Franciszek Rataj

Franciszek Rataj

Paweł, 2808

podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	9 października 1894 Łagowo
Data i miejsce śmierci	30 września 1958 Poznań
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	15 Pułk Piechoty „Wilków” PKU Toruń PKU Poznań Miasto KRU Poznań Miasto 15 Pułku Piechoty „Wilków” AK
Stanowiska	zastępca dowódcy pułku komendant PKU komendant RU dowódca pułku piechoty
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka III powstanie śląskie II wojna światowa powstanie warszawskie
Odznaczenia

Franciszek Rataj, ps. „Paweł”, „2808” (ur. 9 października 1894 w Łagowie, zm. 30 września 1958 w Poznaniu) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, uczestnik powstania wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej 1920 i III powstania śląskiego, uczestnik konspiracji i powstaniec warszawski, dowódca 15 pułku piechoty „Wilków” AK.

Życiorys

Od 1914 służył w armii niemieckiej, gdzie otrzymał stopień podporucznika. Od grudnia 1918 uczestnik przygotowań do powstania w rejonie Leszna, a następnie uczestnik powstania wielkopolskiego, jako dowódca batalionu. Od kwietnia 1919 oficer w 1 pułku strzelców wielkopolskich. W szeregach pułku, w stopniu porucznika, jako dowódca 6 kompanii, brał udział w walkach pod Lwowem i Stryjem w marcu 1919, oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920. 15 sierpnia 1920 został odznaczony w Dęblinie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari przez wizytującego oddziały Józefa Piłsudskiego.

W styczniu 1921 wraz z grupą oficerów był skierowany, jako ochotnik, przez Dowództwo Okręgu Korpusu nr VII w Poznaniu do Dowództwa Obrony Plebiscytu. W 1921 w III powstaniu śląskim dowodził w stopniu kapitana 8 Pszczyńskim pułkiem piechoty, zwanym „pułkiem Rataja”. Wraz ze swoim pułkiem walczył w bitwie w rejonie Góry św. Anny.

Kapitan ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1923 pełniący obowiązki dowódcy, a następnie dowódca batalionu 58 pułku piechoty wielkopolskiej. Awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923. W 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu. 24 grudnia 1929 roku został mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 19. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 21 stycznia 1930 roku został przeniesiony z DOK VII do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. 23 marca 1932 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Toruń na stanowisko komendanta. W kwietniu 1934 roku został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto na stanowisko komendanta. 1 września 1938 roku kierowana przez niego jednostka została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Poznań Miasto, a zajmowane przez niego stanowisko otrzymało nazwę „komendant Rejonu Uzupełnień”. Uczestnik wojny obronnej we wrześniu 1939.

W trakcie okupacji zastępca komendanta formacji „Korpus Zachodni”, tworzonej od 1941 przez Związek Walki Zbrojnej z przesiedlonych mieszkańców Wielkopolski i Pomorza. W połowie 1941 wyznaczony przez gen. Stefana Roweckiego komendantem Okręgu AK w Rzeszy (mającego zajmować się polskimi robotnikami i jeńcami). Jednak jak wynika z meldunków, Rataj nie wyjechał do Berlina, i nie objął dowództwa z powodu choroby.

Związany z konspiracją Stronnictwa Narodowego. Od lipca 1944 komendant okręgu warszawskiego Narodowej Organizacji Wojskowej.

W trakcie Powstania Warszawskiego, dowódca odwodu Okręgu Warszawskiego AK, tworzącego od 3 sierpnia Zgrupowanie „Paweł” (batalion NOW-AK „Antoni” oraz Batalion „Wigry”) podporządkowanego Zgrupowaniu „Radosław”. Od 2 sierpnia walczył na Woli w rejonie cmentarzy, 6 sierpnia wycofując się na Stare Miasto. Od 13 sierpnia był dowódcą odcinka północnego, w Grupie AK Północ. Po przejściu do Śródmieścia, 5 września objął dowództwo zachodniego odcinka obrony, zaś od 20 września objął dowództwo 15 pułku piechoty „Wilków” AK. Po upadku powstania, jeniec Stalagu VIII-B/344 Lamsdorf i Oflagu VII A Murnau, według innych źródeł przebywał w Oflagu II C Woldenberg. Po wojnie powrócił do Poznania.

Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera III-8-21).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)
• Krzyż Niepodległości (17 marca 1938)
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (22 grudnia 1928)
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy (24 stycznia 1958)
• Warszawski Krzyż Powstańczy (pośmiertnie)
• Gwiazda Górnośląska

Upamiętnienie

Uchwałą podjętą na sesji Rady Miasta Poznania w dniu 10 czerwca 2014, skwer położony u zbiegu ulic Księcia Józefa oraz Święty Wojciech w obrębie Osiedla Stare Miasto w Poznaniu otrzymał nazwę: Skwer Franciszka Rataja.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Maciej Kledzik: Smak głodu. III Batalion „Gurt” po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Warszawa: Bico, 1996. ISBN 83-902287-0-X. Brak numerów stron w książce
• Juliusz Kulesza: W murach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Warszawa: 2003. ISBN 83-87545-77-5. Brak numerów stron w książce