भुटानको भूगोल

भुटानको भूगोल

महादेश	एसिया
क्षेत्र	दक्षिण एसिया, भारतीय उपमहाद्वीप
निर्देशाङ्क	२७°३०′उ॰ ९०°३०′पू॰
क्षेत्रफल	१३७औँ
• जम्मा	३८,३९४ किमी२ (१४,८२४ वर्ग माइल)
उच्चतम् विन्दु	गङ्गखर पुएन्सम ७,५७० मी (२४,८३६ फिट)
निम्नतम् विन्दु	मानस नदी ९७ मी (३१८.२ फिट)

भुटान पूर्वी एसिया र दक्षिण एसियाको दोबाटोमा अवस्थित एक सार्वभौम देश हो, जुन हिमालय पर्वत शृङ्खलाको पूर्वी चरम सीमामा अवस्थित छ। यो दुई राष्ट्रहरूको सार्वभौम क्षेत्र बीच एकदम समान रूपमा अवस्थित छ: पहिलो, उत्तर र उत्तर-पश्चिममा जनवादी गणतन्त्र चीन। त्यहाँ लगभग ४७७ किलोमिटर (२९६ माइल) सीमा देशको स्वशासित क्षेत्र तिब्बतसँग जोडिएको छ। दोस्रो राष्ट्र दक्षिण, दक्षिण-पश्चिम र पूर्वमा भारतीय गणराज्य हो; अरुणाचल प्रदेश, असम, पश्चिम बङ्गाल र सिक्किम राज्यहरूसँग लगभग ६५९ किलोमिटर (४०९ माइल) लामो छ। भुटानको कुल सिमाना लगभग १,१३९ किलोमिटर (७०८ माइल) छ। पश्चिममा भारतको सिक्किम राज्य, दक्षिणमा भारत र दक्षिणपूर्वमा भारतको असम राज्य अन्य नजिकका छिमेकीहरू हुन्; पहिलेका दुई लाई भारतीय भू-भागको सानो भागले मात्र छुट्याएको छ।

भौतिक भूगोल

भुटानको हिमालय पर्वतहरू देशको उत्तरमा हावी छन्, जहाँ शिखरहरू सजिलै सँग ७,००० मिटर (२२,९६६ फिट) सम्म पुग्न सक्छन्; भुटानको सबैभन्दा अग्लो स्थान गङ्गखर पुएन्सम हो, जुन ७,५७० मिटर (२४,८४० फिट) अग्लो विश्वको सबैभन्दा अग्लो हिमाल हो। पहाडहरूमा मौसम चरम छ: अग्ला चुचुराहरूमा निरन्तर हिउँ पर्छ, र साना पहाडहरूमा वर्षभरि उच्च हावा हुन्छ, जसले गर्दा तिनीहरू गर्मीमा बाँझो खैरो हावा सुरुङहरू र जाडोमा जमेका बंजर भूमिहरू बनाउँदछन्। प्रत्येक हिउँदमा उत्तरमा उत्पन्न हुने हिमआँधी प्रायः दक्षिणतिर मध्य पहाडी भूभागमा जान्छ।

सबैभन्दा अग्लो चुचुराहरूको चट्टान र हिउँको तल पूर्वी हिमालयी लेकाली झाडी र घाँसे मैदानहरूको एक विस्तृत चाप छ, जसमा घाँसे मैदानको अतिरिक्त, विभिन्न प्रकारका गुराँस र जडीबुटी बिरुवाहरू छन्।

राष्ट्रको चरम दक्षिणी पट्टीमा प्रायः हिमालयी उपोष्णकटिबन्धीय चौडा पात जङ्गलहरू छन् जुन तराई-डुवर्स सवाना र घाँसे मैदानहरूको उष्णकटिबन्धीय मैदानहरूमा वर्गीकृत हुन्छन्, जुन भारतको अधिक विशिष्ट छ। यो मुख्यतया कृषि योग्य भूमि हो, जहाँ मुख्यतया धान उत्पादन हुन्छ। भुटानको केवल दुई प्रतिशत मात्र कृषियोग्य भूमि हो, यसको अधिकांश भाग यहाँ केन्द्रित छ।

रणनीतिक स्थान

भारत र चीनको बीचमा अवस्थित भुटान, एक सम्भावित चीन-भारत युद्धभूमि हो; भारतमा अहिले राजनीतिक प्रभाव बढी छ। यो दुई कुराबाट उत्पन्न हुन्छः बेलायतले आफ्नो दक्षिण एसियाली सम्पत्तिलाई सार्वभौमिकता प्रदान गरेपछि सन् १९४९ को भारत–भुटान सन्धिअन्तर्गत उसको विदेश सम्बन्ध नीतिबाहेक संरक्षित राज्य भुटानलाई कहिल्यै पनि भारतको प्रशासनमा राखिएन। भारतीय सेनाले भुटानको सिमानामा गस्ती गर्छ र देशको सडक पूर्वाधारको विकासमा प्रमुख भूमिका खेलेको छ। यसबाहेक, भारत सरकारले भुटानको सरकारी वित्तको लगभग ६०% प्रदान गर्न जारी राखेको छ।

जलवायु

भुटानको जलवायु यसको उचाइ जत्तिकै विविधतापूर्ण छ र भारतको जस्तै, मनसुनबाट प्रभावित छ। पश्चिमी भुटान विशेष गरी मनसुनबाट प्रभावित छ जसले यस क्षेत्रको ६० देखि ९० प्रतिशत वर्षा ल्याउँछ। यहाँको जलवायु दक्षिणी समतल भूमि र तलहटीमा आर्द्र र उपोष्णकटिबन्धीय, दक्षिणी र मध्य क्षेत्रका भित्री हिमालय उपत्यकाहरूमा समशीतोष्ण र उत्तरमा चिसो छ, मुख्य हिमालय शिखरहरूमा वर्षभरि हिउँ पर्छ।

उचाइ अनुसार तापक्रम फरक फरक हुन्छ। पश्चिम-मध्य भुटानमा समुद्र सतहबाट २,२०० मिटर (७,२१८ फिट) मा अवस्थित थिम्पुको तापक्रम जुनदेखि सेप्टेम्बरसम्मको मनसुनको मौसममा लगभग १५ देखि २६ डिग्री सेल्सियस (५९.० देखि ७८.८ डिग्री फारेनहाइट) सम्म हुन्छ तर जनवरीमा लगभग -४ र १६ डिग्री सेल्सियस (२४.८ र ६०.८ डिग्री फारेनहाइट) को बीचमा झर्छ। देशको मध्य भागको अधिकांश भाग वर्षभरि शीतल, समशीतोष्ण जलवायुको अनुभव गर्दछ। दक्षिणमा, तातो, आर्द्र जलवायुले वर्षभरि १५ देखि ३० डिग्री सेल्सियस (५९ र ८६ डिग्री फारेनहाइट) को बीचमा पर्याप्त समान तापमान दायरा कायम राख्न मद्दत गर्दछ, यद्यपि गर्मीको समयमा उपत्यकाहरूमा तापक्रम कहिलेकाहीँ ४० डिग्री सेल्सियस (१०४ डिग्री फारेनहाइट) सम्म पुग्छ।