Stippelorchis
| Stippelorchis | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||||||||
| Orchis provincialis Balb. ex Lam. & DC. (1806) | |||||||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||||||
Stippelorchis op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
De stippelorchis (Orchis provincialis) is een Europese orchidee. Het is een wijdverspreide maar zeldzame soort van het Middellandse Zeegebied, met voor het geslacht eerder zeldzame gele bloemen.
Naamgeving en etymologie
[bewerken | brontekst bewerken]- Androrchis provincialis (Balb. ex Lam. & DC.) D.Tyteca & E.Klein (2008)
- Orchis cyrilli Ten. (1812)
- Orchis pseudopallens Tod. (1842)
- Orchis leucostachya Griseb. (1846)
De botanische naam werd in 1806 gepubliceerd door Jean-Baptiste de Lamarck en Augustin Pyramus de Candolle, waarbij ze zich baseerden op een onuitgegeven beschrijving door Giovanni Battista Balbis.[1]
De soortaanduiding is afkomstig van het Latijnse provincialis, een allusie op de vindplaats van het type-exemplaar: "Galloprovincia" (de Provence).[2]
Kenmerken
[bewerken | brontekst bewerken]De stippelorchis is een slanke, 15 tot 35 cm hoge overblijvende geofyt met een ronde, groene bloemstengel, drie tot acht bladeren in een wortelrozet, en een tot 12 cm lange, losbloemige aar met tot 20 bloemen.
Bladeren
[bewerken | brontekst bewerken]De grondbladeren zijn vlak uitgespreid tot opgericht, tot 15 cm lang, ovaal tot lancetvormig, meestal opvallend violet gevlekt. De schutbladeren zijn vliezig en bijna zo lang als het vruchtbeginsel van de bloem.
.jpg)
Bloemen
[bewerken | brontekst bewerken]De bloemen zijn groot, crème tot bleekgeel, zelden roze. De laterale buitenste bloemdekbladen zijn scheef elliptisch met gegolfde randen, en staan meestal opgericht. Het bovenste blad van de buitenkrans vormt samen met de twee bovenste bladen van de binnenkrans een helmpje.
De lip is tot 13 mm lang, bolvormig of naar achter geplooid, drielobbig, de randen gelijkmatig getand. De zijlobben zijn vlak en afgerond, de middenlob langer, tweelobbig en geknikt, met een helgele centrale zone die van rode puntjes voorzien is. De spoor is langer dan het vruchtbeginsel, horizontaal of opgericht, naar boven gebogen, met een verbrede, ronde top.
De bloeitijd is van april tot mei.
Variabiliteit
[bewerken | brontekst bewerken]De variëteit O. provincialis var. rubra Chabert (1881) heeft felroze bloemen met een centrale gele vlek, O. provincialis var. variegata Chabert eerder vaalroze. Beide variëteiten komen vooral op Corsica voor.
De stippelorchis prefereert vochtige, licht zure tot licht basische bodems, zelden kalkrijke bodems, op zonnige tot beschaduwde plaatsen, zoals open plaatsen in garrigues, dennenbossen en lichte loofbossen. Hij komt vaak voor in grotere groepen. Van zeeniveau tot op hoogtes van 1.700 m.
Verspreiding
[bewerken | brontekst bewerken]De stippelorchis is verspreid over het hele Middellandse Zeegebied van Spanje tot Turkije. Ook in Noord-Afrika (Tunesië en Algerije).
In Frankrijk in het zuidoosten en in Corsica.
De stippelorchis is wijdverspreid maar overal plaatselijk voorkomend en zeldzaam.
Verwante en gelijkende soorten
[bewerken | brontekst bewerken]De stippelorchis heeft slechts enkele geelgekleurde verwanten in het geslacht Orchis, zoals de bleke orchis (O. pallens) en O. pauciflora. Van beide soorten kan de stippelorchis onderscheiden worden door de (meestal) gevlekte bladeren en de gestippelde en geknikte bloemlip.
Verder is verwarring mogelijk met de vlierorchis (Dactylorhiza sambucina) van het zustergeslacht Dactylorhiza, die echter nooit gevlekte bladeren heeft, en stevige, op bladeren gelijkende schutbladen.
- Ouvrage collectif sous l'Egide de la Société Français d'Orchidophilie (1998). Les Orchidées de France, Belgique et Luxembourg, Collection Parthenope, ISBN 2-9510379-1-0
- Delforge, P. (1994). Guide des orchidées d'Europe, d'Afrique du Nord et du Proche-Orient, Delachaux et Niestlé, ISBN 2-603-01323-8
- (fr) FloreAlpes
- (fr) Tela Botanica
- (en) Orchidspecies
- ↑ Lamarck, J.-B. de & Candolle, A.P. de (1806). Synopsis plantarum in flora Gallica descriptarum: 169
- ↑ Stearn, W.T. (2000). Botanical Latin ed. 4: 215 voor de verklaring van "Galloprovincia" als genoemd in de protoloog.
· 
· 
