Naar inhoud springen

K1 (spoorwegrijtuig)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
K1-rijtuigen van de NMBS
K1
Exploitant NMBS, ONCF
Aantal 503
Nummering a2b7: 20001 - 20122
b9: 22001 - 22040
c11: 23002 - 23248
b6p: 42201 - 42240
c7p: 42301 - 42353
Fabrikant Baume et Marpent, La Brugeoise, Ateliers Métallurgiques de Nivelles, Ateliers de la Dyle, Ateliers de Construction de Familleureux, Anglo-Franco-Belge, Enghien St.-Eloi, Energie, Braine le Comte
In dienst 1933 - 1935
Uit dienst jaren 80
Spoorwijdte 1435 mm (normaalspoor)
Massa 43-48 ton
Lengte over buffers 23,32 m
Breedte 3,07 m
Hoogte 3,95 m
b6p & c7p: 4,43 m
Aantal zitplaatsen a2b7 1e klas: 12
a2b7 2e klas: 52
b9 2e klas: 72
c11 3e klas: 108
Aantal klapzittingen a2b7: 6
b9: 4
b6p: 2
Maximumsnelheid 80-120 km/h
Portaal  Portaalicoon   Verkeer & Vervoer

Het K1-rijtuig is een voormalige serie rijtuigen van Belgische spoorwegen voor binnenlands verkeer. Van de jaren 30 tot in de jaren 70 en 80 waren de K1-rijtuigen in gebruik. De laatste jaren werden de rijtuigen voornamelijk voor militaire treinen gebruikt.

Prototype

[bewerken | brontekst bewerken]

In het voorjaar van 1932 leverde Baume et Marpent het prototype af van het nieuwe rijtuigtype K voor binnenlands verkeer. Het proefrijtuig kreeg het nummer 47001. Later werd het rijtuig nog vernummerd in 23010, in 1933 werd dit 23001. In 1957 vond een andere nummerwijziging plaats tot 22032.

Serielevering

[bewerken | brontekst bewerken]

Tussen 1933 en 1935 werd vervolgens een 502-tal rijtuigen gebouwd door een negen bouwers. In totaal werden door deze bedrijven vijf verschillende rijtuigtypes gebouwd.

a2b7

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 122 rijtuigen type a2b7 met de oorspronkelijke nummering in de serie 20001 - 20122. De eerste 73 rijtuigen werden gebouwd door Baume et Marpent, de 20074 - 20122 door La Brugeoise. Deze rijtuigen hadden 2 afdelingen. De 1e klasse afdeling bestond uit 2 coupés met een zijgang met in totaal 12 zitplaatsen. Het 2e-klassegedeelte had zeven ramen en in totaal 52 zitplaatsen, naast een zestal klapstoelen.
K1 a2b7
20001 - 20122

Verbouwingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Later werd een aantal rijtuigen van deze serie verbouwd tot andere types, om te voldoen aan de veranderende vraag. 29 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. 44 rijtuigen werden niet verbouwd. Wel werd tijdens de declassering van 1957 de oorspronkelijke indeling van een deel 1e klas en een gedeelte 2e klas gewijzigd tot één eerste klasse (A9).

    • Een negental beschadigde rijtuigen werd na de Tweede Wereldoorlog hersteld en ontdaan van de afdeling eerste klasse. De rijtuigen werden van het type b9 en kregen de nummering 22042 - 22048. Na het verdwijnen van de originele eerste klasse en de derde klasse werden deze negen rijtuigen hernummerd in de serie A9 21113 - 21115, 21131 - 21136.
Vernummeringen
K1 a2b7 K1 b9 K1 A9
20014 22042 21113
20023 22041 21131
20025 22043 21132
20033 22044 21133
20034 22049 21136
20046 22045 21134
20050 22046 21135
20087 22047 21114
20101 22048 21115
    • In 1952 werd ook een aantal andere rijtuigen van oorsprong a2b7 verbouwd. Vier rijtuigen, later in totaal 12 rijtuigen, verloren 1 coupe 1e klasse en kregen in die ruimte een opslagruimte voor een snackbardienst. Later werden bij de 8 laatste rijtuigen zowel de opslagruimte als de resterende 1e klasse coupe weggenomen.
Vernummeringen
K1 a2b7 K1 A8R K1 B9
20013 21901
20018 21902
20027 21903
20018 21904
20037 21905 22603
20049 21906 22604
20053 21907 22605
20056 21908 22606
20064 21909 22607
20083 21910 22608
20098 21911 22609
20121 21912 22610
    • Twee rijtuigen werden in 1957 gedeclasseerd en vernummerd.
Vernummeringen
K1 a2b7 K1 A9 K1 B9
20036 21015 22601
20118 21050 22602
    • 15 rijtuigen werden in de jaren 50 verbouwd tot rijtuigen die voor de helft waren uitgevoerd als 1e klasse rijtuigen. De overige helft werd omgebouwd tot een bagageruimte met een kleine snackbarruimte. De rijtuigen kregen de aanduiding A5DR.
Vernummeringen
K1 a2b7 K1 A5DR
20004 28901
20010 28902
20011 28903
20015 28904
20020 28905
20024 28906
20026 28907
20045 28908
20060 28909
20069 28910
20077 28911
20081 28912
20102 28913
20115 28914
20120 28915
    • 10 rijtuigen werden verbouwd tot rijtuigen waarbij de eerste klasse afdeling werd vergroot ten koste van de afdeling 2e klasse. Het werden rijtuigen met de aanduiding A4B5.
Vernummeringen
K1 a2b7 K1 A9 K1 A4B5
20062 21027 23001
20063 21028 23002
20071 21032 23003
20091 21055 23009
20092 21039 23004
20094 21040 23005
20097 21056 23010
20104 21044 23006
20108 21045 23007
20166 21048 23008
    • 40 rijtuigen werden vernummerd en geschikt gemaakt voor internationale treindiensten. Hierbij werden ze geschikt om onder verschillende spanningen het interieur te verwarmen.
Vernummeringen
K1 a2b7 nummering 1957 later vernummering
20001 - 20003 21001 - 21003
20005 - 20009 21004 - 21008
20012 21009
20016 21010
20022 21011
20029 21012
20035 21014
20038 21016
20040 21018
20044 21020
20048 21021
20051 21022
20054 21023
20055 21024
20058 21025
20065 21029
20067 21030
20068 21031
20072 21033
20073 21052 21032
20074 21053 21039
20075 21034
20078 21035
20082 21036
20086 21054 21040
20088 21037
20090 21038
20096 21041 21013
20099 21042 21017
20100 21043 21019
20111 21046 21015
20112 21047 21026
20117 21049 21027
20122 21051 21028

b9

[bewerken | brontekst bewerken]
  • 40 rijtuigen type b9 met de oorspronkelijke nummering in de serie 22001 - 22040. Deze rijtuigen werden tussen november 1934 en mei 1935 gebouwd door Baume et Marpent. De rijtuigen boden plaats aan 72 reizigers in de 2e klasse. De rijtuigen kenden een middengang. 13 rijtuigen werden verbouwd eind jaren 50 waarbij ze voorzien werden van elektrische verwarming en nieuwe ramen.
K1 b9
22001 - 22040

In 1957 werden de 27 resterende rijtuigen (13 waren verloren gegaan tijdens de Tweede Wereldoorlog) vernummerd tijdens de declassering.

Vernummeringen
K1 b9 K1 A9
22001 21116
22002 21101
22003 21117
22004 21118
22005 21102
22006 21103
22007 21119
22008 21104
22009 21105
22012 21120
22013 21106
22014 21121
22017 21122
22018 21123
22019 21107
22020 21124
22022 21108
22023 21125
22026 21126
22030 21109
22032 21127
22033 21128
22034 21129
22035 21130
22036 21110
22037 21111
22039 21112

c11

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Tussen 1931 en 1935 volgde de bestelling en levering van in totaal 247 of 248 rijtuigen met alleen 3e klasse. Er werd 1 prototype gebouwd, hierboven beschreven en genummerd met 23001 (later 23032). Later volgde serielevering van 247 rijtuigen. 50 rijtuigen serie 23002 - 23051 werden gebouwd door de Ateliers Métallurgiques de Nivelles, de 23052 - 23101 en 23168 - 23183 door Ateliers de la Dyle. De 23102 - 23167 werden gebouwd door Ateliers de Construction de Familleureux, de 23184 - 23235 door Anglo-Franco-Belge en ten slotte de 23236 - 23248 door Enghien St.-Eloi. Deze rijtuigen 3e klasse boden plaats aan 108 reizigers. Door verschillende soorten draaistellen hadden de rijtuigen een leeg gewicht dat varieerde tussen de 39 en 42 ton. 62 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog, waardoor uiteindelijk 185 rijtuigen werden vernummerd tijdens de deklassering van 3e naar 2e klasse.
K1 c11 K1 B11 (vernummering resterende rijtuigen in 1957)
23001, 23002 - 23248 22001 - 22185 (niet op volgorde)

b6p

[bewerken | brontekst bewerken]
  • In 1934 en 1935 werden 40 rijtuigen gebouwd met 6 afdelingen 2e klasse met de nummers 42201 - 42240. Daarnaast kregen deze rijtuigen een bagageruimte. Deze bagageruimte werd voorzien van een uitkijkpost, waardoor deze rijtuigen extra hoog waren. De eerste 16 rijtuigen werden gebouwd door Ateliers Métallurgiques de Nivelles, de restende 24 semi-bagagerijtuigen door Anglo-Franco-Belge. 5 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1936 werden de rijtuigen 42219 - 42229 (uitgezonderd 42224) verbouwd naar internationale voorschriften. Zij werden toen vernummerd tot serie 41201 - 41209.
K1 b6p vernummering 1954 vernummering 1957
42201 - 42240 26101 - 26127 28101 - 28127

c7p

[bewerken | brontekst bewerken]
  • In 1933 en 1934 werden deze rijtuigen geleverd, behoorlijk identiek aan de b6p met het verschil dat deze rijtuigen 7 afdelingen 3e klasse kenden. De rijtuigen zijn op afstand te onderscheiden van de b6p door de aanwezigheid van een klein venster in de bagageruimte. De c7p werd gebouwd door drie verschillende fabrikanten: 42301 - 42312, 42346 - 42353: Braine Le Comte; 42313 - 42322: Enghien St.-Eloi en 42323 - 42345: Energie. Na enkele jaren werden 24 rijtuigen verbouwd voor internationaal verkeer en vernummerd tot 41301 - 41324. 8 rijtuigen gingen verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog.
K1 c7p vernummering 1954 vernummering 1957
42301 - 42353 27001 - 27018 29001 - 29018

UIC

[bewerken | brontekst bewerken]

De rijtuigen die nog in gebruik waren bij de NMBS tijdens de vernummering naar UIC-nummers kregen de volgende nummering:

NMBS UIC
A9: 21001 - 21056 50 88 18 40 001 - 040
50 88 18 66 001 - 004
A8R: 21901 - 21912 50 88 84 48 001 - 004
A4B5: 23001 - 23010 50 88 39 48 001 - 004
50 88 39 66 001 - 006
B9: 22601 - 22610 50 88 29 48 001 - 008
50 88 29 66 001 - 002
A5DR: 28901 - 28915 50 88 87 48 001 - 015
A9: 21113 - 21115
A9: 21131 - 21136 		50 88 19 48 013 - 015
50 88 19 48 030 - 035
A9: 21101 - 21112
A9: 21116 - 21130 		50 88 19 48 001 - 012
50 88 19 48 016 - 029
B11: 22001 - 22185 50 88 21 48 001 - 065
50 88 21 66 001 - 114
50 88 21 40 001 - 006
A6D: 28001 - 28008 50 88 8 66 001 - 008
A6D: 28101 - 28127 50 88 81 48 001 - 025
50 88 8 66 009 - 010
B7D: 29001 - 29018 50 88 82 66 001 - 018
B7D: 29101 - 29127 50 88 82 48 001 - 014
80 88 82 66 019 - 031

Interieurfoto's

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Interieur 1e klas
    Interieur 1e klas
  • Interieur 1e klas
    Interieur 1e klas
  • Gemoderniseerd interieur
    Gemoderniseerd interieur

Tweede leven

[bewerken | brontekst bewerken]
Een K1-rijtuig achter een locomotief van de Marokkaanse spoorwegen in 2002.

Hoewel het grootste gedeelte van de rijtuigen is gesloopt, is een klein deel bewaard gebleven en wordt gebruikt bij diverse museumspoorlijnen in België en Nederland.

Duitsland

[bewerken | brontekst bewerken]

Een onbekend aantal rijtuigen dat verdween tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam terecht bij de Deutsche Reichsbahn en deed soms nog tot in de jaren 70 dienst, zowel als personenrijtuig, dienstrijtuig of anders.

Marokko

[bewerken | brontekst bewerken]

Daarnaast werden 135 rijtuigen voor een tweede leven rond 1983 verkocht aan de Marokkaanse Spoorwegen.[1] Nog in 2013 werden rijtuigen in die actieve dienst aangetroffen.[2][3]

Museumrijtuigen

[bewerken | brontekst bewerken]
Nummer Bij Opmerking Afbeelding
A9 21003 SDP Oude nummering: a2B7 20003. Oorspronkelijk bewaard door SSN, later overgenomen door het patrimonium van de NMBS. In 2022 overgebracht naar Baasrode-Noord.
A9 21010 ZLSM Oude nummering: a2B7 20016.
A9 21.013 Nene Valley Railway
A9 21016 ZLSM Oude nummering: a2B7 20038.
A9 21019 TSP Oude nummering: a2B7 20100 > A9 21043. In 2011 overgenomen van SSN
A9 21020 ZLSM Oude nummering: a2B7 20044.
A9 21024 ZLSM Oude nummering: a2B7 20055. Plukrijtuig
A9 21025 SSN Oude nummering: a2B7 20058. Afkomstig van Vennbahn
A9 21026 CFV3V Oude nummering: a2B7 20112 > A9 21047.
A9 21027 SSN Oude nummering: a2B7 20117 > A9 21049.
A9 21028 ZLSM Oude nummering: a2b7 20122 > A9 21051
A9 21031 ZLSM Oude nummering: a2B7 20068.
A9 21.033 Nene Valley Railway Oude nummering: a2B7 20072. In kleuren Compagnie Internationale des Wagons-Lits voor filmopnamen
A9 21035 ZLSM Oude nummering: a2B7 20078.
A9 21036 SSN Oude nummering: a2B7 20082.
A9 21040 ZLSM Oude nummering: a2B7 20086 > A9 21054.
A9 21101 TSP Oude nummering: b9 22002. In 2001 overgenomen van Vennbahn. Gesloopt
A9 21108 Kolenspoor Oude nummering: b9 22022. Momenteel genummerd als 48008
AB9 21114 De Houtloods, Tilburg Oude nummering: a2B7 20087 > b9 22047. Voorheen SGB.
A9 21122 TSP Oude nummering: b9 22017. In 2001 overgenomen van Vennbahn.
A9 21125 TSP Oude nummering: b9 22023.
A9 21127 TSP Oude nummering: b9 22032. In 2001 overgenomen van Vennbahn.
B11 22020 CFV3V Oude nummering: c11 23202.
B11 22028 CFV3V Oude nummering: c11 23229
B11 22064 Eigendom van de CF3F Hombourg. Oude nummering: c11 23041. gesloopt, ex derdeklasser
AB 23.009 Nene Valley Railway.
27801 Eigendom van de CF3F Hombourg
A6D 28106 ZLSM Oude nummering: b6p 42206 > b6p 26106.
A6D 28110 Oude nummering b6p 42211 > b6p 26110. In 2016 te koop in Luxemburg.
AD28117 TSP In 2001 overgenomen van Vennbahn. Gesloopt
D28122 Eigendom van de CF3F Hombourg
B7D 29123 CFV3V Oude nummering: c7p 42335 > c7p 27123.
B7D 29126 TSP Oude nummering: c7p 42350 > c7p 27126. In 2011 overgenomen van SSN
B7D 29127 ZLSM Oude nummering: c7p 42351 > c7p 27127.
Zie de categorie SNCB/NMBS K1 passenger car van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=K1_(spoorwegrijtuig)&oldid=68313789"