Saga (literatura): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 17:57, 25 gru 2023

Ten artykuł od 2021-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Saga (isl. sögur) – staroskandynawskie dzieło epickie o legendarnych lub historycznych bohaterach i wybitnych rodach – wyprawach wikingów, migracji na Islandię.

Geneza i tematyka

Pierwotnie przekazywane ustnie, były w wiekach XIII - XIV spisywane na Islandii w języku staronordyjskim (wyjątkiem jest datowana na XII wiek Saga o Gotlandczykach, spisana w języku starogotlandzkim). Dzieli się je zwykle – na podstawie tematyki – na pięć grup:

sagi królewskie, poświęcone władcom norweskim i duńskim, sprawującym rządy w IX-XII wieku (na przykład Heimskringla);
sagi islandzkie, dotyczące okresu pierwszego osadnictwa i kształtowania się zrębów państwowości islandzkiej, to jest latom 900-1030; są to w większości dzieła anonimowe, powstałe w XII-XIII wieku i zawierające dzieje wielkich rodów islandzkich (niektóre z nich: Saga o Egilu, Saga o Njalu, Saga o Gislim);
sagi bohaterskie, zainspirowane mitologią germańską (np. Saga o Völsungach);
tak zwane sagi współczesne – powstały w XII i XIII wieku, ale koncentrowały się wokół postaci wodzów i biskupów współczesnych autorom, z których nie wszyscy byli anonimowi;
sagi rycerskie, na które składają się głównie przekłady i przeróbki obcych romansów (m.in. o Trystianie i Izoldzie, Aleksandrze Wielkim, Karolu Wielkim, królu Arturze).

Z początkiem XIV wieku twórcy sag zaczęli porzucać stopniowo oryginalne motywy islandzkie na rzecz wzorów obcych, głównie romańskich i celtyckich, a do gatunku coraz bardziej przenikały wątki fantastyczne.

Nowożytność

Przez bardzo długi okres sagi nie były znane w innych literaturach europejskich, dopiero w II połowie XIX wieku zostały spopularyzowane w Europie dzięki angielskim tłumaczeniom i parafrazom autorstwa Williama Morrisa, stając się przedmiotem zainteresowania, a także inspiracji – np. Henry Wadsworth Longfellow, pisząc swój poemat Saga of King Olaf (Saga o królu Olafie), czerpał ze zbioru staroislandzkich sag Heimskringla.

Na język polski klasyczne staroislandzkie sagi tłumaczyła m.in. Apolonia Załuska-Strömberg. Sagi opracowywał również Artur Górski (Saga o Gislim wyjętym spod prawa i inne sagi islandzkie, 1931)

Przykładowe sagi: Saga o Njalu, Saga o Gunnlaugu Wężowym Języku, Saga o Fridthiofie Śmiałym, Saga rodu z Laxdalu, Saga o Egilu.

Współcześnie

Obecnie sagą nazywane są również utwory epickie opisujące losy rodziny lub pojedynczego bohatera.

Przykładem jest wydany w latach 1906–1921 cykl powieści Saga rodu Forsyte’ów autorstwa Johna Galsworthy’ego, jak również seriale na podstawie tej powieści.

Władysław Jan Grabski napisał powieść historyczną Saga o jarlu Broniszu wydaną w 1946 roku.

Sagą o wiedźminie nazwał cykl książek o wiedźminie Geralcie wydawca tegoż cyklu. Sam autor – Andrzej Sapkowski – zamierzał nadać mu tytuł Krew elfów.

Wydawnictwo Pol-Nordica wydało kilka razy Sagę o Ludziach Lodu, Sagę o Czarnoksiężniku czy Sagę o Królestwie Światła autorstwa norweskiej pisarki Margit Sandemo.

Zobacz też

Bibliografia

J.A. Cuddon, Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, Penguin Books, 1991, ISBN 0-14-051227-6
Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński, Ossolineum, 2000, ISBN 83-04-04417-X
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom 10, Warszawa, 1967

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[Plik:AM 738 4to Valhöll.jpg|thumb|Scena z [[Islandia|islandzkiego]] manuskrypu z XVII wieku.]]
+[[Plik:AM 738 4to Valhöll.jpg|thumb|Scena z [[Islandia|islandzkiego]] manuskryptu z XVII wieku]]
+{{dopracować|przypisy=2021-03}}
-'''Saga''' ([[język islandzki|is.]] ''sögur'') staroskandynawskie dzieło epickie o legendarnych lub historycznych bohaterach i wybitnych rodach – wyprawach wikingów, migracji na Islandię.
+'''Saga''' ({{w języku|is|sögur}}) – staroskandynawskie dzieło epickie o legendarnych lub historycznych bohaterach i wybitnych rodach – wyprawach wikingów, migracji na Islandię.
 == Geneza i tematyka ==
-Pierwotnie przekazywane ustnie, były w wiekach XIII - XIV spisywane na Islandii w języku staronordyjskim (wyjątkiem jest datowana na XII wiek [[Saga o Gotlandczykach]], spisana w języku [[starogotlandzki]]m). Dzieli się je zwykle – na podstawi tematyki – na pięć grup:
+Pierwotnie przekazywane ustnie, były w wiekach XIII - XIV spisywane na Islandii w języku staronordyjskim (wyjątkiem jest datowana na XII wiek ''[[Saga o Gotlandczykach]]'', spisana w języku [[starogotlandzki]]m). Dzieli się je zwykle – na podstawie tematyki – na pięć grup:
-* sagi królewskie, poświęcone władcom norweskim i duńskim, sprawującym rządy w IX-XII wieku;
+* sagi królewskie, poświęcone władcom norweskim i duńskim, sprawującym rządy w IX-XII wieku (na przykład ''[[Heimskringla]]'');
-* [[sagi islandzkie]], dotyczące okresu pierwszego osadnictwa i kształtowania się zrębów [[Państwo|państwowości]] islandzkiej, to jest latom 900-1030; są to w większości dzieła anonimowe, powstałe w XII-XIII wieku i zawierające dzieje wielkich rodów islandzkich (niektóre z nich: ''[[Saga o Egilu]]'','' [[Saga o Njalu]]'', ''[[Saga o Gislim]]'');
+* [[sagi islandzkie]], dotyczące okresu pierwszego osadnictwa i kształtowania się zrębów [[państwo]]wości islandzkiej, to jest latom 900-1030; są to w większości dzieła anonimowe, powstałe w XII-XIII wieku i zawierające dzieje wielkich rodów islandzkich (niektóre z nich: ''[[Saga o Egilu]]'','' [[Saga o Njalu]]'', ''[[Saga o Gislim]]'');
-* sagi bohaterskie, zainspirowane [[Mitologia germańska|mitologią germańską]] (np.''Saga o Volsungach'');
+* sagi bohaterskie, zainspirowane [[Mitologia germańska|mitologią germańską]] (np. ''Saga o Völsungach'');
 * tak zwane sagi współczesne – powstały w XII i XIII wieku, ale koncentrowały się wokół postaci wodzów i biskupów współczesnych autorom, z których nie wszyscy byli anonimowi;
-* sagi rycerskie, na które składają się głownie przekłady i przeróbki obcych romansów (m.in. o Trystianie i Izoldzie, Aleksandrze Wielkim, Karolu Wielkim, królu Arturze).
+* sagi rycerskie, na które składają się głównie przekłady i przeróbki obcych romansów (m.in. o Trystianie i Izoldzie, Aleksandrze Wielkim, Karolu Wielkim, królu Arturze).
 Z początkiem XIV wieku twórcy sag zaczęli porzucać stopniowo oryginalne motywy islandzkie na rzecz wzorów obcych, głównie romańskich i celtyckich, a do gatunku coraz bardziej przenikały wątki fantastyczne.
 == Nowożytność ==
 Przez bardzo długi okres sagi nie były znane w innych literaturach europejskich, dopiero w II połowie XIX wieku zostały spopularyzowane w Europie dzięki angielskim tłumaczeniom i [[Parafraza|parafrazom]] autorstwa [[William Morris|Williama Morrisa]], stając się przedmiotem zainteresowania, a także inspiracji – np. [[Henry Wadsworth Longfellow]], pisząc swój poemat ''Saga of King Olaf'' (''Saga o królu Olafie''), czerpał ze zbioru staroislandzkich sag ''[[Heimskringla]]''.
-W Polsce sagi opracowywał m.in. [[Artur Górski (krytyk literacki)|Artur Górski]] (''Saga o Gislim wyjętym spod prawa i inne sagi islandzkie'', 1931)
+Na język polski klasyczne staroislandzkie sagi tłumaczyła m.in. [[Apolonia Załuska-Strömberg]]. Sagi opracowywał również [[Artur Górski (krytyk literacki)|Artur Górski]] (''Saga o Gislim wyjętym spod prawa i inne sagi islandzkie'', 1931)
-Przykładowe sagi: ''Saga o Njalu'', ''Saga o Gunnlaugu Wężowym Języku'', ''Saga o Fridthiofie Śmiałym'', ''Saga rodu z Laxdalu'', ''Saga o Egilu''.
+Przykładowe sagi: ''Saga o Njalu'', ''[[Saga o Gunnlaugu Wężowym Języku]]'', ''Saga o Fridthiofie Śmiałym'', ''Saga rodu z Laxdalu'', ''Saga o Egilu''.
-=== Sagi przetłumaczone na język polski ===
-* [[Saga o Hawardzie z Fiordu Lodowego]] ([[Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza]], Warszawa 1960)
-* [[Saga o Hrafnkelu, Ofiarniku Freja]] (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1960)
-* [[Saga o Gudrun]] (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1960)
-* [[Saga o Gislim Wyjętym Spod Prawa]] (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1960)
-* [[Saba o Torsteinie Obitym]] (Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1960)
-* [[Saga o Gunnlaugu Wężowym Języku]] ([[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Ossolineum]], Wrocław 1968; [[Biblioteka Narodowa (seria)|Biblioteka Narodowa]] Seria II, Nr 157)
-* [[Saga o Njalu]] ([[Wydawnictwo Poznańskie]], Poznań 1968)
-* [[Saga rodu z Laxdalu]] (Wyd. Poznańskie, Poznań 1973)
-* [[Saga o Egilu]] (Wyd. Poznańskie, Poznań 1974)
-* [[Saga o Fridthiofie Śmiałym]] („Poezja”, nr 10(107)/1974)
-* [[Saga o Grenlandczykach]], [[Saga o Eryku Rudym]] ([[Księgarnia Akademicka]], Kraków 2006)
-* [[Saga o Halfdanie, synu Eysteinna]] ([[Wydawnictwo Armoryka]], Sandomierz 2008)
-* [[Saga o Hønsa-Thórim]] (Wyd. Armoryka, Sandomierz 2008)
-* [[Saga rodu Wölsungów|Saga o Völsungach]] (Wyd. Armoryka, Sandomierz 2009)
-* [[Saga o Viga-Glumie]] (Wyd. Armoryka, Sandomierz 2010)
-* [[Saga o wikingach z Jom (Jómsvikinga saga)]] (Wyd. Armoryka, Sandomierz 2011)
-* [[Saga o Hallfredzie skaldzie kłopotliwym]] (Wyd. Chronicon, Wrocław 2011)
-* [[Saga o Olafie Tryggvasonie]] ([[Księgarnia Akademicka]], Kraków 2013)
 == Współcześnie ==
 Obecnie sagą nazywane są również utwory epickie opisujące losy rodziny lub pojedynczego bohatera.
-W [[Polska|Polsce]] znana jest wydana w 1922 roku powieść ''Saga rodu Forsythe'ów'' autorstwa [[John Galsworthy|Johna Galsworthy'ego]], jak również [[serial]] na podstawie tej powieści.
+Przykładem jest wydany w latach 1906–1921 cykl powieści ''[[Saga rodu Forsyte’ów (cykl powieści)|Saga rodu Forsyte’ów]]'' autorstwa [[John Galsworthy|Johna Galsworthy’ego]], jak również [[serial]]e na podstawie tej powieści.
+[[Władysław Jan Grabski]] napisał powieść historyczną ''Saga o jarlu Broniszu'' wydaną w 1946 roku.
-''[[Wiedźmin|Sagą o wiedźminie]]'' nazwał cykl książek o wiedźminie [[Geralt z Rivii|Geralcie]] wydawca tegoż cyklu. Sam autor – [[Andrzej Sapkowski]] – zamierzał nadać mu tytuł ''Krew elfów''.
+''[[Saga o wiedźminie|Sagą o wiedźminie]]'' nazwał cykl książek o wiedźminie [[Geralt z Rivii|Geralcie]] wydawca tegoż cyklu. Sam autor – [[Andrzej Sapkowski]] – zamierzał nadać mu tytuł ''Krew elfów''.
 Wydawnictwo Pol-Nordica wydało kilka razy  ''[[Saga o Ludziach Lodu|Sagę o Ludziach Lodu]]'', ''Sagę o Czarnoksiężniku'' czy ''Sagę o Królestwie Światła'' autorstwa norweskiej pisarki [[Margit Sandemo]].
@@ Linia 52: / Linia 35: @@
 {{wikisłownik|saga}}
 * [[literatura islandzka]]
-* [[Saga (grupa muzyczna)]]
+* [[Saga (zespół muzyczny)]]
 * [[Saga (miasto)]]
+* [[Runy (pieśni)]]
 == Bibliografia ==
-# J.A. Cuddon, ''Dictionary of Literary Terms and Literary Theory'', Penguin Books, 1991, ISBN 0-14-051227-6
+* J.A. Cuddon, ''Dictionary of Literary Terms and Literary Theory'', Penguin Books, 1991, {{ISBN|0-14-051227-6}}
-# Słownik terminów literackich, red. [[Janusz Sławiński]], Ossolineum, 2000, ISBN 83-04-04417-X
+* Słownik terminów literackich, red. [[Janusz Sławiński (filolog)|Janusz Sławiński]], Ossolineum, 2000, {{ISBN|83-04-04417-X}}
-# Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom 10, Warszawa, 1967
+* Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom 10, Warszawa, 1967
+{{Mitologia nordycka}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Mitologia nordycka]]
+[[Kategoria:Powieść|saga]]
-{{link FA|no}}
+[[Kategoria:Sagi| ]]