Dynak
53°11′53″N 21°09′11″E/53,198056 21,153056| wieś | |
 Fragment miejscowości | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy | |
| Tablice rejestracyjne |
WPZ |
| SIMC |
0510480[5] |
Położenie na mapie gminy Jednorożec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego  | |
| 53°11′53″N 21°09′11″E/53,198056 21,153056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Dynak (kurp. Dynåk[6]) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec[5][7]. Leży w Puszczy Zielonej.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Uważa się, że nazwa pochodzi od dawniej używanego imienia Dynak pochodzącego od imienia Dionizy[8]. Jednak w księdze bartnej zachodniej Kurpiowszczyzny (1710–1760)[9] przy zapisie z 1736 pojawia się notka o łące pod dinakiem. Mogło to być określenie miejsca[10].
Zmiany administracyjne
[edytuj | edytuj kod]Omawiany teren po III rozbiorze trafił do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Stanowiła dobra rządowe w ekonomiii Przasnysz[11]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego Dynak był częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono go do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Olszewka znalazła się w gminie Baranowo, powiecie przasnyskim i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 utworzono gromady. Wieś Dynak stanowiła gromadę w granicach gminy Baranowo. Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Dynak jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację, Dynak należała do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. W latach 1962–1972 wieś należała do gromady Parciaki. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której włączono Dynak. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Dynak znajduje się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[12].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]W użyciu są nazwy miejscowe określające części wsi Dynak: Bocianica i Zagocianka[13].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0510497 | Bocianica | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość Dynak po raz pierwszy notowana jest w opisie statystycznym powiatu przasnyskiego z 1815. Istniało tu 5 domów z 20 mieszkańcami (9 mężczyznami i 11 kobietami)[14]. Pierwsi mieszkańcy Dynaku zajmowali się tkactwem, bartnictwem, rolnictwem i przędzeniem wełny oraz lnu[8]. W 1827 wieś liczyła 6 domów i 31 mieszkańców[15].
Wieś naniesiono na mapę kwatermistrzostwa. Sekcję przedstawiającą ten teren[16] opracowano przed powstaniem listopadowym[17]. W 1848 w Dynaku było 9 domów, w których mieszkało 57 osób (30 mężczyzn i 27 kobiet)[18]. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanym w 1881 czytamy, że wieś znajdowała się w parafii Baranowo[19]. W 1907 wieś przyłączono do nowej parafii Parciaki[20].
W okresie powstania styczniowego między Dynakiem, Budami Rządowymi a Cierpiętami odbyła się bitwa powstańców z Rosjanami. Określa się ją mianem bitwy pod Cierpiętami i datuje na 17 sierpnia 1863[21].
Według spisu powszechnego z 1921 we wsi istniały 22 domy, w których mieszkało 106 osób[22]. W 1939 we wsi mieszkało 150 osób, w 1945 – 187, a w 1949 – 73 osoby (34 mężczyzn i 39 kobiet)[23].
W 1955 zbudowano remizę strażacką. W latach 60. XX wieku zorganizowano jednostkę OSP. Przestała funkcjonować około 1992[13].
W latach 60. XX wieku część mieszkańców wyemigrowała na tzw. Ziemie Odzyskane, m.in. w Słupskie[24].
W 1973 sołtysem wsi był Franciszek Ciężar[12].
W 2002 we wsi notowano 32 gospodarstwa domowe[25].
Współcześnie
[edytuj | edytuj kod]Na dzień 25 listopada 2011 we wsi notowano 138 osób: 68 kobiet i 70 mężczyzn[12]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 18 osób w wieku przedprodukcyjnym, 92 w wieku produkcyjnym i 22 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 132 osoby[26]. Sołtyską sołectwa Dynak jest Marzena Wilga[27].
Wierni wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Parciakach[28].
We wsi znajduje się kilka przydrożnych krzyży, w tym metalowy osadzony w kamieniu z 1888. W lesie koło wsi jest wiele kapliczek skrzynkowych[29][30].
Dawną remizę strażacką wyremontowano i przeznaczono na świetlicę wiejską[31]. Otwarcie nastąpiło w 2021[32]. We wsi zbudowano siłownię zewnętrzną[31]. W Dynaku od 2021 działa Koło Gospodyń Wiejskich[33].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 27881
- ↑ Wieś Dynak w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-01-13], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 239 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c d GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Dynåk, [w:] Słownik kurpiowsko-polski, Związek Kurpiów [dostęp 2022-07-16].
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b Urszula Bojarska, Dynak, [w:] Monika Dworniczak i inni red., Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec 2011, s. 24, ISBN 978-83-927409-1-9.
- ↑ Księga urzędu bartnego (zachodnia Kurpiowszczyzna) [online], www.szukajwarchiwach.gov.pl [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Księga sądu bartnego zachodniej Kurpiowszczyzny z lat 1710–1760. Możliwości badawcze, „Teka Historyka”, 52, 2016, s. 54–71.
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej”, 2020, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-07-21].
- ↑ a b c Leszek Zugaj, Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015.
- ↑ a b Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” [online].
- ↑ Aleksander Kociszewski (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991.
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policji, t. 1: A–L, Warszawa 1827 [dostęp 2022-07-27].
- ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
- ↑ Topograficzna Karta Królestwa Polskiego [online], bg.uwb.edu.pl [dostęp 2022-07-28].
- ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parciaki, Parciaki-Stacja, Dynak, Żelazna Rządowa, Prywatna i Gutocha [online] [dostęp 2022-08-02].
- ↑ Dynak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 251.
- ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parafia pw. św. Antoniego w Olszewce [online] [dostęp 2022-08-02].
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Insurekcja styczniowa w Przasnyskiem (1863–1864) [online] [dostęp 2022-08-02].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 127 [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Adam Białczak, Dzieje Baranowa oraz ziem nad Płodownicą i Omulwią. Mała Kurpiowska Ojczyzna, Baranowo–Ostrołęka 2005.
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Na Pomorzu są Kurpie! Poznajcie Klęcinianki – zespół folklorystyczny przy KGW w Klęcinie [online] [dostęp 2022-08-04].
- ↑ Wieś Dynak (mazowieckie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, kod pocztowy, regon, wypadki drogowe, kierunkowy, edukacja, demografia, tabele, statystyki, linie kolejowe, liczba ludności, drogi publiczne [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-08-02] (pol.).
- ↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r. [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17].
- ↑ Sołectwa i sołtysi [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-27].
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26].
- ↑ Maria Weronika Kmoch, Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec [online], Google My Maps [dostęp 2022-08-08].
- ↑ a b Krzysztof Iwulski, Konsekwentnie realizujemy obietnice. Podsumowanie 3 lat kadencji, „Głos Gminy Jednorożec” (2 (66)), 2022, s. 5.
- ↑ Dorota Fąk, Świętowanie w Dynaku, „Głos Gminy Jednorożec” (3 (63)), 2021, s. 9.
- ↑ KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH W DYNAKU, Dynak - nip, regon, telefon, adres - OWG [online], www.owg.pl [dostęp 2022-08-02].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dynak, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 251.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
