Wet van Ohm

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oeals. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De wet van Ohm is ein empirische natuurkundige wet, genumpdj nao de Duutsje natuurkundige Georg Ohm, dae ein relatie ligk tösse sjpanning, weersjtand en sjtroumsjterkte.

De wet van Ohm geitj es volgtj:

De sjtroumsjterkte door eine geleider is rech aeveredig mit 't sjpanningsversjil tösse de oeteindje.

't Quotiënt van sjpanning en sjtroumsjterkte is dus ein constante. Dees constante weurtj de weersjtandj van'ne geleider genumpdj.

In symbolische notatie:

$U=I\cdot R$,

wo in U de sjpanning of 't potentiaalversjil, I de sjtroumsjterkte en R de weersjtandj is. Weurdj U oetgedröktj in V (volt) en I in A (ampère), dan is R in Ω (ohm) uitgedröktj.

De wet van Ohm definieert in feite de materiaaleigensjap elektrisch geleidingsvermoge. De wet geldj veur väöl materiale die geleiders waere genumpdj. Es zodanig is de wet van Ohm ouch angers te formulere:

$J=\sigma \cdot E$,

mit J de elektrische sjtroumdichtheid in A/m² (ampère per veerkantje maeter), σ 't elektrisch geleidingsvermoge in Ω^-1m^-1 (siemens per maeter) en E de elektrische veldjsjterkte in V/m (volt per maeter)

Ohms en neet-ohms

Neet alle geleiders voldoon aan'ne wet van Ohm. Biej ein diode of transistor, maar ouch biej ein gaasontlajing (biej hoog sjpanning) is de sjtroomsjterkte van anger factore aafhankelik. Dergelikke neet-ohmse geleiders höbbe waal eine weersjtandj (R = U/I) maar dae is aafhankelik van de sjtroumsjterkte.

De weersjtandj van eine geleider is aafhankelik van'ne temperatuur, in'ne meiste materiale numptj de weersjtandj toe ('t elektrisch geleidingsvermoge numptj aaf) biej toenummendje temperatuur. Omdet eine elektrische sjtroum wermte opwektj is eine dunne geleider (b.v. eine gloeidraod) neet ohms tenziej de temperatuur voldoende constant weurtj gehaje (det is 't geval biej eine keramiesje weersjtandj).

Isolators en halfgeleiders verteune op zich ohms gedraag maar de contacte mit dees materiale doon det neet altied. Zo is 't contacvlak tösse ein p-type en ein n-type halfgeleider neet ohms, maar haetj 't geliekrichtendje eigensjappe. 't leutj sjtroum maar in ein richting door.

In 't geval van supergeleiders is d'r althans veur sjtroume van beperkdje greutte geine weersjtandj. Hiej is dus de weersjtandj nul.

Oorzaken

Ohms gedraag ontsjtuitj in feite door vrieving, d.w.z. door boetsinge van'ne lajingsdragers mit ofwaal anger lajingsdragers, ofwaal fononen (reustertrillinge) ofwaal onzuuverheeje in 't geleidendj materiaal. 't Elektrische veldj det de sjtroum op gang bringtj, oefentj ein krach oet die de lajingsdragers versjneltj. Dees versjnelling weurtj in toenummendje maote taegegewerktj door de vrieving, net zolang tot er een evenwicht ontstaat. Het resultaat is een constante stroom.

Bron

Dit artikel is in 't Oeals vertaaldj vanoet de Hollandse Wikipedia