Sforza

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Quella vus chi la gh'ha minga di funt u hin trop poch. Per piesé, giunta di funt a la vus. Insì de vegh un'idea de tücc i olter vus senza font, vardii chì.

La fameja Sforza l'è stada una fameja nòbil che da la fin del XIV secul l'ha inflüenzaa la storia lumbarda, taliana, e urupea.

In principi

'L nom de la fameja 'l vegn zü dal suranom del so fundadur, Müzi Aténdul (Cutignöla, 1369 - arent a Ravenna, 1424), ciamaa Sforza (Fort) per la sua prestanza fisega, un capitani de ventüra de la Rumagna al servizzi di re Angiuin de Napuli.

'L ram de Milan

'L prim düca de Milan l'è staa l' prim fiö de Müzi Atendul, Francesch (1401-1466), che l'ha ciapaa 'l titul dücal per via del so matrimoni cun Bianca Maria Viscunt, l'ültima ered del düca Filip Maria Viscunt, mort del 1447. Da quel matrimoni lì l'è partii 'l ram principal de la fameja. Apress de Francesch 'l gh'è sraa Galeazz Maria (1444-1476), düca dal 1466 fin a la mort, che l'ha spusaa Bona de Savoia. Intra i so tusann mia legitim gh'è da regurdà Caterina Sforza, che l'ha spusaa Geronim Riario, diventand inscì Sciura de Forlì e Imola, e l'è pöö stada la mader de Giovann dai Band Negher.

Apress a Galeazz Maria gh'è staa 'l so fiö Gian Galeazz (1469-1494), che l'ha spusaa Isabella d'Araguna. Per via de la so incapacità se pö dì che l'ha mai guernaa diretament, e giamò da sübet 'l resaduu del dücat l'è staa Lüduvich Sforza det 'l Moru, che l'ha pöö ciapaa 'l titul de düca dumà a la mort del nevud. Ludovico 'l Moru l'ha spusaa Beatris d'Este. Cume pröva del prestisg che 'l gh'aveva a quij temp là la casada milanesa gh'è 'l matrimoni intra Bianca Maria Sforza, surela de Gian Galeazz, e l’imperadur Massimilian I d’Asburgh.

'L Moru l'ha guvernaa 'l Dücaa fin al 1500, l'ann che l'è staa scunfit e metüü in person dai franzes. Dop che i franzes i henn staa caciaa via da l'esercit di mercenari svizzer de l'imper (1512), 'l Dücat de Milan l'è turnaa per un quaj ann int i man di fiö de Ludovico 'l Moru, Massimilian Sforza (1493-1530) e Francesch II Sforza (1495-1535), marii de Cristina de Danimarca e nevud de l'imperadur Carl V. Quij chì, restaa ciapaa denter int i guer intra Franza e Imper, i hann regnaa a s'giangón e suta la prutezion di Asbürgich, ai quaj l'è pöö passa 'l Dücaa, per via del fat che gh'era pü mia d'ered dop la mort de Francesch II.

Da Giovann Paol I Sforza (1497-1535), fiö natüral de Ludovico 'l Moru e de Lücrezia Crivelli, l'è vegnüü zü 'l ram di Marches di Caravagg, estint del 1717. Da Sforza Secondo, fiö natüral de Francesco I, l'è vegnüü zü 'l ram di cont de Borgonovo Val Tidone, estint del 1680; da Jacopetto, fiö natüral de Sforza Secondo, l'è vegnüü zü 'l ram di Cont de Castel San Giuann, che l'ha resistüü fin al XX secul e del qual 'l faseva part 'l minister Carlo Sforza.

Alter pruget

Wikimedia Commons el gh'ha dent imagin o alter archivi su Sforza

Vus curelaa

Mazz Viscont-Sforza