Bazylika Świętej Marii Magdaleny w Vézelay
47°27′59,0″N 3°44′55,0″E/47,466389 3,748611| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Bazylika Świętej Marii Magdaleny w Vézelay | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1979 |
| Dokonane zmiany |
2007 (ustanowienie strefy buforowej) |
Położenie na mapie Francji  | |
| 47°27′59,0″N 3°44′55,0″E/47,466389 3,748611
| |
Bazylika Świętej Marii Magdaleny[1] (fr. Basilique Sainte-Marie-Madeleine de Vézelay) – XII-wieczne opactwo benedyktyńskie w Vézelay, w północnej Burgundii, we Francji. Zlokalizowany na szczycie wzgórza klasztor znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 858 lub 859 roku Girard II z Vienne założył klasztor w znajdującym się w dolinie pobliskim Saint-Père[3]. W 873 został on zniszczony przez Normanów, po czym odbudowano go na wzgórzu, w miejscu gdzie znajduje się obecna bazylika. Co najmniej od XI wieku w klasztorze znajdują się relikwie Marii Magdaleny (według niektórych źródeł mogły zostać sprowadzone już w 882 roku[3]), co uczyniło go ważnym centrum pielgrzymkowym[4]. Zyskujący na znaczeniu klasztor popadł w 1027 roku w konflikt z hrabiami Nevers. W latach 1098–1162 był on podporządkowany opactwu św. Piotra i Pawła w Cluny[5].
W 1120 roku klasztor został zniszczony przez pożar[3]. W jego wyniku śmierć poniosło 1127 zgromadzonych wewnątrz pielgrzymów[6]. Po pożarze nastąpiła odbudowa klasztoru, w rezultacie której otrzymał on obecny kształt[7]. Podatki przeznaczone na odbudowę budowli doprowadziły do zatargów między mnichami a mieszkańcami Vézelay[7], podsycanych dodatkowo przez władców Nevers[3].
W 1146 roku św. Bernard wygłosił w Vézelay kazanie, które przyczyniło się do zorganizowania II wyprawy krzyżowej. W 1190 roku wyruszyły stąd na III wyprawę krzyżową połączone armie Filipa II Augusta i Ryszarda Lwie Serce[2]. Okres świetności opactwa trwał do połowy XIII wieku, liczyło ono wówczas około 800 mnichów[7].
W 1260 roku zaczęto kwestionować autentyczność znajdujących się w klasztorze relikwii, ostatecznie w 1279 roku ogłoszono, że prawdziwe relikwie Marii Magdaleny znajdują się w Saint-Maximin-la-Sainte-Baume w Prowansji. W rezultacie gwałtownie spadła liczba pielgrzymujących do Vézelay, a opactwo zaczęło tracić na znaczeniu[3]. Swoje piętno odcisnęła także wojna stuletnia[7].
W 1547 roku decyzją papieża Paweł III dokonano sekularyzacji klasztoru – miejsce mnichów zajęło kolegium 15 kanoników świeckich pod zwierzchnictwem opata wybieranego przez króla. W 1569 roku budowla została splądrowana przez hugenotów. W drugiej połowie XVIII wieku kolegium kanoników zostało rozwiązane, a bazylikę zdegradowano do rangi kościoła parafialnego. Wyburzone zostały wówczas pozostałe budynki należące do byłego kompleksu klasztornego. W 1793 roku, podczas rewolucji francuskiej, zniszczone zostały posągi w portalach. W 1819 roku w kościele wybuchł kolejny niszczycielski pożar[3].
W latach 1840–1859 z inicjatywy inspektora zabytków Prospera Mériméego dokonano odbudowy kościoła, nadzorowanej przez Eugène'a Viollet-le-Duca. W latach 1870 i 1876 kościołowi w Vézelay przekazano nowe relikwie Marii Magdaleny. W 1920 roku budowla została uhonorowana mianem bazyliki. Po II wojnie światowej do bazyliki powrócili benedyktyni. W 1953 roku ich miejsce zajęli franciszkanie, pozostający w klasztorze do 1993 roku. Obecnie bazylika zamieszkana jest przez mnichów należących do Monastycznych Wspólnot Jerozolimskich.
W 1979 roku opactwo zostało wpisane wraz ze wzgórzem, na którym się znajduje, na listę światowego dziedzictwa UNESCO[3].
Opis
[edytuj | edytuj kod]Budowla reprezentuje dwa style architektoniczne. Część zachodnia (narteks i nawa) wzniesiona została w stylu romańskim, natomiast wschodnia (transept i prezbiterium) w gotyckim. Ważną rolę w bazylice odgrywa światło słoneczne – przemieszczając w głąb budowli, obserwator przechodzi z nartreksu, w którym panuje półmrok, przez łagodnie oświetloną nawę do rozświetlonego prezbiterium. Dzięki odpowiedniej konstrukcji bazyliki w południe w dniu przesilenia letniego światło wpadające przez okna tworzy ścieżkę przechodzącą centralnie przez nawę główną. O tej samej porze w dniu przesilenia zimowego plamy światła padają równo na ozdobione płaskorzeźbami kapitele kolumn wzdłuż północnej ściany budowli[3].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Widok na bazylikę i miejscowość Vézelay z lotu ptaka -
Bazylika widziana od strony wschodniej -
Przejście między narteksem a nawą główną -
Nawa główna -
Nawa boczna -
Prezbiterium -
Krypta
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zmiany wprowadzone na 90. posiedzeniu Komisji (4 listopada 2015 roku). ksng.gugik.gov.pl. s. 1. [dostęp 2016-01-01]. (pol.).
- ↑ a b Vézelay, Church and Hill. UNESCO. [dostęp 2013-06-24]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Historique. Basilique de Vézelay. [dostęp 2013-06-24]. (fr.).
- ↑ La basilique de Vézelay. Comité Régional du Tourisme de Bourgogne. [dostęp 2013-06-24]. (fr.).
- ↑ Architecture. Basilique de Vézelay. [dostęp 2013-06-24]. (fr.).
- ↑ Charles Oursel: L'art roman de Bourgogone : études d'histoire et d'archéologie. L. Venot, 1928, s. 116. (fr.).
- ↑ a b c d L'histoire. Office de tourisme de Vézelay. [dostęp 2013-06-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-30)]. (fr.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Basilique de Vézelay (ang. • fr.)
- Bazylika w Vezelay - Portal do Raju. [w:] sekulada.com [on-line]. [dostęp 2020-12-16]. (pol.).
