Przejdź do zawartości

Eleonora Aragońska (księżna Ferrary)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eleonora Aragońska
Ilustracja
Wizerunek herbu
księżna Ferrary
Okres

od 1473
do 1493

Następczyni

Lukrecja Borgia

Dane biograficzne
Dynastia

Trastámara

Data urodzenia

1450

Data śmierci

1493

Miejsce spoczynku

klasztor klarysek Corpus Domini (Corpus Christi) w Ferrarze

Ojciec

Ferdynand I (Ferrante)

Matka

Izabela Chiaramonte

Mąż

Herkules I d’Este

Mąż

Herkules I d’Este

Dzieci

Izabela, Beatrycze, Alfons I, Ferdynand (Ferrante), Hipolit, Zygmunt

Eleonora Aragońska (ur. w 1450, zm. 11 października 1493) − córka króla Neapolu Ferdynanda (Ferrante), pierwsza księżna Ferrary, Modeny i Reggio jako żona Herkulesa I d’Este.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie

[edytuj | edytuj kod]

Eleonora była wnuczką króla Aragonii i Neapolu Alfonsa z dynastii aragońskiej. Narodziła się jako druga córka księcia Kalabrii Ferdynanda, zwanego zdrobniale Ferrante i jego pierwszej żony Izabeli di Chiaramonte, księżniczki tarentyjskiej[1].

Eleonora urodziła się z pewnością latem 1450 r. Współcześni tym wydarzeniom kronikarze odnotowali jej narodziny pod różnymi datami. Kupiec jedwabny i autor dzienników Giuliano Passero przyjście na świat księżniczki Eleonory zapisał pod datą 22 czerwca, natomiast kampanijski kanonik Gasparo Fuscolillo z Sessa Aurunca oraz notariusz neapolitański Giacomo odnotowali jej narodziny odpowiednio w dniach 22 lipca i 21 lipca[2].

Małżeństwo z księciem Bari

[edytuj | edytuj kod]

Księżniczka Eleonora w bardzo młodym wieku została przeznaczona na żonę dla trzeciego syna księcia Mediolanu Franciszka Sforzy. Podwójne związki narzeczeńskie neapolitańskich Aragonów i mediolańskich Sforzów były następstwem zawarcia traktatu w Lodi i powstania ligi państw włoskich, do której dołączył król Alfons Wspaniałomyślny. Planowano połączyć królewskiego wnuka, księcia Kapui Alfonsa z najstarszą córką władców Mediolanu Hipolitą Marią oraz królewską wnuczkę Eleonorę i starszego od niej o rok Sforzę Marię. Dnia 12 października 1455 r. uzyskano dyspensę od papieża Kaliksta III, niezbędną z uwagi na niepełnoletniość narzeczonych[3]. W roku 1457 ustalono, że posag Eleonory wyniesie 40 tys. dukatówa małżonkowie obejmą w posiadanie księstwo Bari wydzielone z ziem Królestwa Neapolu[4][5].

We wrześniu 1465 r. Sforza Maria przybył z siostrą do Neapolu. Niezwykle uroczysty ślub Eleonory i Sforzy Marii odbył się równocześnie z zaślubinami Alfonsa i Hipolity Marii. Od tego momentu Sforza Maria Sforza objął formalne rządy w księstwie Bari, a Eleonora zyskała tytuł księżnej baryjskiej. Małżeństwo Eleonory miało być jednak dopełnione dopiero po przyjeździe królewny do Mediolanu, co nigdy nie nastąpiło[3][5].

Konieczność zawarcia przez króla Ferdynanda I sojuszu z księciem Ferrary zmieniła plany odnośnie do Eleonory, która nadal przebywała z rodzicami w Neapolu. W roku 1472 ostatecznie zadecydowano ostatecznie o rozwiązaniu niedopełnionego małżeństwa książąt Bari. Sojusz neapolitańsko-mediolański nie został zerwany i cementował go związek Alfonsa z Hipolitą, ponadto planowano nowe małżeństwo w kolejnym pokoleniu: córki książąt Kapui Izabeli z jej mediolańskim kuzynem Janem Galeacjuszem. Utrzymanie związku małżeńskiego Eleonory i Sforzy Marii nie było zatem konieczne. Papież Sykstus IV 17 sierpnia 1472 r. unieważnił małżeństwo książąt Bari z powodu przymusu wywieranego na Eleonorę przez ojca oraz nieskonsumowania związku[1][6].

Małżeństwo z księciem Ferrary

[edytuj | edytuj kod]
Medalion przedstawiający Herkulesa I i Eleonorę

W czerwcu 1473 roku Herkules wysłał do Neapolu braci Zygmunta i Alberta w towarzystwie możnych ferraryjskich[7]. 3 lipca Eleonora na czele 50-osobowego orszaku wjechała do Ferrary. Następnego dnia w katedrze ferraryjskiej odbył się ślub książęcej pary. Uroczystości trwały osiem dni[8][9].

18 maja 1474 roku Eleonora urodziła Herkulesowi córkę Izabelę, a rok później, 29 czerwca 1475 – Beatrycze. W kolejnych latach urodziła jeszcze czterech synów[10]. Małżeństwo Herkulesa i Eleonory współcześni uważali za wzorowe. Książę uchodził za wiernego małżonka. Raz tylko, gdy żona w 1477 roku wyjechała na kilka miesięcy do Neapolu, odwiedzić rodziców, nawiązał romans z damą dworu, Izabelą Arduino, która w marcu 1478 roku powiła mu syna Giulia. W trzy miesiące później wyszła za mąż za Jacoma Mainente z Ferrary[11].

Eleonora nadzwyczaj lubiła muzykę, sama grywała na harfie, dużo czytała, kupowała obrazy od najznakomitszych ówczesnych malarzy. W swoich zbiorach miała dzieła Mantegny i Belliniego, a w podręcznej biblioteczce przetłumaczone na włoski Komentarze Cezara, Pliniusza, franciszkańskie Kwiatki św. Franciszka, sporo hiszpańskich powieści, a wśród nich bardzo wówczas popularny romans Il Carcer d'Amore[10]. Księżna z wielką też starannością wychowywała swoje dzieci. Dziewczynki uczyły się łaciny najpierw u Battisty Guarina, syna Guarina z Werony, a następnie u Jacopa Gallina, który tak umiał księżniczkom uprzyjemnić studia, że Izabela, już jako markiza mantuańska, wspominała z przyjemnością czasy, gdy uczyła się gramatyki Chryzolorasa i recytowała z pamięci eklogi Wergiliusza i listy Cycerona. Śpiewu uczył dziewczynki sławny muzyk, sprowadzony aż z Konstancji, Don Giovanni Martin. Panny uczyły się także gry na klawikordzie, a Izabela nadto na lutni. Nie zaniedbywano też ćwiczeń fizycznych: jazdy konnej i tańca oraz robót ręcznych, wśród których najważniejszy był haft[12].

W trudnych chwilach Eleonora potrafiła okazać sporo odwagi i przytomności umysłu. W 1476 roku, podczas pobytu Herkulesa w Belriguardo, Mikołaj d’Este spróbował śmiałym atakiem zdobyć Ferrarę. Na łodziach wiozących słomę ukrył 700 zbrojnych i podpłynął Padem pod samo miasto. Zdołał się wedrzeć do środka. Zawołanie Mikołaja „vela” (żagiel) nie znalazło jednak echa wśród ferraryjczyków. Eleonora, która przed upałami schroniła się w Schiffanoi, ledwie zdążyła w koszuli, z maleńkim Alfonsem na ręku i z niewiele starszymi Izabelą i Beatrice schronić się na zamku. Porozumiawszy się z braćmi męża – Zygmuntem, Albertem i Rinaldem – zebrała oddział wojska, który wyparł Mikołaja z miasta, zepchnął na okoliczne bagna i tam go schwytał. Herkules I nakazał go później ściąć[10][13].

W 1482 roku, kiedy Ferrara została oblężona przez wojska weneckie, a Herkules I leżał powalony chorobą, rządy w mieście objęła silną ręką Eleonora. Dzieci wysłała do Modeny. Chorego męża umieściła w bezpiecznym miejscu. Zastawiła prawie wszystkie klejnoty i tak zręcznie przemówiła do mieszkańców Ferrary, że wyczerpani wojną mieszczanie poderwali się do walki z okrzykami: „Do broni!”, „Diament”[14], „Estowie albo śmierć”[15][16].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Eleonora i Herkules I mieli sześcioro dzieci:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Laura Malinverni: Il ramo di biancospino. Storie di donne del Quattrocento. Roma: Robin Edizioni, 2006, s. 296, seria: La biblioteca del tempo. ISBN 88-7371-234-7.
  2. Pietro Messina: Eleonora d'Aragona, duchessa di Ferrara. W: Dizionario Biografico degli Italiani. Wyd. 42. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993, s. 404.
  3. a b Nicola Ratti: Della famiglia Sforza. Roma: Presso il Salomoni, 1794, s. 98.
  4. Pietro Messina: Eleonora d'Aragona, duchessa di Ferrara. W: Dizionario Biografico degli Italiani. Wyd. 42. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993, s. 404-410.
  5. a b Gregory Lubkin: A Renaissance Court. Milan Under Galeazzo Maria Sforza. University of California Press, 1994, s. 41.
  6. Pietro Messina: Eleonora d'Aragona, duchessa di Ferrara. W: Dizionario Biografico degli Italiani. Wyd. 42. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana, 1993, s. 405-406.
  7. Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 62.
  8. Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 64-65.
  9. a b Herkules I. W: Ch. Cawley: Medieval Lands.
  10. a b c Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 65.
  11. Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 66.
  12. Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 66-67.
  13. Maria Bellonci: Lukrecja Borgia. T. 2. s. 15.
  14. Okrzyk wojenny Herkulesa I
  15. Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. s. 73.
  16. Maria Bellonci: Lukrecja Borgia. T. 2. s. 16.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Ch. Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2007.
  • Maria Bellonci: Lukrecja Borgia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
  • Kazimierz Chłędowski: Dwór w Ferrarze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.