Bakôngô (vahoaka)

Ny Bakôngô na Kôngô dia vahoaka banto ao Afrika Afovoany, izay mahatratra any amin' ny 17 tapitrisa, ka ireto avy ny faritra ahitana azy ireo:

ao amin' ny tapany atsimon' i Gabôna (faritanin' i Ngounié sy Nyanga, ahitana ny foko Pono sy Lombo ary Vongo) izay tao anatin' ny Fanjakan' i Lôangô taloha;
ao amin' ny tapany atsimon' ny Repoblikan' i Kôngô (faritr' i Pool na Mpumbu, faritr' i Buenza, faritr' i Niari, faritr' i Lekumu, ary ny faritr' i Kwilu);
ao amin' ny tapany avarar' i Angôla (faritanin' i Uíge, faritanin' i Cabinda, faritanin' i Zaire na Nzadi;
ao amin' ny faritanin' i Kongo Central ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô) sy ny ireo foko (toy ny Iaka, ny Mbala, sns) tao amin' ny Empiran' i Kôngô izay ao amin' ny faritanin' i Kwango sy Kwilu.

Ireto no anarana mety hiantsoana azy ireo arakaraka ny tahirin-kevitra vakina: Bacongo, Badondo, Bakango, Ba-Kongo, Bisi Kongo, Besi Kongo, Bakongo, Bandibu, Bashikongo, Cabinda, Congo, Congos, Fjort, Frote, Kakongo, Kikongo, Kongos, Koongo, Nkongo, Wakongo, Wacongomani.

Miteny amin' ny fiteny kikôngô isan-karazany izy ireo, nefa ireo Bakôngô ao amin' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô sy ireo izay nitsoa-ponenana any Angôla dia mampiasa ny fiteny lingala.

Jereo koa

Vahoaka ao Angôla: Ambondo, Bakôngô, Gangela, Hererô, Ksindônga, Londa, Nianeka-Hombe, Ôvambô, Ôvimbondo, Sana, Tsôkoe