Grobbendonk

**Grobbendonk**
Gemeente in België
	(Details) (Details)
	;
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Turnhout
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	28,37 km² (2022); 57,16%; 15,29%; 27,55%
Coördinaten	51° 11' NB, 4° 44' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	11.607 (01/01/2024) ; 49,97% ; 50,03% ; 409,15 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 16,83%; 59,37%; 23,8%
Buitenlanders	5,24% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Marianne Verhaert GiB
Bestuur	GiB, N-VA
Zetels; GiB; N-VA; Vooruit; CD&V; VB; De Lokale Lijst	21; 9; 4; 4; 2; 1; 1
Economie
Gemiddeld inkomen	23.154 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	4,92% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 2280; 2288	Deelgemeente; Grobbendonk; Bouwel
Zonenummer	014 - 03
NIS-code	13010
Politiezone	Neteland
Hulpverleningszone	Kempen
Website	Officiële website
Detailkaart
	ligging binnen het arrondissement Turnhout; in de provincie Antwerpen
Portaal	België

Grobbendonk is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Grobbendonk ligt in de Kempen en behoort tot het gerechtelijk kanton en kieskanton Herentals. In Grobbendonk bevond zich een Romeinse vicus ter hoogte van de Steenberg.

Geografie

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Grobbendonk	21,87	8.133	372	13010A
2	Bouwel	6,50	3.038	468	13010B

Kernen

Naast Grobbendonk zelf ligt in de gemeente nog de deelgemeente Bouwel. De dorpen worden gescheiden door het Albertkanaal en de autosnelweg E313; de N13 loopt op de grens. De gemeente grenst aan de stad Herentals en de gemeentes Herenthout, Nijlen, Vorselaar en Zandhoven.

Hydrografie

Door Grobbendonk lopen de rivier de Kleine Nete en het Albertkanaal. De Aa mondt er uit in de Kleine Nete.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Zandhoven		Vorselaar

		Herentals

Nijlen	Herenthout

Geschiedenis

Stroomculturen (3500 v.C.-800 v.C.)

Er werden diverse archeologische vondsten gedaan in de gemeente Grobbendonk, die wijzen op een bewoning van de gemeente lang voor de oudste vermelding van de woonkernen Grobbendonck, Ouwen en Bouwel in officiële documenten.

Bronstijdgrafveld (van 1000-700 voor Christus) op de Scheidhaag

Klassieke Oudheid (800 v.C.- 500 n.C.)

Gallo-Romeinse nederzetting (vicus) met drie tempels op het Hoogveld, die een hoogtepunt kende in de 2e eeuw^[1]
Merovingische (Franken) grafvelden vanaf de 3e eeuw, onder meer onder de kapel van Boshoven

Middeleeuwen (500-1450)

In de 11e à 12e eeuw wordt in Ouwen een Romaanse kerk gebouwd. De voormalige Romeinse vicus wordt daarbij als "steengroeve" gebruikt.
In het begin van de 13e eeuw wordt de Heerlijkheid Grobbendonck gesticht, en komt er een burcht aan de samenvloeiing van de Kleine Nete en Aa. In de 14e eeuw verwerft de Heer van Grobbendonck o.m. ook de overige gebieden in de huidige gemeente Grobbendonk waaronder de woonkernen Ouwen en Bouwel.
De adellijke familie Grobbendonck en hun erven regeren over Grobbendonk tot aan de verkoop van de heerlijkheid aan de familie Getz in 1545. De familie bekleedt hoge posten in het hertogdom Brabant.
In 1302 sneuvelt Hendrik van Wilre, Heer van Grobbendonck en Burgemeester van Leuven, in de Guldensporenslag aan Franse zijde.

Nieuwe Tijd (1450-1750)

De familie Schetz, een van oorsprong Duitse familie, laat zich midden 16e eeuw Van Ursel (d'Ursel) noemen. Deze familie bekleedt hoge plaatsen in de opeenvolgende Habsburgse periodes (Karel V, Spaanse Habsburgers, Oostenrijkse Habsburgers), en klimt op in de adellijke rangen van heer naar baron, vervolgens vanaf 1638 naar rijksgraaf, en vanaf 1717 verheven tot hertog. Na de val van Habsburgers, kiest Charles-Joseph d'Ursel de kant van de Nederlanders en wordt later minister in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de opsplitsing van de Nederlanden, levert de familie nog lang senatoren en volksvertegenwoordigers voor de nieuwe Belgische staat (tot 1937). De hertogtitel bestaat nog steeds. De huidige hertog is de 10e die de titel draagt, en nog steeds eigenaar van o.m. de kasteelhoeve.
De familie Schetz van Grobbendonck bezat van 1621 tot 1710 het Kasteel van Tilburg
Tijdens de Contrareformatie wordt van priesters een hoger intellectueel, zedelijk en spiritueel peil verwacht. Johannes Stael, pastoor van Bouwel sinds 1604, voldoet als drinkeboer en verwekker van een kind bij zijn huishoudster niet aan de norm en wordt in 1610 zelfs voor 6 weken opgesloten in een kerker.

Moderne tijd (1750-1945)

Gezien de ligging tussen Antwerpen en Herentals zal de gemeente doorkruist worden door de grote infrastructuurwerken tussen die twee steden, deels via Lier, die werden opgestart in de 19e, 20e en 21e eeuw, waaronder:

In 1832, tijdens de Belgische Revolutie (1830-1839) laat koning Leopold I van België een militair kamp bouwen in Bouwel.
kanalisering van de Kleine Nete voltooid in 1839 en in gebruik tot 1850. Nadien werd de Kleine Nete omheen de sassen geleid.
kanaal Viersel-Herentals voltooid in 1850, en terug gedempt vanaf 1940.
Tussen 1930-1939 werd het Albertkanaal gegraven, doch kort na de inhuldiging worden de bruggen opgeblazen en zal het tot aan de herstelling van de bruggen in 1946 duren vooraleer het kanaal effectief in gebruik wordt genomen.
De spoorlijnen van Aarschot en Antwerpen naar Herentals (in gebruik sinds 1855). Hierbij verkreeg Bouwel langs spoorlijn 15 een station Bouwel op wandelafstand van het kasteel van de Baron Bosschaert de Bouwel, wiens domein door de spoorweg werd doorkruist. Veel later kwam er ook nog een 2e Bouwelse station Wolfstee naast het industrieterrein aldaar.
Aanleg v/d provinciale "steenwegen", waaronder de steenweg Lier-Herentals

Hedendaagse geschiedenis (1945-nu)

Ook na de Tweede Wereldoorlog werd de gemeente doorkruist door grote infrastructuurwerken:

Tijdens de naoorlogse bezetting van Duitsland komt er een Britse logistieke legerbasis in Grobbendonk, die na de Koude Oorlog door de Britten overgedragen wordt aan het 29 Bataljon Logistiek van het Belgische leger, die voorheen zelf ook in Propsteierwald (Duitsland) gelegerd was.
Diverse pijpleidingen (o.m. door de gedempte vaart)
Autosnelweg E313 (tot aan Grobbendonk in gebruik sinds 1958), met één v/d bekendste afritten van België ("Herentals-West"), waar 's morgens de files beginnen richting Antwerpen.
De industrieterreinen Klein Gent en Wolfstee gelegen op het drie-gemeenten-punt Grobbendonk-Herenthout-Herentals.
De geplande Fietsostrade "F5"
De "Antwerp East Port" een voorhaven van Antwerpen (containerterminal)

Na 489 jaar lang een aparte heerlijkheid (later gemeente) geweest te zijn, fusioneerde de gemeente Bouwel in 1976 voor de 2e keer met Grobbendonk.

Bezienswaardigheden

Op het kruispunt met de N13 en de weg tussen Bouwel en Grobbendonk ligt café "De Lindekens", oorspronkelijk van de familie Van Soom-De Laet, ook eigendom geweest van Herman Van Springel.
De oude Banmolen aan de samenvloeiing van Kleine Nete en Aa is nog steeds in gebruik.
De Sint-Lambertuskerk
Het Goorkasteel
Het Hofke van Eisterlee
De Kapel van Boshoven
Het Sint-Maria-Magdalenarusthuis met kapel
De Onze-Lieve-Vrouw Ten Troonpriorij
De schandpaal, aan Hofeinde, opgegraven en in 1964 heropgericht.
Het Kasteel Grobbendonk

Natuur en landschap

Grobbendonk ligt in de Kempen nabij de vallei van de Kleine Nete die hier onder het, ten zuiden van de kom gelegen, Albertkanaal stroomt. In de omgeving liggen enkele bossen. De hoogte bedraagt 5 tot 10 meter.

Demografie

Demografische ontwikkeling voor de fusie

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[2]	Evolutie: 1992=index 100
1992	9.816	100,0
1993	10.000	101,9
1994	10.153	103,4
1995	10.213	104,0
1996	10.344	105,4
1997	10.472	106,7
1998	10.427	106,2
1999	10.424	106,2
2000	10.449	106,4
2001	10.483	106,8
2002	10.534	107,3
2003	10.599	108,0
2004	10.690	108,9
2005	10.706	109,1
2006	10.747	109,5
2007	10.801	110,0
2008	10.814	110,2
2009	10.890	110,9
2010	10.975	111,8
2011	11.051	112,6
2012	11.047	112,5
2013	11.026	112,3
2014	11.095	113,0
2015	11.128	113,4
2016	11.204	114,1
2017	11.237	114,5
2018	11.123	113,3
2019	11.155	113,6
2020	11.172	113,8
2021	11.249	114,6
2022	11.442	116,6
2023	11.519	117,3
2024	11.607	118,2

Politiek

Structuur

De gemeente Grobbendonk maakt deel uit van het kieskanton Herentals, gelegen in het provinciedistrict Herentals, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Grobbendonk		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen	Antwerpen	Turnhout			Grobbendonk
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering	Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement		Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen				Mechelen-Turnhout	Herentals	Herentals	Grobbendonk
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse	Provincieraads-				Gemeenteraads-

(Voormalige) Burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	? - 1826	G. Naulaerts^[3]
	1826 - 1844	Hubert De Vries
	1844 - 1884	Théodore De Vries
	1885 - 1896	J.J. Prims
	1896 - 1919	Florent Karel De Vries
	1919 - 1938	Frans Luyten
	1939 - 1941	Gilbert Dieltiens
	1941 - 1944	K.Liesse^[4]
	1948 - 1958	P. Peeters^[5]
	1958 - 1980	John Smets^[6]
	1980 - 1982	Willy Taelman (PVV)
	1983 - 1988	Armand Bloemen (CVP)
	1989 - 1997	Herman Wouters (PVV / VLD)
	1998 - 2000	Karel Bogaerts (SP)
	2001 - 2012	Herman Wouters (Open Vld)
	2013 - 2015	Herman Cambré (sp.a)
	2016 - 2018	Eric Van Meensel (N-VA)
	2019 - heden	Marianne Verhaert (GiB)

Legislatuur 2013 - 2018

Burgemeester tot 31 december 2015 was Herman Cambré (sp.a). Hij werd opgevolgd door Eric Van Meensel (N-VA). Deze leidt een coalitie bestaande uit N-VA, CD&V en sp.a. Samen vormen ze de meerderheid met 15 op 21 zetels. Vanaf het begin van de legislatuur zetelt 1 raadslid van CD&V als onafhankelijke. Sinds september 2017 zetelt 1 raadslid (1 ex-N-VA) als onafhankelijke voor De Burgers van Grobbendonk en Bouwel en 2 raadsleden (1 ex-sp.a, 1 ex-cd&v) zetelen als onafhankelen voor De Lokale Lijst sinds Juli 2018. Hierdoor is de meerderheid geslonken tot 11 op 21 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024

Burgemeester is Marianne Verhaert (GiB) die een coalitie leidt van GiB en N-VA die samen een meerderheid van 13 (9+4)op 21 zetels vormen. De oppositie bestaat uit 4 zetels voor Vooruit, 2 voor CD&V, 1 voor Vlaams Belang en 1 voor de Lokale Lijst.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976^[7]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[8]		14-10-2012^[9]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	19	%	19	%	19	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21
	Agalev	-		-		7,35	0	8,84	1	9,25	1	-		-		-		-
	SP¹/ sp.a²/ Vooruit³	11,02¹	1	17,47¹	3	16,71¹	3	17,2¹	3	17,97¹	4	17,35²	4	19,17²	4	16,4²	4	15,4³	3
	CVP¹/ CD&V²	28,46¹	6	43,19¹	9	31,01¹	7	28,59¹	7	20,05¹	4	22,07²	5	21,61²	5	11,9²	2	7,2²	1
	GGB¹/ PVV²/ VLD-GGB³/ VLD⁴/ Open Vld-Grobos⁵/ GiB⁶	53,36¹	12	34,38¹	7	40,9²	9	38,78³	10	40,67⁴	10	34,50⁴	8	24,39⁵	5	33,0⁶	9	48,0⁶	13
	Grobos-N-VA¹/ N-VA²	-		-		-		-		-		10,04¹	1	25,85²	6	16,7²	4	12,8²	2
	Vlaams Blok¹/ Vlaams Belang²	-		-		-		6,59¹	0	10,79¹	2	16,05²	3	8,97²	1	9,0²	1	12,6²	2
	De Lokale Lijst¹ / deBurgers ^A	-		-		-		-		-		-		-		8,7¹	1	4,0^A	0
	deBurgers ^A	-		-		-		-		-		-		-		4,3^A	0	4,0^A	0
	Anderen^(*)	7,16	0	4,96	0	4,02	0	-		1,28	0	-		-		-		-
Totaal stemmen		5287		6064		6823		7476		7641		7983		7956		8413		5862
Opkomst %						96,95		95,74		93,62		94,69		90,70		93,4		63,6
Blanco en ongeldig %		2,84		3,63		3,5		4,24		4,75		4,06		3,18		3,4		0,5

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: Volksunie (7,16%) / 1982: Volksunie (4,96%) / 1988: GVP (4,02%) / 1994: PVBG (1,28%)

Religie en levensbeschouwing

De gemeente Grobbendonk ligt in de federatie Grobbendonk-Herenthout-Vorselaar die op haar beurt dan weer deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen in het Bisdom Antwerpen.

Economie

Grobbendonk maakt deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal.

Sport

Voetbalclub KFC Grobbendonk is aangesloten bij de KBVB en speelt in de lagere provinciale reeksen. De club speelde in haar bestaan zeven jaar in de nationale reeksen.

Grobbendonk is sinds 2018 de startplaats van de Grote Prijs Rik Van Looy.

Bekende inwoners

Geboren in Grobbendonk

Cornelius Bellens (-1573), ascetisch schrijver (priorij de Troon)
Frans-Ernest Dieltiens (1848-1920), architect
Rik Van Looy (1933), wielrenner, tweevoudig wereldkampioen
Roger De Breuker (1940-2018), wielrenner
Achilles Cools (1949), kunstenaar
Bartel Van Riet (1982), natuurwerker, landschapsarchitect en televisiepresentator
Rudy Beckers (1954), kunstschilder

Wonen of woonden in Grobbendonk (elders geboren)

Jan Storm (1425-1488), Ascetische schrijver, kunstschilder (boeken), prior van priorij de Troon
Jacob Roecx (1480-1527), Ascetische schrijver (priorij de Troon)
Franz Hüger (1827-1899), rijke Antwerpse scheepsmakelaar, bouwde het "Goorkasteel" te Bouwel in 1878
Hubert Lampo (1920-2006), schrijver
August Obbels (pseudoniem Robin Hannelore) (1937), schrijver
Herman Van Springel (1943-2022), wielrenner
Gert Fransen (pseudoniem: Gerard François) (1964), striptekenaar
Peter Verhoeven (1972), radio- en tv-presentator
Bart Van Loo (1973), auteur en conferencier
Franciscus de La Montagne, eigenaar van de Diamantslijperij De la Montagne te Grobbendonk

Met Grobbendonk verbonden adel

Huis van Grobbendonck

Sebastiaan van Grobbendonck (1180-x), stamvader, verkreeg de Heerlijkheid Grobbendonck begin 13e eeuw
Nicolaas van Grobbendonck (x-1246 à 1254), Ridder

Huis van Wilre

Leysa van Grobbendonck, huwde met de Heer van Wilre
Willem van Wilre (x-1273), van Schepen van Leuven in 1267, Heer van Grobbendonck
Hendrik van Wilre (x-1302). Via zijn vrouw verwant aan Hertog Jan I, Burgemeester van Leuven, sneuvelde in 1302 in de Guldensporenslag

Huis van Wesemaele

Maria van Wilre, huwde met Gerard van Wesemaele (1270-1348), o.m. Heer van Schoten, Merksem, Bergen-op-Zoom

Huis van Crayenhem (ook Craynhem)

Maria van Wesemaele (1330-1390), huwde Jan Van Crayenhem
Aart van Crayenhem (ook Arnold genoemd), verkreeg Bouwel en Ouwen, Brabantse veldheer
Aart II van Crayenhem, Ridder, bouwheer van de priorie de Troon in 1414 als boete voor het platbranden van een kerk door zijn vader

Familie Brant

onwettige dochter Aart II van Crayenhem
Aart Brant, erft het Huis van Crayenhem in 1437,
Aart Brant II
zijn broer Huibert (Huybrecht) Brant (x-1508) krijgt Bouwel in 1487

Familie van Kleef (Cleves)

Margaretha Brant, heeft een relatie met Philip van Kleef, die in 1509 in bezit komt van o.m. Grobbendonck

Familie van de Jauche de Mastaing

Amelberge van Kleef, huwde Andries (André) de Jauche de Mastaing
Philippe van Jauche de Mastaing verkoopt o.m. Grobbendonck aan Erasmus Schetz in 1545

Huis Ursel, oorspronkelijk ook bekend onder de familienaam Schetz

Erasmus Schetz (1476-1550), handelaar Antwerpen kocht de heerlijkheid Grobbendonck in 1545
Gaspard Schetz (1513-1580), handelaar, maarschalk van Brabant, werd in 1560 algemeen schatbewaarder der Nederlanden
Lancelot Schetz (1550-1619), burgemeester van Brussel
Jan Karel Schetz (1552-1590) kanselier van de Orde van het Gulden Vlies
Conrad Schetz (1553-1632), liet zich adopteren door zijn tante Barbara van Ursel en nam haar naam aan
Anthonie Schetz (1564-1641), baron (vanaf 1637 graaf) van Grobbendonck, gouverneur van 's-Hertogenbosch en Leuven tijdens Tachtigjarige Oorlog
Ignaas August Schetz van Grobbendonck (1625-1680), Bisschop van Namen (1669-1679) en van Gent (1679-1680)
Conrard van Ursel (1592-1659) zoon van Conrad Schetz werd in 1638 verheven tot Rijksgraaf
Conrad Albert van Ursel (1665-1738), gouverneur van Namen, tot 1e hertog van Ursel (1716) en van Hoboken (1717)
Karel van Ursel (1717-1775), 2e Hertog, was Oostenrijks luitenant-veldmaarschalk en militair gouverneur van Brussel
Wolfgang Willem van Ursel (1750-1804), 3e Hertog, speelde een rol in de Brabantse Omwenteling
Charles-Joseph d'Ursel (1777-1860), 4e Hertog, minister in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en later senator in België, stamvader van alle huidige D'Ursels
Léon d'Ursel (1805-1878), 5e Hertog, senator
Joseph d'Ursel (1848-1903), 6e Hertog, senator
Robert d'Ursel (1873-1955), 7e Hertog, senator
Henri d'Ursel (1900-1974), 8e Hertog
Antonin d'Ursel (1925-1989), 9e Hertog
Stéphane d'Ursel (1971), 10e Hertog

Met Bouwel verbonden adel

Huis van Grobbendonck (zie Grobbendonk)

Bouwel hoorde oorspronkelijk niet tot de Heer van Grobbendonk.
Pas omstreeks 1300 verwierf de Heer van Grobbendonck ook Ouwen en Bouwel.
In 1487 wordt Bouwel aan Huybrecht Brant gegeven, de broer van de Heer van Grobbendonk. Huybrecht bouwt in Bouwel zijn eigen kasteel.

Huis Damant

Nicolas Damant (1531-1616) was o.m. Burggraaf van Brussel, en huwde Barbara Brandt (gestorven in Madrid, 1591)

Huis van Varick

Anne Damant (x-1633), o.m. burggravin van Brussel, huwt van Henry van Varick, o.m. Markgraaf van Antwerpen (x-1641)
Het was wellicht Henry (Hendrik) die het domein verkocht aan de familie Biel

Huizen Biel, Schotti en Zumalo

Maria Biel, huwt Henri Schotti in 1629
Isabella Schotti, huwt met haar oom Otto Biel (tegen de zin van Maria Biel die de erfenis aanvecht in 1660), en vervolgens met Joannes Petrus Zumalo
familie Biel-De Deckere

Het domein werd later vervolgens verkocht aan de Families van Roosendael, de Witte, de Heuvel en Bosschaert

Huis De Bosschaert de Bouwel

Vanaf 1685 wordt de familie de Bosschaert en meerdere takken van die familie meermaals verheven tot de adel.
In 1791 koopt Charles-Jean de Bosschaert het domein Bouwel, en vervangt o.m. de burcht door een modern kasteel in de classicistische stijl in 1820.
Vanaf 29-08-1889 wordt aan de titel "de Bouwel" toegevoegd.
De titels variëren in de tijd waaronder Jonkheer, Ridder en Baron
Na de wisseling van de regimes, worden de oorspronkelijk Habsburgse titels terug verworven in de Verenigde Nederlanden en België

De bekendsten uit de familie: