dwarsligger

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  dwarsligger    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈdwɑrslɪɣər / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• dwars·lig·ger

Woordherkomst en -opbouw

• [1] afgeleid van dwarsliggen met het achtervoegsel -er
• [2] van de merknaam "Dwarsligger", in 2009 geïntroduceerd door uitgeverij Jongbloed , gespecialiseerd in dundruk
• [3], [4]: samenstelling van  dwars bn  en  ligger zn 

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	dwarsligger	dwarsliggers
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

de dwarsligger m

1. iemand die niet bereid is tot medewerking, die zich overal tegen verzet

   • Kaleis was een enfant terrible en dwarsligger die zei waar het op stond, steeds feller naarmate miskenning hem ten deel viel. 
   • De overheid is niet langer hun partner, maar de vijand, een dwarsligger achter het loket, een bange controleur, de exponent van een ander soort mensen. 
   • Als ik jou was zou ik proberen te solliciteren bij de spoorwegen, je bent zo´n dwarsligger!  (zinspeling op betekenis [4])

2. boekje met dunne velletjes, waarvan de regels evenwijdig met de rug zijn gedrukt, zodat je ook op plaatsen met weinig ruimte maar één hand nodig hebt om het te kunnen lezen

   • De dwarsligger is een boekje in oblong-formaat van 12 bij 8 centimeter en een gewicht van 150 gram met de scharnierende rug aan de bovenkant, waarbij de bladspiegel van één bladzijde uit een gewoon boek overdwars op twee pagina’s van een dwarsligger is afgedrukt. 

3. balk die als ondersteuning of versteviging haaks aan andere balken is bevestigd

   • De vrachtwagen komt het kamp binnen en wij kunnen ons ongemerkt onderaan verbergen. Er was daar van onderen aan het voertuig een soort van dwarsligger waarop wij konden steunen en een dikke buis, waaraan ik mij vast kon houden. 
   • De buitenmuren waren van zware balken en dwarsliggers in eikenhout, de ruimten daartussen van plakwerk. 

4. (spoorwegen) dwars liggende balk onder de spoorrails

   • Marcel kon na een uur reeds losgetrokken worden, maar de pogingen om oom Ruud los te trekken moesten ze laten varen, want de man schreeuwde van de pijn. Na twee en een half uur was hij geheel vrij. Toen bleek dat zijn schoenpunt vastgezeten had onder een dwarsligger van de rails. 
   • Waarachtig, de bielsenbreker! In Drontheim, in het weekjournaal heb ik hem gezien; hij was in het Oosten ‘ingezet’. Het idee is heel simpel: aan de laatste wagon hangt de ettelijke tonnen zware ‘doelmatig gevormde’ stalen haak, die de dwarsliggers van achteren grijpt, de lokomotief begint te rijden en hij breekt de ene biels na de andere in tweeën. Gaat heel eenvoudig en net zo vlug als de trein maar rijdt. 

5. (voetbal) lat van het doel

   • In plaats van onder de lat schoot de Volendammer de bal loeihard op de dwarsligger. 

Synoniemen

• [4] biels
• [5] lat

Vertalingen

    1. iemand die niet bereid is tot medewerking, die zich overal tegen verzet   

Frans: empêcheur de tourner en rond (fr) m

Spaans: traviesa (es) v Waals: astokeu (wa) m

    2. boekje met dunne velletjes, waarvan de regels evenwijdig met de rug zijn gedrukt   

Engels: flipback book (en)

Gangbaarheid

• Het woord dwarsligger staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "dwarsligger" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.