Żółw ozdobny

Żółw ozdobny
	Trachemys scripta
	(Thunberg in Schoepff, 1792)
	; Gromadka 2 podgatunków żółwia ozdobnego wygrzewająca się na słońcu.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady / zauropsydy
Rząd	żółwie
Podrząd	żółwie skrytoszyjne
Rodzina	żółwie błotne
Rodzaj	Trachemys
Gatunek	żółw ozdobny
Podgatunki
	T. s. scripta (Schoepff, 1792); T. s. elegans (Wied, 1838); T. s. troostii (Holbrook, 1836);
	T. s. scripta (Schoepff, 1792); T. s. elegans (Wied, 1838); T. s. troostii (Holbrook, 1836);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Mapa występowania żółwia ozdobnego na terenie Stanów Zjednoczonych T. s. scripta T. s. elegans T. s. troostii
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żółw ozdobny (Trachemys scripta) – gatunek gada z podrzędu żółwi skrytoszyjnych z rodziny żółwi błotnych (Emydidae), a w dawnym, szerszym znaczeniu grupa gatunków i podgatunków, tzw. Trachemys scripta complex. Żółwie ozdobne są popularnymi zwierzętami terrarystycznymi.

Występowanie

Zasięg występowania żółwi ozdobnych Trachemys scripta (sensu lato), czyli w starszym ujęciu systematycznym, obejmował obszary na południe od Wielkich Jezior przez Amerykę Środkową po Wenezuelę w Ameryce Południowej. We współczesnym znaczeniu, zaproponowanym przez Seidela (zobacz niżej), a skorygowanym przez innych autorów, do gatunku Trachemys scripta zaliczane są tylko trzy podgatunki występujące w Stanach Zjednoczonych i północno-wschodnim Meksyku^[3]. W Polsce do potrzeb opracowania procedury oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych opracowano mapę zasięgu tego gatunku^[4].

Opis gatunku

Żółw ozdobny jest gatunkiem stosunkowo dużym – długość karapaksu samic osiąga do 32,8 cm (u samców do 26,1 cm)^[5]. Po obu stronach głowy, za oczami, widoczne są wyraźne paski koloru czerwonego, pomarańczowego lub żółtego. Na karapaksie występuje delikatny kil (ostro zakończony wyrostek skórny). Tylne tarczki brzegowe są lekko ząbkowane. Na dolnej części tarczek brzeżnych oraz na moście łączącym karapaks z plastronem zazwyczaj występują ciemne znaczenia. Plastron jest koloru żółtego i może być ozdobiony wzorem lub nie. Kolor skóry mieści się w palecie od zieleni przez oliwkowy do brązowego, przy czym niezależnie od koloru występują na niej żółte paski. Szyja i nogi są mocno paskowane^[4].

Podgatunki

W obrębie tego gatunku wyróżniano liczne podgatunki oraz mieszańce. Wielu badaczy określa obecnie nazwą Trachemys scripta całą grupę blisko spokrewnionych gatunków (ang. T. scripta complex). Michael E. Seidel przeprowadził w 2002 badania relacji pokrewieństwa pomiędzy przedstawicielami tej grupy i zaproponował nową klasyfikację rodzaju Trachemys.

Obecnie wyróżnia się trzy podgatunki Trachemys scripta:

Trachemys scripta scripta (podgatunek nominatywny) – żółw żółtobrzuchy^[4]
Trachemys scripta elegans – żółw czerwonolicy (lub czerwonouchy)^[4]
Trachemys scripta troostii – żółw żółtolicy^[4].

Podgatunki dawniej zaliczane do tego gatunku i ich nowe nazwy:

Trachemys scripta callirostris – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys callirostris
Trachemys scripta cataspila – Trachemys venusta cataspila
Trachemys scripta chichiriviche – Trachemys callirostris chichiriviche
Trachemys scripta emolli – Trachemys grayi emolli
Trachemys scripta grayi – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys grayi
Trachemys scripta gaigeae – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys gaigeae
Trachemys scripta hartwegi – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys hartwegi
Trachemys scripta hiltoni – Trachemys nebulosa hiltoni
Trachemys scripta nebulosa – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys nebulosa
Trachemys scripta ornata – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys ornata
Trachemys scripta taylori – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys taylori
Trachemys scripta venusta – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys venusta
Trachemys scripta yaquia – obecnie traktowany jako odrębny gatunek Trachemys yaquia

Inwazyjny gatunek obcy

Gatunek obcy, występujący na obszarze Polski w środowisku przyrodniczym, niezadomowiony^[4]. Na podstawie rozporządzenia nr 1143/2014 został wpisany na listę inwazyjnych gatunków obcych uznanych za stwarzające zagrożenie dla Unii. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych, weszło w życie 1 stycznia 2015 r. i jest stosowane bezpośrednio w krajach członkowskich UE^[6].

Na terenie Polski gatunek uznany za inwazyjny gatunek obcy^[7]. Ujęty w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym^[8]. W związku z tym, wwiezienie do Polski żółwia z tego gatunku wymaga zgody Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, natomiast przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie wymaga zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (art. 120)^[9].

Główną przyczyną wnikania żółwi ozdobnych do środowiska przyrodniczego w Polsce jest celowe wypuszczanie hodowanych osobników przez właścicieli. Na mniejszą skalę dochodzi zapewne także do ucieczek, zwłaszcza osobników przetrzymywanych poza pomieszczeniami zamkniętymi^[10].

Stanowi szczególne zagrożenie dla żółwia błotnego, bo zajmują podobną niszę ekologiczną^[11].

Przypisy

↑ Trachemys scripta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Trachemys scripta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ R. Midtgaard: Trachemys. RepFocus. [dostęp 2024-02-14]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f B.B. Kala B.B., B.B. Gorzkowski B.B., W.W. Solarz W.W., Ankieta oceny stopnia inwazyjności gatunku Żółw ozdobny (Trachemys scripta) w Polsce, na podstawie protokołu Harmonia + PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce. Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [online], 2018 .
↑ Turtle Taxonomy Working Group i inni, Turtles of the World: Annotated Checklist and Atlas of Taxonomy, Synonymy, Distribution, and Conservation Status (9th Ed.), Chelonian Research Foundation & Turtle Conservancy, 2021, s. 163–165, DOI: 10.3854/crm.8.checklist.atlas.v9.2021, ISBN 978-0-9910368-3-7 [dostęp 2024-02-14] .
↑ Invasive Alien Species - Environment - European Commission [online], ec.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .
↑ Alien species in Poland [online], www.iop.krakow.pl [dostęp 2020-01-27] .
↑ Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260.
↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 916.
↑ B.B. Kala B.B. i inni, Program postępowania z inwazyjnymi gatunkami żółwi na terenie Polski; opracowanie: Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” na zlecenie: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Poznań 2015 [online], s. 41 .
↑ MikołajM. Brandt MikołajM., Fauna płazów i gadów Polski — zanik i ochrona gatunków i siedlisk, „Kosmos”, 72 (1), 2023, s. 19–30, DOI: 10.36921/kos.2023_2903, ISSN 2658-1132 (pol.).

Bibliografia

Dewey, T. & T.T.& T. Kuhrt T. & T.T.& T., Trachemys scripta, [w:] Animal Diversity Web [online], 2002 [zarchiwizowane z adresu 2009-01-30] (ang.).
Trachemys scripta (THUNBERG, 1792). The Reptile Database. [dostęp 2024-02-14]. (ang.).
Michael E.M.E. Seidel Michael E.M.E., Taxonomic Observations on Extant Species and Subspecies of Slider Turtles, Genus Trachemys, „Journal of Herpetology”, 36 (2), 2002, s. 285–292 (ang.).

Linki zewnętrzne

Hodowla żółwi ozdobnych. [zarchiwizowane z tego adresu (24 kwietnia 2009)].
Trachemys scripta elegans – żółw czerwonolicy, [w:] terrarium.com.pl [online] .

[itis-1] Trachemys scripta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Trachemys scripta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[repfocus-3] R. Midtgaard: Trachemys. RepFocus. [dostęp 2024-02-14]. (ang.).

[Ankieta-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f B.B. Kala B.B., B.B. Gorzkowski B.B., W.W. Solarz W.W., Ankieta oceny stopnia inwazyjności gatunku Żółw ozdobny (Trachemys scripta) w Polsce, na podstawie protokołu Harmonia + PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce. Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [online], 2018 .

[totw-5] Turtle Taxonomy Working Group i inni, Turtles of the World: Annotated Checklist and Atlas of Taxonomy, Synonymy, Distribution, and Conservation Status (9th Ed.), Chelonian Research Foundation & Turtle Conservancy, 2021, s. 163–165, DOI: 10.3854/crm.8.checklist.atlas.v9.2021, ISBN 978-0-9910368-3-7 [dostęp 2024-02-14] .

[6] Invasive Alien Species - Environment - European Commission [online], ec.europa.eu [dostęp 2020-01-27] .

[7] Alien species in Poland [online], www.iop.krakow.pl [dostęp 2020-01-27] .

[lista_inwazyjne-8] Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260.

[zgoda_GDOŚ-9] Dz.U. z 2022 r. poz. 916.

[10] B.B. Kala B.B. i inni, Program postępowania z inwazyjnymi gatunkami żółwi na terenie Polski; opracowanie: Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” na zlecenie: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Poznań 2015 [online], s. 41 .

[11] MikołajM. Brandt MikołajM., Fauna płazów i gadów Polski — zanik i ochrona gatunków i siedlisk, „Kosmos”, 72 (1), 2023, s. 19–30, DOI: 10.36921/kos.2023_2903, ISSN 2658-1132 (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]