Platonisme
Lo platonisme es una teoria filosofica segon que existís entitats intelligibles d'esperelas, que lo contengut es independent de la contingéncia de l'experiéncia sensibla. Aquelas entitats, seguent la version del platonisme que se parla, pòdon èsser los concèptes (las Idèas en general, coma per Plotin o Agustin), los nombres (platonisme matematic, coma per Jamblic o Lautman), o encara las valors logicas (logicisme de Frege per exemple). Aquela teoria es una de las reponsas possibles, amb lo nominalisme (Guilhèm d'Occam) e lo conceptualisme (Pierre Abélard), a la question de l'estatut ontologic dels concèptes cognitius (idèas, nombres o contenguts proposicionals).
Istòria del platonisme
[modificar | Modificar lo còdi]Lo platonisme dins l’Antiquitat
[modificar | Modificar lo còdi]La primièra forma de platonisme foguèt defenduda per Platon dins l'encastre de la teoria de las idèas. Mas cal saber qu'aquela teoria jamai foguèt explicitament expausada per Platon mai que sostend una granda partida de la pensada platoniciana: los tèxtes mai importants per conéisser la teoria de las idèas son La Republica, lo Fedon, lo Banquet e lo Parmenides, e dins un biais los dialògs socratics. Lo darrièr Platon (ensenhament oral), mai que mai influenciat par la pensada pitagoriciana, tend a identificar las Idèas e los Nombres, çò qu'èra pas lo cas dins sos escrits pus ancians. Dins la Republica, l'Idèa suprèma èra lo Ben, al sens de convenéncia, non de bontat morala. Dins Lo Banquet, l'Idèa suprèma èra lo Bèl. Pels neoplatonicians, lo domeni de las Idèas vendrà l'Intellècte, e la Fòrma suprèma vendrà l'Un.
Lo platonisme a l'Edat Mejana
[modificar | Modificar lo còdi]L'Edat Mejana foguèt sens dobte lo periòde pendent que lo platonisme foguèt mai discutat mas tanben defendut amb los arguments mai vigoroses contra lo nominalisme. La querèla entre aquelas doas teorias foguèt nomenada la querèla dels universals e constituís un dels moments fondators de la filosofia e de l’epistemologia medievalas. Los principals representants del realisme platonician foguèron Guilhèm de Champeaux, Amalric de Chartres, Gilbert de Peitieus.
Lo platonisme a l’epòca modèrna
[modificar | Modificar lo còdi]Los defensors mai importants del platonisme a l’epòca modèrna son los filosòfs analitics Frege e Russell, qu'avançava l’existéncia d’un domeni ont existirián d'un biais autonòm las significacions de las proposicions logicas e matematicas. Aquel platonisme serà fòrça criticat dins lo Tractatus logico-philosophicus de Ludwig Wittgenstein.
- Kurt Gödel s'afirmava el tanben fòrça platonician a la diferéncia de son amic Albert Einstein, que se disiá spinozista.
- Lo matematician francés contemporanèu Alain Connes defend d'idèas platonicianas, entre autras dins lo libre qu'escriguèt amb André Lichnerowicz e Marcel-Paul Schützenberger, titulat Triangle de pensada.
- Lo fisician Roland Omnès defend tanben una tèsi platoniciana dans son libre Alara l'Un ven Dos.
- Lo matematician e fisician Roger Penrose acòrda una ontologia matematica a las leis de la fisica dins totes sos obratges, e pus especialament dins son darrièr libre The Road to Reality: A Complete Guide to the Laws of the Universe. (La rota cap a la realitat: Un guida complèt de las leis de l'Univèrs)
La tèsi del platonisme foguèt vigorosament contradicha per Quine.
Platonisme e realisme
[modificar | Modificar lo còdi]Seriá mai juste de qualificar los matematicians dichs « platonicians » de matematicians « realistas », perque lo realisme en matematic utiliza l'idèa que la natura dels objèctes matematics es reala dins lo sens qu'es independenta de l'intellècte de l'èsser uman mas utiliza pas necessàriament totes los atributs del monde de las idèas de Platon[1]. Empacha pas qu'aquela terminologia es sovent utilizada quitament pels matematicians.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]fonts
[modificar | Modificar lo còdi]Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]