Saikanosy Iberika

Saikanosy Iberika

Ny Saikanosy Iberika na Saikanosy Iberiana na Iberia, izay atao hoe Eorôpa Atsimo-Andrefana koa, dia saikanosy any atsimo andrefan' i Eorôpa. Ny firenena sy zanatany ao amin' ny Saikanosy Iberika dia i Pôrtogaly, i Espaina, i Andôra, i Gibraltara ary faritany kely an' i Frantsa Atsimo. Anisan' ny saikanosy telon' i Eorôpa Atsimo ny Saikanosy Iberika ary izy no any andrefana indrindra amin' ireo. Ny Saikanosy Iberika dia voafaritry ny Pirenea any avaratra, ny andilan-dranomasina Gibraltara any atsimo, ny ranomasimbe Atlantika any andrefana ary ny Ranomasina Mediteranea any atsinanana. Manakaiky ny kôntinenta afrikanina ny Saikanosy Iberika any atsimo ary ny andilan-dranomasina Gibraltar fotsiny no manasaraka azy. Ny Saikanosy Iberika dia manana velarantany 582 860 km², ary izy no saikanosy faharoa any Eorôpa.

Anarana

Anarana Grika

Ny anarana hoe Iberia dia avy amin' ny teny grika taloha hoe Ἱβηρία / Ibēría araka ny jeôgrafy grika tamin' ny andron' ny Empira Rômana mba hiantsoany ny Saikanosy Iberika fantatsika ankehitriny. Io anarana io dia tsy nampiasaina mba handroana firenena ara-pôlitika na foko manana fiteny iray. I Iberia araka, an' i Strabos dia voafaritr' i Keltikē amin' i Pirenea. Ary ny bolongantany any atsimon' i Iberika.

Anarana rômana

Tamin' ny fihaanan' ny Rômana tamin' ny jeôgrafa grika, nampiasainy ny teny hoe Iberia rehefa miresaka momba ny Saikanosy Iberika sy ny mponiny lazaina hoe Ibera (na Iberiana). Tamin' ny taona 200 tal. J.K. ny soratra voalohany hita miresaka momba an' i Iberia, nosoratan' ny mpanoratra tononkalo latina Kointo Enio (latina: Quintus Ennius). Efa mahafantatra tsara an' i Iberia ny Rômana tamin' ny ady somary naharitra tamin' i Kartagô. Ny jeôgrafy rômana sy ny mpanoratra prôzy tamin' ny fotoanan' ny Repoblika Rômana dia niantso an' ilay saikanosy hoe Hispania.

Tamin' ny Rômana nanomboka nahita tombontsoa tamin' ny fananan' i Kartagô taloha, nanomboka nampiasain' ny Rômana ny teny hoe Hispania Citerior ("Hispania Akaiky") sy Hispania Ulterior ("Hispania Lavitra") fa tamin' izany fotoana izany, ny lazaina hoe Hispania Ulterior dia faritany misy an' i Pôrtogaly, ny Seltiberia, ny Betìka (Betica), ny Kantabria (Cantabria), ary ny Vaskona (Baska) ankehitriny. Hoy i Strabona, miara-mampiasa ny teny hoe Iberia sy Hispania ny Rômana, samy akaiky sady samy lavitra ny elanelan' izy ireo. I Strabona dia niaina tamin' ny fotoana naha voazara faritany Rômana an' i Iberia, misy faritany an' ny Loholona rômana sy faritany hafa "an' ny emperora rômana". Ny faritan' i Baetia ihany no "an' ny vahoaka". Mihamanan-danja ny fiteny latina any amin' ny faritan' ny Saikoanosin' i Iberia, afa-tsy ny fiteny baska, izay voaaron' ny Pirenea.

Jeôgrafia

Sarinntany maneho ny sisintany sy ny antsipiriany topografikan'ny Saikanosy Iberika. Tao amin'ny Robert Wilkinson's General Atlas, tamin'ny 1794 tany ho any

Ny sisin'ny tanjona Iberika dia, any atsimo, ny tanjona Tarifa (36°00′15″N 5°36′37″W

), ary any avaratra ny Estaca de Bares (43°47′38″N 7°41′17″W

). Ny halavitry ny refim-paribolana roa ireo dia misy 865 km. Ny tanjona any andrefana indrindra dia any Cap de Creus any Portogaly any atsinanana (42°19′09″N 3°19′19″E

), ary 38°46′51″N 9°29′54″W

any andrefana. Ny halavitr' ireo tanjona roa ireo dia misy 1155 km.

Morontsiraka

Ny halavan' ny morontsiraky ny Saikanosy Iberika dia 3 313 km, ka 1 660 km amin' ny morontsiraka mediteraneanina ary 1 653 km amin' ny morontsiraka atlantika.

Tendrombohitra

Ny tendrombohitra ao amin' ny Saikanosy Iberika dia somary mifanitsy. Manao atsinanana-andrefana ny akabeazan' ny tendrombohitra avo any amin' ny Saikanosy Iberika. Ny mampisy io zavatra io dia ny tantara jeôlôjikan' ilay saikanosy. Ny tendrombohitra dia i Pireneo, miampita ny andilan-tanin' ilay saikanosy, tsy misakana ny fandehanana any amin' ny tanjona raha tsy avy amin' ny morontsiraka, ny tendrombohitra kantabrika, any amin' ny faritra avaratra amin' ny Saikanosy Iberika, i Sierra de Guadarrama, i Sierra de Gredos, i Sierra de Gata ary i Serra da Estrella; any atsimo indray misy an' i Sierra Morena sy i Sierra Nevada.

Renirano

lopy

Lahatsoratra antsipirihany : Renirano any amin'ny Saikanosy Iberika.

Tanana lehibe

Ny tanàna ngeza indrindra any amin' ny Saikanosy Iberika dia i Madrid, i Barcelone, i Lisbonne, i Valencia, i Porto, i Seville, i Bilbao, i Zaragoza, i Braga, i Coimbra, i Malaga, i Vigo ary i Valladolid. Misy tanàna hafa vitsy mponina fa manan-danja ara-kolontsaina ao amin' ilay saikanosy.

Tantara

Misy zavatra tsy ampy anatin'ity fizaràna ity. Ilaina mandray anjara ianao !

Efa nisy 1 tapitrisa taona tsy latsaka izay ny olona no nanomboka nipetraka teo amin'ny Saikanosy Iberika, araka ny sisan-taolam-paty hita teo Atapuerca.

Jereo koa

• Espaina
• Pôrtogaly