Dyskusja:Johann Gottfried Herder
Powody wycięcia tego fragmentu:
- Jest napisany ze skrajnie nie neutralnego punktu widzenia
- Nie ma linków
- Napisane jest jak esej a nie jak artykuł encyklopedyczny - w artykule encyklopedycznym mają być fakty, a nie ciąg ogólnych stwierdzeń, które trudno jest udowodnić.
Polimerek 19:54, 30 gru 2005 (CET)
W dziejach kultury niemieckiej wieku XVIII przypadła Johannowi Gottfriedowi Herderowi rola szczególna. Był jedną z najwybitniejszych postaci ówczesnego życia umysłowego, inspiratorem licznych, nieraz przełomowych dokonań w historii myśli estetycznej czy filozofii historii. Wywarł trwały, choć często trudno uchwytny wpływ na wyjątkowo wiele dziedzin przeobrażającej się wówczas w sposób radykalny wiedzy o człowieku i o społeczeństwie, przyczynił się do sformułowania nowych koncepcji antropologicznych, literackich czy religijnych, które ukształtowały oblicze nowożytnej Europy. Jednocześnie trudno jest wskazać na wielkie przełomowe dzieła Herdera. Nie pozostawił po sobie wybitnych dzieł literackich jak Goethe czy Schiller, nie był twórcą zamkniętego systemu filozoficznego jak Kant czy Hegel. Herder nie ukończył swego największego dzieła z zakresu filozofii historii: Myśli o filozofii dziejów (Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit), które miało być ukoronowaniem jego wieloletnich przemyśleń nad historią, człowiekiem i jego miejscem w kosmosie i społeczeństwie. Ale to właśnie określa szczególne i nieporównywalne miejsce Herdera w historii niemieckiego oświecenia: mamy tu do czynienia z przeogromnym bogactwem inspiracji nie wtłoczonych w pewien przemyślany do końca i niepodważalny w swej wewnętrznej logice system. Z tych inspiracji rodziły się zamierzenia i dokonania, później często odbiegające od pierwotnych tendencji Herdera, ale dokonania należące do najwybitniejszych osiągnięć kultury Niemiec XVIII wieku. Wspomnieć tu należy ruch literacki znany pod nazwą Sturm und Drang (Burza i Napór), inicjujący nową epokę w historii literatury niemieckiej i owocujący m. in. takimi dziełami jak Cierpienia młodego Wertera (Die Leiden des jungen Werther) i Götz von Berlichingen Goethego czy Zbójcy (Die Räuber) Schillera. Trudno wyobrazić sobie tę rewolucję literacką bez Herdera.
Herdera słuchały uważnie zarówno elity intelektualne ówczesnych Niemiec, jak i ludzie wywodzący się z różnych kręgów szlachty i mieszczaństwa, którzy w gwałtownie zmieniającym się świecie, w okresie rewolucji społecznej, politycznej i przemysłowej, poszukiwali odpowiedzi na pytanie, jak mają kształtować swoje życie. Specyficzne miejsce Herdera w kulturze niemieckiego i europejskiego oświecenia wyraża się więc jego niemal wszechobecnością w polemikach światopoglądowych i estetycznych epoki. Jego twórczość była i jest przedmiotem zaciekłych polemik, kontrowersyjnych ocen i nieustający sporów. Przemyślenia Herdera niełatwo poddają się zabiegom syntetyzującym, tak że często nasuwają się wątpliwości, czy synteza taka jest w ogóle możliwa. Opis i ocena dokonań intelektualnych Herdera wymaga dziś bardzo dobrej orientacji w dziedzinach stanowiących odrębne dyscypliny naukowe, a które w wieku XVIII były jeszcze jedną, niemal niepodzielną wiedzą o człowieku: teologia, filozofia, historia, wiedza o literaturze i sztukach pięknych, folklorystyka, pedagogika itd. Każda z wymienionych dyscyplin zajmuje się więc Herderem jedynie w interesującym ją zakresie. Herder był w wieku XVIII pierwszym, który zajął się problematyką Słowiańszczyzny w szerszym aspekcie filozofii historii. Nobilitując kulturę tych ludów w krajach Europy zachodniej sprawił, że wiele ludów słowiańskich zainteresowało się własną przeszłością, łącząc z tym nadzieję na zmianę istniejących konstelacji politycznych.
