Eparchia zwornicko-tuzlańska

Eparchia zwornicko-tuzlańska
Епархија зворничко-тузланска
	; Monaster Tavna
Państwo	Bośnia i Hercegowina
Siedziba	Bijelina
Data powołania	XII w.
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Serbski Kościół Prawosławny
Biskup diecezjalny	biskup zwornicko-tuzlański Focjusz (Sladojević)
	Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny Bijelina
	44°45′21,5″N 19°13′05,4″E/44,755972 19,218167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Eparchia zwornicko-tuzlańska – jedna z eparchii Serbskiego Kościoła Prawosławnego, obejmująca część terytorium Republiki Serbskiej w Bośni i Hercegowinie. Rezydencja biskupa zwornicko-tuzlańskiego czasowo znajduje się w Bijelinie. Katedralny sobór w Zworniku jest nadal w budowie. Obecnym (2017) ordynariuszem eparchii jest biskup zwornicko-tuzlański Focjusz (Sladojević)^[1].

Historia

XIII–XVIII w.

Źródła historyczne potwierdzają istnienie prawosławnego biskupstwa, podlegającego Serbskiemu Kościołowi Prawosławnemu, na ziemiach północno-wschodniej Bośni w II poł. XIII w. zajętych przez serbskiego króla Stefana Dragutina. Prawosławie rozwijało się na tym obszarze również za rządów Stefana Tvrtka (1377–1391), jednak kolejne informacje o istnieniu metropolii pochodzą dopiero z pierwszych dekad XV w.^[2].

Eparchia zwornicka funkcjonowała w strukturze odnowionego w 1557 Patriarchatu Serbskiego (Patriarchatu Peći). Obejmowała terytorium sandżaku zwornickiego. Okres od II poł. XVI w. do II poł. XVIII w. to czas szybkiego rozwoju życia monastycznego na jej terytorium. Budowie nowych klasztorów towarzyszył rozwój sztuki sakralnej (rzeźba, malarstwo ikonowe i freski). W monasterze Ozren od 1592, a następnie także w monasterze Lovnica, działała drukarnia^[2].

W jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopola

Po likwidacji Patriarchatu Serbskiego w 1766 eparchia została włączona do Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Katedrę obejmowali od tej pory do 1873 biskupi pochodzenia greckiego, z wyjątkiem sprawującego w latach 1804–1807 urząd metropolity zwornickiego Joannicjusza – Serba z Hercegowiny^[2]. Metropolita Agatangel przeniósł w 1852 siedzibę biskupów ze Zwornika do Tuzli, co pociągnęło za sobą również zmianę nazwy administratury. W 1873 metropolitą zwornicko-tuzlańskim ponownie został Serb, Dionizy (Ilijević); od tej pory katedrę obejmowali wyłącznie hierarchowie tej narodowości, urodzeni w Austrii i wykształceni w instytucjach metropolii karłowickiej, gdzie serbskie życie religijne było bardzo ożywione^[2]. Duchowni eparchii zwornicko-tuzlańskiej walczyli w powstaniu w Hercegowinie w latach 1875–1878^[2]. Kiedy Bośnia i Hercegowina znalazła się pod kontrolą austro-węgierską, miejscowe duchowieństwo serbskie domagało się respektowania autonomii serbskich instytucji religijnych i związanych z nimi szkół. Większość kapłanów nastawiona była antyaustriacko. Po wybuchu I wojny światowej 18 duchownych serbskich zostało przez władze uznanych za nielojalnych i internowanych lub straconych bez wyroku sądowego^[2].

W Patriarchacie Serbskim

Po utworzeniu Królestwa SHS eparchia zwornicko-tuzlańska weszła w skład restaurowanego Patriarchatu Serbskiego. W czasie II wojny światowej zginęło 44 duchownych administratury, z czego czterech zamordowali Niemcy, 27 – ustasze, 12 – partyzantka socjalistyczna, a jednego – czetnicy. Obszar eparchii znalazł się w granicach Niezależnego Państwa Chorwackiego i żyjący na jej terenie prawosławni Serbowie podlegali tym samym represjom, co ich rodacy w innych częściach marionetkowego kraju^[2]. Odnową życia duchowego i zniszczonych budynków sakralnych w eparchii kierował po wojnie biskup Longin (Tomić), skierowany na katedrę zwornicko-tuzlańską w 1955. Kolejne straty materialne eparchia poniosła w czasie wojny w Bośni i Hercegowinie w latach 1992–1995. W jej rezultacie rezydencja biskupów musiała zostać przeniesiona do Bijeliny, a kilkadziesiąt świątyń i innych budynków sakralnych zostało zniszczonych. Budowle te odbudowano po zakończeniu działań wojennych lub też odbudowy trwają nadal^[2].

Biskupi zwornicko-tuzlańscy^[3]

Biskupi zworniccy w jurysdykcji Patriarchatu Serbskiego

Domecjan, wzmiankowany 1532
Teofan, wzmiankowany 1541
Paweł, 1561–1576
Jerzy
Teodozjusz, wzmiankowany 1602
Gabriel, wzmiankowany 1627
Konstantyn, wzmiankowany 1629
Awksencjusz^[2]
Łukasz
Paisjusz^[2]
Makary^[2]
Tymoteusz^[2]
Beniamin
Eustraty^[2]
Longin^[2]
Leoncjusz^[2]
Izajasz
Ananiasz, wzmiankowany 1679
Gerazym, wzmiankowany 1690 – po 1700^[2]

Po śmierci Gerazyma, do likwidacji Patriarchatu Serbskiego, eparchia była nieobsadzona i była zarządzana przez metropolitów Dabaru i Bośni lub innych ordynariuszy sąsiadujących administratur^[2].

Metropolici zworniccy, następnie zwornicko-tuzlańscy (od 1852), w jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopola

Grzegorz, 1767–1773
Gerazym, 1776–1803
Joannicjusz, 1804–1807
Eugenusz, 1807–1808
Gabriel, 1808–1837
Cyryl, 1837–1848
Agatangel, 1848–1860 lub 1862
Paisjusz, 1868–1873
Dionizy (Ilijević), 1873–1892
Mikołaj (Mandić), 1892–1897
Grzegorz (Živković), 1897–1909
Hilarion (Radonić), 1909–1921

Biskupi zwornicko-tuzlańscy w jurysdykcji Patriarchatu Serbskiego

Nektariusz (Krulj), 1929–1951
Longin (Tomić), 1955–1977
Bazyli (Kačavenda), 1978–2013
Chryzostom (Jević), 2013–2017
Focjusz (Sladojević), od 2017^[1]

Przypisy

↑ ^a ^b Изабран нови Синод и именоване нове владике СПЦ [online] [dostęp 2017-05-27] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Кратак преглед црквене прошлости на подручју Епархије зворничко-тузланске. [dostęp 2014-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)].
↑ Зворничко-Тузланская епархия

[:0-1] Изабран нови Синод и именоване нове владике СПЦ [online] [dostęp 2017-05-27] .

[zw-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Кратак преглед црквене прошлости на подручју Епархије зворничко-тузланске. [dostęp 2014-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-11)].

[3] Зворничко-Тузланская епархия

[1]

[2]

[3]

Patriarchat Serbski	Domecjan Teofan Paweł Jerzy Teodozjusz Gabriel Konstantyn Awksencjusz Łukasz Paisjusz Makary Tymoteusz Beniamin Eustraty Longin Leoncjusz Izajasz Ananiasz Gerazym
Patriarchat Konstantynopola	Grzegorz (1767–1773) Gerazym (1776–1803) Joannicjusz (1804–1807) Eugenusz (1807–1808) Gabriel (1808–1837) Cyryl (1837–1848) Agatangel (1848–1860 lub 1862) Paisjusz (1868–1873) Dionizy (Ilijević) (1873–1892) Mikołaj (Mandić) (1892–1897) Grzegorz (Živković) (1897–1909) Hilarion (Radonić) (1909–1921)
Patriarchat Serbski	Nektariusz (Krulj) (1929–1951) Longin (Tomić) (1955–1977) Bazyli (Kačavenda) (1978–2013) Chryzostom (Jević) (2013–2017) Focjusz (Sladojević) (od 2017)