Chodywańce
50°24′29″N 23°38′09″E/50,408056 23,635833
| wieś | |
,_widok_elewacji_po%C5%82udniowej._Gmina_Jarcz%C3%B3w,_powiat_tomaszowski.JPG) Kordegarda pałacowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-664[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LTM |
| SIMC |
0889999[5] |
Położenie na mapie gminy Jarczów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego  | |
| 50°24′29″N 23°38′09″E/50,408056 23,635833[1]
| |
Chodywańce – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Jarczów[5][6]. Leży w południowej części Gminy Jarczów, 26 km na wschód od Tomaszowa lubelskiego, po prawej stronie Szyszły.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0890005 | Chodywańce-Kolonia | część wsi |
Początki wsi sięgają wczesnych lat XV w. Ponoć na starym kościele, który spłonął w 1911 roku widniał dość wyraźny napis łaciński: „Anno Domini 1410” Jakoby wówczas kościołek ten kazał wybudować i sfinansować król Władysław Jagiełło na pamiątkę swego pobytu w tej miejscowości, kiedy to po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem odprowadzał wojska ruskie, a przy okazji lustrował grody na Rusi Czerwonej. Natomiast pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1422 roku. Wtedy kościół już istniał, a wybudował go Stanisław, dziedzic Przeorska i Chodywaniec. W 1425 roku Biskup chełmiński Jan Biskupiec, na prośbę Andrzeja Małdrzyka, syna Stanisława zatwierdził parafię rzymskokatolicką pw. Narodzenia NMP i św. Apostołów Piotra i Pawła. W północnej części wsi na pocz. XV w. powstał folwark należący do możnego rodu Małdrzyków, osiedleńców z Mazowsza.
Na południowy wschód od Chodywaniec, w odległości około 1 km znajdowała się kolonia i folwark Adama Paluszyńskiego. Była to Plebanka. Mieszkało tam 9 rodzin polskich i 6 ukraińskich. Zgodnie z ustawą o reformie rolnej majątki w Chodywańcach i Plebance zostały rozparcelowane. Ziemię nadano byłym fornalom oraz bezrolnym i małorolnym chłopom. W Plebance na dużym obszarze ziemi powstał PGR, a obecnie funkcjonuje tam wielkoobszarowe gospodarstwo rolne
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Jarczów[7], siedzibą rzymskokatolickiej parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 227 mieszkańców[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków NID[10] na listę zabytków wpisana jest kordegarda pałacowa z 2 poł. XVIII w., nr rej.: A/1291 z 8.11.1976.
Parafia Chodywańce
[edytuj | edytuj kod]Parafia Chodywańce erygowana, 28 VIII 1425 r., przez biskupa chełmskiego Jana Biskupca. Do początku w. XIX należała do diecezji chełmskiej (dekanat Bełz). Granice jej były dość rozległe, ale w ciągu wieków wydzielono z niej nowe parafie: Uhnów (dawniej na terenie diecezji chełmskiej), Dyniska, Machnów, do końca w. XVI Tomaszów (razem z Suścem) należał do Chodywaniec. W r. 1947 siedzibę parafię przeniesiono do Jarczowa, a kościół w Chodywańcach stał się filialnym. Nazwa parafii była wtedy podwójna: Jarczów-Chodywańce. W r. 1959 bp Piotr Kałwa mianował kapelana w Chodywańcach, który równocześnie rozpoczął pracę w organizującym się punkcie duszpasterskim. Zaczęto na miejscu prowadzić oddzielne księgi i faktycznie oddzielono się od Jarczowa.
Parafia w Chodywańcach na początku w. XV została uposażona przez miejscowych właścicieli ziemskich w 2 łany pola, wolny wypas bydła, wolny wyręb w lesie, dziesięcinę itd. Przy par. istniał szpital dla ubogich, który funkcjonował jeszcze w wieku XIX jako schronienie dla starców. Parafia przeżyła kilka ciężkich okresów w swoich dziejach, m.in. w II połowie w. XIX, kiedy po kasacie unii rząd carski zamknął na pewien czas kościół z powodu wywierania złego wpływu na ludność prawosławną. Dlatego w latach: 1890-1907 zamknięto kościół w Chodywańcach pod pretekstem jego złego stanu technicznego. Proboszcza i wielu parafian wywieziono na Sybir, natomiast teren ten postanowiono przyłączyć do parafii w Tomaszowie Lub. i w Gródku.
Kolejnym ciężkim okresem była II wojna światowa: aresztowania, wywożenie do obozów, wysiedlenia. W 1941 r. Niemcy aresztowali proboszcza, ks. Edwarda Gajewskiego, wywożąc go do KL Auschwitz, gdzie zginął 6 stycznia 1943 r[11]. Z kolei 13 kwietnia 1944 r. (czwartek po Wielkanocy) nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali w wiosce administratora parafii, ks. Jakuba Jachułę razem z 41 innymi parafianami[12][13]. W r. 1947, po przeniesieniu siedziby parafii do Jarczowa, przez okres 2 lat w Chodywańcach był kościół narodowy. W r. 1951 przybyły tutaj felicjanki z Uhnowa i zamieszkały na plebanii (pracowały tu do r. 1983). Do r. 1962 prowadziły przedszkole. Nowa plebania została oddana do użytku w r. 1983.
Stare księgi parafialne zaginęły w czasie działań wojennych, natomiast z książek kościelnych zachował się jedynie rytuał z r. 1640 i 2 mszały z w. XIX.
Pierwsza świątynia drewniana powstała tu na początku w. XV. Kolejny kościół (modrzewiowy) wystawiono w r. 1757 z fundacji Grabowskich. Pod koniec w. XIX był on w złym stanie i został zamknięty (1890-1907). Wyremontowano go, ale wkrótce spłonął (1911). W latach 1919–1938 za kościół parafialny służyła dawna cerkiew, która w r. 1938 została rozebrana. W r. 1938 postawiono drewnianą kaplicę pw. Narodzenia NMP (takie wezwanie posiadał spalony kościół). Pobudował ją miejscowy cieśla, poświęcona przez proboszcza, ks. Edwarda Gajewskiego. W r. 1949 wybuchł pożar zakrystii. Była remontowana w latach: 1960-1963 (dach, podwaliny, obicie ścian płytami pilśniowymi). W r. 1973 dobudowano przedsionek.
Kaplica drewniana, obita wewnątrz i z zewnątrz płytami pilśniowymi, jednonawowa, o wymiarze 11 x 7 m. Ołtarz główny, drewniany, barokowy, przywieziony około r. 1919 z kościoła w Nabrożu. W ołtarzu obraz MB (prawdopodobnie z około r. 1920). Po bokach stały dwa prowizoryczne ołtarze, a na chórze muzycznym fisharmonia.Obok kościoła dzwonnica - brama, murowana z ok. 1820 r., 2 dzwony sprowadzone wkrótce po zakończeniu działań wojennych. Poświęcił je proboszcz Ks. Józef Gonkowski.
W r. 1986 rozpoczęto budowę nowego kościoła na fundamentach z r. 1938, wg projektu archidiec. Andrzeja Rabiegi z Tomaszowa Lub. i konstruktora Eugeniusza Kossaka również z Tomaszowa Lub., 11 IX 1986 r. kamień węgielny wmurował bp Jan Śrutwa, w r. 1987 stan surowy i pierwsza Msza św.
Graf Chodywańce
[edytuj | edytuj kod]- GLKS GRAF Chodywańce
- Rok założenia 1984
- Barwy: Biało-Czerwono-Żółto-Zielone
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15896
- ↑ Wieś Chodywańce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-10-31], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-31].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 147 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ BIP gminy, sołectwa
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo lubelskie. [dostęp 2016-01-01].
- ↑ Ks. Edward Gajewski (1900-1943) [online], niedziela.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).
- ↑ JAKUB JACHUŁA — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-14].
- ↑ Ks. Jakub Jachuła – kapłan i męczennik [online], niedziela.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Chodywańce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 612.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Osady | |
| Osada leśna | |
| Części wsi |
|
| Części kolonii |
|
