն կոչման մասին գերմանական իդեալիզմի գաղափարներով։ Արևմտաեվրոպական կենսաձևն, ընդհանրապես, մեծ տպավորություն գործեց Տուրգենևի վրա։ Երիտասարդ ուսանողը հանգեց այն եզրակացության, որ միայն համամարդկային մշակույթի հիմքերի յուրացումը կարող է դուրս բերել Ռուսաստանին այն խավարից, որում նա գտնվում է։ Այդ առումով գրողը դարձավ համոզված «արևմտական»։

1830-1850-ական թվականներին կազմավորվեց գրողի` գրական ծանոթությունների լայն շրջանակը։ Դեռ 1837 թվականին տեղի ունեցան Ալեքսանդր Պուշկինի հետ թռուցիկ հանդիպումները։ Հենց այդ ժամանակ էլ Տուրգենևը ծանոթացավ Վ. Ա. Ժուկովսկու, Ալեքսանդր Նիկիտենկոյի, Ալեքսեյ Կոլցովի, ավելի ուշ` Միխայիլ Լերմոնտովի հետ։ Այսպես, «Ծերունի կալվածատերը» բանաստեղծության (1841) կառուցվածքը տեղ-տեղ հիշեցնում է Լերմոնտովի «Կտակը», «Բալլադում» նկատվում է «Երգ վաճառական Կալաշնիկովի մասին» ստեղծագործության ազդեցությունը։ Սակայն Լերմոնտովի ստեղծագործության հետ աղերսներն առավել զգալի են «Խոստովանություն» բանաստեղծության մեջ (1845), որի մերկացուցիչ պաթոսը մոտեցնում է այն Լերմոնտովի «Խոհ» բանաստեղծությանը։ 1839 թվականին Սպասսկոյեի հին տունն այրվեց, և Տուրգենևը վերադարձավ հայրենիք, սակայն արդեն 1840 թվականին կրկին մեկնեց արտասահման` այցելելով Գերմանիա, Իտալիա և Ավստրիա։ Ֆրանկֆուրտում մի աղջկա հետ հանդիպման ազդեցությամբ` Տուրգենևը հետագայում գրեց «Գարնանային ջրեր» վիպակը։ 1841 թվականին Տուրգենևը վերադառնում է Լուտովինովո։

Стихи Тургенева на видном месте в известном журнале, 1843, № 9

1842 թվականի սկզբին Տուրգենևը փիլիսոփայության մագիստրոսի աստիճանի քննության թույլտվության հայտ ներկայացրեց Մոսկվայի համալսարան, սակայն այդ ժամանակ համալսարանում չկար փիլիսափայության հաստիքային պրոֆեսոր, ուստի նրա հայտը մերժվեց։ Մոսկվայում չտեղավորվելով` Տուրգենևը հունական և լատինական բանասիրության մագիստրոսի կոչման համար լատիներեն լեզվով բավարար քննություն հանձնեց Պետերբուրգի համալսարանում և դիսերտացիա գրեց բանասիրական ֆակուլտետի համար։ Բայց այդ ժամանակ արդեն գիտական գործունեությամբ տարվելու մոլուցքն աստիճանաբար նվազում էր` տեղի տալով գրական ստեղծագործության հանդեպ ձգտմանը։ Դիսերտացիայի պաշտպանությունից հրաժարվելով` մինչև 1844 թվականը նա ծառայում է Ներքին գործերի նախարարությունում` որպես կոլեգիական քարտուղար։]]

1843 թվականին Տուրգենևը գրում է «Պարաշա» պոեմը։ Հույս չունենալով դրական արձագանք ստանալու` նա, այնուամենայնիվ, ցույց է տալիս օրինակը Վիսարիոն Բելինսկուն։ Բելինսկին, բարձր գնահատելով ստեղծագործությունը, երկու ամիս անց «Հայրենական գրառումներում» հրապարակում է իր գրախոսությունը։ Այդպես սկսվում է նրանց ծանոթությունը` հետագայում վերածվելով ամուր ընկերության. Տուրգենևը նույնիսկ դառնում է Բելինսկու որդու` Վլադիմիրի կնքահայրը։ Պոեմն առանձին գրքով, «Տ. Լ.» (Տուրգենև-Լուտովինով) անվանատառերով, լույս տեսավ 1843 թվականին։ 1840-ական թվականներին, Պլետնյովից և Բելինսկուց բացի, Տուրգենևը հանդիպում էր նաև Աֆանասի Ֆետի հետ։

1843 թվականի նոյեմբերին Տուրգենևը գրում է «Մառախլապատ առավոտ» բանաստեղծությունը, որի համար հետագայում երաժշտություն են գրել Ալեքսանդր Գեդիկեն, Գեորգի Կատուարը և այլոք։ Սակայն ամենահայտնին ռոմանսային տարբերակն է` սկզբնապես հրատարակված «Երաժշտությունը` Աբազի» մակագրությամբ. վերջնական պատկանելությունը Վիկտոր Աբազան, Էրաստ Աբազան կամ Յուլիա Աբազան պարզված չէ։ Հրապարակումից հետո բանաստեղծությունն ընկալվեց որպես Տուրգենևի սիրո արտահայտությունը Պոլինա Վիարդոյի հանդեպ, ում հենց այդ ժամանակ նա հանդիպել էր։

1844 թվականին գրվեց «Տերտերը» պոեմը, որն ինքը` բանաստեղծը, որակել է որպես զվարճություն` զուրկ որևէ «խորը և նշանակալից իմաստից»։ Այնուամենայնիվ, պոեմը հասարակական հետաքրքրություն առաջացրեց իր հակահոգևորական ուղղվածությամբ։ Ռուսաստանում այն գրաքննության կողմից ենթարկվեց կրճատումների, սակայն արտասահմանում տպագրվում էր ամբողջությամբ։

1846 թվականին լույս տեսան «Բրետյոր» և «Երեք դիմանկար» վիպակները։ Տուրգենևի երկրորդ վիպակը հանդիսացող «Բրետյոր»-ում գրողը փորձել է պատկերել լերմոնտովյան ազդեցության և ձևամոլության վարկաբեկման միջև պայքարի ձգտումը։ Երրորդ` «Երեք դիմանկար» վիպակի սյուժեն վերցվել է Լուտովինովների ընտանեկան ժամանակագրությունից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Տիտանիկի խորտակումը

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Крушение парохода «Титаник» — морская катастрофа, произошедшая в ночь с 14 на 15 апреля 1912 года в северных широтах Атлантического океана, более чем в 600 км к юго-востоку от острова Ньюфаундленд. Трагедия случилась под конец четвёртого дня следования «Титаника» по трансатлантическому маршруту Саутгемптон — Нью-Йорк. В 23։40 14 апреля во время первого рейса, на тот момент, самый большой океанский лайнер с 2224 людьми на борту по касательной столкнулся с айсбергом и получил серьёзные повреждения обшивки корпуса. Спустя два часа сорок минут — в 2։20 15 апреля полностью ушёл под воду. Катастрофа унесла жизни, по разным данным, от 1495 до 1635 человек. До декабря 1987 года, когда потерпел крушение филиппинский паром «Донья Пас», гибель «Титаника» оставалась самой крупной по количеству жертв катастрофой на море в мирное время.

14 апреля «Титаник» получил 7 ледовых предупреждений от различных судов, пересекающих Атлантику, но, несмотря на это, корабль продолжал идти почти на предельной скорости. Когда прямо по курсу была замечена ледяная гора, «Титанику» не удалось быстро изменить курс. Правый борт лайнера задел подводную часть айсберга. Судно получило несколько пробоин ниже ватерлинии. В общей сложности подводная часть айсберга проскребла обшивку на 90 м. Трюм «Титаника» разделялся на 16 отсеков, в результате столкновения 5 носовых отсеков получили значительные повреждения. Судно начало медленно уходить под воду.

После полуночи капитан Эдвард Смит отдал приказы начинать эвакуацию, передавать в радиоэфир сигнал бедствия и пускать сигнальные ракеты для привлечения внимания близлежащих судов. Эвакуация была организована плохо, команда корабля оказалась не подготовлена к чрезвычайной ситуации. Спасательные шлюпки спускались на воду полупустыми, хотя мест в них едва хватало для половины людей, находящихся на борту.

С тонущего лайнера спаслись 729 пассажиров и членов экипажа. Основная часть людей погибла от переохлаждения, поскольку температура океанской воды составляла −2°С. Спустя полтора часа после полного погружения «Титаника» на место трагедии прибыл пароход «Карпатия» и подобрал выживших в шлюпках.

Крушение вызвало широкий общественный резонанс. По следам гибели судна в 1914 году была принята Международная конвенция по охране человеческой жизни на море.

«Տիտանիկ» շոգենավի խորտակումը ծովային աղետ էր, որը տեղի ունեցավ 1912 թվականի ապրիլի 14-ի լույս 15-ի գիշերը, Ատլանտյան օվկիանոսի հյուսիսային լայնություններում, Նյուֆաունդլենդ կղզուց ավելի քան 600 կմ դեպի հարավ-արևելք։ Ողբերգությունը տեղի ունեցավ «Տիտանիկի»` Սաութեմփթոն-Նյու-Յորք Տրանսատլանտյան երթուղին սկսելու չորրորդ օրվա վերջում: Ապրիլի 14-ին, ժամը 23:40, այդ պահի դրությամբ ամենամեծ օվկիանոսային նավը, իր առաջին երթուղու ընթացքում, 2224 ուղևորով, բախվեց այսբերգին` ստանալով նավի իրանի լուրջ վնասվածքներ։ 2 ժամ 40 րոպե անց` ապրիլի 15-ին, ժամը 2։20 ամբողջովին ջրի տակ անցավ։ Աղետը, տարբեր տվյալներով, 1495-1635 մարդկային կյանքեր խլեց։ Մինչև 1987 թվականի դեկտեմբերը, երբ կործանվեց ֆիլիպինյան «Դոնյա Պաս» լաստանավը, «Տիտանիկի» կործանումը մարդկային զոհերի թվով ծովային խոշորագույն աղետն էր խաղաղ պայմաններում։

Ապրիլի 14-ին «Տիտանիկը» 7 սառցային նախազգուշացում ստացավ Ատլանտիկայով անցնող տարբեր նավերից, սակայն, չնայած դրան, նավը շարունակում էր ընթանալ գրեթե առավելագույն արագությամբ։ Երբ հենց շարժման ուղղությամբ նկատվեց սառցալեռը, «Տիտանիկին» այլևս չհաջողվեց արագ փոխել ուղղությունը։ Նավի աջ կողը բախվեց այսբերգի ստորջրյա հատվածին։ Նավը մի քանի վնասվածք ստացավ ջրագծից ներքև։ Ընդհանուր առմամբ, այսբերգի ստորջրյա հատվածը մոտ 90 մետր երկարությամբ քերել էր նավի կորպուսը։ «Տիտանիկի» նավամբարը բաժանվում էր 16 մեկուսամասերի, բախման հետևանքով առաջնային 5 մեկուսամասերը լուրջ վնասվածքներ էին ստացել։ Նավն սկսեց դանդաղ ջրի տակ անցնել։

Կեսգիշերից հետո նավի կապիտան Էդվարդ Սմիթը հրամայեց սկսել տարհանումը, ռադիոեթերով տագնապ ահազանգել և տագնապ ազդարարող հրթիռներ արձակել` մոտակայքով անցնող նավերի ուշադրությունը գրավելու համար։ Տարհանումը վատ էր կազմակերպված, նավի անձնակազմը պատրաստ չէր արտակարգ իրավիճակների։ Փրկամակույկները ջուրն էին իջեցվում կիսադատարկ, չնայած նրանցում գտնվող տեղերը նավի ուղևորների հազիվ կեսին կբավականացնեին։

Խորտակվող լայներից փրկվեց 729 ուղևոր և անձնակազմի անդամ։ Մարդկանց հիմնական մասը զոհվեց սառցակալումից, քանի որ ջրի ջերմաստիճանը −2°С էր։ «Տիտանիկի» ամբողջովին սուզվելուց մեկուկես ժամ հետո ողբերգության վայր հասավ «Կարպատիա» շոգենավը և հավաքեց փրկամակույկներով փրկվածներին։

Աղետը հասարակական լայն արձագանք ստացավ։ Նավի կործանումից երկու տարի անց` 1914 թվականին, ընդունվեց ծովում մարդկային կյանքի պահպանման Միջազգային կոնվենցիան։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Մանկություն և պատանեկություն

О ранних годах жизни Амундсена известно немногое. Детство его прошло в лесах, окружавших родительскую усадьбу, в компании братьев и соседских детей (доходившей до 40 человек), в которой Руаль был самым младшим. Братья Амундсен охотно участвовали в драках; Руаля в то время описывали как «высокомерного мальчика», которого легко было разозлить. Одним из его товарищей по играм был будущий исследователь Антарктики Карстен Борхгревинк.

Братьев Амундсен с раннего возраста приучали к спорту։ во дворе усадьбы были сооружены гимнастические брусья, все четверо стали неплохими гимнастами. На лыжи Руаля Амундсена поставили, как только он научился ходить. В школе Амундсен был стабильно худшим учеником, но выделялся упрямством и обострённым чувством справедливости. Директор школы даже отказал ему в сдаче выпускного экзамена из опасения опозорить заведение неуспевающим учеником. Амундсену пришлось записываться на выпускные экзамены отдельно, как экстерну, и в июле 1890 года он с большим трудом получил аттестат зрелости.

Руаль Амундсен в автобиографии рассматривал два фактора, способствовавших становлению его личности. В 1886 году скончался отец Йенс Амундсен. Мать — Густава Салквист — хотела, чтобы младший сын вошёл в состав интеллектуальной элиты страны, для чего перевезла семью в Кристианию, семейный дом располагался близ королевского дворца. По настоянию матери Руаль поступил учиться на медицинский факультет университета, но, когда ему был 21 год, она умерла (9 сентября 1893 года), и Руаль бросил университет. Характерно, что собственно медицину он так и не изучал и лишь с трудом окончил подготовительное отделение. Амундсен писал в автобиографии։ «С огромным облегчением покинул я… университет, чтобы всецело предаться осуществлению мечты моей жизни».

Другим фактором стало знакомство с историей покорения Северо-западного прохода и судьбой капитана Джона Франклина. В автобиографии и книге «Северо-западный проход» Амундсен приводил противоречивые данные о возрасте, когда судьба Франклина захватила его воображение, — в 8 или в 15 лет.

- Удивительно, что из всего рассказа более всего приковывало моё внимание именно описание лишений, испытанных Франклином и его спутниками. Во мне загорелось странное стремление претерпеть когда-нибудь такие же страдания. Я тоже хотел пострадать за своё дело, — не в знойной пустыне по пути в Иерусалим, а на ледяном Севере, на пути к широкому познанию доселе неведомой великой пустыни.

Начиная с 15—16-летнего возраста Амундсен ввёл для себя спартанский режим жизни։ строгая диета, физические упражнения, сон на открытом воздухе даже зимой, регулярные лыжные походы в период с ноября по апрель. По собственным словам, Амундсен никогда не любил футбола, но регулярно играл в эту игру, «чтобы тренировать своё тело и приучить его к выносливости». В 1892 году Амундсен прошёл медицинскую комиссию, в заключении которой было написано։ «Рост — 180 см, объём грудной клетки на выдохе — 87 см, на вдохе — 98 см». Кто-то из видевших Амундсена в тот период назвал его «последним викингом». После пересечения плоскогорья Хардангервидда (под руководством лыжника Л. Урдала) Амундсен нанялся на зверобойное судно «Моргенен», чтобы на практике подготовиться к получению штурманского звания. После возвращения в 1894 году из первой путины Амундсен обратился в Министерство внутренних дел с докладной запиской, в которой рассматривался вопрос о заинтересованности Норвегии в получении прав на архипелаг Шпицберген. По Р. Хантфорду, в 1894 году Амундсен писал в Лондон, прося, чтобы его включили в состав экспедиции Джексона — Хармсворта, но получил отказ.

После смерти матери Амундсен снимал квартиру в Кристиании. С самого рождения о нём заботилась шведка Элизабет Густавсон, служившая его родителям с 1865 года. Амундсен, по собственным словам, относился к ней как к матери. Для никогда не имевшего семьи путешественника Бетти (таково было её семейное прозвище) была хранительницей домашнего очага.

Существенную роль в определении жизненных планов Амундсена сыграло знакомство с известным норвежским полярным исследователем Эйвином Аструпом. Впервые Амундсен побывал на его лекции 25 февраля 1893 года, ещё формально числясь студентом университета[20]. 24 июня 1893 года Амундсен был в толпе, провожавшей «Фрам» Нансена։ отправлялась национальная норвежская экспедиция к Северному полюсу. Характерно, что в его интересе к полярным исследованиям не было никаких следов мальчишеских мечтаний։ приняв решение, Амундсен сразу стал претворять его в жизнь, готовя себя к карьере арктического путешественника.

Весной 1895 года Амундсен успешно сдал экзамен на штурмана и принял участие в ещё одном промысловом плавании. 3 января 1896 года Руаль и его брат Леон, имитируя арктический поход, решили пересечь Хардангерское плоскогорье с востока на запад, но заблудились и ходили по нему кругами. На четвёртый день закончились запасы провизии. В «Автобиографии» этот эпизод описан как самое опасное происшествие, с которым он сталкивался в жизни։ на ночёвке Руаля занесло снегом, а от усталости свело судорогой мышцы. Брат Леон сумел откопать его и вытащить на воздух.

Ռուալ Ամունդսենը 3 տարեկան հասակում

Ամունդսենի կյանքի վաղ տարիների մասին քիչ բան է հայտնի։ Նրա մանկությունն անցել է հայրական կալվածքը շրջապատող անտառներում` եղբայրների և դրկից երեխաների շրջապատում (մոտ 40 հոգի, որոնցից կրտսերը Ռուալն էր)։ Ամունդսեն եղբայրները հաճախ էին կռիվների մեջ ընկնում. Ռուալին այն ժամանակ բնորոշում էին որպես «գոռոզ տղա», որին շատ հեշտ էր զայրացնելը։ Նրա խաղընկերներից մեկն էր Արկտիկայի ապագա բնախույզ Կարստեն Բորխգրեվինկը։

Ամունդսեն եղբայրներին վաղ տարիքից վարժեցնում էին սպորտին. նրանց տան բակում մարմնամարզական ձողափայտ էր տեղադրված. բոլոր չորսն էլ բավականին հմուտ մարզիկներ դարձան։ Հենց Ռուալն սկսեց քայլել, նրան դահուկ քշել սովորեցրին։ Դպրոցում Ամունդսենը միշտ վատագույն աշակերտն էր, բայց առանձնանում էր համառությամբ և արդարության հանդեպ գերզգայունությամբ։ Դպրոցի տնօրենը նույնիսկ հրաժարվեց նրանից ավարտական քննություններ վերցնել` վախենալով վարկաբեկել հաստատությունը վատ սովորող աշակերտի պատճառով։ Ամունդսենն ստիպված էր առանձին` էքստեռն կարգով հանձնել ավարտական քննությունները և 1890 թվականին նա մեծ դժվարությամբ վերջապես հասունության վկայական ստացավ։

Ռուալ Ամունդսենն ինքնակենսագրության մեջ դիտարկում է իր անհատականության կայացմանը նպաստող երկու գործոն։ 1886 թվականին մահացավ հայրը` Իենս Ամունդսենը։ Մայրը` Գուստավա Սալկվիստը, ուզում էր, որպեսզի կրտսեր որդին համալրի երկրի ինտելեկտուալ էլիտայի շարքերը, այդ պատճառով ընտանիքը տեղափոխեց Քրիստիանիա (այժմ՝ Օսլո), որտեղ նրանց տունը գտնվում էր թագավորական պալատի մոտ։ Մոր պնդմամբ Ռուալն ընդունվեց համալսարանի բժշկական ֆակուլտետ, սակայն երբ 21 տարեկան էր, մայրը մահացավ (1893 թվականի սեպտեմբերի 9-ին), և Ռուալը թողեց համալսարանը։ Բնական է, որ նա բժշկություն այդպես էլ չուսումնասիրեց, այլ հազիվ ավարտեց նախապատրաստական դասընթացը։ Իր ինքնակենսագրության մեջ նա գրել է. «Մեծագույն թեթևության զգացումով հեռացա համալսարանից, որպեսզի ամբողջովին նվիրվեմ կյանքիս նպատակի իրագործմանը»։

Երկրորդ գործոնը Հյուսիս-արևմտյան անցման նվաճման և կապիտան Ջոն Ֆրանկլինի ճակատագրի պատմության իմացությունն էր։ Ինքնակենսագրությունում և «Հյուսիս-արևմտյան անցում» գրքում Ամունդսենը հակասական տեղեկություններ է հաղորդում իր այն հասակի մասին, երբ Ֆրանկլինի ճակատագիրը կլանել էր նրա երևակայությունը` 8 կամ 15 տարեկան։

- Զարմանալի է, որ ամբողջ պատմությունից իմ ուշադրությունը գրավում էին հատկապես Ֆրանկլինի և նրա ուղեկիցների կրած զրկանքները: Իմ մեջ տարօրինակ ձգտում էր առաջացել` երբևէ նույնպիսի տառապանքներ կրել: Ես նույնպես ուզում էի տքնել սեփական գործի համար` ոչ թե Երուսաղեմ տանող ճանապարհի անապատային տապին, այլ սառցե Հյուսիսում` մինչ այդ չտեսնված անծայրածիր անապատի լայն ճանաչման ճանապարհին»:

15-16 տարեկանից սկսած` Ամունդսենն ինքն իր համար սահմանեց կյանքի սպարտայական ռեժիմ. խիստ դիետա, ֆիզիկական վարժություններ, քուն բաց երկնքի տակ` նույնիսկ ձմռանը, պարբերական դահուկային արշավներ` նոյեմբերից ապրիլ ընկած ժամանակաշրջանում։ Իր իսկ խոսքերով ասած` Ամունդսենը երբեք չի սիրել ֆուտբոլ, սակայն պարբերաբար խաղացել է, «որպեսզի մարզի մարմինը և զարգացնի դիմացկունությունը»։ 1892 թվականին Ամունդսենն անցավ բժշկական ստուգում, որի եզրակացության մեջ ասված էր. «Հասակը` 180 սմ, կրծքավանդակի շրջագիծը` շնչելիս` 98 սմ, արտաշնչելիս` 87 սմ»։ Այն ժամանակ նրան տեսնողներից մեկն անվանել էր «վերջին վիկինգ»։ Հարդանգերվիդ սարահարթը հաղթահարելուց հետո (դահուկորդ Լ. Ուրդալի ղեկավարությամբ), Ամունդսենը վարձու աշխատանքի անցավ «Մորգենեն» որսորդական նավի վրա, որպեսզի գործնականորեն նախապատրաստվի ղեկապետի պաշտոնն ստանալուն։ 1894 թվականին, իր առաջին ուղևորությունից վերադառնալուց հետո, Ամունդսենը դիմեց Ներքին գործերի նախարարություն` զեկուցագրով, որում դիտարկվում էր Նորվեգիայի հետաքրքրվածությունը Շպիցբերգեն արշիպելագի նկատմամբ իրավասություն ստանալու հարցում։ Ըստ Ռոլանդ Հանտֆորդի` 1894 թվականին Ամունդսենը նամակ է գրել Լոնդոն` խնդրանքով, որպեսզի իրեն ընդգրկեն Ջեկսոն-Հարմսվորդի արշավախմբում, սակայն մերժվել է։

Մոր մահից հետո Ամունդսենը բնակարան էր վարձել Օսլոյում։ Դեռ վաղ մանկությունից նրա մասին հոգ էր տանում շվեդուհի Էլիզաբեթ Գուստավսոնը, որը ծառայում էր նրա ծնողների մոտ 1865 թվականից։ Իր իսկ խոսքերով` Ամունդսենը նրան մոր պես էր վերաբերվում։ Երբևէ ընտանիք չունեցող ճանապարհորդի համար Բետտին (այդպես էր նրա ընտանեկան մականունը) ընտանեկան օջախի պահապանն էր։

Ամունդսենի կենսական պլանների որոշման գործում նշանակալից դեր է խաղացել ծանոթությունը նորվեգացի հայտնի բևեռախույզ Էյվին Աստրուպի հետ։ Առաջին անգամ նրա դասախոսությունն Ամունդսենը լսել է 1893 թվականի փետրվարի 25-ին, երբ դեռ համալսարանի փաստացի ուսանող էր։ 1893 թվականի հունիսի 24-ին Ամունդսենն ամբոխի հետ ճանապարհում էր Նանսենի «Ֆրամը». նորվեգական ազգային արշավախումբն ուղևորվում էր Հյուսիսային բևեռ։ Բնորոշ է, որ բևեռային ուսումնասիրությունների հանդեպ Ամունդսենի հետաքրքրվածության մեջ տղայական երազանքների նշույլ անգամ չկար. որոշում կայացնելուց անմիջապես հետո Ամունդսենը գործի անցավ` ինքն իրեն նախապատրաստելով արկտիկական ճանապարհորդի կարիերային։

1895 թվականի գարնանը Ամունդսենը բարեհաջող հանձնեց ղեկապետի քննությունը և մասնակցեց ևս մեկ ծովային ուղևորության։ 1896 թվականի հունվարի 3-ին Ռուալն ու նրա եղբայր Լեոնը, որպես արկտիկական գիտարշավի նմանակում, որոշեցին անցնել Հարդանգերյան սարահարթը` արևելքից արևմուտք, սակայն մոլորվեցին։ Չորրորդ օրը սննդի պաշարներն սպառվեցին։ «Ինքնակենսագրոթյան» մեջ այս դրվագը նկարագրված է` որպես կյանքի ամենավտանգավոր իրադարձություն. քնած Ռուալին ծածկել է ձյան հսկա շերտը, իսկ հոգնածությունից մկանները ջղաձգվել են։ Եղբայրը, բարեբախտաբար, կարողանում է փորել-հանել նրան ձյան տակից։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մայքլ Ջորդան

ռուսերեն հոդված

Մանկություն

Родители Майкла, Джеймс Джордан и Делорис Пиплс, познакомились в 1956 году после баскетбольного матча в Уоллесе (штат Северная Каролина). Джеймс в то время служил в ВВС США, а Делорис училась в Таскиджийском институте, вскоре они поженились. Родители Майкла были среднего роста и не отличались спортивным телосложением.

Майкл Джордан родился 17 февраля 1963 года в Бруклине (Нью-Йорк), где его отец обучался в училище компании General Electric. Майкл был четвёртым из пяти детей։ у него два старших брата, Ларри и Джеймс-младший, старшая сестра Делорис и младшая сестра Розлин. Вскоре после рождения Майкла семья переехала в Уоллес, где его отец работал оператором погрузчика на заводе, а мать была банковским клерком. В 1970 году Джорданы переехали в более крупный город Уилмингтон, где вырос Джеймс. Родители Майкла получили повышение на работе։ Джеймс стал начальником цеха и главой отдела оборудования на заводе, а Делорис возглавила в банке отдел по связям с потребителями. Семья стала обеспеченной и смогла позволить себе новый дом на побережье. В то время как все его братья и сёстры после школы подрабатывали и помогали родителям по хозяйству, Майкл был весьма ленив, не хотел работать и как мог увиливал от домашних обязанностей. В средней школе он не особенно старался, имел проблемы с дисциплиной.

Джордан занимался многими видами спорта, но больше всего любил бейсбол и мечтал в будущем стать профессиональным питчером. В этом виде спорта Майкл на детском уровне добился некоторых успехов — в 12 лет он со своей командой дошёл до финала чемпионата младшей лиги, позже стал чемпионом штата и был признан лучшим игроком чемпионата. Позже Майкл серьёзно увлёкся баскетболом, самой популярной игрой у местной чернокожей молодёжи. Хотя Джордан и не отличался высоким ростом и мощным телосложением, он тренировал прыжок, чтобы компенсировать эти недостатки. Постоянным партнёром Майкла был его старший брат Ларри, с которым они часто играли друг против друга на площадке за домом.

Մայքլի ծնողները` Ջեյմս Ջորդանը և Դելորիս Փիփլսը, ծանոթացել են 1956 թվականին, Ուոլլեսում (Հյուսիսային Կարոլինա նահանգ), բասկետբոլի մրցախաղից հետո։ Ջեյմսն այդ ժամանակ ծառայում էր ԱՄՆ ՌՕՈՒ-ում, իսկ Դելորիսը սովորում էր Թասկիջյան ինստիտուտում։ Շուտով նրանք ամուսնացան։ Մայքլի ծնողները միջահասակ էին և աչքի չէին ընկնում սպորտային կազմվածքով։

Մայքլ Ջորդանը ծնվել է 1963 թվականի փետրվարի 17-ին, Բրուկլինում (Նյու-Յորք), որտեղ նրա հայրը սովորում էր General Electric կազմակերպության ուսումնարանում։ Մայքլը հինգ երեխաներից չորրորդն էր. նա ուներ երկու ավագ եղբայր` Լարրին և Ջեյմս-կրտսերը, ավագ քույր` Դելորիսը, և կրտսեր քույր` Ռոզլինը։ Մայքլի ծնունդից քիչ անց ընտանիքը տեղափոխվեց Ուոլլես, որտեղ հայրն աշխատում էր գործարանում` որպես բեռնասարքի օպերատոր, իսկ մայրը բանկային ծառայող էր։ 1970 թվականին Ջորդանները տեղափոխվեցին ավելի խոշոր քաղաք` Ուիլմինգտոն, որտեղ և մեծացել էր Ջեյմսը։ Այստեղ Մայքլի ծնողները պաշտոնների բարձրացում ստացան. Ջեյմսը դարձավ արտադրամասի պետ և սարքավորումների բաժնի ղեկավար, իսկ Դելորիսը բանկում գլխավորեց հաճախորդների հետ կապերի բաժինը։ Ընտանիքը դարձավ բավականաչափ ապահովված և կարողացավ իրեն թույլ տալ նոր տուն գնել ծովափին։ Մինչ քույրերն ու եղբայրները դասերից հետո լրացուցիչ աշխատանքով օգնում էին ծնողներին, Մայքլը, ծուլանալով, ամեն կերպ խուսափում էր տնային հոգսերից։ Դպրոցում էլ առանձնապես չէր փայլում, կարգապահության հետ էլ խնդիրներ ուներ։

Ջորդանը զբաղվում էր մի շարք մարզաձևերով, բայց ամենաշատը սիրում էր բեյսբոլ և երազում էր ապագայում դառնալ պրոֆեսիոնալ բեյսբոլիստ։ Այս մարզաձևում Մայքլը մանուկ հասակում հասավ որոշ հաջողությունների. 12 տարեկանում իր թիմի հետ նա հասավ մինչև կրտսեր լիգայի եզրափակիչ փուլ։ Ավելի ուշ դարձավ նահանգի չեմպիոն և ճանաչվեց նահանգի լավագույն խաղացող։ Այնուհետև Մայքլը լրջորեն տարվեց բասկետբոլով, որը տեղի սևամորթ երիտասարդների շրջանում ամենատարածված մարզաձևն էր։ Ջորդանն առանձնապես աչքի չէր ընկնում բարձր հասակով և հուժկու կառուցվածքով, ուստի, սեփական թերությունները փոխհատուցելու նպատակով, կատարելագործում էր թռիչքը։ Մայքլի մշտական խաղընկերը հարազատ եղբայրն էր, որի հետ հաճախ նրանք իրար դեմ էին խաղում իրենց տան բակում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դիեգո Մարադոնա

ռուսերեն հոդված

Մանկություն

Диего Армандо Марадона родился в 5 утра в воскресенье 30 октября 1960 года в поликлинике Эвита в городе Ланус, который находится в провинции Буэнос-Айрес. Он родился в семье дона Диего, потомственного рабочего, трудившегося на мельнице Тритумоль, и его жены, домохозяйки Дальмы Сальвадоры Франко. Марадона был пятым ребёнком в семействе, но первым мальчиком։ до него были рождены четыре сестры — Рита, Ана, Эльза и Мария. Позже Дальма Сальвадора говорила։ «Он мне дался легче других. В субботу я весь день прекрасно себя чувствовала, а ночью меня увезли в клинику. Он очень быстро появился на свет. В тот момент я молилась только об одном: чтобы родился здоровым и стал хорошим человеком. Все это, к счастью, кажется, сбылось, и даже я бы сказала, с лихвой».

Корни семьи Марадоны происходили из Италии, в частности, он является потомком Марко Поло. Также Диего имеет хорватские корни։ бабушка Сальвадоры в девичестве носила фамилию Кариолич, а её отец был выходцем с острова Корчула.

В возрасте 10 месяцев Диего научился ходить. Как и большинство детей в Аргентине, Марадона с малых лет начал гонять мяч. То, во что играли дети, было трудно назвать футболом, малыши просто бегали и били по мячу.

Когда Марадоне было 7 лет, его двоюродный брат Бето, сын тёти Нены, подарил ему самый первый в жизни мяч. Диего так обрадовался подарку, что заснул с ним в обнимку в первую же ночь. Затем Диего вынес мяч на улицу, чтобы похвастаться им перед двором, но, решив не давать мяч никому, унёс его домой. Всю зиму мяч пролежал в комнате Диего, лишь изредка он гонял его по дому со своими сёстрами. Весной Диего всё же решился вынести его во двор։ отец показал ему, как надо бить, а сын долго тренировался у стены, просто нанося удары левой ногой.

Когда Диего после тренировок научился хорошо бить по мячу, он начал играть со старшими ребятами в полноценный футбол. В игре маленький Диего не преуспел, более взрослые игроки проскакивали мимо или обводили его, а обиженный Марадона хватал мяч руками и прижимал к себе. Постепенно Марадона привыкал к футболу и стал играть, как и все на поле. Он мог играть часами на пустыре, называемом «Семь Полян», где проходили дворовые матчи. Диего предпочитал выступать на позиции либеро, лишь в более позднем возрасте он перешёл в нападение. Постепенно Марадона стал одним из самых техничных футболистов двора, и команды школьников всегда хотели, чтобы Диего играл за них. После того, как Марадона пошёл в школу «Ремедиос де Эскалада Сан-Мартин», он почти сразу был включён в футбольную команду Эскалады, где играли младшеклассники. В 1999 году в своей книге Диего написал։ «Я всегда говорю, что стал профессионалом, начиная с самого маленького возраста: я играл за команду, которая приглашала меня первой, иногда меня не отпускали из дома, и тогда я ревел как сумасшедший. И всё-таки за пять минут до начала нашего матча Тота всегда давала мне разрешение. Ну а для того, чтобы убедить дона Диего, моего отца, усилий требовалось значительно больше. Я понимал своего старика, и как было не понять, если он буквально выбивался из сил, для того чтобы мы могли есть и учиться? И он очень хотел, чтобы я учился».

Семья Диего проживала в районе Вилья Фиорито на пересечении улиц Асамор и Марио Браво в трёхкомнатном доме, который находился на южной окраине Буэнос-Айреса и был одним из беднейших в городе. Бедствовала и семья Марадоны, а потому дети, чтобы помочь родителям, лепили глиняные кувшинчики для цветов, продавали их на местном рынке и отдавали все заработанные деньги матери. Занимался этим и Диего. Позже он сказал։ «Если мои родители попросят у меня луну, я сделаю всё, чтобы её достать. Но это был бы пустяк по сравнению с тем, что они сделали для меня».

Դիեգո Արմանդո Մարադոնան ծնվել է 1960 թվականի հոկտեմբերի 30-ին, կիրակի, առավոտյան ժամը 5-ին, Բուենոս-Այրես գավառում գտնվող Լանուս քաղաքի Էվիտա կլինիկայում։ Նա ծնվել է Դոն Դիեգոյի ընտանիքում։ Հայրն աշխատում էր Տրիտումոլ հողմաղացում` որպես բանվոր, իսկ մայրը` Դալմա Սալվադորա Ֆրանկոն, տնային տնտեսուհի էր։ Դիեգոն ընտանիքի հինգերորդ, բայց առաջին արու զավակն էր, ուներ չորս քույր` Ռիտան, Աննան, Էլզան և Մարիան։ Դալմա Սալվադորան ասում էր. «Նա բոլորովին չչարչարեց ինձ. շաբաթ ամբողջ օրը ես ինձ շատ լավ էի զգում, իսկ գիշերն ինձ կլինիկա տարան: Նա շատ արագ լույս աշխարհ եկավ: Այդ պահին ես միայն մի բան էի խնդրում. որպեսզի նա առողջ ծնվի և լավ մարդ դառնա: Բարեբախտաբար, այդ ամենն իրականացավ, կարծում եմ, դեռ մի բան էլ ավելի»։

Մարադոնայի ընտանիքի արմատները ծագում են Իտալիայից։ Դիեգոն Մարկո Պոլոյի հետնորդներից է։ Նա ունի նաև խորվաթական արմատներ. Սալվադորայի տատիկի օրիորդական ազգանունն էր` Կարիոլիչ, իսկ նրա հայրը ծնվել էր Կորչուլա կղզում։

10 ամսական հասակում Դիեգոն սկսեց քայլել։ Ինչպես Արգենիտինայի երեխաների մեծամասնությունը, Մարադոնան վաղ հասակից սկսել է գնդակով վազվզել. այն, ինչ անում էին երեխաները, դժվար է ֆուտբոլ անվանել. նրանք պարզապես վազվզում էին և հարվածում գնդակին։

Երբ Մարադոնան 7 տարեկան էր, նրա հորաքույր Նենոյի որդին` Բետոն, նվիրեց նրան կյանքի առաջին գնդակը։ Դիեգոն այնքան էր ուրախացել նվերի համար, որ առաջին գիշերը գնդակը գրկած անցկացրեց։ Հետո Դիեգոն գնդակը դուրս բերեց բակ, որպեսզի պարծենա ընկերների մոտ, սակայն, որոշելով գնդակը ոչ ոքի չտալ, կրկին տուն բերեց այն։ Ամբողջ ձմեռ գնդակը մնաց Դիեգոյի ննջարանում, և միայն երբեմն-երբեմն նա տան մեջ խաղում էր գնդակով` քույրերի հետ։ Գարնանը Դիեգոն այնուամենայնիվ որոշեց գնդակը բակ հանել. հայրը նրան ցույց տվեց, թե ինչպես է պետք հարվածել, իսկ որդին պարզապես մարզվում էր պատի մոտ` ձախ ոտքով գնդակին հարվածներ հասցնելով։

Երբ Դիեգոն մարզումներից հետո արդեն սովորել էր բավականին լավ հարվածել գնդակին, նա սկսեց իրենից մեծ տղաների հետ արդեն իսկական ֆուտբոլ խաղալ։ Սակայն խաղում նա դեռ հաջողակ չէր. ավելի մեծ խաղացողները սլանում էին նրա կողքով կամ պարզապես շրջանցում նրան, և վիրավորված Մարադոնան գրկում էր գնդակն ու ամուր սեղմում կրծքին։ Աստիճանաբար Մարադոնան սկսեց սովորել և, ինչպես բոլորը դաշտում, սկսեց խաղալ։ Նա կարող էր ժամերով խաղալ, այսպես կոչված, «Յոթ դաշտեր» տարածքում, որտեղ կազմակերպվում էին բակային մրցախաղերը։ Դիեգոն գերադասում էր խաղալ ազատ պաշտպանի դերում, միայն ավելի մեծ հասակում նա անցավ հարձակվողի դերին։ Աստիճանաբար Մարադոնան դարձավ բակի խաղացողներից տեխնիկապես ամենաուժեղը, և դպրոցական թիմերից յուրաքանչյուրն ուզում էր, որպեսզի նա իրենց կազմում խաղա։ «Ռեմեդիոս դե Էսկալադա Սան-Մարտին» դպրոցն ընդունվելուց անմիջապես հետո Մարադոնան ընդգրկվեց Էսկալադայի ֆուտբոլային թիմի կազմում, որտեղ խաղում էին տարրական դասարանների աշակերտները։ 1999 թվականին իր գրքում Մարադոնան գրել է. «Ես միշտ ասում եմ, որ պրոֆեսիոնալ եմ դարձել` սկսած ամենավաղ հասակից։ Ես խաղում էի այն թիմի կազմում, որն առաջինն էր ինձ հրավիրում։ Երբեմն ինձ տնից դուրս չէին թողնում, և այդ ժամանակ ես խելագարի պես ոռնում էի։ Այնուամենայնիվ, մրցախաղից 5 րոպե առաջ Տոտան միշտ թույլ էր տալիս դուրս գալ։ Բայց հորս` դոն Դիեգոյին, համոզելու համար շատ ավելի մեծ ջանքեր էին պահանջվում։ Ես հասկանում էի ծերուկիս, և ինչպե՞ս չհասկանայի, եթե նա բացարձակապես ամեն ինչ անում էր, որպեսզի մենք քաղցած չմնանք ու սովորենք։ Նա շատ էր ուզում, որ ես ուսում ստանամ»։

Դիեգոյի ընտանիքն ապրում էր երեքսենյականոց բնակարանում, որը գտնվում էր Բուենոս Այրեսի հարավային ծայրամաս հանդիսացող Վիլյա Ֆիորիտո աղքատ թաղամասում, Ասամոր և Մարիո Բրավո փողոցների խաչմերուկում։ Ընտանիքն էլ աղքատ էր, և երեխաները, ծնողներին օգնելու համար, կավից ծաղկամաններ էին ծեփում ու վաճառում տեղի շուկայում և աշխատած ողջ գումարը տալիս էին մորը։ Դրանով զբաղվում էր նաև Դիեգոն։ Ավելի ուշ Դիեգոն ասել է. «Եթե ծնողներս լուսինն էլ խնդրեն ինձնից, ես ամեն ինչ կանեմ, որ ձեռք բերեմ այն: Եվ դա դեռ չնչին բան կլինի այն ամենի համեմատ, ինչ նրանք են արել ինձ համար»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Իվան Տուրգենև

ռուսերեն հոդված

Ստեղծագործական ծաղկման շրջան

С 1847 года Иван Тургенев участвовал в преобразованном «Современнике», где сблизился с Н. А. Некрасовым и П. В. Анненковым. В журнале был опубликован его первый фельетон «Современные заметки», начали публиковать первые главы «Записок охотника». В первом же номере «Современника» вышел рассказ «Хорь и Калиныч», открывший бесчисленные издания знаменитой книги. Подзаголовок «Из записок охотника» прибавил редактор И. И. Панаев, чтобы привлечь к рассказу внимание читателей. Успех рассказа оказался огромным, и это навело Тургенева на мысль написать ряд других таких же. По словам Тургенева, «Записки охотника» были выполнением его Аннибаловой клятвы бороться до конца с врагом, которого он возненавидел с детства. «Враг этот имел определённый образ, носил известное имя: враг этот был — крепостное право». Для осуществления своего намерения Тургенев решил уехать из России. «Я не мог, — писал Тургенев, — дышать одним воздухом, оставаться рядом с тем, что я возненавидел <…> Мне необходимо нужно было удалиться от моего врага затем, чтобы из самой моей дали сильнее напасть на него».

В 1847 году Тургенев с Белинским уехал за границу и в 1848 году жил в Париже, где стал свидетелем революционных событий. Будучи очевидцем убийства заложников, атак, баррикад февральской французской революции, он навсегда вынес глубокое отвращение к революциям вообще. Чуть позже он сблизился с А. И. Герценом, влюбился в жену Огарёва Н. А. Тучкову.

1847 թվականից Իվան Տուրգենևն սկսեց անդամակցել կերպարանափոխված «Սովրեմեննիկին», որտեղ մտերմացավ է Նիկոլայ Նեկրասովի և Պավել Աննենկովի հետ։ Ամսագրում տպագրվեց նրա առաջին ֆելյետոնը՝ «Ժամանակակից հոդվածներ», սկսեցին տպագրել «Որսորդի հիշատակարանի» առաջին գլուխները։ «Սովրեմեննիկի» առաջին իսկ համարում տպագրվեց «Կզաքիսն ու Կալինիչը» պատմվածքը, որով հանրահայտ գրքի բազմաթիվ հրատարակությունների սկիզբը դրվեց։ «Որսորդի հիշատակարանից» ենթավերնագիրն ավելացրեց Ի. Ի. Պանաևը, որպեսզի գրավի ընթերցողի ուշադրությունը։ Պատմվածքը հսկայական հաջողություն ունեցավ, և դա պատճառ դարձավ նոր նմանատիպ պատմվածքների ստեղծման։ Տուրգենևի խոսքերով ասած՝ «Որսորդի հիշատակարանը» մինչև վերջ թշնամու հետ պայքարելու նրա հաննիբալյան երդման կատարումն էր, թշնամի, որին նա ատել էր մանկությունից։ «Այդ թշնամին ուներ որոշակի կերպար, հայտնի անուն. դա ճորտատիրական իրավունքն էր»։ Իր նպատակի իրագործման համար Տուրգենևը որոշեց մեկնել Ռուսաստանից։ «Ես չէի կարող,-գրում է Տուրգենևը,-շնչել նույն օդը, մնալ այն բանի կողքին, ինչն ատում էի: Ինձ անհրաժեշտ էր հեռանալ իմ թշնամուց, որպեսզի հեռվից ավելի հզոր հարձակում գործեի»։

1847 թվականին Տուրգենևը Բելինսկու հետ մեկնեց արտասահման և 1848 թվականին հաստատվեց Փարիզում, որտեղ հեղափոխական իրադարձությունների ականատեսը դարձավ։ Վկա լինելով պատանդների սպանություններին, գրոհներին, ֆրանսիական փետրվարյան հեղափոխությանը՝ նա ընդմիշտ նողկանք ապրեց բոլոր տեսակի հեղափոխությունների հանդեպ։ Ավելի ուշ նա մտերմացավ Ա. Ի. Գերցենի հետ, սիրահարվեց Նիկոլայ Օգարյովի կնոջը՝ Նատալյա Տուչկովային։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Կրթություն

Его образованием первоначально занимался гувернёр-француз Сен-Тома́ (прототип St.-Jérôme в повести «Отрочество»), заменивший собою добродушного немца Ресельмана, которого Толстой изобразил в повести «Детство» под именем Карла Ивановича.

В 1843 году П. И. Юшкова, взяв на себя роль опекунши своих несовершеннолетних племянников (совершеннолетним был только старший — Николай) и племянницы, привезла их в Казань. Вслед за братьями Николаем, Дмитрием и Сергеем Лев решил поступить в Императорский Казанский университет, где работали на математическом факультете Лобачевский, а на Восточном — Ковалевский. 3 октября 1844 года Лев Толстой был зачислен студентом разряда восточной (арабско-турецкой) словесности в качестве своекоштного — оплачивающего своё обучение[10]. На вступительных экзаменах он, в частности, показал отличные результаты по обязательному для поступления «турецко-татарскому языку». По результатам года имел неуспеваемость по соответствующим предметам, не выдержал переходного экзамена и должен был заново пройти программу первого курса.

Во избежание полного повторения курса он перешёл на юридический факультет, где его проблемы с оценками по некоторым предметам продолжились. Переходные майские экзамены 1846 года были сданы удовлетворительно (получил одну пятёрку, три четвёрки и четыре тройки; средний вывод получился три), и Лев Николаевич был переведён на второй курс[11]. На юридическом факультете Лев Толстой пробыл менее двух лет։ «Всегда ему было трудно всякое навязанное другими образование, и всему, чему он в жизни выучился, — он выучился сам, вдруг, быстро, усиленным трудом», — пишет С. А. Толстая в своих «Материалах к биографии Л. Н. Толстого»[12]. В 1904 году он вспоминал։ «…я первый год … ничего не делал. На второй год я стал заниматься … там был профессор Мейер, который … дал мне работу — сравнение „Наказа“ Екатерины с Esprit des lois <«Духом законов» (фр.)русск.> Монтескьё. … меня эта работа увлекла, я уехал в деревню, стал читать Монтескьё, это чтение открыло мне бесконечные горизонты; я стал читать Руссо и бросил университет, именно потому, что захотел заниматься».

Այն տունը, որտեղ ծնվել է Լ․ Տոլստոյը 1898թ

Նրա կրթությամբ սկզբում զբաղվում էր ֆրանսիացի տնային դաստիարակ Սեն-Տոման («Պատանեկություն» վիպակի հերոս St.-Jérôme-ի նախատիպը), ով փոխարինեց բարեհոգի գերմանացի Ռեսելմանին. վերջինիս Տոլստոյը պատկերել է «Մանկություն» վիպակի հերոս Կարլ Իվանովիչի դերում։

1843 թվականին Պ. Ի. Յուշկովան, իր վրա վերցնելով իր անչափահաս եղբորորդիների խնամակալության դերը (չափահաս էր միայն ավագը` Նիկոլայը)` նրանց բերեց Կազան: Իր եղբայրների` Նիկոլայի, Դմիտրիի և Սերգեյի օրինակով, Լևը որոշեց ընդունվել Կազանի Արքայական համալսարան, որտեղ մաթեմատիկական ֆակուլտետում աշխատում էր Լոբաչևսկին, իսկ Արևելագիտականում` Կովալևսկին։ 1844 թվականի հոկտեմբերի 3-ին Լև Տոլստոյն ընդգրկվեց արևելյան լեզուների (արաբա-թուրքական) բաժնում` որպես վճարովի ուսանող։ Ընդունելության քննություններին, մասնավորապես «թուրք-թաթարերենից», նա գերազանց արդյունք ցույց տվեց։ Սակայն տարվա ընթացքում տվյալ առարկաներից թերանալով` չհանձնեց փոխադրական քննությունը և ստիպված էր կրկին անցնել առաջին կուրսի ծրագիրը։

Ամբողջական կուրսի կրկնությունից խուսափելով` տեղափոխվեց իրավագիտական ֆակուլտետ, որտեղ որոշ առարկաների գնահատականների հետ կապված խնդիրները շարունակվեցին։ 1846 թվականի մայիսյան փոխադրական քննությունները բավարար հանձնելով (ստացել է մեկ հատ հինգ, երեք հատ չորս և չորս հատ երեք. միջին գնահատականը ստացվել է երեք)` Լև Նիկոլաևիչը փոխադրվեց երկրորդ կուրս: Իրավագիտական ֆակուլտետում Լև Տոլստոսը սովորեց ընդամենը երկու տարի: «Նրա համար բարդ էր պարտադրված ամեն բան: Այն ամենը, ինչ նա կյանքում սովորել է, սովորել է ինքնուրույն, արագ, միանգամից, համառ աշխատանքով»,- գրել է Ս. Ա. Տոլստայան իր «Լ. Ն. Տոլստոյի կենսագրության վերաբերյալ նյութերում»։ 1904 թվականին Տոլստոյը հիշում էր. «․․․առաջին տարին ես ոչինչ չարեցի: Երկրորդ տարում սկսեցի պարապել․․․ այնտեղ էր պրոֆեսոր Մայերը, ով ինձ հանձնարարություն տվեց. Եկատերինայի «Խրատի» և Մոնտեսքյուի «Օրենքի ոգու» համեմատությունը․․․ այդ աշխատանքն ինձ գրավեց, և ես մեկնեցի գյուղ, սկսեցի կարդալ Մոնտեսքյու, այդ ընթերցանությունն իմ առջև բացեց անծայրածիր հորիզոններ, ես սկսեցի կարդալ Ռուսո և թողեցի համալսարանը` հենց այն պատճառով, որ ցանկացա պարապել»։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Լև Տոլստոյ

ռուսերեն հոդված

Գրական գործունեության սկիզբ

С 11 марта 1847 г. Толстой находился в казанском госпитале, 17 марта он начал вести дневник, где, подражая Бенджамину Франклину, ставил перед собой цели и задачи по самосовершенствованию, отмечал успехи и неудачи в выполнении этих заданий, анализировал свои недостатки и ход мыслей, мотивы своих поступков. Этот дневник с небольшими перерывами он вёл на протяжении всей своей жизни.

Окончив лечение, весной 1847 года Толстой оставил учёбу в университете и уехал в доставшуюся ему по разделу Ясную Поляну; его деятельность там отчасти описана в произведении «Утро помещика»։ Толстой пытался наладить по-новому отношения с крестьянами. Его попытка чем-нибудь сгладить чувство вины молодого помещика перед народом относится к тому же году, когда появились «Антон-Горемыка» Д. В. Григоровича и начало «Записок охотника» И. С. Тургенева.

В своём дневнике Толстой сформулировал себе большое количество жизненных правил и целей, но удавалось следовать лишь их незначительной части. Среди удавшихся — серьёзные занятия английским языком, музыкой, юриспруденцией. Кроме того, ни в дневнике, ни в письмах не отразилось начало занятия Толстым педагогикой и благотворительностью, хотя в 1849 году он впервые открыл школу для крестьянских детей. Основным преподавателем был Фока Демидович, крепостной, но и сам Лев Николаевич часто проводил занятия.

В середине октября 1848 года Толстой уехал в Москву, поселившись там, где проживали многие его родственники и знакомые, — в районе Арбата. Он остановился в доме Ивановой в Николопесковском переулке. В Москве он собирался начать подготовку к сдаче кандидатских экзаменов, однако занятия так и не были начаты. Вместо этого его привлекла совсем другая сторона жизни — светская жизнь. Кроме увлечения светской жизнью, в Москве у Льва Николаевича в зиму 1848—1849 годов впервые появилось увлечение карточной игрой. Но так как он играл весьма азартно и не всегда обдумывая свои ходы — часто проигрывал.

Уехав в Петербург в феврале 1849 года, проводил время в кутежах с К. А. Иславиным — дядей своей будущей жены («Любовь моя к Иславину испортила для меня целых 8 месяцев жизни в Петербурге»). Весной Толстой начал сдавать экзамен на кандидата прав; два экзамена, из уголовного права и уголовного судопроизводства, сдал благополучно, однако третий экзамен он сдавать не стал и уехал в деревню.

Позднее приезжал в Москву, где часто проводил время в азартных играх, что нередко отрицательно сказывалось на его финансовом положении. В этот период жизни Толстой особенно страстно интересовался музыкой (он сам неплохо играл на рояле и очень ценил любимые произведения в исполнении других). Увлечение музыкой побудило его позднее к написанию «Крейцеровой сонаты».

Любимыми композиторами Толстого были Бах, Гендель и Шопен. Развитию любви Толстого к музыке содействовало и то, что во время поездки в Петербург в 1848 году он встретился в весьма мало подходящей обстановке танцкласса с даровитым, но сбившимся с пути немцем-музыкантом, которого впоследствии описал в повести «Альберт». В 1849 году Лев Николаевич поселил у себя в Ясной Поляне музыканта Рудольфа, с которым играл в четыре руки на рояле. Увлёкшись в то время музыкой, он по нескольку часов в день играл произведения Шумана, Шопена, Моцарта, Мендельсона. В конце 1840-х годов Толстой в соавторстве со своим знакомым Зыбиным сочинил вальс, который в начале 1900-х годов исполнил при композиторе С. И. Танееве, сделавшем нотную запись этого музыкального произведения (единственного сочинённого Толстым). Много времени уходило также на кутежи, игру и охоту.

Зимой 1850—1851 гг. начал писать «Детство». В марте 1851 года написал «Историю вчерашнего дня». Через 4 года после того, как он оставил университет, в Ясную Поляну приехал служивший на Кавказе брат Льва Николаевича Николай, который пригласил младшего брата присоединиться к военной службе на Кавказе. Лев согласился не сразу, пока крупный проигрыш в Москве не ускорил окончательное решение. Биографы писателя отмечают значительное и положительное влияние брата Николая на юного и неопытного в житейских делах Льва. Старший брат в отсутствие родителей был ему другом и наставником.

Чтобы расплатиться по долгам, надо было сократить свои расходы до минимума — и весной 1851 года Толстой торопливо уехал из Москвы на Кавказ без определённой цели. Вскоре он решил поступить на военную службу, но для этого ему недоставало необходимых документов, оставленных в Москве, в ожидании которых Толстой прожил около пяти месяцев в Пятигорске, в простой избе. Значительную часть времени он проводил на охоте, в обществе казака Епишки, прототипа одного из героев повести «Казаки», фигурирующего там под именем Ерошки․

Осенью 1851 года Толстой, сдав в Тифлисе экзамен, поступил юнкером в 4-ю батарею 20-й артиллерийской бригады, стоявшей в казачьей станице Старогладовской на берегу Терека, под Кизляром. С некоторыми изменениями подробностей она изображена в повести «Казаки». Повесть воспроизводит картину внутренней жизни бежавшего от московской жизни молодого барина. В казачьей станице Толстой вновь стал писать и в июле 1852 года отослал в редакцию наиболее популярного в то время журнала «Современник» первую часть будущей автобиографической трилогии — «Детство», подписанную лишь инициалами «Л. Н. Т.». При отправлении рукописи в журнал Лев Толстой приложил письмо, в котором говорилось։ «…я с нетерпением ожидаю вашего приговора. Он или поощрит меня к продолжению любимых занятий, или заставит сжечь всё начатое».

Получив рукопись «Детства», редактор «Современника» Н. А. Некрасов сразу признал её литературную ценность и написал автору любезное письмо, подействовавшее на него весьма ободряющим образом. В письме И. С. Тургеневу Некрасов отметил։ «Это талант новый и, кажется, надёжный». Рукопись пока ещё неизвестного автора была опубликована уже в сентябре того же года. Между тем начинающий и вдохновлённый автор принялся за продолжение тетралогии «Четыре эпохи развития», последняя часть которой — «Молодость» — так и не состоялась. Он обдумывал фабулу «Утра помещика» (законченный рассказ представлял собой лишь фрагмент «Романа русского помещика»), «Набега», «Казаков». Напечатанное в «Современнике» 18 сентября 1852 года «Детство» имело чрезвычайный успех; после публикации автора сразу стали причислять к корифеям молодой литературной школы наряду с пользовавшимися уже тогда громкой литературною известностью И. С. Тургеневым, Гончаровым, Д. В. Григоровичем, Островским. Критики Аполлон Григорьев, Анненков, Дружинин, Чернышевский оценили глубину психологического анализа, серьёзность авторских намерений и яркую выпуклость реализма.

Сравнительно по́зднее начало поприща очень характерно для Толстого։ он никогда не считал себя профессиональным литератором, понимая профессиональность не в смысле профессии, дающей средства к жизни, а в смысле преобладания литературных интересов. Он не принимал близко к сердцу интересы литературных партий, неохотно беседовал о литературе, предпочитая разговоры о вопросах веры, морали, общественных отношений․

Իր օրագիրը Տոլստոյը վարել է երիտասարդ տարիներից մինչև կյանքի ավարտը: Գրառումներ 1891-1895 թթ օրագրից:

1847 թվականի մարտի 11-ից Տոլստոյը Կազանի հոսպիտալում էր։ Մարտի 17-ից նա սկսեց օրագիր պահել, որտեղ, Բենջամին Ֆրանկլինի օրինակով, իր առջև ինքնակատարելագործման խնդիրներ ու նպատակներ էր դնում, նշում այդ խնդիրների իրագործման հետ կապված նվաճումներն ու անհաջողությունները, վերլուծում էր իր թերություններն ու մտքի ընթացքը, իր արարքների շարժառիթները։ Այդ օրագիրը, որոշ ընդմիջումներով, նա պահեց ողջ կյանքի ընթացքում։

Բուժումն ավարտելով` 1847 թվականի ամռանը Տոլստոյը թողեց համալսարանը և մեկնեց բաժանման արդյունքում իրեն բաժին հասած «Յասնոյե Պոլյանա»։ Այստեղ նրա գործունեությունը նկարագրված է մասնավորապես «Կալվածատրոջ առավոտը» ստեղծագործության մեջ. Տոլստոյը ձգտում էր նորովի կառուցել իր հարաբերությունները գյուղացիների հետ։ Ժողովրդի առջև երատասարդ կալվածատիրոջ մեղքի զգացումն ինչ-որ կերպ մեղմելու նրա փորձերը վերաբերում են նույն թվականին, երբ լույս տեսան Դ. Վ. Գրիգորովիչի «Անտոն-Գորեմիկան» և Ի. Ս. Տուրգենևի «Որսորդի հիշատակարանի» սկիզբը։

Իր օրագրում Տոլստոյն ինքն իր համար ձևակերպել էր կյանքի կանոնների ու նպատակների մեծ քանակություն, սակայն հաջողվում էր հետևել դրանց չնչին մասին միայն։ Հաջողվածների շարքում էին անգլերենի, երաժշտության և իրավագիտության լուրջ պարապմունքները։ Բացի այդ, ո՛չ օրագրում, ո՛չ նամակներում չի արտացոլվել Տոլստոյի մանկավարժական և բարեգործական գործունեության սկիզբը, չնայած 1849 թվականին նա առաջին անգամ գյուղացի երեխաների համար դպրոց բացեց, որտեղ հիմնական մանկավարժը ճորտ գյուղացի Ֆոկա Դեմիդովիչն էր, սակայն հաճախ Լև Նիկոլաևիչն ինքն էր անցկացնում պարապմունքները։

1848 թվականի հոկտեմբերի կեսերին Տոլստոյը մեկնեց Մոսկվա` հաստատվելով Արբատի շրջանում, որտեղ ապրում էին նրա բարեկամներից ու ընկերներից շատերը: Նա բնակություն հաստատեց Իվանովայի տանը, որ գտնվում էր Նիկոլոպեսկովյան նրբանցքում: Մոսկվայում նա որոշել էր պատրաստվել թեկնածուական քննություններին, սակայն պարապմունքներն այդպես էլ չսկսվեցին: Դրա փոխարեն նրան գրավեց կյանքի մեկ այլ կողմը` աշխարհիկ կյանքը։ Բացի այդ, 1848-1849 թվականների ձմռանը Լև Նիկոլաևիչը տարվեց թղթախաղով և, քանի որ մոլի խաղացող էր և ոչ միշտ էր իր քայլերը կշռադատում, հաճախ պարտվում էր։

1849 թվականի փետրվարին, մեկնելով Պետերբուրգ, ժամանակն անց էր կացնում իր ապագա կնոջ քեռու` Կ. Ա. Իսլավինի հետ մշտական խրախճանքներում («Իսլավինի հանդեպ ունեցածս համակրանքի պատճառով ես պետերբուրգյան կյանքիցս ութ ամիս կորցրի»)։ Գարնանը Տոլստոյն սկսեց իրավունքի թեկնածուի քննություններ հանձնել. երկու քննությունները` քրեական իրավունքից և քրեական դատավարությունից, հաջողությամբ հանձնեց, սակայն առանց երրորդ քննությունը հանձնելու` մեկնեց գյուղ։

Հետագայում նա ժամանակ առ ժամանակ գալիս էր Մոսկվա, որտեղ հաճախ ժամանակն անց էր կացնում մոլեխաղերով, ինչը երբեմն վատ էր անդրադառնում նրա ֆինանսական վիճակի վրա։ Կյանքի այդ շրջանում Տոլստոյն առանձնապես հետաքրքրվում էր երաժշտությամբ (նա ինքը վատ չէր նվագում ռոյալի վրա և բարձր էր գնահատում այլոց կատարմամբ իր սիրած ստեղծագործությունները)։ Երաժշտությամբ տարվելը հետագայում արդյունք դարձավ «Կրեյցերյան սոնատի» ստեղծման։

Տոլստոյի սիրած երգահաններն էին Բախը, Հենդելը և Շոպենը։ Երաժշտության հանդեպ հակվածության զարգացմանը նպաստեց նաև այն հանգամանքը, որ 1848 թվականին Պետերբուրգում, պարի դասի ոչ այնքան հարմար իրավիճակում նա հանդիպեց գերմանացի տաղանդավոր, սակայն ճանապարհից շեղված երաժշտի հետ, որը հետագայում դարձավ «Ալբերտ» վիպակի հերոսը։ 1849 թվականին Լև Նիկոլաևիչն իր տանը` Յասնոյե Պոլյանայում բնակեցրեց երաժիշտ Ռուդոլֆին, որի հետ չորս ձեռքով նվագում էին ռոյալի վրա։ Այդ ընթացքում երաժշտությամբ տարվելով` նա օրական մի քանի ժամ նվագում էր Շումանի, Շոպենի, Մոցարտի, Մենդելսոնի ստեղծագործությունները։ 1840-ական թվականների վերջերին, իր ծանոթներից մեկի` Զիբինի հետ համահեղինակությամբ, Տոլստոյը հորինեց մի վալս, որը 1900-ականների սկզբին կատարեց երգահան Ս. Ի. Տանեևի ներկայությամբ, որն էլ իրականացրեց այդ ստեղծագործության (Տոլստոյի միակ երաժշտական ստեղծագործության) նոտաներով գրառումը։ Շատ ժամանակ էր վատնվում նաև խրախճանքների, թղթախաղի և որսորդության վրա։

1850-1851 թվականների ձմռանը Տոլստոյն սկսեց գրել «Մանկությունը»։ 1851 թվականի մարտին գրեց «Անցած օրվա պատմությունը»։ Տոլստոյի կողմից համալսարանը թողնելուց չորս տարի անց Յասնոյե Պոլյանա եկավ Կովկասում ծառայող նրա եղբայրը` Նիկոլայը, որը կրտսեր եղբորն առաջարկեց իրեն միանալ` զինվորական ծառայության անցնելով Կովկասում։ Լևը միանգամից չհամաձայնեց, սակայն Մոսկվայում խոշոր չափերի պարտությունն արագացրեց վերջնական որոշումը։ Գրողի կենսագիրները նշում են եղբոր` Նիկոլայի զգալի և դրական ազդեցությունը կենսական հարցերում անփորձ պատանի Լևի վրա։ Ծնողների բացակայության պարագայում ավագ եղբայրը նրա համար և՛ ընկեր էր, և՛ ուսուցիչ։

Պարտքերը մարելու համար անհրաժեշտ էր կրճատել սեփական ծախսերը, և 1851 թվականի գարնանը Տոլստոյն հապշտապ, առանց որոշակի նպատակի, Մոսկվայից մեկնեց Կովկաս։ Շուտով նա որոշեց անցնել զինվորական ծառայության, սակայն դրա համար պակասում էին Մոսկվայում թողած որոշ փաստաթղթեր, որոնց սպասելով` Տոլստոյը մոտ հինգ ամիս ապրեց Պյատիգորսկում` հասարակ հյուղակում: Ժամանակի մեծ մասը նա անց էր կացնում որսորդությամբ` կազակ Եպիշկայի հետ, որը դարձավ «Կազակներ» վիպակի հերոսներից մեկի` Երոշկայի նախատիպը.

Տոլստոյը և իր եղբայր Նիկոլայը Կովկաս մեկնելուց առաջ, 1851 թ

։

1851 թվականի աշնանը, Թիֆլիսում քննություն հանձնելով, Տոլստոյն ընդունվեց 20-րդ հրաձգային բրիգադի 4-րդ գումարտակ` որպես ենթասպա, Թերեքի ափին, Կիզլյարի մոտ գտնվող Ստարոգլադովյան կազակական ավանում։ Որոշ փոփոխություններով այն պատկերված է «Կազակներ» վիպակում։ Վիպակն արտացոլում է մոսկովյան կյանքից փախած երիտասարդ ազնվականի ներաշխարհը։ Կազակական ավանում Տոլստոյը կրկին սկսեց գրել և 1852 թվականի հուլիսին այն ժամանակ առավել հայտնի դարձած «Սովրեմեննիկ» ամսագրի խմբագրություն ուղարկեց ապագա ինքնակենսագրական եռագրության առաջին` «Մանկություն» հատվածը` ստորագրված լոկ «Լ. Ն. Տ.» ինիցիալներով։ Ձեռագրի հետ նա խմբագրություն ուղարկեց նաև մի նամակ, որում ասվում էր. «...ես անհամբերությամբ սպսում եմ ձեր գնահատականին, որը կամ կոգևորի ինձ` սիրած զբաղմունքը շարունակելու հարցում, կամ կստիպի այրել ողջ սկսածը»:

Ստանալով «Մանկության» ձեռագիրը` «Սովրեմեննիկի» խմբագիր Ն. Ա. Նեկրասովն իսկույն նկատեց դրա գրական արժեքը և մի սիրալիր նամակ գրեց հեղինակին, որը վերջինիս վրա բավականին ոգևորիչ ազդեցություն ունեցավ: Ի. Ս. Տուրգենևին ուղղված նամակում Նեկրասովը նշել է. «Սա նոր և, կարծում եմ, հուսալի տաղանդ է»: Դեռևս անհայտ հեղինակի ձեռագիրը հրատարակվեց արդեն սեպտեմբերին: Այդ ընթացքում սկսնակ և ոգեշնչված հեղինակը ձեռնամուխ եղավ «Զարգացման չորս դարաշրջան» քառագրության շարունակությանը, որի վերջին` «Երիտասարդություն» մասն այդպես էլ մնաց անավարտ: Նա ֆաբուլա էր մտածում «Կալվածատիրոջ առավոտը» (ավարտված պատմվածքը զուտ հատված էր «Ռուս կալվածատիրոջ վեպի»),«Հարձակում» և «Կազակներ» ստեղծագործությունների համար: 1852 թվականի սեպտեմբերի 18-ին «Սովրեմեննիկում» տպագրված «Մանկությունն» արտակարգ հաջողություն ունեցավ. հրապարակումից հետո հեղինակին անմիջապես սկսեցին դասել ականավոր երիտասարդ գրական գործիչների շարքում` այն ժամանակ արդեն հայտնի դարձած Ի. Ս. Տուրգենևի, Գոնչարովի, Դ. Վ. Գրիգորովիչի, Օստրովսկու հետ միասին: Գրաքննադատներ Գրիգորևը, Աննենկովը, Դրուժինինը և Չերնիշևսկին գնահատեցին հոգեբանական վերլուծության խորությունը, հեղինակի մտադրությունների լրջությունն ու իրատեսական գաղափարների պայծառությունը:

Համեմատաբար ավելի ուշ շրջանի գործունեութունը բնորոշ է Տոլստոյի համար. նա երբևե իրեն չի համարել պրոֆեսիոնալ գրական գործիչ` ընկալելով պրոֆեսիոնալիզմը ոչ թե ապրելու պայմաններ ապահովող մասնագիտության իմաստով, այլ` գրական հետաքրքրությունների գերիշխանության: Նա սրտին մոտ չէր ընդունում գրական կուսակցությունների հետաքրքրությունները, տհաճությամբ էր զրուցում գրականության մասին` գերադասելով հավատի, բարոյականության և հասարակական հարաբերությունների մասին զրույցները:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վլադիմիր Պուտին

ռուսերեն

ԶԼՄ-ների կարգավիճակը

Во время президентства Путина его обвиняли в подавлении независимых средств массовой информации.В частности, с ним связывали т. н. дела НТВ и ТВ-6, закрытие ТВС, закрытие независимых газет или смены их собственников. За время президентства Путина было убито несколько журналистов, а Россия в «рейтинге свободности» организации «Репортёры без границ» по состоянию на 2008 г. находилась на 144 месте среди 173 стран, участвующих в рейтинге.

Владимир Познер обращает внимание, что за время президентства Путина никого из журналистов не посадили в тюрьму.

К третьему президентскому сроку Путина, в январе 2013 года, Россия в рейтинге свободы прессы, составленном международной организацией «Репортёры без границ», опустилась на 148-е место из 179 включённых в список стран. Главные причины этого — препятствование объективному освещению демонстраций оппозиции, ужесточение закона о клевете и создание чёрного списка интернет-сайтов.

8 апреля 2013 года подписал закон об ответственности за публикацию нецензурной брани в СМИ, позволяющий закрывать средство массовой информации за неоднократное использование ненормативной лексики. В Союзе журналистов России закон охарактеризовали как «смертную казнь для СМИ».

В декабре 2013 года председатель Общественной палаты Московской области Павел Гусев вынужден был оставить свой пост из-за публикации в «МК» статьи А.Минкина «Милостивый государь», посвящённой помилованию Путиным бизнесмена Михаила Ходорковского. Статья была удалена с сайта газеты, но стала хитом Рунета.

Ռուսաստանում մամուլի ազատության դինամիկան (Freedom House), համեմատության համար տրված են նաև Կորեայի Ժողովրդադեմոկրատական Հանրապետության և Շվեդիայի տվյալները:

Պուտինի նախագահության ժամանակ նրան մեղադրեցին անկախ զանգվածային լրատվական միջոցների ճնշման մեջ: Մասնավորապես, նրա հետ էին կապում НТВ և ТВ-6 հեռուստաալիքների գործերը, ТВС հեռուստաալիքի փակումը, անկախ թերթերի փակումը կամ դրանց սեփականատերերի փոփոխումը: Պուտինի նախագահության տարիներին մի քանի լրագրողներ սպանվեցին, իսկ «Լրագրողներ՝ առանց սահմանների» կազմակերպության «խոսքի ազատության վարկանիշում» 2008 թվականին վարկանիշին մասնակցող 173 երկրների շարքում Ռուսաստանը գտնվում էր 144-րդ տեղում:

Վլադիմիր Պոզներն ուշադրություն է հրավիրում այն բանի վրա, որ Պուտինի նախագահության ժամանակ ոչ մի լրագրող չի բանտարկվել:

Պուտինի նախագահության երրորդ շրջանում՝ 2013 թվականի հունվարին, «Լրագրողներ՝ առանց սահմանների» կազմակերպության «խոսքի ազատության վարկանիշում» վարկանիշին մասնակցող 179 երկրների շարքում Ռուսաստանը իջավ 148-րդ տեղը: Սրա հիմնական պատճառը ընդդիմության ցույցերի օբյեկտիվ լուսաբանման խոչընդոտումն էր, հերյուրանքի մասին օրենքի խստացումը և համացանցային կայքերի սև ցուցակի ստեղծումը:

2013 թվականի ապրիլի 8-ին ստորագրեց օրենք ԶԼՄ-ներում ոչ բարոյական տեղեկատվության հրապարակման մասին, որը թույլ էր տալիս փակել զանգվածային լրատվության միջոցը ոչ բարոյական բառապաշարի բազմակի օգտագործման համար: Ռուսաստանի Լրագրողների միությունում օրենքը բնութագրեցին «մահապատիժ ԶԼՄ-ների համար»:

2013 թվականի դեկտեմբերի Մոսկվայի շրջանի Հանրային պալատի նախագահ Պավել Գուսևը ստիպված էր թողնել իր պաշտոնը «Մոսկովսկի կոմսոմոլեց» («МК») թերթում Ա. Մինկինի «Բարեգութ տիրակալ» հոդվածի համար, որը նվիրված էր Պուտինի կողմից գործարար Միխայիլ Խոդորկովսկուն համաներում շնորհելուն: Հոդվածը հեռացվեց թերթի կայքէջից, բայց դարձավ Ռունետի հիթը:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Վանա լիճ

ռուսերեն հոդված

Կլիմա

Озеро Ван расположено на Армянском нагорье, которое отличается довольно суровым резко континентальным климатом. Средние температуры в центре Армянского нагорья составляют в июле от +22 до +25 °C, в январе от −16 до −12 °C. В особенно холодные зимние дни температура в центре нагорья достигает −45 °C. Озеро Ван смягчает климат близлежащих окрестностей, поэтому в городе Ван, на берегу озера, средние температуры составляют в июле +22,5 °C, в январе −3,5 °C. Среднегодовое количество осадков в бассейне озера Ван колеблется от 400 до 700 мм. Благодаря смягчённому озером климату и искусственному орошению в прибрежных областях, несмотря на высоту 1700 м над уровнем моря, в окрестностях озера Ван произрастают и хорошо плодоносят растения, растущие в средиземноморском климате: оливковое дерево, яблони, персики, гранаты и другие садовые культуры.

Температура воды в озере у поверхности летом доходит до +20 °C, температура воды на глубинах свыше 50 метров постоянна в течение года и составляет +3 °C. Высокая солёность озера приводит к тому, что даже в суровые зимы озеро Ван не замерзает, за исключением некоторых участков мелкой северной части. Быстрое остывание воды у поверхности каждую осень приводит к ежегодному круговороту воды в озере․

Վանա լիճը տեղակայված է Հայկական լեռնաշխարհում, որը տարբերվում է բավական խիստ մայրցամաքային կլիմայով: Հայկական լեռնաշխարհի կենտրոնում հուլիսին միջին ջերմաստիճանը կազմում է +22 մինչև +25 °C, հունվարին՝ -16 մինչև -12 °C: Ձմեռային շատ ցուրտ օրերին ջերմաստիճանը լեռնաշխարհի կենտրոնում հասնում է -45 °C: Վանա լիճը մեղմացնում է շրջակա միջավայրի կլիման, այդ պատճառով Վան քաղաքում՝ լճի ափին, ամառային միջին ջերմաստիճանը կազմում է +22,5 °C, հունվարին՝ -3,5 °C: Վանա լճի ավազանում տեղումների տարեկան միջինը տատանվում է 400-700 մմ սահմաններում: Շնորհիվ լճի մեղմացնող կլիմայի և լճափնյա շրջաններում արհեստական ոռոգման, չնայած 1700 մ բարձրության՝ Վանա լճի շրջակայքում աճում ու լավ բերք են տալիս միջերկրածովյան կլիմայում աճող բույսեր՝ ձիթենի, խնձորենի, դեղձենի, նռնենի և այլ ծառեր:

Լճի մակերևությին ջրի ջերմաստիճանը ամռանը հասնում է +20 °C, 50 մետրից ավելի խորություններում՝ մշտապես +3 °C: Լճի բարձր աղայնությունը հանգեցնում է նրան, որ նունիսկ խիստ ձմեռներին Վանա լիճը սի սառցակալում, բացառությամբ հյուսիսային ծանծաղ մի քանի տեղամասերի: Մակերևույթին ջրի արագ սառեցումը ամեն աշնան հանգեցնում է լճում տարեկան ջրապտույտի:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Տիգրան Չուխաջյան

ռուսերեն հոդված

Ստեղծագործական կյանք

Тигран Чухаджян оставил значительное творческое наследие — несколько опер и оперетт, первые камерные, симфонические и фортепианные сочинения в армянской музыке, а также песни и романсы, музыку к драматическим спектаклям. Его фортепианные пьесы охватывали различные жанры и формы такие как развернутые фантазии, парафразы, фуги и танцы, хотя наиболее многочисленны были пьесы танцевального характера. Среди других произведений «Большой вальс», «Ориентальная лира» и некоторые другие по своей импровизационности и виртуозности близки к характеру парафраз и фантазий романтической музыки Листа и Тальберга. Чухаджян стремился овладеть наиболее необычными музыкальными жанрами и формами. В своих произведениях композитор мастерски сочетает методы европейского музыкального выражения с ладомелодическими элементами западноармянской городской народной музыки, армянской духовной музыки, с мелодиями восточной музыки в целом, проявляя высокое мастерство полифонии. Именно в творчестве Чухаджяна впервые в армянской музыке появились самостоятельные полифонические формы. Считается, что в его музыке еще не присутствуют мелодии армянского народного фольклора — деревенских народных песен и т.д.. Это движение в армянской классической музыке начинается только с 1880-х годов.

Будучи широко одарённым композитором, Чухаджян ходил по улицам города, слушая и отмечая фрагменты мелодий и ритмические мотивы для использования их в своих произведениях. В формировании его музыкального стиля значительное влияние оказала школа итальянской оперы и французская оперетта. В 1868 году Чухаджян пишет оперу «Аршак II» — первую армянскую национальную оперу.

Начиная с 1870-х годов Чухаджян работает над музыкальными комедиями, опереттами. В них композитор тонко скрывает национальные, социальные и политические намёки, вынося на первый план бытовые и сатирические элементы, романтические переживания. Именно в опереттах особенно отмечается влияние армянского городского музыкального фольклора. Он начинает сотрудничать с армянскими и итальянскими либреттистами, в частности с Т. Наляном, Алборето и другими. В 1872 году на основе сюжета «Ревизора» Гоголя композитор пишет оперетту «Ариф» (либретто на турецком языке армянскими буквами) — первую в истории армянской классической музыки, в 1873 году оперетту «Кёса кёхва» («Плешивый староста», автор либретто Геворг Рштуни), который был поставлен в том же году в театре Вардовяна. «Кёса кёхва» уже в первый период был поставлен более чем в 60 раз. Наиболее популярной его опереттой становится «Леблебиджи», работу над которой Чухаджян завершает в 1875 году. Большую популярность этим опереттам принесли лиризм музыки, стремительность развития действия и остроумие, живость и меткость характеристик. Как отмечает Е. Барварт в своих опереточных произведениях Чухаджян носил влияние западноевропейских мастеров оперетты Ж. Оффенбаха, Ш. Лекока и Ф. Зуппе. Согласно «Оксфордскому оперному словарю» в этих произведениях ощущается армянский быт и нравы своего времени. Многие его произведения были опубликованы уже в 1870—1880-х годах. В 1890 году композитор завершает работу над оперой-феерией «Земире». Большинство этих произведений ставилось при его жизни. Симфонические произведения Чухаджяна исполнялись также оркестром Синаняна. В 1897 году в армянской прессе появляется информация о завершении Чухаджяном оперы «Индиана». Начиная с периода миланской учёбы, на дальнейшее творчество композитора большое влияние оказала музыка Дж. Верди.

Музыкальный критик Адольфо Талассо о творчестве Чухаджяна пишет:

- «Тигран Чухаджян был первым композитором, который применил европейскую музыкальную технику к восточной музыке. Его высоко оригинальные идеи, свежесть музыкального языка, яркость оркестровки — всё пропитано светом Востока. Его композиции полны власти и очарования, отличаются своим совершенством гармонии и взаимодополнения» — (Revue Theatrale, 1904 Paris, No. 16 )

Он является также автором музыкальной драмы «Алексиназ» из истории сербско-турецкой войны. Согласно музыкальному критику П. Хертеленди, Чухаджян главным образом являлся композитором бельканто. Своими музыкальными влияниями его творчество колеблется между Беллини и Бородиным становясь истинной смесью Востока и Запада. Композитор сосредотачивается в основном на дуэтах и ариях, редко излагая детали драматических моментов.

Согласно авторам «Краткой истории оперы» и «Оксфордского оперного словаря», являясь активным сторонником освобождения Армении от турецкого ига, Чухаджян внёс дух национализма в свое искусство.

«Արիֆ» օպերայի պաստառը, XIX դար

Տիգրան Չուխաջյանը թողել է նշանակալից ստեղծագործական ժառանգություն` մի քանի օպերա և օպերետ, առաջին կամերային, սիմֆոնիկ և դաշնամուրային ստեղծագործությունները сочинения в армянской музыке հայկական երաժշտության մեջ, ինչպես նաև` երգեր և ռոմանսներ, դրամատիկական ներկայացումների համար երաժշտություն և այլն: Նրա դաշնամուրային պիեսներն ընդգրկում են բազմազան ժանրեր և ձևեր` ընդարձակ ֆանտազիաներ, պարաֆրազներ, ֆուգաներ և պարեր, սակայն առավել բազմազան են պարային բնույթի պիեսները: Այլ ստեղծագործություններից «Մեծ վալսը», «Արևելյան քնարը» և մի քանի ուրիշներ իրենց իմպրովիզացիոն ոճով ու կատարյալ վարպետությամբ մոտ են Լիստի և Տալբերգի ռոմանտիկ երաժշտության պարաֆրազների և ֆանտազիաների բնույթին: Չուխաջյանը ձգտում էր տիրապետել առավել արտասովոր երաժշտական ժանրերին ու ձևերին: Իր ստեղծագործություններում երգահանը եվրոպական երաժշտական արտահայտության մեթոդները հմտորեն համադրում է արևմտահայ քաղաքային ժողովրդական երաժշտության, հայկական փողային երաժշտության տարրերի, ընդհանրապես արևելյան մեղեդիների հետ` ցուցադրելով բազմաձայնության մեծ վարպետություն: Հենց Չուխաջյանի ստեղծագործություններում հայկական երաժշտության մեջ առաջին անգամ հայտնվեցին բազմաձայնության ինքնատիպ ձևեր: Համարվում է, որ նրա ստեղծագործության մեջ դեռևս բացակայում է հայ ազգային ֆոլկլորը` գյուղական ժողովրդական երգեր և այլն: Այդ շարժումը հայ դասական երաժշտության մեջ սկիզբ է առնում միայն 1880-ական թվականներից:

«Արշակ Բ» օպերայի պաստիտուրայից մի էջ:

Լինելով մեծապես օժտված երգահան` Չուխաջյանը շրջում էր քաղաքի փողոցներով` լսելով և նշելով մեղեդիների հատվածներ, ռիթմիկ մոտիվներ` դրանք իր ստեղծագործություններում օգտագործելու համար: Նրա երաժշտական ոճի ձևավորման մեջ մեծ դեր են խաղացել իտալական օպերայի դպրոցը և ֆրանսիական օպերետը: 1868 թվականին Չուխաջյանը գրում է հայկական առաջին ազգային օպերան` «Արշակ 2-րդ»-ը:

1870-ական թվականներից սկսած` Չուխաջյանն աշխատում է երաժշտական կատակերգությունների և օպերետների վրա: Դրանցում երգահանը նրբորեն քողարկում է ազգային, սոցիալական և քաղաքական ակնարկները` առաջնային պլան մղելով կենցաղային և երգիծական էլեմենտներ, ռոմանտիկ զգացողություններ: Հատկապես օպերետներում զգացվում է հայկական քաղաքային երաժշտական ֆոլկլորի ազդեցությունը: Նա սկսում է համագործակցել հայ և իտալացի լիբրետիստների` Տ. Նալյանի, Ալբորետոյի և այլոց հետ: 1872 թվականին, Գոգոլի «Ռևիզորի» սյուժեի հիման վրա, երգահանը գրում է «Արիֆ» օպերետը (լիբրետո թուրքերեն լեզվով` հայերեն տառերով)` առաջինը հայ դասական երաժշտության մեջ, 1873 թվականին՝ «Քյոսա քյոխվա» («Ճաղատ տանուտեր») օպերետը (լիբրետոյի հեղինակ` Գևորգ Ռշտունի), որը հենց նույն տարում բեմադրվում է Վարդովյանի թատրոնում: «Քյոսա քյոխվան» հենց սկզբնական շրջանում բեկադրվեց ավելի քան 60 անգամ: Օպերետներից ամենահայտնին է դառնում «Լեբլեբիջին», որը Չուխաջյանն ավարտել է 1875 թվականին: Այդ օպերետներին մեծ ճանաչում են բերում երաժշտության քնարականությունը, գործողությունների զարգացման շեշտակիությունն ու սրամտությունը, կենդանի և դիպուկ բնութագրումները: Ինչպես նշում է Ե. Բարվարտը, իր օպերետային ստեղծագործություններում Չուխաջյանը կրում է օպերետի արևմտաեվրոպական վարպետների` Ժ. Օֆֆենբախի, Շ. Լեկոկի և Ֆ. Զուպպեի ազդեցությունը: Ըստ «Օքսֆորդի օպերային բառարանի»` այդ օպերետներում արտացոլվում են հայկական կենցաղն ու ժամանակի բարքերը: Նրա շատ ստեղծագործություններ հրապարակվել են դեռ 1870-1880-ական թվականներին: 1890 թվականին երգահանն ավարտում է «Զեմիրե» օպերա-ֆեերիան: Այս ստեղծագործությունների մեծ մասը բեմադրվել է հեղինակի կենդանության օրոք: Չուխաջյանի սիմֆոնիկ ստեղծագործությունները կատարել է նաև Սինանյանի նվագախումբը. В 1897 году в армянской прессе появляется информация о завершении Чухаджяном оперы «Индиана»: 1897 թվականին մամուլում լուրեր են հայտնվում այն մասին, որ Չուխաջյանն ավարտել է «Ինդիանա» օպերան: Ուսման միլանյան շրջանից սկսած` երգահանի հետագա ստեղծագործության վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել Ջ. Վերդիի երաժշտությունը:

Արտաքին տեսաֆայլեր
	Հատվածներ «Արշակ Բ» օպերայից

Երաժշտական քննադատ Ադոլֆո Տարրասոն Չուխաջյանի ստեղծագործության մասին գրել է.

- «Տիգրան Չուխաջյանն առաջին երգահանն էր, որ կիրառեց եվրոպական երաժշտության տեխնիկան արևելյան երաժշտության մեջ: Նրա խիստ յուրահատուկ մտքերը, երաժշտական լեզվի թարմությունը, փայլուն գործիքավորումը, ամեն ինչ ներծծված է Արևելքի լույսով: Նրա հորինվածքը լի է հմայքով և իշխանությամբ, առանձնանում է համադրության և փոխլրացման կատարելությամբ» — (Revue Theatrale, 1904 Paris, No. 16 )

Չուխաջյանը հեղինակն է նաև սերբ-թուրքական պատերազմի մասին պատմող «Ալեքսինազ» երաժշտական դրամայի: Ըստ երաժշտական քննադատ Պ. Խերթելենդիի` Չուխաջյանը գլխավորապես բելկանտո ոճի երգահան է: Երաժշտական ազդեցությունների առումով նրա ստեղծագործությունը տատանվում է Բելլինիի և Բորոդինի միջև` դառնալով Արևելքի և Արևմուտքի իսկական խառնուրդ: Երգահանը կենտրոնանում է հիմնականում դուետների և արիաների վրա` դրամատիկ պահերի դետալների հազվադեպ ներկայացմամբ:

Ըստ «Օպերայի համառոտ պատմության» և «Օքսֆորդի օպերային բառարանի» հեղինակների, հանդիսանալով թուրքական լծից Հայաստանի ազատագրման մոլի համախոհ` Չուխաջյանն ազգայնականության շունչ է հաղորդել իր ստեղծագործություններին:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Բորիս Ելցին

ռուսերեն հոդված

ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդում

В 1978—1989 — депутат Верховного Совета СССР (член Совета Союза). С 1984 по 1985 и с 1986 по 1988 являлся членом Президиума ВС СССР. Кроме того, в 1981 году на XXVI съезде КПСС был избран членом ЦК КПСС и входил в него до выхода из партии в 1990 году.

В 1985 году, после избрания М. С. Горбачёва Генеральным секретарём ЦК КПСС, был переведён на работу в Москву (по рекомендации Е. К. Лигачёва), в апреле возглавил отдел строительства ЦК КПСС, а в июне 1985 года избран секретарём ЦК КПСС по вопросам строительства.

1978-1989 թվականներին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր (Միության Խորհրդի անդամ). 1984 թվականից 1985 թվականը և 1986 թվականից 1988 թվականը հանդիսանում է ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի Նախագահության անդամ: Բացի այդ, 1981 թվականին ԽՄԿԿ 26-րդ համագումարում ընտրվեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի անդամ և անդամ էր մինչ 1990 թվականին կուսակցությունից դուրս գալը:

1985 թվականին՝ Մ.Ս.Գորբաչովի՝ ԽՄԿԿ Կենտկոմի Գլխավոր քարտուղար ընտրվելուց հետո, տեղափոխվեց Մոսկվա (Ե.Կ. Լիգաչյովի երաշխավորությամբ), իսկ ապրիլին գլխավորեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի շինարարության բաժինը, իսկ 1985 թվականի հունիսին ընտրվեց ԽՄԿԿ Կենտկոմի քարտուղար շինարարական հարցերով:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Արամ Սողոմոնյան	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Յուրի Գագարին

ռուսերեն հոդված

Վաղ տարիներ և կրթություն

Юрий Алексеевич Гагарин родился 9 марта 1934 года, по документам в деревне Клушино Гжатского района Западной области РСФСР[комм. , то есть по месту жительства (прописки) родителей. Фактическое место рождения — роддом города Гжатска (переименованного в 1968 году в г. Гагарин). Русский. По происхождению является выходцем из крестьян: его отец, Алексей Иванович Гагарин (1902—1973), — плотник, мать, Анна Тимофеевна Матвеева (1903—1984), — работала на молочнотоварной ферме. Его дедушка, рабочий Путиловского завода Тимофей Матвеевич Матвеев, жил в Санкт-Петербурге, в Автове, на Богомоловской (ныне Возрождения) улице в конце XIX века

Детство Юрия Гагарина прошло в деревне Клушино. 1 сентября 1941 года мальчик пошёл в школу, но 12 октября деревню заняли нацистские войска, и его учёба прервалась. Почти полтора года деревня Клушино была оккупирована немецкими войсками. 9 апреля 1943 года деревню освободила Красная армия, и учёба в школе возобновилась.

24 мая 1945 года семья Гагариных переехала в Гжатск. В мае 1949 года Гагарин окончил шестой класс Гжатской средней школы, и 30 сентября поступил в Люберецкое ремесленное училище № 10. Одновременно поступил в вечернюю школу рабочей молодёжи, седьмой класс которой окончил в мае 1951 года, а в июне окончил с отличием училище по специальности формовщик-литейщик.

В августе 1951 года Гагарин поступил в Саратовский индустриальный техникум, и 25 октября 1954 года впервые пришёл в Саратовский аэроклуб. В 1955 году Юрий Гагарин добился значительных успехов, закончил с отличием учёбу и совершил первый самостоятельный полёт на самолёте Як-18. Всего в аэроклубе Юрий Гагарин выполнил 196 полётов и налетал 42 часа 23 мин.

Յուրի Ալեքսեյի Գագարինը ծնվել է 1934 թվականի մարտի 9-ին, ըստ փաստաթղթերի՝ ՌԽՖՍՀ Արևմտյան մարզի Գժատսկի շրջանի Կլուշինո գյուղում (այսինքն՝ ըստ ծնողների բնակության (գրանցման) վայրի: Փաստացի ծննդյան վայրն է Գժատսկին (1968 թվականից վերանվանված քաղաք Գագարին) քաղաքային ծննդատունը): Ազգությամբ ռուս: Ծագումով՝ գյուղացի. հայրը՝ Ալեքսեյ Իվանի Գագարինը (1902-1973), ատաղձագործ էր, մայրը՝ Աննա Տիմոֆեյի Մատվեևան (1903-1984) Նրա պապիկը՝ Պուտիլովյան գործարանի բանվոր Տիմոֆեյ Մատվեյի Մատվեևը, 19-րդ դարի վերջին ապրել է Սանկտ-Պետերբուրգում, Ավտովում, Բոգոմոլովյան (այժմ՝ Վերածննդի) փողոցի վրա:«Автово». Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга (ռուսերեն). Администрация Санкт-Петербурга. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 13-ին.</ref>

Այն տունը, որտեղ ապրել է Յու․ Գագարինը դպրոցական տարիքում

Յուրի Գագարինի մանկությունն անցել է Կլուշինո գյուղում: 1941 թվականի սեպտեմբերի 1-ին նա ընդունվեց դպրոց, սակայն հոկտեմբերի 12-ին նացիստական զորքերը գրավեցին գյուղը, և նրա ուսումն ընդհատվեց: Գրեթե տարիուկես Կլուշինո գյուղը օկուպացված էր ֆաշիստական զորքի կողմից: 1943 թվականի ապրիլի 9-ին Կարմիր բանակն ազատագրեց գյուղը, և դպրոցում դասերը վերսկսվեցին:

1945 թվականի մայիսի 24-ին Գագարինների ընտանիքը տեղափոխվեց Գժանսկ: 1949 թվականի մայիսին Գագարինն ավարտեց միջնակարգ դպրոցի 6-րդ դասարանը և սեպտեմբերի 30-ին ընդունվեց Լյուբերեցկոյի № 10 արհեստագործական ուսումնարանը: Միաժամանակ ընդունվեց աշխատավոր երիտասարդների երեկոյան դպրոց, որի 7-րդ դասարանն ավարտեց 1951 թվականի մայիսին, իսկ հունիսին գերազանց ավարտեց ուսումնարանը՝ ձուլորդ-կաղապարչի մասնագիտությամբ:

1951 թվականի օգոստոսին Գագարինն ընդունվեց Սարատովի արդյունաբերական տեխնիկում և 1954 թվականի հոկտեմբերի 25-ին առաջին անգամ մտավ Սարատովի աերոակումբ: 1955 թվականին Յուրի Գագարինը նշանակալից հաջողութունների հասավ, գերազանց ավարտեց ուսումը և կատարեց իր առաջին ինքնուրույն թռիչքը Յակ-18 ինքնաթիռով: Աերոակումբում Գագարինն ընդհանուր առմամբ կատարել է 196 թռիչք՝ 42 ժամ 23 րոպե տևողությամբ:

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Բուենոս Այրես

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Буэнос-Айрес расположен в центрально-восточной части страны, на западном берегу крупнейшего залива-эстуария Рио-де-ла-Плата, являющегося продолжением устья второй по длине реки Южной Америки — Парана́. Своё современное укороченное название — «Буэнос-Айрес» город носит с XVII века. До этого город официально именовался следующим полным именем: исп. Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de Santa María de los Buenos Aires, букв. «Город Пресвятой Троицы и Порт нашей Госпожи Святой Марии Добрых Ветров».

В Аргентине столицу порой называют «город с разными названиями». Название «Капита́ль Федера́ль» (исп. Capital Federal) — «федеральная столица» является одним из наиболее часто используемых имён города. Часто используется также термин «Город Буэнос-Айрес» (исп. Ciudad de Buenos Aires), или просто «Буэнос-Айрес», хотя это название иногда вводит в заблуждение из-за одноимённой провинции. Название города «Автономный город Буэнос-Айрес» (исп. Ciudad Autónoma de Buenos Aires, сокр. исп. CABA) официально принято уставом города в 1996 году. Часто в просторечии город называют «Бай́рес» (Baires), это сокращение оригинальной формы, распространённое в городе (особенно среди молодёжи), но такое название не используется в официальных документах. Жителей столицы в Аргентине называют «порте́ньос» (исп. porteños), то есть — «обитатели порта».

Город Буэнос-Айрес был основан дважды. Первый раз его основал в 1536 году Педро де Мендоса. При нападении индейцев в 1541 году город был сожжён, а в 1580 году восстановлен Хуаном де Гараем (по настоянию юриста Хуана де Матьенсо). В момент основания и после восстановления, город входил в состав Вице-королевства Перу, которое являлось частью Испанской империи. В 1776 году Буэнос-Айрес стал столицей вновь созданного Вице-королевства Рио-де-ла-Плата.

Во время первого британского вторжения, которое произошло в 1806 году, город в течение нескольких месяцев был оккупирован британскими войсками. В 1810 году произошла Майская революция, во время которой в городе был смещён испанский наместник и сформирован временный правительственный орган — Первая хунта, ставшая первым национальным правительством Аргентины. В начале XX века Большой Буэнос-Айрес стал одним из основных центров иммиграции в Южную Америку. В 1913 году в городе было начато строительство метро, ставшего первым в Латинской Америке.

Буэнос-Айрес также является федеральной столицей, в которой расположено правительство Аргентины. Буэнос-Айрес не является частью одноимённой провинции, а представляет собой отдельный административный район, основанный в 1880 году, который входит в число 24 провинций Аргентины. Официально город разделён на 48 районов, такое деление города утверждено в XIX веке. После конституционной реформы 1994 года город получил право на самоуправление, и глава города избирается прямым голосованием. По переписи 2010 года, численность населения города равна 2 891 082 жителей, а в черте мегаполиса Большого Буэнос-Айреса (Gran Buenos Aires) проживает 12 801 364 жителей. Буэнос-Айрес — крупнейший город в Аргентине, восьмой в Южной Америке.

Город Буэнос-Айрес является главным образовательным центром страны. Среди его известных институтов Colegio Nacional de Buenos Aires (Национальный институт Буэнос-Айреса) и Университет Буэнос-Айреса. Буэнос-Айрес стал одним из городов Аргентины, где были проведены матчи чемпионата мира по футболу 1978 года.

По индексу уровня глобализации (Global Cities Index) занимает первое место в Южной Америке (2012 год).

В рейтинге глобальных городов GaWC он признан Альфа-городом, стоя в одном ряду с Амстердамом, Москвой или Брюсселем.

Բուենոս Այրեսը գտնվում է երկրի հյուսիս-արևելյան մասում, ամենախոշոր Ռիո-դե-լա-Պլատա ծովածոցի արևելյան ափին, որը Հարավային Ամերիկայի երկարությամբ երկրորդ գետի՝ Պարանայի վտակներից է: Իր ժամանակակից կարճացված անվանումը՝ «Բուենոս Այրես»-ը ստացել է XVII դարից: Մինչ այդ քաղաքը պաշտոնապես կոչվում էր իսպաներեն՝ Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora de Santa María de los Buenos Aires, այսինքն՝ «Սուրբ Երրորդության քաղաք և մեր տիրուհու Սուրբ Մարիա Բարու Քամիների նավահանգիստ»:

Արգենտինայում մայրաքաղաքին երբեմն անվանում են՝ «քաղաք տարբեր անուններով»: «Կապիտալ ֆեդերալ»՝ (իսպ.՝ Capital Federal) «դաշնային մայրաքաղաք» անվանումը համարվում է քաղաքի ամենաշատ օգտագործվող անուններից մեկը: Հաճախ է օգտագործվում նաև « քաղաք Բուենոս Այրես» անվանումը (իսպ.՝ Ciudad de Buenos Aires), կամ պարզապես «Բուենոս Այրես», չնայած նրան, որ կա նաև համանուն գավառ: Քաղաքի «Ինքնավար քաղաք Բուենոս-Այրես» անվանումը՝ (իսպ.՝ Ciudad Autónoma de Buenos Aires, համառոտ՝ CABA) պաշտոնապես ընդունվել է 1996 թվականին քաղաքի կանոնադրությամբ: Հաճախ խոսակցական քաղաքը կոչվում է «Բայրես» (իսպ.՝ Baires), որը քաղաքում տարածված (հատկապես երիտասարդության շրջանում) բնօրինակի կրճատ ձևն է, բայց այն չի օգտագործվում պաշտոնական փաստաթղթերում: Արգենտինայի մայրաքաղաքի բնակիչներին կոչում են «պորտենյոս» (իսպ.՝ porteños), այսինքն՝ «նավահանգստի բնակիչներ»:

Բուենոս-Այրեսը հիմնադրվել է երկու անգամ: Առաջրն անգամ 1536 թվականին հիմնել է Պեդրո դը Մենդոսան: 1541 թվականին հնդկացիների հարձակումից քաղաքը այրվել է, վերականգնվել է 1580 թվականին Խուան դը Գարայի կողմից (իրավաբան Խուան դը Մատենոսի պահանջով): Հիմնադրման պահին և վերականգնումից հետո քաղաքը մտել է Պերուի Փոխարքյության կազմում, որը Իսպանիայի կայսրության մաս էր կազմում: 1776 թվականին Բուենոս-Այրեսը դարձավ նորաստեղծ Ռիո-դե-լա-Պլատա փոխարքայություն մայրաքաղաքը:

1806 թվականին առաջին բրիտանական ներխուժման ժամանակ, քաղաքը մի քանի ամիս գրավվել էր բրիտանական զորքերի կողմից: 1810 թվականին տեղի ունեցավ Մայիսյան հեղափոխությունը, որի ընթացքում գահընկեց արվեց իսպանական տեղապահը (փոխանորդը) և ձևավորվեց ժամանակավոր կառավարություն՝ Առաջին խունտան, դառնալով Արգենտինայի առաջին ազգային կառավարությունը: XX դարի սկզբին Բուենոս-Այրեսը Հարավային Ամերիկայի ներգաղթի հիմնական կենտրոններից մեկն էր: 1913 թվականին քաղաքում սկսվեց մետրոյի շինարարությունը, որը Լատինական Ամերիկայում առաջինն էր:

Բուենոս-Այրեսը նաև դաշնային մայրաքաղաք է, որտեղ տեղակայված է Արգենտինայի կառավարությունը: Բուենոս-Այրեսը համանուն մարզի մաս չի կազմում, այլ առանձին վարչական շրջան է, հիմնված՝ 1880 թվականին, որը Արգենտինայի 24 մարզերից մեկն է: Պաշտոնապես քաղաքը բաժանված է 48 շրջանների, այդ բաժանումը հաստատվել է XIX դարում: 1994 թվականի սահմանադրական բարեփոխումններից հետո քաղաքը ինքնավարություն ստացավ և քաղաքապետը է ընտրվում ուղղակի քվեարկությամբ: Ըստ 2010 թվականի մարդահամարի քաղաքի բնակչությունը 2 891 082 է, իսկ մեգապոլիսին համապատասխան Մեծ Բուենոս-Այրեսում (Gran Buenos Aires) ապրում է 12 891 364 բնակիչ։ Բուենոս-Այրեսը Արգենտինայի ամենախոշոր քաղաքն է, ութերորդը՝ Հարավային Ամերիկայում։

Այն հանդիսանում է երկրի հիմնական կրթական կենտրոնը։ Հայտնի կրթական հաստատություններից են՝ Colegio Nacional de Buenos Aires (Բուենոս-Այրեսի Ազգային ինստիտուտ) և Բուենոս-Այրեսի Համալսարանը։ Բուենոս-Այրեսում անցկացվել է 1978 թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը։

Ըստ գլոբալիզացիայի մակարդակի ինդեքսի (Global Cities Index) Հարավային Ամերիկայում առաջին տեղն է զբաղեցնում (2012 թվական)։

Համաշխարհային քաղաքների վարկանիշում GaWC ճանաչվել է Ալֆա-քաղաք, գտնվելով՝ Ամստերդամի, Մոսկվայի և Բրյուսելի հետ նույն շարքում։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Ռուալ Ամունդսեն

ռուսերեն հոդված

Առաջին արշավախումբ

7 августа 1896 года Амундсен нанялся матросом в бельгийскую антарктическую экспедицию на судне «Бельжика» (Belgica) под командованием Адриена де Жерлаша, личный состав которой был интернациональным. Это была единственная экспедиция, в которой Амундсен участвовал в качестве подчинённого. Целью похода было достижение Южного магнитного полюса, в максимальном приближении к нему надлежало высадить четверых зимовщиков с магнитометрическим оборудованием, после чего судно снабжения должно было отбыть в Рио-де-Жанейро и забрать береговую команду следующим антарктическим летом. Зимой 1896—1897 годов будущий полярник переехал в Антверпен для изучения французского языка и прохождения курса навигации. Здесь у него завязался роман с квартирной хозяйкой, которая 24 марта 1897 года покончила с собой, после чего Амундсену пришлось поспешно покинуть город.

Амундсен был повышен в звании до штурмана и размещён в офицерском отсеке в связи с тем, что в экспедиции оставались вакантные места. В автобиографии Амундсен ни разу не называл Адриена де Жерлаша по имени, упоминая только старшего коллегу — судового врача Фредерика Кука. Отплыв 16 августа 1897 года, «Бельжика» прибыла в Антарктиду 30 января 1898 года. В первый же день высадки Амундсен совершил лыжный поход по побережью острова Ту Хэммок (en։Two Hummock Island), по мнению В. С. Корякина, — впервые в истории антарктических исследований. 8 марта судно, продвигаясь на юг, было остановлено льдами, предстояла незапланированная зимовка. Дрейф продолжался 13 месяцев и проходил в районах моря Беллинсгаузена, которые до того не посещались людьми из-за крайне тяжёлой ледовой обстановки. Глубины в этих местах превышали 1500 м, так что лот не достигал дна. Судовая команда не должна была зимовать в Антарктике, поэтому на борту было только четыре комплекта полярной одежды, предназначенной для зимовочной партии. Амундсен предложил сшить тёплую одежду из шерстяных одеял красного цвета, имевшихся в избытке на борту. Работы были начаты немедленно.

Цинга стала главной проблемой экипажа с наступлением полярной ночи. Амундсен и Кук развернули охоту на тюленей и пингвинов и не ограничивали себя в пище, при взвешивании в мае Амундсен поставил рекорд — 87,5 кг. Вместе с Куком они также экспериментировали с полярным снаряжением, на практике проверив свойства спальных мешков конструкции Пири, Аструпа и Нансена. Кук был для Амундсена одновременно наставником и соучеником, однако остальные члены команды относились к этим экспериментам без всякого энтузиазма. 5 июня 1898 года скончался от цинги и осложнений на сердце магнитолог Э. Данко; вскоре матрос-норвежец Толефсен сошёл с ума и попытался пешком уйти в Норвегию. Впрочем, обстановка на борту не была вовсе беспросветной։ старший помощник Лекуан провёл «Большой конкурс женской красоты» и издавал непристойный рукописный журнал. Он же в своём дневнике подметил у 26-летнего Амундсена явную склонность к аскетизму и даже монашеству.

В условиях разложения и деморализации команды вспыхнул конфликт между Жерлашем и Амундсеном. Жерлаш категорически отвергал все рекомендации норвежца и к июню уже не вставал. Однако существовало соглашение Жерлаша с Географическим обществом Бельгии, по которому экспедиция, невзирая на все обстоятельства, должна оставаться под началом любого офицера-бельгийца. В результате Амундсен, ставший к тому времени старшим помощником командира, решительно заявил Жерлашу, что «никакой бельгийской экспедиции для него больше не существует». Однако он оговорился, что теперь рассматривает «Бельжику» не как место службы, а как самое обыкновенное судно, поэтому его долгом является вывести её из льдов. В автобиографии, опубликованной четверть века спустя, Амундсен кратко писал, что руководство экспедицией перешло к нему. Только 14 марта 1899 года «Бельжика» вышла из зоны паковых льдов, вернувшись в Антверпен 5 ноября того же года.

О дате возвращения Амундсена на родину существуют противоречивые сведения. Он сошёл на берег в Рио-де-Жанейро и далее добирался самостоятельно. Леон Амундсен надеялся, что путь брата пройдёт через Коньяк, где он к тому времени обосновался, однако Руаль предпочёл отбыть в Брюссель, где принял первую из своих наград — кавалерский крест ордена Леопольда. Он отказался что-либо писать и публиковать об экспедиции Жерлаша, хотя и признавался, что это предприятие сыграло выдающуюся роль в его жизни։

- Во время этого путешествия созрел мой план. Мне хотелось связать мечту детских лет о Северо-Западном проходе с гораздо более важной для науки целью: установить нынешнее местоположение Северного магнитного полюса.

По мнению Р. Хантфорда, важнейшим уроком, вынесенным Амундсеном из экспедиции де Жерлаша, стало то, что с тех пор он маскировал собственные первопроходческие планы под научное исследование. Таким образом, детские мечты о покорении Северо-западного прохода Амундсен прикрывал идеей достижения Северного магнитного полюса․

Բելջիկա նավը, լուսանկարը՝ Ֆրեդերիկ Կուկի, 1898թ

1896 թվականի օգոստոսի 7-ին Ամունդսենը, որպես վարձու նավաստի, ընդգրկվեց բելգիական անտարկտիկական արշավախմբում, որն իրականացվում էր «Բելջիկա» (Belgica) նավով՝ Ադրիեն դե Ժերլաշի հրամանատարությամբ։ Արշավախմբի կազմն ինտերնացիոնալ էր։ Դա միակ գիտարշավն էր, որին Ամունդսենը մասնակցում էր ստորադասի դերում։ Արշավի նպատակը Հարավային մագնիսական բևեռի նվաճումն էր, որին հնարավորինս մոտ պետք է իջեցնեին չորս ձմեռողների՝ մագնիսաչափիչ սարքավորումներով, որից հետո մատակարարող նավը պետք է մեկներ Ռիո դե Ժանեյրո և վերցներ ցամաքային անձնակազմին՝ հաջորդ անտարկտիկական ամռանը։ 1896-1897 թվականների ձմռանը ապագա բևեռախույզը տեղափոխվեց Անտվերպեն՝ ֆրանսերենի յուրացման և նորարարական կուրսն անցնելու նպատակով։ Այստեղ նա սիրավեպ ունեցավ բնակարանի տիրուհու հետ, ով շուտով ինքնասպան եղավ, և Ամունդսենն ստիպված էր շտապ լքել քաղաքը։

Արշավախմբում թափուր տեղերի առկայության պատճառով՝ Ամունդսենի կոչումը բարձրացրին մինչև ղեկապետ և նրան տեղավորեցին սպայական մեկուսամասում։ Ինքնակենսագրության մեջ Ամունդսենը երբեէ չի նշել Ադրիեն դե Ժերլաշի անունը, այլ հիշատակել է միայն իր ավագ կոլեգային՝ նավի բժիշկ Ֆրեդերիկ Կուկին։ Ծով դուրս գալով 1897 թվականի օգոստոսի 16-ին՝ «Բելջիկան» Անտարկտիդա հասավ 1898 թվականի հունվարի 30-ին։ Ափ իջնելու առաջին իսկ օրը Ամունդսենն ափամերձյան դահուկային արշավ իրականացրեց Թու Հեմմոկ (անգլ.՝ Two Hummock Island) կղզում, Վ. Ս. Կորյակինի կարծիքով՝ առաջինը անտարկտիկական ուսումնասիրությունների պատմության մեջ։ Շարժվելով դեպի հարավ՝ մարտի 8-ին նավը սառույցների պատճառով պարտադրված կանգ առավ. սպասվում էր չնախատեսված ձմեռում։ Դրեյֆը շարունակվեց 13 ամիս՝ Բելինսգհաուզեն ծովի այն հատվածում, որը մինչ այդ անանցանելի էր՝ ծայրահեղ բարդ սառցային իրավիճակի պատճառով։ Այստեղ խորությունն անցնում էր 1500 մետրից, այնպես որ խորաչափը հատակին չէր հասնում։ Անձնակազմի ձմեռելն Անտարկտիդայում պլանով նախատեսված չէր, ուստի նավի վրա կար ձմեռային խմբաքանակի բևեռային համազգեստի ընդամենը չորս միավոր։ Ամունդսենն առաջարկեց տաք հագուստ կարել նավի վրա եղած բավականաչափ քանակությամբ կարմիր բրդե ծածկոցներից։ Աշխատանքները ձեռնարկվեցին անհապաղ։

Ամունդսենը բևեռային հանդերձանքով

Բևեռային գիշերվա ընթացքում լնդախտը դարձավ անձնակազմի գլխավոր խնդիրը։ Ամունդսենն ու Կուկն սկսեցին փոկ և պինգվին որսալ՝ չսահմանափակելով իրենց սնունդը, արդյունքում մայիսին Ամունդսենը ռեկորդ սահմանեց՝ կշռելով 87,5 կգ։ Կուկի հետ միասին նրանք փորձարկում էին բևեռային սարքավորումները՝ գործնականում փորձելով նաև Պիրի, Աստրուպի և Նանսենի ստեղծած քնապարկերի հատկությունները։ Կուկն Ամունդսենի համար միաժամանակ և՛ ուսուցիչ էր, և՛ աշակերտ, մինչդեռ անձնակազմի մյուս անդամները թերահավատորեն էին մոտենում նրանց փորձարկումներին։ 1898 թվականի հունիսի 5-ին լնդախտից առաջացած սրտի բարդությունների պատճառով մահացավ մագնիտոլոգ Է. Դանկոն։ Շուտով նորվեգացի նավաստի Տոլեֆսենը, խելագարվելով, փորձեց ոտքով կտրել-հասնել Նորվեգիա։ Այնուամենայնիվ, իրադրությունը նավի վրա այնքան էլ անհուսալի չէր. ավագ օգնական Լեկուանն անցկացրեց «Կանացի գեղեցկության մեծ մրցույթ» և հրատարակեց անպարկեշտ բովանդակությամբ ձեռագիր ամսագիր։ Հենց նա էլ իր օրագրում նշել է քսանվեցամյա Ամունդսենի մոտ նկատվող մենակեցության կամ նույնիսկ կուսակրոնության մասին։

Անձնակազմի պառակտման և բարոյալքման պայմաններում հակամարտություն ծագեց Ժերլաշի և Ամունդսենի միջև։ Ժերլաշը չէր ընդունում նորվեգացու և ոչ մի խորհուրդ և հունիսին մոտ արդեն բոլորովին անշարժացել էր։ Սակայն գոյություն ուներ Ժերլաշի համաձայնությունը Բելգիայի Աշխարհագրական խորհրդի հետ, ըստ որի ցանկացած պարագայում գիտարշավը պետք է մնար բելգիացի սպայի հրամանատարության ներքո։ Արդյունքում Ամունդսենը, դառնալով հրամանատարի գլխավոր օգնական, կտրականապես հայտարարեց Ժերլաշին, որ «իր համար այլևս ոչ մի բելգիական գիտարշավ գոյություն չունի»։ Նա հայտարարեց նաև, որ «Բելջիկան» իր համար արդեն ոչ թե ծառայության վայր է, այլ սովորական նավ, ուստի իր պարտքն է այն դուրս բերել սառույցների մեջից։ Քառորդ դար հետո հրապարակած իր ինքնակենսագրության մեջ Ամունդսենը կարճ հիշատակել է, որ նավի ղեկավարությունն անցել է իրեն։ Միայն 1899 թվականի մարտի 4-ին «Բելջիկան» ազատվեց սառցե գերությունից և նույն թվականի նոյեմբերի 5-ին հասավ Անտվերպեն։

Ամունդսենի՝ հայրենիք վերադառնալու թվականի մասին տեղեկությունները հակասական են։ Նա ափ է իջել Ռիո դե Ժանեյրոյում և այնուհետև առաջ շարժվել ինքնուրույն։ Լեոն Ամունդսենը հույս ուներ, որ եղբոր ճանապարհը կանցնի Կոնյակով, որտեղ նա այդ ժամանակ հաստատվել էր։ Սակայն Ռուալը գերադասեց անցնել Բրյուսելով, որտեղ նա ստացավ իր առաջին պարգևը՝ Լեոպոլդի ասպետական խաչ շքանշանը։ Նա հրաժարվեց որևէ բան գրել կամ հրապարակել Ժերլաշի գիտարշավի մասին, չնայած խոստովանեց, որ այդ ձեռնարկումն իր կյանքում բացառիկ նշանակություն ունեցավ։

- Այդ ճանապարհորդության ընթացքում հասունացավ իմ ծրագիրը: Ես ուզում էի կապել Հյուսիս-Արևմտյան անցման հետ կապված մանկական երազանքներս գիտության համար առավել կարևոր նպատակի՝ Հյուսիսային մագնիսական բևեռի ներկայիս դիրքի հայտնագործման հետ:

Ռ. Հանտֆորդի կարծիքով՝ Ժերլաշի գիտարշավից Ամունդսենի քաղած կարևորագույն դասն այն եղավ, որ հետագայում նա սկսեց իր առաջնագնացության ծրագրերը քողարկել գիտական ուսումնասիրությունների անվան տակ։ Այդպիսով, Հյուսիս-արևմտյան անցման մասին մանկական երազանքներն Ամունդսենը քողարկում էր Հյուսիսային մագնիսական բևեռի նվաճման գաղափարով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Մուհամմեդ Ալի

ռուսերեն հոդված

Կենսագրություն

Клей начал заниматься боксом в 12 лет, после того как у него украли красный велосипед фирмы Schwinn Bicycle Company, который он купил на заработанные деньги. На следующий день после покупки Кассиус вместе с приятелем отправился на ярмарку, где детей бесплатно угощали мороженым. Собираясь домой, он обнаружил, что у него украли велосипед. Клей был очень расстроен и в этот момент встретил белого полицейского Джо Мартина, сказав ему, что изобьёт того, кто украл его велосипед, на что Мартин ответил։ «Прежде чем кого-то побить, нужно сначала этому научиться». Он пригласил Кассиуса в спортзал, где тренировал молодых боксёров, многие из которых участвовали в любительских турнирах «Золотые перчатки».

Клей не пришёл, но спустя две недели он увидел Мартина и его боксёров по телевизору в передаче «Будущие чемпионы» (англ. Future Champions). Его привлекла идея о том, что, если он начнёт тренироваться, друзья увидят его по телевизору, и на следующий день вместе с братом Кассиус пришёл в боксёрский зал. С самого начала его трудно было тренировать, Клей постоянно задирался с другими ребятами, объявляя на весь зал, что он лучший боксёр и станет чемпионом мира. Из-за этого Мартину приходилось ненадолго выгонять его из зала. Тренеры, за исключением Фреда Стоунера, который научил молодого боксёра правильно выполнять джеб, не видели особого потенциала у Кассиуса.

Через шесть недель после первого посещения зала состоялся дебютный любительский бой Кассиуса. Как и надеялся Клей, поединок транслировался по телевидению в программе «Будущие чемпионы». Его соперником был белый подросток Ронни О’Кифи, оба боксёра выступали в весовой категории до 89 фунтов (40,389 кг). Кассиус был младше и менее опытным, несмотря на это, он победил решением судей. После объявления результата Клей начал кричать в камеру, что он станет величайшим боксёром. С этого момента он каждый день работал над боксёрской техникой и выносливостью. Чаще всего автобусной поездке Кассиус предпочитал пробежку до школы. Он не пил, не курил и не употреблял наркотики, став фанатиком здорового питания.

На протяжении двух следующих лет Клей проводил примерно по одному бою раз в три недели, одерживая победу за победой. В 1956 году он выиграл первый в его карьере турнир «Золотые перчатки». В 1957 ему пришлось отказаться от тренировок на четыре месяца из-за того, что врачи обнаружили у него шумы в сердце (позднее выяснилось, что сердце в полном порядке). В возрасте 15 лет Клей перевёлся в Центральную высшую школу Луисвилла, крупнейшую школу для афроамериканцев в городе. Успеваемость Кассиуса была настолько плоха, что однажды ему пришлось остаться на второй год, но благодаря поддержке директора школы Этвуда Уилсона он смог окончить учебное заведение. На Уилсона произвели впечатление целеустремлённость и упорные тренировки Клея, и он хотел, чтобы перспективный боксёр закончил обучение и принёс известность школе. Кассиус окончил учебное заведение в июне 1960 года, получив лишь справку о посещении, но не диплом, который выдавался при успешном завершении учёбы. У него навсегда остались проблемы с чтением, и людям из его окружения часто приходилось ему читать. К окончанию школы Клей одержал 100 побед на любительском ринге при всего 8 поражениях. Его главными успехами считаются победы в «Золотых перчатках» и в двух турнирах Атлетического любительского союза 1959 и 1960 годов. В это время Кассиус начал изобретать свой собственный, неповторимый стиль ведения поединка. Он «танцевал» вокруг противника на носках с опущенными руками, провоцируя оппонента на размашистый удар, от которого уверенно уклонялся. Эта манера вызывала много отрицательных отзывов среди тренеров и боксёров-ветеранов.

Кассиус хотел стать профессиональным боксёром сразу после окончания школы, но тренер уговорил его подождать и принять участие в Олимпийских играх 1960 года. Благодаря победе в соревнованиях Атлетического любительского союза 1960 года Клей получил приглашение на отборочный турнир к Олимпийским играм, который проходил в Сан-Франциско. Кассиус страдал боязнью полётов, и путь до места проведения соревнований стал для него настоящим испытанием. В возрасте 18 лет он был самым младшим из участников в первом тяжёлом весе, а возможно, и во всём турнире. Перед соревнованиями местная пресса написала несколько разгромных статей о Клее, во многом за его хвастливую манеру общаться, из-за этого публика освистала его во время второго боя на турнире. Несмотря на это, Кассиус уверенно победил всех своих соперников, прежде чем встретился в финале с неуступчивым боксёром Аланом Хадсоном, представлявшим армию США. Во время первого раунда Клей пропустил точный удар и упал на настил ринга, но сумел подняться и продолжить поединок. После равного второго раунда Кассиус взвинтил темп в третьей трёхминутке и после чистого попадания в голову противника провёл атаку, после которой рефери остановил бой. По окончании соревнований Клей выбросил обратный билет на самолёт, занял денег у одного из судей турнира и уехал в Луисвилл на поезде.

Կլեյը բռնցքամարտով սկսել է զբաղվել 12 տարեկանում, այն բանից հետո, երբ նրանից գողացան իր կարմիր հեծանիվը՝ Schwinn Bicycle Company մակնիշի, որը նա գնել էր իր իսկ աշխատած գումարով։ Գնումից մեկ օր հետո Կասսիուսը ընկերոջ հետ գնաց շուկա, որտեղ երեխաներին անվճար պաղպաղակ էին հյուրասիրում։ Երբ պատրաստվում էր տուն գնալ շուկայից՝ պարզեց, որ նրանից գողացել են հեծանիվը։ Կլեյը շատ էր տխրել և հենց այդ պահին էլ հանդիպեց սպիտակամաշկ ոստիկան Ջո Մարտին, ասելով նրան, որ կծեծի գողին, իսկ դրան ի պատասխան Մարտինը ասեց․ «Մինչև ինչ-որ մեկին ծեծելը, նախ և առաջ ծեծել սովորիր»։ Նա հրավիրեց Կասսիուսին մարզադահլիճ, որտեղ մարզում էր երիտասարդ բռնցքամարտիկներին, որոնցից շատերը մասնակցում էին «Ոսկե ձեռնոցներ» սիրողական մրցաշարերին։

Կլեյը չգնաց, սակայն երկու շաբաթ անց հեռուստացույցով «Ապագա չեմպիոնները» (անգլ.՝ Future Champions) հեռուստահաղորդումով տեսավ Մարտինին և նրա բռնցքամարտիկներին։ Նրան գրավեց այն միտքը, որ եթե նա սկսի պարապել, ընկերները նրան կտեսնեն հեռուստացույցով, և հենց հաջորդ օրը եղբոր՝ Կասսիուսի հետ գնաց մարզադահլիճ։ Հենց ամենասկզբից նրան շատ դժվար էր պարապել, Կլեյը մշտապես գրգռում էր մյուս տղաներին՝ ամբողջ դալիճով մեկ հայտարարելով, թե ամենալավ բռնցքամարտիկն է և աշխարհի չեմպիոն է դառնալու։ Այդ պատճառով Մարտինը ստիպված էր որոշ ժամանակով նրան վռնդել դահլիճից։ Մարզիչները՝ բացի Ֆրեդ Սթոուներից, ով նրան սովորեցրեց ճիշտ կատարել ջեբը, Կասսիուսի մեջ առանձնակի ներուժ չէին տեսնում։

Դահլիճ այցելելու վեց ամիսը լրանալուն պես տեղի ունեցավ Կասսիուսի սիրողական առաջնելույթը։ Ինչպես և Կլեյը կարծում էր մարտը հեռարձակվեց «Ապագա չեմպիոնները» հաղորդման ընթացքում։ Նրա մրցակիցը դեռահաս Ռոննի Օ'Կիֆն էր։ Երկու բռնցքամարտիկներն էլ ելույթ էին ունենում 89 ֆունտ քաշային կարգում (40,389 կգ)։ Կասսիուսը ավելի երիտասարդ և անփորձ էր, չնայած դրան նա ժյուրիի որոշմամբ հաղթեց։ Արդյունքների ամփոփումից հետո Կլեյը տեսախցիկի մեջ սկսեց գոռալ, որ աշխարհահռչակ բռնցքամարտիկ է դառնալու։ Այդ պահից սկսած նա ամեն օր աշխատում էր բռնցքամարտային տեխնիկայի և դիմացկունության վրա։ Հաճախ վազքով էր գնում դպրոց՝ ավտոբուսով գնալու փոխարեն։ Նա չէր խմում, չէր ծխում և թմրանյութ չէր օգտագործում՝ դառնալով առողջ սնման կողմնակից։

Հաջորդ երկու տարիների ընթացքում Կլեյը երեք ամիսը մեկ անցկացնում էր մեկ մարտ՝ հաղթելով մեկը մյուսի ետևից։ 1956 թվականին նա իր կարիերայի մեջ առաջին անգամ հաղթեց «Ոսկե ձեռնոց» մրցաշարում։ 1957 թվականին, երբ բժիշկները սրտում հայտնաբերեցին աղմուկներ (հետագայում պարզվեց, որ սիրտը լիովին առողջ է) նա ստիպված չորս ամիս դադարեցրեց մարզումները։ 15 տարեկանում Կլեյը տեղափոխվեց Լուիսվիլլի Կենտրոնական բարձրագույն դպրոց՝ քաղաքում աֆրոամերիկացիների խոշորագույն դպրոցը։ Կասսիուսի առաջադիմությունն այնքան վատ էր, որ նա ստիպված էր մնալ նույն դասարանում, սակայն դպրոցի տնօրեն Էդվուդ Ուիլսոնի աջակցության շնորհիվ նա կարողացավ ավարտել ուսումնական հաստատությունը։

Կլեյի նպատակասլացությունը և համառ մարզումները Ուիլսոնի վրա տպավորություն գործեցին և նա ցանկացավ, որպեսզի հեռանկարային մարզիկը ավարտի ուսումը և դպրոցին բերի համբավ։ 1960 թվականի հունիսին Կասսիուսն ավարտեց կրթական հաստատությունը՝ ստանալով ոչ թե դիպլոմ, որը տրվում էր ուցումը հաջող ավարտելուց, այլ այցելության վկայական։ Նրա մոտ ընդմիշտ ընթերցանության խնդիրներ մնացին․ շրջապատի մարդիկ հաճախ էին կարդում նրա համար։ Դպրոցն ավարտելիս Կլեյը սիրողական ռինգում ունեցել էր 100 հաղթանակ և միայն 8 պարտություն։ Նրա գլխավոր հաջողություններն էին համարվում «Ոսկե ձեռնոց» և Մարմնամարզության սիրողական միության 1959, 1960 թվականների երկու մրցաշարի հաղթանակները։ Այդ ժամանակ Կասիուսն սկսեց ստեղծել իր սեփական պայքարի անկրկնելի ոճը։ Նա ոտնաթաթերով, կախ գցած ձեռքերով պարում էր մրցակցի շուրջը՝ հրահրելով հակառակորդին կատարել հուժկու հարված, որից հմտորեն խուսափում էր։ Այդ ձևը մարզիչների և վետերան բռնցքամարտիկների շրջանում առաջացնում էր բացասական կարծիքներ։

Կասսիուսը դպրոցն ավարտելուց անմիջապես հետո ցանկանում էր դառնալ պրոֆեսիոնալ բռնցքամարտիկ, բայց մարզիչը համոզեց սպասել և մասնակցել 1960 թվականի օլիմպիական խաղերին։ 1960 թվականի Մարմնամարզիկների սիրողական միության մրցաշարի հաղթանակի շնորհիվ Կլեյը ստացավ Օլիմպիական խաղերի ընտրական փուլի հրավեր, որը տեղի էր ունենում Սան-Ֆրանցիսկոյում։ Կասիուսը վախենում էր թռիչքներից և մրցույթի ճանապարհը դարձավ նրա համար փորձություն։ 18 տարեկան հասակում գերքաշայիններից նա առաջին ամենակրտսեր մասնակիցն էր։ Մրցաշարից առաջ տեղական մամուլը Կլեյի մասին գրել էր մի քանի աղմկահարույց հոդվածներ, հիմնականում նրա շփվելու, մեծամիտ պահվածքի մասին, ինչի համար հանդիսատեսը նրա երկրորդ մարտի ժամանակ սուլում էր։ Չնայած դրան՝ Կասսիուսը վստահորեն հաղթեց իր բոլոր մրցակիցներին, մինչ եզրափակչում հանդիպեց ԱՄՆ-ի բանակը ներկայացնող անզիջող բռնցքամարտիկ Ալան Հադսոնին։ Առաջին մրցափուլի ընթացքում Կլեյը դիպուկ հարված ստացավ և ընկավ ռինգի հատակին, սակայն կարողացավ կանգնել և շարունակել պայքարը։ Հավասար երկրորդ ռաունդից հետո Կասսիուսը երրորդ երեք րոպեում խիստ արագացրեց տեմպը և հարվածեց հակառակորդի գլխին ուղիղ հարվածով, որից հետո մրցավարը դադարեցրեց մարտը։ Մրցաշարի ավարտից հետո Կլեյը դեն նետեց ինքնաթիռի հետադարձ տոմսը, մրցավարներից մեկից պարտքով գումար վերցրեց և Լուիսվիլլ վերադարձավ գնացքով։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	Marina.ghazarian	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Սելին Դիոն

ռուսերեն հոդված

Մանկություն և կարիերայի սկիզբ

Самая младшая из 14 детей, рождённых у Адемара Диона и Терезы Танге — оба франко-канадского происхождения, Селин Дион выросла в римско-католической бедной, но, по её собственным словам, счастливой семье в Шарлемане (ныне район на крайнем западе г. Монреаль). Музыка всегда была частью семьи (Дион назвали в честь песни («Céline»), записанной французским певцом Югом Офрэ за два года до её рождения).

13 августа 1973 года пятилетняя Селин провела своё первое публичное выступление на свадьбе её брата Мишеля, исполнив песню Кристины Шарбонно «Du fil des aiguilles et du coton». Впоследствии она пела со своими братьями и сёстрами в небольшом фортепиано-баре родителей «Le Vieux Baril». С раннего возраста Дион мечтала стать певицей. В 1994 году в интервью журналу People она вспоминала։ «Я скучала по своей семье и дому, но я не жалею, что потеряла свою юность. У меня была одна мечта: я хотела быть певицей».

В 12 лет Дион вместе с матерью и братом Жаком сочинила свою первую песню «Ce n’était qu’un rêve» («Это был только сон»). Её брат Мишель Дондалинж Дион послал запись музыкальному менеджеру Рене Анжелилу, чьё имя он обнаружил на обратной стороне альбома Жанетт Рено. Анжелил был тронут до слёз голосом Дион и решил сделать из неё звезду. В 1981 году он заложил свой дом, чтобы профинансировать её первую запись La voix du bon Dieu («Голос Господа»), которая позже стала местным хитом номер один и мгновенно сделала Дион звездой в Квебеке. Её популярность распространилась на другие части мира, когда она приняла участие в музыкальном фестивале Yamaha в 1982 году в Токио (Япония) и получила премию «Лучший исполнитель», а также золотую медаль за «Tellement j’ai d’amour pour toi» («У меня столько любви к тебе») как за «Лучшую песню».

К 1983 году став первым канадским исполнителем, получившим золотую пластинку во Франции за сингл «D’amour ou d’amitié» («Любви или дружбы»), Дион также получила несколько наград «Феликс», в том числе как «Лучшая исполнительница» и «Открытие года». Дальнейший успех в Европе, Азии и Австралии пришёл, когда Дион победила в конкурсе песни «Евровидение 1988» в Дублине (Ирландия), представив Швейцарию с песней «Ne partez pas sans moi» («Не уходите без меня»). Тем не менее, американский успех был ещё впереди, отчасти потому, что она была исключительно франкоязычная певица. В восемнадцать лет, увидев выступление Майкла Джексона, Дион сказала Анжелилу, что хочет быть звездой, как Джексон. Будучи уверенным в её таланте, Анжелил всё же понял, что её образ необходимо изменить для того, чтобы она могла получить коммерческий успех во всём мире[28]. Дион исчезла со сцены на некоторое время, в течение которого она претерпела стоматологическую хирургию, чтобы улучшить свой внешний вид, и была направлена в Школу Берлиц в 1989 году для улучшения английского.

В 1989 году во время тура в поддержку альбома Incognito Дион потеряла голос. Она консультировалась у оториноларинголога Уильяма Гулда. Он поставил её перед выбором։ делать операцию на голосовых связках или не использовать их вообще в течение трёх недель. Дион выбрала последнее и прошла вокальное обучение у Уильяма Райли, поскольку, согласно Гулду и Райли, она неправильно использовала голосовые связки․

Ադեմար Դիոնի և Թերեզա Թանգեի (երկուսն էլ ֆրանս-կանադական ծագումով) 14 երեխաներից ամենակրտսերը՝ Սելին Դիոնը մեծացել է հռոմեա-կաթոլիկական աղքատ, բայց, ինչպես ինքն է ասում, երջանիկ ընտանիքում, Շառլեմանում (այժմ՝ թաղամաս Մոնրեալի արևմտյան ծայրամասում)։ Երաժշտությունը միշտ այդ ընտանիքի մասն է կազմել (Դիոնին անվանել են «Céline» երգի պատվին, որը ֆրանսիացի երգիչ Յուգ Օֆրեն ձայնագրել էր նրա ծնունդից երկու տարի առաջ)։

1973 թվականի օգոստոսի 13-ին հնգամյա Սելինն առաջին անգամ հրապարակային ելույթ ունեցավ եղբոր՝ Միշելի հարսանիքին՝ կատարելով Քրիստին Շարբոնոյի «Du fil des aiguilles et du coton» երգը։ Արդյունքում նա սկսեց երգել իր քույրերի ու եղբայրների հետ՝ ծնողների փոքրիկ «Le Vieux Baril» ֆորտեպիանո-բարում։ Վաղ տարիքից Դիոնը երազում էր երգչուհի դառնալ։ 1994 թվականին People ամսագրին տրված հարցազրույցում նա հիշում է. «Ես կարոտում էի իմ տունն ու ընտանիքը, սակայն ես չեմ զղջում, որ կորցրել եմ պատանեկությունս: Ես մի երազանք ունեի. ուզում էի երգչուհի դառնալ»։

12 տարեկանում Դիոնը մոր և եղբոր՝ Ժակի հետ, հորինում է իր առաջին երգը՝ «Ce n’était qu’un rêve» («Դա միայն երազ էր»)։ Նրա եղբայրը՝ Միշել Դոնդալինժ Դիոնը, ձայնագրությունն ուղարկեց երաժշտական մենեջեր Ռենե Անժելիլին, որի անունը նա գտավ Ժանետ Ռենոյի ալբոմի հակառակ երեսին։ Անժելիլը, Սելինի ձայնից անչափ տպավորվելով, որոշեց նրան աստղ դարձնել։ 1981 թվականին նա գրավ դրեց իր բնակարանը, որպեսզի ֆինանսավորի Սելինի առաջին ձայնագրությունը La voix du bon Dieu («Աստծո ձայնը»), որն ավելի ուշ դարձավ տեղի համար մեկ հիթը և անմիջապես Դիոնին դարձրեց Քվեբեկի աստղ։ Նա հայտնի դարձավ աշխարհի նաև այլ մասերում, երբ 1982 թվականին Տոկիոյում (Ճապոնիա) մասնակցեց Yamaha երաժշտական փառատոնին և ստացավ «Լավագույն կատարող» մրցանակը, ինչպես նաև՝ ոսկե շքանշան լավագույն երգի՝ «Tellement j’ai d’amour pour toi» («Իմ մեջ այնքան սեր կա») համար։

1983 թվականին, դառնալով Ֆրանսիայում ոսկե սկավառակի արժանացած կանադական առաջին կատարողը («D’amour ou d’amitié»՝ «Սեր կամ ընկերություն» երգի համար), Դիոնը ստացավ նաև մի քանի «Ֆելիքս» մրցանակ, այդ թվում՝ «Լավագույն կատարող» և «Տարվա հայտնություն» մրցանակները։ Եվրոպայում, Ասիայում և Ավստրալիայում Դիոնին հետագա հաջողություն բերեց հաղթանակը երգի միջազգային «Եվրատեսիլ 1988» փառատոնում՝ Դուբլինում (Իռլանդիա), որտեղ նա ներկայացրեց Շվեյցարիան՝ «Ne partez pas sans moi» («Չհեռանաք առանց ինձ») երգով։ Բայց և այնպես, ամերիկյան հաջողությունը դեռ առջևում էր, նաև այն պատճառով, որ նա բացառապես ֆրանսալեզու կատարող էր։ Տասնութ տարեկանում, տեսնելով Մայքլ Ջեքսոնի ելույթը, Դիոնը հայտարարեց Անժելինին, որ ուզում է աստղ դառնալ՝ Ջեքսոնի պես։ Վստահ լինելով Դիոնի տաղանդի հարցում՝ Անժելիլն, այնուամենայնիվ, հասկացավ, որ համաշխարհային կոմերցիոն հաջողության հասնելու համար պետք է փոխել նրա կերպարը։ Դիոնը որոշ ժամանակ անհետացավ բեմից՝ այդ ընթացքում արտաքինը բարելավելու համար ստոմատոլոգիական վիրահատություն տանելով, իսկ անգլերենը կատարելագործելու նպատակով 1989 թվականին ընդունվեց Բերլիցի դպրոցը։

1989 թվականին Incognito ալբոմի պաշտպանությանն ուղղված շրջագայության ժամանակ Դիոնը կորցրեց ձայնը։ Օտորինոլարինգոլոգ Ուիլյամ Գուլդը խորհուրդ տվեց կամ վիրահատել ձայնալարերը, կամ երեք շաբաթվա ընթացքում ընդհանրապես չօգտագործել դրանք։ Դիոնն ընտրեց երկրորդը և սկսեց վոկալի դասեր վերցնել Ուիլյամ Ռայլիից, քանի որ, ըստ Գուլդի և Ռայլիի, նա սխալ էր օգտագործում իր ձայնալարերը։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Lilitik22	Ստուգված է

Դոլֆ Լունդգրեն

ռուսերեն հոդված

Մանկություն և պատանեկություն

Дольф родился в Спанге, пригороде Стокгольма, в 1957 году, в семье представителей среднего класса — Карла и Бригитты Лундгрен. Карл Лундгрен был инженером по образованию и работал экономистом в правительстве Швеции, а Бригитта преподавала иностранные языки в школе. Помимо старшего Дольфа, у Карла и Бригитты также родились две дочери, Анника и Катарина, и сын Йохан.

По воспоминаниям Дольфа, отец нередко вымещал злость на нём и на его матери, в том числе при помощи рукоприкладства. Во время ссор Карл нередко называл своего сына «неудачником», что мотивировало Дольфа доказать обратное.

Я по-прежнему люблю своего отца несмотря ни на что. Многими его чертами я восхищаюсь и сегодня. Будучи ребёнком, я во многом походил на него: был очень упрямым, а он этого терпеть не мог. - Дольф Лундгрен

Именно трудные отношения с отцом стали причиной, по которой Дольф решил заниматься контактными видами спорта и посещать тренажёрный зал, хотя до этого был закомплексованным и подверженным аллергиям подростком, который «стеснялся своего хилого тела». Попробовав себя в дзюдо и карате годзю-рю, Дольф остановился на Кёкусинкай и «стал тренироваться как одержимый».

В 1977 году Лундгрен выиграл титул чемпиона Швеции, который удерживал три года, а в 1979 году принял участие в чемпионате мира. Несмотря на то, что на тот момент у Лундгрена был только зелёный пояс, а на чемпионате минимальным требованием было наличие коричневого пояса, Дольф приписал себе лишнюю степень мастерства на регистрации участников и позаимствовал пояс у кого-то из товарищей. Нокаутировав двух противников, Дольф вышел на фаворита турнира — японца Макоту Накамуру, опытного бойца с чёрным поясом второй степени, который был тяжелее молодого шведа на 17 килограммов. В тяжёлом бою Накамура неоднократно использовал «грязные» приёмы, но даже при этом сумел выиграть только в дополнительном раунде спорным судейским решением. Этот бой стал самым тяжёлым для Накамуры, который в итоге выиграл чемпионат. Сам Дольф, несмотря на проигрыш, был очень доволен своим выступлением и через год стал капитаном сборной Швеции по карате. В 1980 году Лундгрен завоевал самый значительный титул в своей спортивной карьере, победив на открытом чемпионате Великобритании, который и защитил год спустя.

Դոլֆը ծնվել է 1957 թվականին Ստոկհոլմի արվարձաններից մեկում՝ Սպանգում, միջին խավի ներկայացուցիչներ Կարլ և Բրիգիտա Լունդգրենների ընտանիքում։ Կարլ Լունդգրենը մասնագիտությամբ ինժեներ էր և աշխատում էր Շվեդիայի կառավարությունում՝ որպես տնտեսագետ, իսկ Բրիգիտան օտար լեզուներ էր դասավանդում դպրոցում։ Ավագ Դոլֆից բացի, Կարլը և Բրիգիտան ունեցան երկու դուստր՝ Աննիկան և Կատերինան, և մեկ որդի՝ Յոհանը։

Ըստ Դոլֆի հիշողությունների՝ հայրը հաճախ էր չարությունը թափում իր և մոր վրա, այդ թվում և՝ ձեռքի ուժի գործադրմամբ։ Վիճաբանությունների ժամանակ Կարլը հաճախ որդուն «անհաջողակ» էր անվանում, ինչն էլ պատճառ դարձավ, որպեսզի Դոլֆը հակառակն ապացուցի։

Ես առաջվա պես սիրում եմ հորս՝ անկախ ամեն ինչից: Նրա շատ գծերով ես այսօր էլ հիանում եմ: Երեխա ժամանակ ես շատ բանով նման էի նրան. շատ համառ էի, ինչը նա տանել չէր կարողանում: - Դոլֆ Լունդգրեն

Հոր հետ դժվար հարաբերություններն էլ հենց պատճառ դարձան,որպեսզի Դոլֆն սկսի զբաղվել կոնտակտային մարզաձևերով և մարզասրահ այցելի, չնայած մինչ այդ բարդույթավորված և ալերգիաների հակված դեռահաս էր, որն «ամաչում էր իր նվազ կառուցվածքից»։ Ինքն իրեն փորձելով ձյուդոյում և հոձյու-ռյու կարատեում՝ Դոլֆը կանգ առավ քյոքուսինկայի վրա և սկսեց «մարզվել մոլագարի նման»։

1977 թվականին Լունդգրենը նվաճեց Շվեդիայի չեմպիոնի կոչումը, ինչը պաշտպանեց երեք տարի, իսկ 1979 թվականին մասնակցեց աշխարհի խաղերին։ Չնայած այդ պահի դրությամբ Լունդգրենն ընդամենը կանաչ գոտի ուներ, իսկ խաղերի նվազագույն պայմանը դարչնագույն գոտու առկայությունն էր, Դոլֆը մասնակիցների ցուցակագրման ժամանակ ներկայացրեց վարպետության ավելի բարձր աստիճան և ընկերներից մեկից գոտի փոխ առավ։ Երկու հակառակորդի նոկաուտի ենթարկելով՝ Դոլֆը դուրս եկավ մրցաշարի ֆավորիտի՝ 2-րդ աստիճանի սև գոտի ունեցող, հմուտ մարզիկ, ճապոնացի Մակոտու Նակամուրայի վրա, որը ծանր էր երիտասարդ շվեդից 17 կիլոգրամով։ Ծանր մարտում Նակամուրան, բազմիցս «կեղտոտ» հնարքներ գործածելով հանդերձ, կարողացավ հաղթել միայն լրացուցիչ ռաունդում մրցավարի վիճելի որոշման արդյունքում։ Այդ մարտն ամենածանրն էր Նակամուրայի համար, որն, այնուամենայնիվ, մրցաշարի հաղթող դուրս եկավ։ Ինքը՝ Դոլֆը, չնայած պարտությանը, շատ գոհ էր իր ելույթից և մեկ տարի անց դարձավ Շվեդիայի կարատեի հավաքականի ավագ։ 1980 թվականին Լունդգրենը նվաճեց իր մարզական կարիերայի ամենանշանակալից տիտղոսը՝ հաղթելով Մեծ Բրիտանիայի բաց առաջնությունում, որը պաշտպանեց մեկ տարի անց։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է

Գլազգո

ռուսերեն հոդված

Ներածություն

Основанный в середине VI века, в Средние века Глазго считался одним из важных религиозных и образовательных центров Шотландии. Промышленная революция XVIII века превратила его в один из крупных промышленных центров Великобритании (особенно в области судостроения), а в последующее столетие расцвет экономики города принял такие масштабы, что Глазго в те времена считался вторым городом Империи (после Лондона). В конце XX века, после пережитого в 1920-х — 1970-х годах кризиса, следствием которого стало резкое сокращение населения и снижение уровня жизни, властями Глазго с успехом был осуществлён ряд программ, направленных на культурное и экономическое возрождение города.

Հիմնադրված լինելով 6-րդ դարի կեսերին՝ միջին դարերում Գլազգոն համարվում էր Շոտլանդիայի կարևորագույն կրոնական և կրթական կենտրոններից մեկը։ 18-րդ դարի արդյունաբերական հեղափոխությունը քաղաքը վերածեց Մեծ Բրիտանիայի խոշոր արդյունաբերական կենտրոններից մեկի (հատկապես նավաշինության ոլորտում), իսկ հաջորդ հարյուրամյակում քաղաքի տնտեսական զարգացումն այնպիսի մասշտաբների հասավ, որ Գլազգոն համարվեց ժամանակի երկրորդ քաղաքն Իմպերիայում (Լոնդոնից հետո)։ 20-րդ դարի վերջում, 1920-ական և 1970-ական թվականների կրիզիսը հաղթահարելուց հետո (որի արդյունքն եղավ բնակչության թվի կտրուկ նվազումն ու կենսամակարդակի անկումը) Գլազգոյում հաջողությամբ իրականացվեցին քաղաքի մշակութային և տնտեսական վերածննդին ուղղված մի շարք ծրագրեր։

	Մասնակից	Կարգավիճակ
Թարգմանիչ	--Nune Nadiryan	Տեղափոխված է
Վերստուգող	Դավիթ	Արված է