प्राचीन भारताची रूपरेषा
खाली प्राचीन भारताच्या रूपरेषेसंदर्भात थोडक्यात माहिती दिली आहे:
प्राचीन भारत - पूर्व एेतिहासिक काळापासून, मध्यवर्ती भारताच्या सुरुवातीपर्यंतचा भारत. हा काळ साधारणपणे, गुप्त साम्राजाच्या अंतापर्यंत समजला जातो.
प्राचीन भारताचा भूगोल
[संपादन]प्राचीन भारतात आजचे भारत, पाकिस्तान, अफगाणिस्तान (काही भाग), बांग्लादेश, नेपाळ, भूतान व ब्रह्मदेश या देशांचा समावेश होता.
प्राचीन भारताचा सामान्य इतिहास
[संपादन]भारतीय इतिहासाचे कालावधीकरण
[संपादन]सविस्तर कालावधीकरण खालील प्रमाणे आहे :
- भारतीय पूर्व-इतिहास,सिंधु संस्कृतीचा काळ (१७५० ख्रिस्तापूर्वी)
- लोह काळ व वैदिक काळ( १७५० - ६०० ख्रिस्तापूर्वी)
- 'दुसरे शहरीकरण' (६०० - २०० ख्रिस्तापूर्वी)
- शास्त्रीय काळ (२०० ख्रिस्तपूर्व - १२०० ख्रिस्तानंतर); जैन व बौद्ध धर्म. 'शास्त्रीय काळ' हा १०० ते १००० ख्रिस्तपूर्व आहे व तो 'शास्त्रीय हिंदु' धर्म फुलण्याच्या काळासोबत जुळतो. तसेच ह्या काळात, महायान - बौद्ध धर्माचा उदय व अस्त होतो.
- मायकल्सच्या मते हा काळ, ५०० शास्त्रीय - २०० शास्त्रीय : हा "संन्यासी सुधारणा"चा काळ आहे. तसेच २०० ख्रिस्तपूर्वी - ११०० ख्रिस्तानंतर हा शास्त्रीय हिंदू धर्माचा काळ आहे, कारण ह्या काळात वैदिक धर्माचे हिंदू धर्मात रूपांतर झाले.
- म्युएस हा बदलाचा काळ बराच मोठा म्हणून अोळखतो. तो ८०० ख्रिस्तपूर्वी - २०० ख्रिस्तपूर्वी या काळाला शास्त्रीय काळ म्हणतो. म्युएसच्यानुसार, हिंदू धर्माच्या काही ठळक गोष्टी, जसे कर्म, पुनर्जन्म, 'वैयक्तिक बोध व रूपांतर', ज्या वैदिक काळात नव्हत्या, त्या या काळात जन्माला आल्या.
- पूर्व शास्त्रीय काळ ( २०० ख्रिस्तपूर्वी - ३२० ख्रिस्तानंतर)
- "सुवर्ण काळ" (गुप्त साम्राज्य) (३२० - ६५० ख्रिस्तानंतर)
- नवशास्त्रीय काळ (६५० - १२०० ख्रिस्तानंतर)
- मध्यकाळ(१२०० - १५०० ख्रिस्तानंतर)
- पूर्व आधुनिक काळ (१५०० - १८५०)
- आधुनिक काळ (ब्रिटिश राज व स्वातंत्र्य) (१८५० पासून)
भारताचा पूर्वेतिहास
[संपादन]- नियतकालिक भारत
- भिर्रांना संस्कृती (७५७० - ६२०० ख्रिस्तपूर्वी)
- मेह्रगड संस्कृती(७००० - २५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- कांस्य काळ
- सिंध दरी संस्कृती (३३०० - १३०० ख्रिस्तपूर्वी)
- आहार - बनस संस्कृती (३००० - १५०० ख्रिस्तपूर्वी)
लोहकाळ (१२०० - २७२ ख्रिस्तपूर्वी)
[संपादन]- भारतातील लोहकाळ (१२०० – २७२ ख्रिस्तपूर्वी)
- वैदिक संस्कृती(१५०० – ५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- काळा व लाल वस्तुकाळ (१३०० - १००० ख्रिस्तपूर्वी) (१२०० - ६०० ख्रिस्तपूर्वी)
- उत्तर काळे वस्तुकाळ (७०० – २०० ख्रिस्तपूर्वी)
- भारतीय लोहकाळ राज्ये (७०० - ३०० ख्रिस्तपूर्वी)
- पांड्य साम्राज्य (६०० ख्रिस्तपूर्वी - १६५० ख्रिस्तानंतर)
- वैदिक संस्कृती(१५०० – ५०० ख्रिस्तपूर्वी)
- दुसरे शहरीकरण
- नंद साम्राज्य (ख्रिस्तपूर्वी ४२५–३२५ )
- मौर्य साम्राज्य (ख्रिस्तपूर्वी ३२१ - १८४ )
- संगम काळ (३०० ख्रिस्तपूर्वी - ३०० ख्रिस्तानंतर)
- पांड्य साम्राज्य (ख्रिस्तपूर्वी ६०० ते १६५० ख्रिस्तानंतर)
- चेरा साम्राज्य (ख्रिस्तपूर्वी ३०० ते ११०२ ख्रिस्तानंतर)
- चोल साम्राज्य (३०० ख्रिस्तपूर्वी - १२७९ ख्रिस्तानंतर)
- पल्लव साम्राज्य (२५० ख्रिस्तपूर्वी - ८०० ख्रिस्तानंतर)
- महा-मेघ-वाहन साम्राज्य (२५० ख्रिस्तपूर्वी - ५वे शतक ख्रिस्तानंतर)
- सातवाहन साम्राज्य (२३० ख्रिस्तपूर्वी - २२० ख्रिस्तानंतर)
- भारतीय - सायथी साम्राज्य(२०० ख्रिस्तपूर्वी - ४०० ख्रिस्तानंतर)
- कुनिंदा साम्राज्य (३रे शतक ख्रिस्तपूर्वी - ४थे शतक ख्रिस्तानंतर)
- शुंग साम्राज्य (१८५ - ७३ ख्रिस्तपूर्वी)
- भारतीय - ग्रीक साम्राज्य (१८० ख्रिस्तपूर्वी - १० ख्रिस्तानंतर)
- कानवा साम्राज्य (७५ - २६ ख्रिस्तपूर्वी)
- कुशन साम्राज्य (३० - ३७५ ख्रिस्तानंतर)
शास्त्रीय काळ
[संपादन]- भारताचे मध्य साम्राज्य
- गुरजारा - प्रतिहार साम्राज्य
- वाकाटक साम्राज्य
- चोल साम्राज्य
- पाल साम्राज्य
- गुप्त साम्राज्य (२८० – ५५०)
- कदंब राजघराणे (३४५ - १०००)
- बनवासी
- हलासी
- हंगल
मध्य काळ (५०० - १५००)
[संपादन]- बदामी चालुक्य (५४७-७४२)
- राष्ट्रकुट साम्राज्य(७४२–९८२)
- एलोरा
- कैलास मंदिर
- पूर्व चालुक्य
- पश्चिम चालुक्य (९८३ - ११८५)
- चौलुक्य (९४४ - १२४४)
- कल्याणीचे कालचुरी
- देवगिरीचे सेऊना यादव
- होयसळ साम्राज्य (१११४-१३४२)
- विजयनगर साम्राज्य (१३३६ - १५६५)हंपी
प्राचीन भारतातील संस्कृती
[संपादन]कला
[संपादन]प्राचीन भारतातील भाषा
[संपादन]- वैदिक संस्कृत
- प्रोटो - द्रविडी
- लिपी
- तमील ब्राह्मी
- पल्लव लिपी
- गुप्त लिपी
धर्म
[संपादन]- हिंदू धर्म
- विदेशी जमाती
- एेतिहासिक वैदिक धर्म
- वेद
- वैदिक पुराण
- वैदिक पूजा पाठ
- बौद्ध धर्म
विज्ञान व तंत्रज्ञान
[संपादन]- विज्ञान व तंत्रज्ञान
- भारतीय गणित
- भारतीय खगोलशास्त्र
- भारतीय मार्शल आर्ट्स
- मल्ल-युद्ध
- कलारीपयात्तु
- प्राचीन भारतीय वैद्यकशास्त्र
- सिद्ध वैद्यकशास्त्र
- आयुर्वेद
- वास्तुकला
- द्रविडी वास्तुकला
- मुघल वास्तुकला
प्राचीन भारताशी संबंधित संघटना
[संपादन]प्राचीन भारतीय प्रदर्शन असलेले संग्रहालय
[संपादन]- भारत
- गोवा राज्य संग्रहालय
- शासकीय संग्रहालय, बेंगळुरु
- कुच संग्रहालय
- राष्ट्रीय संग्रहालय, दिल्ली
- पटना संग्रहालय
- यूनाइटेड किंग्डम
- ब्रिटिश संग्रहालय
बाह्य दुवा
[संपादन]