Naar inhoud springen

Grobbendonk

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Grobbendonk
Gemeente in België Vlag van België
Grobbendonk (België)
Grobbendonk
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen
Arrondissement Turnhout
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
28,37 km² (2022)
57,16%
15,29%
27,55%
Coördinaten 51° 11' NB, 4° 44' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
11.607 (01/01/2024)
49,97%
50,03%
409,15 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
16,83%
59,37%
23,8%
Buitenlanders 5,24% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Marianne Verhaert GiB
Bestuur GiB, N-VA
Zetels
GiB
N-VA
Vooruit
CD&V
VB
De Lokale Lijst
21
9
4
4
2
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen 23.154 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad 4,92% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
2280
2288
Deelgemeente
Grobbendonk
Bouwel
Zonenummer 014 - 03
NIS-code 13010
Politiezone Neteland
Hulpverleningszone Kempen
Website Officiële website
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Turnhout
in de provincie Antwerpen
Portaal  Portaalicoon   België

Grobbendonk is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Grobbendonk ligt in de Kempen en behoort tot het gerechtelijk kanton en kieskanton Herentals. In Grobbendonk bevond zich een Romeinse vicus ter hoogte van de Steenberg.

Deelgemeenten

[bewerken | brontekst bewerken]
# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Grobbendonk 21,87 8.133 372 13010A
2 Bouwel 6,50 3.038 468 13010B

Naast Grobbendonk zelf ligt in de gemeente nog de deelgemeente Bouwel. De dorpen worden gescheiden door het Albertkanaal en de autosnelweg E313; de N13 loopt op de grens. De gemeente grenst aan de stad Herentals en de gemeentes Herenthout, Nijlen, Vorselaar en Zandhoven.

Door Grobbendonk lopen de rivier de Kleine Nete en het Albertkanaal. De Aa mondt er uit in de Kleine Nete.

Aangrenzende gemeenten

[bewerken | brontekst bewerken]
   Aangrenzende gemeenten   
 Zandhoven              Vorselaar 
           
    Herentals 
           
 Nijlen       Herenthout        

Stroomculturen (3500 v.C.-800 v.C.)

[bewerken | brontekst bewerken]

Er werden diverse archeologische vondsten gedaan in de gemeente Grobbendonk, die wijzen op een bewoning van de gemeente lang voor de oudste vermelding van de woonkernen Grobbendonck, Ouwen en Bouwel in officiële documenten.

Klassieke Oudheid (800 v.C.- 500 n.C.)

[bewerken | brontekst bewerken]

Middeleeuwen (500-1450)

[bewerken | brontekst bewerken]
  • In de 11e à 12e eeuw wordt in Ouwen een Romaanse kerk gebouwd. De voormalige Romeinse vicus wordt daarbij als "steengroeve" gebruikt.
  • In het begin van de 13e eeuw wordt de Heerlijkheid Grobbendonck gesticht, en komt er een burcht aan de samenvloeiing van de Kleine Nete en Aa. In de 14e eeuw verwerft de Heer van Grobbendonck o.m. ook de overige gebieden in de huidige gemeente Grobbendonk waaronder de woonkernen Ouwen en Bouwel.
  • De adellijke familie Grobbendonck en hun erven regeren over Grobbendonk tot aan de verkoop van de heerlijkheid aan de familie Getz in 1545. De familie bekleedt hoge posten in het hertogdom Brabant.
  • In 1302 sneuvelt Hendrik van Wilre, Heer van Grobbendonck en Burgemeester van Leuven, in de Guldensporenslag aan Franse zijde.

Nieuwe Tijd (1450-1750)

[bewerken | brontekst bewerken]
  • De familie Schetz, een van oorsprong Duitse familie, laat zich midden 16e eeuw Van Ursel (d'Ursel) noemen. Deze familie bekleedt hoge plaatsen in de opeenvolgende Habsburgse periodes (Karel V, Spaanse Habsburgers, Oostenrijkse Habsburgers), en klimt op in de adellijke rangen van heer naar baron, vervolgens vanaf 1638 naar rijksgraaf, en vanaf 1717 verheven tot hertog. Na de val van Habsburgers, kiest Charles-Joseph d'Ursel de kant van de Nederlanders en wordt later minister in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de opsplitsing van de Nederlanden, levert de familie nog lang senatoren en volksvertegenwoordigers voor de nieuwe Belgische staat (tot 1937). De hertogtitel bestaat nog steeds. De huidige hertog is de 10e die de titel draagt, en nog steeds eigenaar van o.m. de kasteelhoeve.
    De familie Schetz van Grobbendonck bezat van 1621 tot 1710 het Kasteel van Tilburg
  • Tijdens de Contrareformatie wordt van priesters een hoger intellectueel, zedelijk en spiritueel peil verwacht. Johannes Stael, pastoor van Bouwel sinds 1604, voldoet als drinkeboer en verwekker van een kind bij zijn huishoudster niet aan de norm en wordt in 1610 zelfs voor 6 weken opgesloten in een kerker.

Moderne tijd (1750-1945)

[bewerken | brontekst bewerken]

Gezien de ligging tussen Antwerpen en Herentals zal de gemeente doorkruist worden door de grote infrastructuurwerken tussen die twee steden, deels via Lier, die werden opgestart in de 19e, 20e en 21e eeuw, waaronder:

  • In 1832, tijdens de Belgische Revolutie (1830-1839) laat koning Leopold I van België een militair kamp bouwen in Bouwel.
  • kanalisering van de Kleine Nete voltooid in 1839 en in gebruik tot 1850. Nadien werd de Kleine Nete omheen de sassen geleid.
  • kanaal Viersel-Herentals voltooid in 1850, en terug gedempt vanaf 1940.
  • Tussen 1930-1939 werd het Albertkanaal gegraven, doch kort na de inhuldiging worden de bruggen opgeblazen en zal het tot aan de herstelling van de bruggen in 1946 duren vooraleer het kanaal effectief in gebruik wordt genomen.
  • De spoorlijnen van Aarschot en Antwerpen naar Herentals (in gebruik sinds 1855). Hierbij verkreeg Bouwel langs spoorlijn 15 een station Bouwel op wandelafstand van het kasteel van de Baron Bosschaert de Bouwel, wiens domein door de spoorweg werd doorkruist. Veel later kwam er ook nog een 2e Bouwelse station Wolfstee naast het industrieterrein aldaar.
  • Aanleg v/d provinciale "steenwegen", waaronder de steenweg Lier-Herentals

Hedendaagse geschiedenis (1945-nu)

[bewerken | brontekst bewerken]

Ook na de Tweede Wereldoorlog werd de gemeente doorkruist door grote infrastructuurwerken:

  • Tijdens de naoorlogse bezetting van Duitsland komt er een Britse logistieke legerbasis in Grobbendonk, die na de Koude Oorlog door de Britten overgedragen wordt aan het 29 Bataljon Logistiek van het Belgische leger, die voorheen zelf ook in Propsteierwald (Duitsland) gelegerd was.
  • Diverse pijpleidingen (o.m. door de gedempte vaart)
  • Autosnelweg E313 (tot aan Grobbendonk in gebruik sinds 1958), met één v/d bekendste afritten van België ("Herentals-West"), waar 's morgens de files beginnen richting Antwerpen.
  • De industrieterreinen Klein Gent en Wolfstee gelegen op het drie-gemeenten-punt Grobbendonk-Herenthout-Herentals.
  • De geplande Fietsostrade "F5"
  • De "Antwerp East Port" een voorhaven van Antwerpen (containerterminal)

Na 489 jaar lang een aparte heerlijkheid (later gemeente) geweest te zijn, fusioneerde de gemeente Bouwel in 1976 voor de 2e keer met Grobbendonk.

Bezienswaardigheden

[bewerken | brontekst bewerken]
Watertoren
Het Albertkanaal door Grobbendonk
Zie Lijst van onroerend erfgoed in Grobbendonk voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Natuur en landschap

[bewerken | brontekst bewerken]

Grobbendonk ligt in de Kempen nabij de vallei van de Kleine Nete die hier onder het, ten zuiden van de kom gelegen, Albertkanaal stroomt. In de omgeving liggen enkele bossen. De hoogte bedraagt 5 tot 10 meter.

Demografische ontwikkeling voor de fusie

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[2] Evolutie: 1992=index 100
1992 9.816 100,0
1993 10.000 101,9
1994 10.153 103,4
1995 10.213 104,0
1996 10.344 105,4
1997 10.472 106,7
1998 10.427 106,2
1999 10.424 106,2
2000 10.449 106,4
2001 10.483 106,8
2002 10.534 107,3
2003 10.599 108,0
2004 10.690 108,9
2005 10.706 109,1
2006 10.747 109,5
2007 10.801 110,0
2008 10.814 110,2
2009 10.890 110,9
2010 10.975 111,8
2011 11.051 112,6
2012 11.047 112,5
2013 11.026 112,3
2014 11.095 113,0
2015 11.128 113,4
2016 11.204 114,1
2017 11.237 114,5
2018 11.123 113,3
2019 11.155 113,6
2020 11.172 113,8
2021 11.249 114,6
2022 11.442 116,6
2023 11.519 117,3
2024 11.607 118,2

De gemeente Grobbendonk maakt deel uit van het kieskanton Herentals, gelegen in het provinciedistrict Herentals, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Grobbendonk Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Antwerpen (provincie) Antwerpen Turnhout Grobbendonk
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Antwerpen Mechelen-Turnhout Herentals Herentals Grobbendonk
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

(Voormalige) Burgemeesters

[bewerken | brontekst bewerken]
Tijdspanne Burgemeester
? - 1826 G. Naulaerts[3]
1826 - 1844 Hubert De Vries
1844 - 1884 Théodore De Vries
1885 - 1896 J.J. Prims
1896 - 1919 Florent Karel De Vries
1919 - 1938 Frans Luyten
1939 - 1941 Gilbert Dieltiens
1941 - 1944 K.Liesse[4]
1948 - 1958 P. Peeters[5]
1958 - 1980 John Smets[6]
1980 - 1982 Willy Taelman (PVV)
1983 - 1988 Armand Bloemen (CVP)
1989 - 1997 Herman Wouters (PVV / VLD)
1998 - 2000 Karel Bogaerts (SP)
2001 - 2012 Herman Wouters (Open Vld)
2013 - 2015 Herman Cambré (sp.a)
2016 - 2018 Eric Van Meensel (N-VA)
2019 - heden Marianne Verhaert (GiB)

Legislatuur 2013 - 2018

[bewerken | brontekst bewerken]

Burgemeester tot 31 december 2015 was Herman Cambré (sp.a). Hij werd opgevolgd door Eric Van Meensel (N-VA). Deze leidt een coalitie bestaande uit N-VA, CD&V en sp.a. Samen vormen ze de meerderheid met 15 op 21 zetels. Vanaf het begin van de legislatuur zetelt 1 raadslid van CD&V als onafhankelijke. Sinds september 2017 zetelt 1 raadslid (1 ex-N-VA) als onafhankelijke voor De Burgers van Grobbendonk en Bouwel en 2 raadsleden (1 ex-sp.a, 1 ex-cd&v) zetelen als onafhankelen voor De Lokale Lijst sinds Juli 2018. Hierdoor is de meerderheid geslonken tot 11 op 21 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024

[bewerken | brontekst bewerken]

Burgemeester is Marianne Verhaert (GiB) die een coalitie leidt van GiB en N-VA die samen een meerderheid van 13 (9+4)op 21 zetels vormen. De oppositie bestaat uit 4 zetels voor Vooruit, 2 voor CD&V, 1 voor Vlaams Belang en 1 voor de Lokale Lijst.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

[bewerken | brontekst bewerken]
Partij of kartel 10-10-1976[7] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[8] 14-10-2012[9] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 19 % 19 % 19 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21
Agalev - - 7,35 0 8,84 1 9,25 1 - - - -
SP1/ sp.a2/ Vooruit3 11,021 1 17,471 3 16,711 3 17,21 3 17,971 4 17,352 4 19,172 4 16,42 4 15,43 3
CVP1/ CD&V2 28,461 6 43,191 9 31,011 7 28,591 7 20,051 4 22,072 5 21,612 5 11,92 2 7,22 1
GGB1/ PVV2/ VLD-GGB3/ VLD4/ Open Vld-Grobos5/ GiB6 53,361 12 34,381 7 40,92 9 38,783 10 40,674 10 34,504 8 24,395 5 33,06 9 48,06 13
Grobos-N-VA1/ N-VA2 - - - - - 10,041 1 25,852 6 16,72 4 12,82 2
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2 - - - 6,591 0 10,791 2 16,052 3 8,972 1 9,02 1 12,62 2
De Lokale Lijst1 / deBurgers A - - - - - - - 8,71 1 4,0A 0
deBurgers A - - - - - - - 4,3A 0
Anderen(*) 7,16 0 4,96 0 4,02 0 - 1,28 0 - - - -
Totaal stemmen 5287 6064 6823 7476 7641 7983 7956 8413 5862
Opkomst % 96,95 95,74 93,62 94,69 90,70 93,4 63,6
Blanco en ongeldig % 2,84 3,63 3,5 4,24 4,75 4,06 3,18 3,4 0,5

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: Volksunie (7,16%) / 1982: Volksunie (4,96%) / 1988: GVP (4,02%) / 1994: PVBG (1,28%)

Religie en levensbeschouwing

[bewerken | brontekst bewerken]

De gemeente Grobbendonk ligt in de federatie Grobbendonk-Herenthout-Vorselaar die op haar beurt dan weer deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen in het Bisdom Antwerpen.

Grobbendonk maakt deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal.

Voetbalclub KFC Grobbendonk is aangesloten bij de KBVB en speelt in de lagere provinciale reeksen. De club speelde in haar bestaan zeven jaar in de nationale reeksen.

Grobbendonk is sinds 2018 de startplaats van de Grote Prijs Rik Van Looy.

Bekende inwoners

[bewerken | brontekst bewerken]

Geboren in Grobbendonk

[bewerken | brontekst bewerken]

Wonen of woonden in Grobbendonk (elders geboren)

[bewerken | brontekst bewerken]

Met Grobbendonk verbonden adel

[bewerken | brontekst bewerken]

Huis van Grobbendonck

  • Sebastiaan van Grobbendonck (1180-x), stamvader, verkreeg de Heerlijkheid Grobbendonck begin 13e eeuw
  • Nicolaas van Grobbendonck (x-1246 à 1254), Ridder

Huis van Wilre

  • Leysa van Grobbendonck, huwde met de Heer van Wilre
  • Willem van Wilre (x-1273), van Schepen van Leuven in 1267, Heer van Grobbendonck
  • Hendrik van Wilre (x-1302). Via zijn vrouw verwant aan Hertog Jan I, Burgemeester van Leuven, sneuvelde in 1302 in de Guldensporenslag

Huis van Wesemaele

  • Maria van Wilre, huwde met Gerard van Wesemaele (1270-1348), o.m. Heer van Schoten, Merksem, Bergen-op-Zoom

Huis van Crayenhem (ook Craynhem)

  • Maria van Wesemaele (1330-1390), huwde Jan Van Crayenhem
  • Aart van Crayenhem (ook Arnold genoemd), verkreeg Bouwel en Ouwen, Brabantse veldheer
  • Aart II van Crayenhem, Ridder, bouwheer van de priorie de Troon in 1414 als boete voor het platbranden van een kerk door zijn vader

Familie Brant

  • onwettige dochter Aart II van Crayenhem
  • Aart Brant, erft het Huis van Crayenhem in 1437,
  • Aart Brant II
  • zijn broer Huibert (Huybrecht) Brant (x-1508) krijgt Bouwel in 1487

Familie van Kleef (Cleves)

  • Margaretha Brant, heeft een relatie met Philip van Kleef, die in 1509 in bezit komt van o.m. Grobbendonck

Familie van de Jauche de Mastaing

  • Amelberge van Kleef, huwde Andries (André) de Jauche de Mastaing
  • Philippe van Jauche de Mastaing verkoopt o.m. Grobbendonck aan Erasmus Schetz in 1545

Huis Ursel, oorspronkelijk ook bekend onder de familienaam Schetz

Met Bouwel verbonden adel

[bewerken | brontekst bewerken]

Huis van Grobbendonck (zie Grobbendonk)

  • Bouwel hoorde oorspronkelijk niet tot de Heer van Grobbendonk.
  • Pas omstreeks 1300 verwierf de Heer van Grobbendonck ook Ouwen en Bouwel.
  • In 1487 wordt Bouwel aan Huybrecht Brant gegeven, de broer van de Heer van Grobbendonk. Huybrecht bouwt in Bouwel zijn eigen kasteel.

Huis Damant

  • Nicolas Damant (1531-1616) was o.m. Burggraaf van Brussel, en huwde Barbara Brandt (gestorven in Madrid, 1591)

Huis van Varick

  • Anne Damant (x-1633), o.m. burggravin van Brussel, huwt van Henry van Varick, o.m. Markgraaf van Antwerpen (x-1641)
  • Het was wellicht Henry (Hendrik) die het domein verkocht aan de familie Biel

Huizen Biel, Schotti en Zumalo

  • Maria Biel, huwt Henri Schotti in 1629
  • Isabella Schotti, huwt met haar oom Otto Biel (tegen de zin van Maria Biel die de erfenis aanvecht in 1660), en vervolgens met Joannes Petrus Zumalo
  • familie Biel-De Deckere

Het domein werd later vervolgens verkocht aan de Families van Roosendael, de Witte, de Heuvel en Bosschaert

Huis De Bosschaert de Bouwel

  • Vanaf 1685 wordt de familie de Bosschaert en meerdere takken van die familie meermaals verheven tot de adel.
  • In 1791 koopt Charles-Jean de Bosschaert het domein Bouwel, en vervangt o.m. de burcht door een modern kasteel in de classicistische stijl in 1820.
  • Vanaf 29-08-1889 wordt aan de titel "de Bouwel" toegevoegd.
  • De titels variëren in de tijd waaronder Jonkheer, Ridder en Baron
  • Na de wisseling van de regimes, worden de oorspronkelijk Habsburgse titels terug verworven in de Verenigde Nederlanden en België

De bekendsten uit de familie:

Nabijgelegen kernen

[bewerken | brontekst bewerken]

Bouwel, Pulle, Viersel, Vorselaar, Herentals

Zie de categorie Grobbendonk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

  1. Geschiedenis van Brabant : van het hertogdom tot heden, pag. 23. Waanders, Zwolle (cop. 2004). ISBN 90-8526-101-5.
  2. https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
  3. Inventaris van het archief van de provincie Antwerpen, Burgemeesters 1798-1970: Grobbendonk. Gearchiveerd op 16 juni 2019.
  4. Rijksarchief Antwerpen inventaris PAA603 (archiefbestanddeel 1302)
  5. Rijksarchief Antwerpen inventaris PAA603 (archiefbestanddeel 1305)
  6. Grote Liberale Meeting te Mechelen; Eerst Vrijheid; juni 1958 op liberaalarchief.be (pdf-bestand niet meer beschikbaar)
  7. 1961-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.
  8. Vlaanderenkiest.be: Gegevens 2006. Gearchiveerd op 19 juli 2023. Geraadpleegd op 16 juni 2019.
  9. www.vlaanderenkiest.be: Gegevens 2012