Bab el-Mandeb
| Bab-el-Mandeb | |||
| sund | |||
 NASA-bilete av Bab el-Mandeb-sundet
| |||
| Land |  Jemen,  Djibouti  Eritrea,  Somalia
| ||
|---|---|---|---|
| Koordinatar | 12°35′N 43°20′E / 12.583°N 43.333°E | ||
| Lengd | 130 km | ||
 Bab el-Mandeb-sundet 12°35′00″N 43°20′00″E / 12.583333333333°N 43.333333333333°E | |||
 Kart som viser Bab el-Mandeb.
| |||
| Wikimedia Commons: Bab-el-Mandeb | |||
Bab-el-Mandeb (arabisk باب المندب, «Tåreporten»)[1] eller Mandebsundet er sundet som knyter saman Raudehavet med Adenbukta og Indiahavet. Sundet ligg mellom kysten av Jemen på austsida og kysten av Eritrea og Djibouti på vestsida. Sør for sundet ligg Somalia.
Aust i sundet, nær kysten av Jemen ligg den jemenittiske øya Perim. Perim deler sundet i eit austleg og eit vestleg laup: det austlege er 3 km, det vestlege 20 km breitt. Sørvest i sundet, utanfor kysten av Djibouti ved overgangen til Adenbukta, ligg Sawabi-øyane. Denne øygruppa høyrer til Djibouti.
Namn
[endre | endre wikiteksten]
Namnet på sundet kjem frå faren det var å segle gjennom det, eller i følgje ei arabisk segn frå dei mange som drukna her under eit jordskjelv som skilde Etiopia og Arabia.[1]
Geografi
[endre | endre wikiteksten]Bab-el-Mandeb er det strategiske kuntepunktet mellom Indiahavet og Middelhavet via Raudehavet og Suezkanalen. I 2006 vart de testimert at 3,3 millionar fat olje passerte gjennom sundet kvar dag, av ein total på 43 millionar fat som vert flytta av tankskip kvar dag.[2]
Avstaden over sundet er kring 30 km frå Ras Menheli i Jemen til Ras Siyyan i Djibouti. Øya Perim deler sundet i to kanalar, der den austlege heiter Bab Iskender (Aleksandersundet) og er 3 km breitt og 30 m djupt, medan det vestlege, eller Dact-el-Mayun, har ei breidde på kring 25 km og ei djupne på 310 meter. Nær kysten av Djibouti ligg ei mindre øygruppe kalla «Dei sju brørne». Det går ein overflate straum innover i den austlege kanalen, men ein kraftig straum utover i den vestlege.[1]
Historie
[endre | endre wikiteksten]I følgje Ut frå Afrika-hypotesen kan Bab-el-Mandeb truleg ha vore den første staden der moderne menneske flytta ut av Afrika for kring 60 000 år sidan.[3][4] Ein trur at havnivået på denne tida var lågare enn i dag, og at sundet var grunnare eller delvis tørr, slik at folk kunne komme seg over til sørkysten av Asia.
I følgje den etiopiske ortodokse Tewahedo-kyrkja drog semittiske Ge'ez-talande inn i Afrika kring 1900 fvt, omtrent samstundes som den hebraiske patriarken Jakob.[5] Kongedømet Aksum var ei stormakt på Afrikas horn. Dette strekte seg over sundet med erobringa av Himjar, kort tid før islam oppstod.
Storbritannia tok øya Perim i 1799 på vegner av Britisk India. Dei sikra seg øya på nytt i 1857 og reiste eit fyr der i 1861, og brukte det til å kontrollere Raudehavet og handelsruta gjennom Suezkanalen.[1]
Den 22. februar 2008 avdekte eit selskap eigd av Tarek bin Laden planar om byggje ei bru kalla Horn-brua over sundet, og knyte Jemen til Djibouti.[6] Middle East Development LLC har sendt ut ei melding om å byggje brua som kryssar Raudehavet og som i så fall blir den lengste i verda.[7] Prosjektet har blitt tilskrive ingeniørselskapet COWI i samarbeid med arkitektfirmaet Dissing+Weitling, begge frå Danmark. Det er uvisst når brua eventuelt blir bygd og vil stå ferdig.
Underregion
[endre | endre wikiteksten]Bab-el-Mandeb er ein underregion i Den arabiske ligaen, som omfattar Djibouti, Jemen og Somalia.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 EB 1878.
- ↑ World Oil Transit Chokepoints, Energy Information Administration, US Department of Energy
- ↑ Spencer Wells, The Journey of Man
- ↑ Stephen Oppenheimer. The Gates of Grief Arkivert 2014-05-30 ved Wayback Machine.
- ↑ Offisiell nettside of EOTC
- ↑ BBC NEWS | Afrika | Tarek Bin Laden's Raudehavet bridge
- ↑ Tom Sawyer (May 1, 2007). «Notice-to-Proceed Launches Ambitious Raudehavet Crossing». Engineering News-Record.
- Denne artikkelen bygger på «Bab el-Mandeb» frå Wikipedia på engelsk, den 28. mai 2016.
- Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
- «Bab-el-Mandeb», Encyclopædia Britannica, 9th ed., Vol. III, New York: Charles Scribner's Sons, 1878, s. 179.
- «Bab-el-Mandeb», Encyclopædia Britannica, 11th ed., Vol. III, Cambridge: Cambridge University Press, 1911, s. 91.
- al-Mandeb «Bab_al-Mandeb» i Store norske leksikon, snl.no.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
«Bab el-Mandeb». Encyclopædia Britannica (11. utg.). 1911.
