Gerezy
| Colobinae[1] | |||
| Jerdon, 1867[2] | |||
 Przedstawiciele podrodziny – gerezy abisyńskie (C. guereza) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
gerezy | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Colobus Illiger, 1811 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Plemiona | |||
| |||
Gerezy[4] (Colobinae) – podrodzina ssaków z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Gerezy zamieszkują różne siedliska wielu stref klimatycznych (lasy deszczowe, namorzyny, lasy górskie) Afryki i Azji[5][6].
Są to małpy średniej wielkości o bardzo różnorodnym ubarwieniu. Charakteryzuje je długi ogon oraz dłonie pozbawione kciuka. Colobinae to prawie wyłącznie zwierzęta roślinożerne, w których diecie przeważają liście, kwiaty i owoce. Rzadziej zdarza im się jeść owady i inne małe zwierzęta. W trawieniu, szczególnie trudnych do strawienia liści, pomaga im żołądek złożony z dwóch części. W pierwszej, wielokomorowej, górnej części o środowisku zasadowym rozkładany jest błonnik, dalsze zaś trawienie odbywa się w drugiej, dolnej części – typowym dla pozostałych naczelnych żołądku o odczynie kwaśnym. Bakterie oraz niezwykłe połączenia enzymów z łatwością radzą sobie z trudnym do strawienia pokarmem i neutralizacją toksyn. Wyjątkowo długie jelita podnoszą poziom absorpcji substancji odżywczych.
Większość gatunków prowadzi nadrzewny tryb życia. Mogą wykonywać dalekie skoki z drzewa na drzewo. Na ogół żyją w stadach liczących do 10 osobników, którym przewodzą spokrewnione ze sobą samice. Często łączą się w tymczasowe lub stałe stada z innymi gatunkami małp, z którymi współpracują np. w wypatrywaniu drapieżników. Gerezy żyją około 20 lat.
Ciąża trwa od 6 do 7 miesięcy. Samica rodzi jedno małe. Niemal wszystkie młode znacznie różnią się ubarwieniem od osobników dorosłych. Samice opiekują się cudzymi dziećmi, czasem nawet karmią je własną piersią.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do podrodziny zalicza się następujące plemiona[7][5][4]:
- Colobini Jerdon, 1867
- Presbytini J.E. Gray, 1825
Opisano również rodzaje wymarłe nie sklasyfikowane w żadnym z powyższych plemion:
- Dolichopithecus Depéret, 1889[8]
- Kanagawapithecus Iwamoto, Hasegawa & Koizumi, 2005[9] – jedynym przedstawicielem był Kanagawapithecus leptopostorbitalis (Iwamoto, Hasegawa & Koizumi, 2005)
- Mesopithecus J.A. Wagner, 1839[10]
- Microcolobus Benefit & Pickford, 1986[11] – jedynym przedstawicielem był Microcolobus tugenensis Benefit & Pickford, 1986
- Myanmarcolobus Takai, Thaung Htike, Zin Maung Maung Thein, Aung Naing Soe, Maung Maung, Tsubamoto, Egi, Nishimura & Nishioka, 2015[12] – jedynym przedstawicielem był Myanmarcolobus yawensis Takai, Thaung Htike, Zin Maung Maung Thein, Aung Naing Soe, Maung Maung, Tsubamoto, Egi, Nishimura & Nishioka, 2015.
- Sawecolobus Gommery, Senut, Pickford, Nishimura & Kipkech, 2022[13] – jedynym przedstawicielem był Sawecolobus lukeinoensis Gommery, Senut, Pickford, Nishimura & Kipkech, 2022
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Colobinae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ T.C. Jerdon: The mammals of India: a natural history of all the animals known to inhabit continental India. Roorkee: Printed for the author by the Thomason college press, 1867, s. 3. (ang.).
- ↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49–53. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 242–262. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Subfamily Colobinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
- ↑ Ch.J.J. Depéret. Sur le Dolichopithecus ruscinensis, nouveau Singe fossile du Pliocene du Roussillon. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 109, s. 982, 1889. (fr.).
- ↑ M. Iwamoto, Y. Hasegawa & A. Koizumi. A Pliocene colobine from the Nakatsu Group, Kanagawa, Japan. „Anthropological Science”. 113 (1), s. 123, 2005. DOI: 10.1537/ase.04S017.
- ↑ J.A. Wagner. Fossile Uebereste von einem Affenschädel und andern Säugthieren aus Griechenland. „Gelehrte Anzeigen”. 8 (38), s. 310, 1837. (niem.).
- ↑ B.R. Benefit & M. Pickford. Miocene fossil cercopithecoids from Kenya. „American Journal of Physical Anthropology”. 69 (4), s. 446, 1986. DOI: 10.1002/ajpa.1330690404. (ang.).
- ↑ M. Takai, Thaung-Htike, Zin-Maung-Maung-Thein, Aung Naing Soe, Maung Maung, T. Tsubamoto, N. Egi, T.D. Nishimura & Y. Nishioka. First discovery of colobine fossils from the Late Miocene/Early Pliocene in central Myanmar. „Journal of Human Evolution”. 84, s. 3, 2015. DOI: 10.1016/j.jhevol.2015.04.003. (ang.).
- ↑ D. Gommery, B. Senut, M. Pickford, T.D. Nishimura & J. Kipkech. The Late Miocene colobine monkeys from Aragai (Lukeino Formation, Tugen Hills, Kenya). „Geodiversitas”. 44 (16), s. 476, 2022. DOI: 10.5252/geodiversitas2022v44a16. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Praca zbiorowa: Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
- Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Colobinae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2008-12-29]
