Ctenoides ales
| Ctenoides ales | |||
| Finlay, 1927[1] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Ctenoides ales | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Ctenoides ales – gatunek małża z rodziny gniazdówkowatych (Limidae). Występuje w środkowej części Indo-Pacyfiku – od mórz Indonezji po wyspy Palau i wybrzeże Australii[3][4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]C. ales jako przedstawiciel rodziny Limidae należy do dużych, kolorowych małży wyposażonych macki płaszczowe. Posiada dużą muszlę. Jeden ze zbadanych osobników mierzył 37,8 mm i posiadał 91 żeber[5]. Inne źródło podaje wymiary 5–20 mm[2].
Światło
[edytuj | edytuj kod]_(6073506056).jpg)
Wedle Dougherty i współpracowników Ctenoides ales to jedyny znany przedstawiciel małży zdolny do migotania kontrolowanego behawioralnie, choć bioluminescencję opisano już u skałotocza (Pholas dactylus) czy Gastrochaena, a irydofory u Tridacna. U bliskich krewnych C. ales, jak Ctenoides scaber, zdolność świecenia nie występuje[6].
Żywe migotanie światłem przez Ctenoides ales niegdyś wprowadziło naukowców w błąd, sugerując bioluminescencję. Jednak ten małż nie wytwarza światła samodzielnie, tylko odbija je od brzegu płaszcza, w którym znajdują się nanostruktury zawierające substancje o dużych zdolnościach refrakcji światła. Badania mikroskopowe i spektroskopowe ujawniły 2 uczestniczące w świeceniu warstwy. Grzbietowo znajduje się czerwona warstwa o niezbyt dużych zdolnościach rozpraszania światła (około 5%)[6]. Zawiera ona pochłaniający światło pigment[7].
Od strony brzusznej leży biały pas grubości 25 μm, gęsty optycznie, który rozprasza około 80% padającego nań światła o długości fali od 400 do 550 nm. Mikroskopia elektronowa wykazała w nim obecność kulek elektronowo gęstych, o średnicy 0,30 µm ± 0,04 µm. Taka wielkość zbliża się do optymalnej dla rozpraszania światła o długości fali 400–480 nm. W 1 µm³ znaleziono 25 ± 3 takie struktury. Nie było ich w warstwie grzbietowej, ani u krewnych C. ales. W celu poznania ich składu chemicznego przeprowadzono spektroskopię promieniami X, która wykazała obecność tlenku krzemu. Nigdy wcześniej nie spotkano się ze świeceniem za pomocą rozpraszających światło wewnątrzkomórkowych nanosfer z krzemionki[6] (choć wymieniana była obok kolagenu, chityny, guaniny i keratyny wśród materiałów o dużej refrakcyjności tworzących struktury rozpraszające światło[8]). Dougherty i in. zwracają uwagę, że krzemionka w ogóle rzadko wydzielana jest u zwierząt[6], choć takie zjawisko opisano już wcześniej u innych mięczaków (np. ślimak Notoacmea schrenckii[9]). Głębiej, pod białą warstwą, znajdują się tkanki w kolorach czerwieni i pomarańczu. Kluczową rolę odgrywa jednak różnica w zdolności rozpraszania światła warstw grzbietowej czerwonej i brzusznej - białej. Dzięki nim, szybkie naprzemienne rozwijanie i zwijanie jamy płaszcza ruchem falowym wytwarza dynamiczny sygnał świetlny. Częstotliwość wynosi 2 Hz. Podobne ruchy występują u innych małży i mają za zadanie zapewniać przepływ wody w jamie płaszcza, tutaj jednak szybki ruch dotyczy głównie skraju płaszcza. Przy rozwinięciu widać białą warstwę brzuszną, przy zwinięciu czerwoną grzbietową[6]. Szybkie ruchy dają w efekcie duży współczynnik odbicia światła na zmianę ze znaczną jego absorpcją, zwłaszcza w niebieskim zakresie widma[7].
Wydaje się, że małż potrafi przekazywać sygnały świetlne. Może to potwierdzać fakt, że żyje on najczęściej (60% osobników) w grupach liczących od 2 do 4 zwierząt. Błyski światła mogą być sygnałem do osadzenia się w danym miejscu jeszcze w stadium wolno pływającym[6]. Barwy strukturalne służą komunikacji u różnych innych gatunków; mogą służyć znajdowaniu partnera, czy w ogóle zaznaczeniu własnej płci, przekazaniu informacji młodym czy innym członkom własnego stada[7].
Jednak migotanie C. ales widzą także zwierzęta innych gatunków. W grę wchodzi funkcja aposematyczna. Z drugiej strony błyskający brzeg widać z odległości decymetra pod kątem 0,5°. Zauważą go więc ryby zamieszkujące rafy, skorupiaki i głowonogi[6]. Nie zaobserwowano do tej pory drapieżnictwa na C. ales, jednak inne małże padają ofiarami ośmiornic czy innych mięczaków[7].
Migotanie może przywabiać zdobycz[7].
Zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Limidae zdolne są do aktywnego pływania w razie zagrożenia[5].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Jest to gatunek indo-pacyficzny. Zamieszkuje wody wokół Wysp Marshalla[5], wyspy Guam[10], Wyspy Bożego Narodzenia[11], Wysp Kokosowych[12], Tajwanu, Okinawy, Amami Ōshimy, Honsiu, Ogasawary (Japonia), a także Morze Południowochińskie[2].
Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Zwierzę zamieszkuje oceany. Żyje w strefie eufotycznej, zazwyczaj przebywając na głębokości pomiędzy 3 a 50 m, gdzie dominuje światło zielone i niebieskie. Ukrywa się w szczelinach, gdzie dominuje rozproszone światło o niewielkich długościach fali[6].
Pasożytnictwo
[edytuj | edytuj kod]C. ales jest żywicielem dla Durckheimia lochi. Holotyp tego pasożyta został odkryty w komorze płaszcza C. ales[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ctenoides ales (Finlay, 1927). WoRMS - World Register of Marine Species. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
- ↑ a b c d F. R. Bernard, Ying-Ya Cai & Brian Morton: Catalogue of the Living Marine Bivalve Molluscs of China: Critical Essays on Travel Writing from the 1840s to the 1940s. T. 1. Hong Kong University Press, 1993, s. 43.
- ↑ Lindsey Dougherty. University of California Museum of Paleontology. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
- ↑ Discover Life: Point Map of Ctenoides ales. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-08-08]. (ang.).
- ↑ a b c Paula M. Mikkelsen & Rüdiger Bieler. Systematic revision of the western Atlantic file clams, Lima and Ctenoides (Bivalvia : Limoida : Limidae). „Invertebrate Systematics”. 17, 2003. CSIRO. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Lindsey F. Dougherty, Sönke Johnsen, Roy L. Caldwell, N. Justin Marshall. A dynamic broadband reflector built from microscopic silica spheres in the ‘disco’clam Ctenoides ales. „Journal of The Royal Society Interface”. 11, s. 20140407, 2014. DOI: 10.1098/rsif.2014.0407. (ang.).
- ↑ a b c d e Lindsay Dougherty. Mechanisms, ultrastructure and behavioral flashing in Ctenoides ales:‘disco clams. „Malacological Society of Australasia Newsletter”. 152, s. 1-4, 2014.
- ↑ V. L. Welch & J-P. Vigneron. Beyond butterflies—the diversity of biological photonic crystals. „Optical and Quantum Electronics”. 39, s. 295-303, 2007. (ang.).
- ↑ Tzu-En Hua & Chia-Wei Li. Silica biomineralization in the radula of a limpet Notoacmea schrenckii (Gastropoda: Acmaeidae). „Zoological Studies - Taipei”. 46, s. 379, 207. (ang.).
- ↑ Gustav Paulay. Marine Bivalvia (Mollusca) of Guam. „Micronesica”. 35, s. 218-243, 2003. (ang.).
- ↑ Fred E. Wells & Shirley M. Slack-Smith. Molluscs on Christmas Island. „Records of the Western Australian Museum”. 59, s. 103-115, 2000. (ang.).
- ↑ Siong Kiat Tan & Martyn EY Low. Checklist of the Mollusca of Cocos (Keeling)/Christmas Island ecoregion. „Raffles Bulletin of Zoology”. 30, 2014. (ang.).
- ↑ Shane T. Ahyong & Diane E. Brow. Description of Durckheimia lochi n. sp., with an annotated check-list of Australian Pinnotheridae (Crustacea: Decapoda: Brachyura). „Zootaxa”. 254, s. 1-20, 2003. (ang.).
